Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Azərbaycanda anti-İran əhval-ruhiyyəsinin kökləri 1918-ci ilə, ilk Azərbaycan millətinin pan-türkist ideologiya əsasında formalaşmağa başladığı dövrə gedib çıxır. Həmin vaxtdan etibarən, müasir Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən pan-türkist yönümlü siyasi elitalar, etnik millətçilik anlayışına əsaslanaraq, İran azərbaycanlıları arasında anti-İran xarakterli etnik kimlik hissi yaratmağa çalışmışdırlar.
Azərbaycanın post-sovet milli kimliyi güclü bir formada İranofob və əsasən türkmərkəzli olmuşdur. Bu kimlik müxtəlif yollarla yalnız İranı bir dövlət kimi deyil, həm də bir mədəniyyət və tarixi varlıq kimi “digər” olaraq müəyyənləşdirmək üstündə qurulmuşdur. Müasir dövrdə, “azərbaycanlı” olmaq İranla mövcud olan hər hansısa bir bağın rədd edilməsi mənasını verir. Azərbaycanlıların keçmişdə və müasir dövrdə də iranlıların (və ermənilərin) qurbanı olmaları inancı, dövlət tərəfindən dəstəklənən təbliğat və məktəblərdəki beyin yuma proqramlarının vasitəsilə uşaqların şüuruna yeridilir.
Fon
Tarixən “Azərbaycan” adı müasir dövrdə İranın şimal-qərb hissəsində, Araz çayının cənubunda yerləşən regiona aid edilmişdir. Müasir Azərbaycan Respublikasının tarixi adı isə Arran və Şirvan olmuşdur. XX əsrdən əvvəl azərbaycanlılar demək olar ki, ayrıca bir etnik qrup kimi formalaşmamışdılar, millət olaraq isə ümumiyyətlə yox idilər. Müasir Azərbaycan ərazisində yaşayan insanlar ya ümmətin (icmanın) müsəlmanları, ya Mərkəzi Asiyanın geniş bir hissəsində yayılmış eyni dil ailəsinə mənsub türklər, ya da farslar kimi özlərini tanıdırdılar.
1917-ci ilin oktyabr ayında Bakı əhalisi hələ də Cənubi Qafqazda yerləşən bu regionu “Azərbaycan” adlandırmaqda maraqlı deyildi. Yerli əhali müntəzəm olaraq “Türk milləti” və ya “Qafqaziya müsəlman xalqı” kimi ifadələrlə adlandırılırdı. 29 aprel 1917-ci ildə Bakıda yaradılan ilk Müəssislər Məclisinin adı belə “Qafqaziya Müsəlmanlarının Ümumi Məclisi” idi.
Azərbaycan milli kimliyinin formalaşdığı bir dövrdə İran tənəzzül və inqilab dövründə olduğuna görə, ideal nümunə və ya ilham mənbəyi hesab oluna bilməzdi. Bakıdakı bəzi ziyalılar İranı “uzun tarixi olan şərq istibdadı” və şiə ruhaniliyi ilə “geridə qalmış bir cəmiyyət” kimi görürdülər. İranla olan dil fərqlilikləri də azərbaycanlıların seçimində həlledici amil olmuş və nəticədə pan-türkizm pro-irançılıq üzərində üstünlük qazanmışdır.
Tarix
Müsavat Partiyası (1918)
1918-ci ildən etibarən, müasir Azərbaycan Respublikasının ərazisini əhatə edən regionda pan-türkist yönümlü siyasi elitalar, İran azərbaycanlıları arasında anti-İran etnik kimliyi yaratmaq üçün etnik millətçilik anlayışına əsaslanmışdırlar. Keçən əsr ərzində İran milliyətçiliyi, İran Azərbaycanına qarşı yönəlmiş hərbi, siyasi və ideoloji təhdidlərə effektiv bir formada cavab vermişdir.
Bakıda fəaliyyət göstərən Müsavat Partiyası İran Azərbaycanı mövzusunu ilk dəfə 1918-ci ilin yanvar ayında “Açıq Söz” qəzetində dərc olunmuş redaksiya yazısında işıqlandırmışdır. Müəllif Azərbaycanın “tarixi sərhədləri”nin qərbdə Tbilisidən şərqdə Xəzər dənizinə, şimalda Qafqaz dağlarından cənubda Kirmanşaha qədər uzandığını göstərmişdir. O, “Azərbaycan xalqının parçalanmasına” səbəb olan tədbirlərə görə İranın hakim təbəqəsini və rus ekspansionistlərini ittiham etmişdir. Müəllif həmçinin iddia etmişdir ki, “Cənubi Qafqaz müsəlmanlarının öz ərazilərini Azərbaycan adlandırmaq üçün təbii hüquqları mövcuddur” və ümid edirdi ki, “bir gün onların cənubdakı qardaşları da onlara qoşula biləcəkdir”.
İran Demokrat Partiyasının Bakıdakı yerli komitəsi bu irredentist iddialara ilk cavab verən təşkilat olmuşdur. Bakı və ətraf ərazilərdəki İran azərbaycanlıları əhalisinin seçilmiş üzvlərindən ibarət olan komitə 1914-cü ildə Məhəmməd Xan Tərbiyət tərəfindən yaradılmışdır. Müsavat Partiyasının dərc etdiyi məqaləni pan-türkistlərin İranın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini zəiflətmək cəhdi kimi qiymətləndirən komitə, 10 fevral 1918-ci ildən etibarən iki dilli Azərbaycan – cozv-e layenfək İran (“Azərbaycan — İranın ayrılmaz hissəsi”) qəzetini nəşr etməyə başlamışdır. 1918-ci ilin may ayında Müsavat Partiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini yaratdıqdan sonra, bu qəzetin fəaliyyətinə son qoymuşdur.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918-1920)
Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaradılması Azərbaycanın həm dövlət, həm də millət kimi formalaşmasının başlanğıcı olmuşdur.Tehran və İran Azərbaycanının paytaxtı Təbrizdəki siyasi və intellektual elitalar, İranın zəifləmiş dövlət aparatının keçid mərhələsində olması və xarici təsirlərə qarşı mübarizə aparmasına baxmayaraq, “Azərbaycan” adının qəbul edilməsinə dərhal etiraz etmişdirlər. Təxminən bir il ərzində Tehran, Təbriz və digər böyük İran şəhərlərindəki mətbuat orqanları ilə yeni yaradılmış Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakıda nəşr olunan mətbuat orqanları bu adlandırmanın düzgün və ya səhv olması barədə mövqelərini əsaslandıran məqalələr dərc etmişdirlər.
İran tərəfi, ümumilikdə, Bakının qərarına şübhə ilə yanaşır və həmin vaxt Bakıda fəaliyyət göstərən Osmanlı Gənc türklərinin, Mərkəzi Asiyadan Avropaya qədər uzanan pantürk birliyi yaratmaq məqsədilə İranın şimal-qərb vilayətinin tarixi adını mənimsəmək üçün plan qurduqlarına inanırdı. Pantürkistlər isə İran ərazisində yerləşən tarixi Azərbaycanı “Cənubi Azərbaycan” adlandırmaqla, gələcəkdə yaratmağı planlaşdırdıqları “Turan” dövləti daxilində Azərbaycan Respublikası ilə “Cənubi Azərbaycan”ın birləşdirilməsi ideyasının zəruriliyini iddia edirdilər.
Demokrat Partiyasının rəhbəri və eyni zamanda da İran Azərbaycanının siyasi elitasının sevilən üzvü hesab edilən Şeyx Məhəmməd Xiyabani, belə təhlükələri nəzərə alaraq əyalətin adını Azadistan (“azadlıq ölkəsi”) olaraq dəyişdirmişdir. Məhz buna görə də Azərbaycan hökuməti tərəfindən beynəlxalq yayım üçün nəzərdə tutulmuş sənədlərdə İranın narahatlığını azaltmaq məqsədilə “Qafqaz Azərbaycanı” ifadəsindən istifadə edilmişdir.
1924-cü ilin noyabr və dekabr aylarında Bakı Dövlət Universitetində keçirilən bir sıra seminarlar zamanı görkəmli sovet şərqşünası hesab olunan Vasili Bartold bu adlandırmanın məqsədi haqqında belə bir izahat vermişdir:
“Azərbaycan termini ona görə seçilmişdir ki, Azərbaycan Respublikası yaradılarkən güman edilirdi ki, fars (İran) Azərbaycanı ilə bu Azərbaycan bir vahid təşkil edəcəkdir, çünki hər ikisinin də əhalisinin tərkibində çox böyük oxşarlıq mövcuddur.”
Sovet İttifaqı dövründə (1920-1991)
Azərbaycan Demokratik Respublikası 1920-ci ildə bolşeviklər tərəfindən işğalından başlayaraq, onun mirasının 1980-ci illərdə ölkənin yeni millətçilərinə ilham mənbəyi kimi yenidən ortaya çıxmasına qədər olan dövrdə Azərbaycanın tarixi və onun İranla əlaqələri barədə bir sıra miflər formalaşdırılmışdır. Bu miflər Azərbaycanın post-sovet dövrü milli kimliyinin formalaşmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmişdir.
Bu miflərdən biri türklərin farslar tərəfindən müstəmləkələşdirilməsi və tabe edilməsi idi. Eldar Məmmədovun sözlərinə görə, bu “tarixi reallığa tamamilə ziddir. İranı bir neçə dəfə işğal edən, milyonlarla iranlını qətlə yetirən və bir neçə əsr onlara hökm edən müxtəlif türk-monqol qrupları olmuşdur. Əgər hər hansısa bir müstəmləkələşdirmə, o cümlədən dil dəyişdirilməsi prosesi baş vermişdirsə, bunu edən məhz türklər olmuşdur.”
“Fars kolonializmi” ideyasını ilk dəfə populyarlaşdıran məhz Sovet İttifaqı olmuşdur. 1946-cı ildə İranın Azərbaycan vilayətində müstəqil respublika yaratmaq cəhdinin uğursuzluğa düçar olması və sovet qoşunlarının buradan çıxarılması bu anlayışın yayılmasına səbəb olmuşdur.
Digər bir mif isə guya “xain farslar” tərəfindən “iki yerə bölünmüş vahid Azərbaycan” anlayışıdır. Lakin tarixi mənbələrdə nə “Cənubi Azərbaycan”, nə də “Şimali Azərbaycan” anlayışına rast gəlinmir. Nə Rusiya imperiyası, nə də Avropanın digər mənbələrində iki Azərbaycan anlayışı mövcuddur
Daha müasir bir revizionist (təkrarçı) nəzəriyyəyə görə isə, guya Rusiya və İran XIX əsrdə Azərbaycanı öz aralarında bölüşdürmək haqqında planı qurmuşdular. Bu barədə şərh verərkən Məmmədov bildirir ki, “İranın Rusiya ilə iki dağıdıcı müharibə apardığını (1804–1813 və 1826–1828) nəzərə alaraq, guya Rusiya–İran müttəfiqliyinin mövcudluğu barədə iddia irəli sürmək tamamilə absurddur.” Bu iddia Azərbaycanlı millətçi şair olan Bəxtiyar Vahabzadə tərəfindən “Gülüstan” poemasında da təkrarlanır.
Bu gün əksər Azərbaycan millətçiləri bu fikirdədirlər. Nəticə etibarı ilə də, Azərbaycanın post-sovet milli kimliyi güclü şəkildə anti-İran istiqamətli və əsasən türk mərkəzli olmuşdur. Bu kimlik müxtəlif yollarla yalnız İranı bir dövlət kimi deyil, həm də bir mədəni və tarixi varlıq kimi “digər” olaraq qarşıya qoymaq üstündə hazırlanmışdır. Müasir dövrdə, “azərbaycanlı” olmaq İranla hər hansısa bir əlaqənin rədd edilməsini ifadə edir.
İranlıların (və ermənilərin) azərbaycanlılara qarşı keçmişdə və indi də zülm etməsi inancı dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən təbliğat və məktəblərdəki beyin yuyulması vasitəsilə uşaqlara aşılanır.
1950–1960-cı illərdə Sovet Azərbaycanının ədəbiyyatında David Nissmanın ifadəsi ilə deyilərsə “həsrət ədəbiyyatı” adlanan ədəbi alt janr yaranmış və o İran Azərbaycanı ilə əlaqələndirilmişdir. İran Azərbaycanı haqqında ədəbi əsərlərin əksəriyyəti, ölkənin Araz çayı boyunca “bölünməsini” qınayan və “İran azərbaycanlılarının iqtisadi və mədəni istismarını” tənqid edən millətçi hisslərlə xarakterizə olunurdu. Bu mövzular Azərbaycan ədəbiyyatı və Azərbaycan tarixi dərslərinə də daxil edilmişdir. Güclü şəkildə ifadə olunan iranofobiya əhval-ruhiyyəsi bu ədəbi janrın mühüm nəticələrindən biri olmuşdur. Sovet rəhbərliyi bu anti-İran əhval-ruhiyyəsinə dözmüş və hətta onu dəstəkləmişdir.
Azərbaycan Respublikası (1991–indiki dövr)
Əbülfəz Elçibəyin dövründə
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (qısaca AXC) kimi tanınan siyasi partiya türk mərkəzli və iranofob milli kimliyin formalaşması prosesinin inkişafını sürətləndirmişdir.Türkiyə və İrandakı, həmçinin də Mərkəzi Asiyadakı digər türk xalqları ilə daha dərin əlaqələrin yaradılmasını təşviq etməklə yanaşı, AXC Azərbaycanın türk kimliyini ön plana çıxarmışdır. Azərbaycanın Türkiyə nümunəsində yenidən formalaşdırılması cəhdində isə partiya yalnız türklük anlayışı ilə kifayətlənməyərək, həm də Türkiyə Respublikasının yaradıcısı olan Mustafa Kamal Atatürkü təqlid etməyə çalışmışdır. Beləliklə də, əvvəlki “türklük” anlayışı öz yerini “Türkiyəçilik” anlayışına vermişdir. Yalnız türk olmaq artıq kifayət etmirdi; Türkiyə türkləri kimi türk olmaq vacib hesab olunurdu.
İranafob əhval-ruhiyyə AXC-nin türklük ideologiyası ilə sıx bağlı olmuşdur. Partiyanın lideri hesab olunan Əbülfəz Elçibəy, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə kimi, İrana qarşı dərin bir nifrət hissi bəsləyirdi. O və digər millətçilər “Şimali və Cənubi (İran) Azərbaycanın birləşdirilməsi” fikrinə ifrat dərəcədə əhəmiyyət verirdilər. Elçibəy vəd vermişdi ki, “Qarabağın azad olunmasından sonra, növbə Təbrizə çatacaq.”
Bu türk millətçiliyi meyli, 1918-ci ildə olduğu kimi, xarici qüvvələr tərəfindən də dəstəklənmişdir. Bu türklük hərəkatına Qərb dünyası, xüsusilə ABŞ dəstək vermişdir. Onların baxış bucağına görə, türk millətçiliyi İranın yeni yaranmış Azərbaycan Respublikasına yaymaq istəyə biləcəyi İslami ideologiyasının qarşısını alırdı.
Əliyevlər dövründə
Bu pan-türkist əhval-ruhiyyə, 1993-cü ilin iyun ayında Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıtmasından və Elçibəyin prezidentlikdən istefa verməsindən sonra bir qədər zəiflədilmişdir. Əliyev yaxşı başa düşürdü ki, Azərbaycanda ifrat türkləşdirmə tədbirləri ölkənin türk olmayan etnik azlıqlarını (Talışlar və Ləzgilər kimi qruplar daxil olmaqla) və eyni zamanda da etnik cəhətdən azərbaycanlı, lakin rusdilli təhsilli təbəqəni qıcıqlandıra bilər. O, həmçinin bu tədbirlərin Rusiyanı və İrana necə qəzəbləndirdiyini də yaxşı dərk edirdi.
Pan-türkist ritorikanın azaldılması isə türkçülüyün zəiflədilməsi demək deyildi. Türkçülük hələ də Azərbaycanın post-sovet milli kimliyinin əsas sütunlarından biri və dövlət quruculuğunun mühüm istiqamətlərindən biri olaraq qalmağa davam edir. “Şimali” və “Cənubi Azərbaycan”ın birləşdirilməsi ideyası və Atatürkçü sekulyarlıq, Əliyevlər dövründə fərqli dərəcələrdə olsa da, AXC fəlsəfəsinin digər prinsipləri kimi qalmağa davam edir. Eyni zamanda, Azərbaycanda fars mədəni təsirinin izlərini silmək üçün genişmiqyaslı cəhdlər həyata keçirilir. Buna Nizami məqbərəsindəki fars dilində yazılmış kərpiclərin çıxarılması, Azərbaycan şairlərinin əsərlərinin orijinal fars dilində nəşrinin qadağan edilməsi və tarixi abidələrdən əlavə fars yazılarının silinməsi daxildir. Məmmədovun sözlərinə görə;
“Paradoks ondadır ki, Azərbaycan üçün tarix və mədəniyyət yaratmaq istəyən liderlər, İranın tarixi və mədəni irsini mənimsəyərək ona türk xarakteri verməyə çalışmışdırlar.”
Ərəb işğalına qarşı çıxaraq və öz dini cərəyanını yaratmış İran üsyançısı Babək Xürrəmdin Azərbaycanda “türk” kimi təqdim edilir. Həmçinin İran peyğəmbəri olan Zərdüşt də “türk” hesab olunur. Bundan əlavə iddia edilir ki, İranın Yeni ili – Novruz, türk mənşəlidir. İran tarixinin mənimsənilməsinin digər nümunələrinə isə polo oyunu və tar simli musiqi alətinin tamamilə Azərbaycan tərəfindən ixtira edilməsi iddialarını nümunə göstərmək mümkündür.
Hakimiyyətdəki siyasi elitalar və siyasi partiyalar xaricində, Azərbaycanın bəzi intellektualları və akademikləri də İran və Azərbaycan arasındakı münasibətlərdə etnik komponentin mühüm bir element kimi saxlanılması prosesinə fəal şəkildə töhfə vermişdirlər. Bunlara “vahid Azərbaycan” ideyasının qatı tərəfdarı kimi tanınan, universitet professoru və Azərbaycan parlamentinin üzvü Nəsib Nəsiblinin fəaliyyəti daxildir. Elçibəyin prezidentliyi dövründən etibarən Nəsibli, ehtimal ki, radikal baxışlarına görə Azərbaycanın İrandakı səfiri olmuşdur. Tehranın onun açıq-aşkar İranofob mövqeyindən məmnun olmamasına görə, onun səfir kimi karyerası 1994-cü ildə qəfildən başa çatmışdır. Tehranda qaldığı müddətdə ərzində o, hətta İran azərbaycanlılarından olan tələbələr arasında etnik təşkilatlar yaratmağa belə cəhd etmişdir.
İlham Əliyev hökumətinin hər hansısa bir İranofob etnik millətçi mövqelər tutması iddialarını rədd etməyə çalışsa da, İran hökuməti və xüsusilə İran azərbaycanlılarının daxil olduğu İran milli dairələri, Azərbaycan hakimiyyətinin niyyətlərinə şübhə ilə yanaşırlar. Bu şübhələr, Dünya Azərbaycanlıları Konqresi və Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı kimi irredentist təşkilatların davamlı fəaliyyəti və onların Azərbaycan hakimiyyəti – həm dövlət, həm də qeyri-dövlət strukturları – tərəfindən dəstəklənməsi ilə güclənir.
İran universitetlərindən birinin professoru və Milli Cəbhə partiyasının baş katibi Pərviz Vərcavənd, İran prezidenti Məhəmməd Xatəminin (1997–2005) prezidentliyi dövründə ona ünvanladığı açıq məktubunda Elçibəyin tərəfdarlarının və digər pan-türkist təşkilatların və media orqanlarının İran əleyhinə olan fəaliyyətləri barədə onu xəbərdarlıq etmiş və Xatamidən bu fəaliyyətlərə qarşı müvafiq tədbirlər görməyini xahiş etmişdir.
Həmçinin baxın
- Azərbaycanda antierməni əhval-ruhiyyəsi
İstinadlar
- Bournoutian, 2018. səh. xiv
- Behrooz, 2023. səh. 16
- Morozova, 2005. səh. 85 (note 1)
- Fowkes, 2002. səh. 14
- Atabaki, 2001. səh. 72
- Mamedov, 2017. səh. 29
- Mamedov, 2017. səh. 30
- Ahmadi, 2016. səh. 106
- Atabaki, 2006. səh. 129
- Atabaki, 2006. səh. 129, 206
- Atabaki, 2006. səh. 130
- Ahmadoghlu, 2020. səh. 549
- Ahmadi, 2016. səh. 108
- Yilmaz, 2013. səh. 514
- Astourian, 2023. səh. 213
- Mamedov, 2017. səh. 28
- Mamedov, 2017. səh. 30–31
- Mamedov, 2017. səh. 31
- Astourian, 2023. səh. 234
- Gasimov, 2022. səh. 49
- Mamedov, 2017. səh. 32
- Mamedov, 2017. səh. 33
- Mamedov, 2017. səh. 34
- Ahmadi, 2016. səh. 111
- Ahmadi, 2016. səh. 135
- Ahmadi, 2016. səh. 117
Ədəbiyyat siyahısı
- Ahmadi, Hamid. The Clash of Nationalisms: Iranian Response to Baku's Irredentism // Kamrava, Mehran (redaktor). The Great Game in West Asia: Iran, Turkey and the South Caucasus. Oxford University Press. 2016. 102–140. ISBN .
- Ahmadoghlu, Ramin. "Secular nationalist revolution and the construction of the Azerbaijani identity, nation and state". Nations and Nationalism. . 27 (2). 2020: 548–565. doi:10.1111/nana.12682.
- Astourian, Stephan H. Origins, Main Themes and Underlying Psychological Disposition of Azerbaijani Nationalism // Dorfmann-Lazarev, Igor; Khatchadourian, Haroutioun (redaktorlar ). Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh, Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict. Brill. 2023. 206–236. ISBN .
- Atabaki, Touraj. Recasting Oneself, Rejecting the Other: Pan-Turkism and Iranian Nationalism // van Schendel, Willem; Zürcher, Erik J. (redaktorlar ). Identity Politics in Central Asia and the Muslim World: Nationalism, Ethnicity and Labour in the Twentieth Century. I.B. Tauris. 2001. 65–84. ISBN .
- . Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. I.B.Tauris. 2006. ISBN .
- . Iran at War: Interactions with the Modern World and the Struggle with Imperial Russia. I.B. Tauris. 2023. ISBN .
- Bournoutian, George. The 1823 Russian Survey of the Karabagh Province. A Primary Source on the Demography and Economy of Karabagh in the First Half of the 19th Century. Mazda Publishers. 2011. ISBN .
- Bournoutian, George. Armenia and Imperial Decline: The Yerevan Province, 1900–1914. Milton Park, Abingdon, Oxon: Routledge. 2018. ISBN . OCLC 1037283914.
- Broers, Laurence. Armenia and Azerbaijan: Anatomy of a Rivalry. Edinburgh University Press. 2019. ISBN .
- Dorfmann-Lazarev, Igor. Stalin's Legacy in the Post-Soviet Nations and the Genesis of Nationalist Extremism in Azerbaijan // Dorfmann-Lazarev, Igor; Khatchadourian, Haroutioun (redaktorlar ). Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh, Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict. Brill. 2023. 237–305. ISBN .
- ; Javadi, Hasan. The heavenly rose-garden: a history of Shirvan & Daghestan, by Abbas Qoli Aqa Bakikhanov. Mage Publishers. 2009. ISBN .
- Fowkes, B. Ethnicity and Ethnic Conflict in the Post-Communist World. Springer. 2002. ISBN .
- Introduction // Hunter, Shireen T. (redaktor). The New Geopolitics of the South Caucasus: Prospects for Regional Cooperation and Conflict Resolution. . 2017. ix–xxvii. ISBN .
- Gasimov, Zaur. "Observing Iran from Baku: Iranian Studies in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan". Iranian Studies. . 55 (1). 2022: 37–59. doi:10.1080/00210862.2020.1865136.
- Mamedov, Eldar. Azerbaijan Twenty-Five Years after Independence: Accomplishments and Shortcomings // (redaktor). The New Geopolitics of the South Caucasus: Prospects for Regional Cooperation and Conflict Resolution. . 2017. 27–64. ISBN .
- Multiple authors. Azerbaijan // (redaktor). Encyclopædia Iranica, Volume III/2: Awāʾel al-maqālāt–Azerbaijan IV. London and New York: Routledge & Kegan Paul. 1987. 205–257. ISBN .
- Morozova, Irina. "Contemporary Azerbaijani Historiography on the Problem of "Southern Azerbaijan" after World War II". Iran and the Caucasus. 9 (1). 2005: 85–120. doi:10.1163/1573384054068114.
- Rezvani, Babak. Conflict and Peace in Central Eurasia. International Comparative Social Studies. 31. Brill. 2015-01-27. ISBN .
- Suvari, Çakir Ceyhan. "Turkey and Azerbaijan: On the Myth of Sharing the same Origin and Culture". Iran and the Caucasus. 16 (2). 2012: 247–256. doi:10.1163/1573384X-20120011.
- Yilmaz, Harun. "The Soviet Union and the Construction of Azerbaijani National Identity in the 1930s". Iranian Studies. 46 (4). 2013: 511–533. doi:10.1080/00210862.2013.784521.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanda anti Iran ehval ruhiyyesinin kokleri 1918 ci ile ilk Azerbaycan milletinin pan turkist ideologiya esasinda formalasmaga basladigi dovre gedib cixir Hemin vaxtdan etibaren muasir Azerbaycan Respublikasinin erazisinde fealiyyet gosteren pan turkist yonumlu siyasi elitalar etnik milletcilik anlayisina esaslanaraq Iran azerbaycanlilari arasinda anti Iran xarakterli etnik kimlik hissi yaratmaga calismisdirlar Azerbaycanin post sovet milli kimliyi guclu bir formada Iranofob ve esasen turkmerkezli olmusdur Bu kimlik muxtelif yollarla yalniz Irani bir dovlet kimi deyil hem de bir medeniyyet ve tarixi varliq kimi diger olaraq mueyyenlesdirmek ustunde qurulmusdur Muasir dovrde azerbaycanli olmaq Iranla movcud olan her hansisa bir bagin redd edilmesi menasini verir Azerbaycanlilarin kecmisde ve muasir dovrde de iranlilarin ve ermenilerin qurbani olmalari inanci dovlet terefinden desteklenen tebligat ve mekteblerdeki beyin yuma proqramlarinin vasitesile usaqlarin suuruna yeridilir FonTarixen Azerbaycan adi muasir dovrde Iranin simal qerb hissesinde Araz cayinin cenubunda yerlesen regiona aid edilmisdir Muasir Azerbaycan Respublikasinin tarixi adi ise Arran ve Sirvan olmusdur XX esrden evvel azerbaycanlilar demek olar ki ayrica bir etnik qrup kimi formalasmamisdilar millet olaraq ise umumiyyetle yox idiler Muasir Azerbaycan erazisinde yasayan insanlar ya ummetin icmanin muselmanlari ya Merkezi Asiyanin genis bir hissesinde yayilmis eyni dil ailesine mensub turkler ya da farslar kimi ozlerini tanidirdilar 1917 ci ilin oktyabr ayinda Baki ehalisi hele de Cenubi Qafqazda yerlesen bu regionu Azerbaycan adlandirmaqda maraqli deyildi Yerli ehali muntezem olaraq Turk milleti ve ya Qafqaziya muselman xalqi kimi ifadelerle adlandirilirdi 29 aprel 1917 ci ilde Bakida yaradilan ilk Muessisler Meclisinin adi bele Qafqaziya Muselmanlarinin Umumi Meclisi idi Azerbaycan milli kimliyinin formalasdigi bir dovrde Iran tenezzul ve inqilab dovrunde olduguna gore ideal numune ve ya ilham menbeyi hesab oluna bilmezdi Bakidaki bezi ziyalilar Irani uzun tarixi olan serq istibdadi ve sie ruhaniliyi ile geride qalmis bir cemiyyet kimi gorurduler Iranla olan dil ferqlilikleri de azerbaycanlilarin seciminde helledici amil olmus ve neticede pan turkizm pro iranciliq uzerinde ustunluk qazanmisdir TarixMusavat Partiyasi 1918 Tarixi Azerbaycan regionunun Iran Azerbaycani kimi de taninir xeritesi Iranin simal qerb hissesinde yerlesir 1918 ci ilden etibaren muasir Azerbaycan Respublikasinin erazisini ehate eden regionda pan turkist yonumlu siyasi elitalar Iran azerbaycanlilari arasinda anti Iran etnik kimliyi yaratmaq ucun etnik milletcilik anlayisina esaslanmisdirlar Kecen esr erzinde Iran milliyetciliyi Iran Azerbaycanina qarsi yonelmis herbi siyasi ve ideoloji tehdidlere effektiv bir formada cavab vermisdir Bakida fealiyyet gosteren Musavat Partiyasi Iran Azerbaycani movzusunu ilk defe 1918 ci ilin yanvar ayinda Aciq Soz qezetinde derc olunmus redaksiya yazisinda isiqlandirmisdir Muellif Azerbaycanin tarixi serhedleri nin qerbde Tbilisiden serqde Xezer denizine simalda Qafqaz daglarindan cenubda Kirmansaha qeder uzandigini gostermisdir O Azerbaycan xalqinin parcalanmasina sebeb olan tedbirlere gore Iranin hakim tebeqesini ve rus ekspansionistlerini ittiham etmisdir Muellif hemcinin iddia etmisdir ki Cenubi Qafqaz muselmanlarinin oz erazilerini Azerbaycan adlandirmaq ucun tebii huquqlari movcuddur ve umid edirdi ki bir gun onlarin cenubdaki qardaslari da onlara qosula bilecekdir Iran Demokrat Partiyasinin Bakidaki yerli komitesi bu irredentist iddialara ilk cavab veren teskilat olmusdur Baki ve etraf erazilerdeki Iran azerbaycanlilari ehalisinin secilmis uzvlerinden ibaret olan komite 1914 cu ilde Mehemmed Xan Terbiyet terefinden yaradilmisdir Musavat Partiyasinin derc etdiyi meqaleni pan turkistlerin Iranin erazi butovluyunu ve suverenliyini zeifletmek cehdi kimi qiymetlendiren komite 10 fevral 1918 ci ilden etibaren iki dilli Azerbaycan cozv e layenfek Iran Azerbaycan Iranin ayrilmaz hissesi qezetini nesr etmeye baslamisdir 1918 ci ilin may ayinda Musavat Partiyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetini yaratdiqdan sonra bu qezetin fealiyyetine son qoymusdur Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde 1918 1920 Azerbaycan Demokratik Respublikasinin yaradilmasi Azerbaycanin hem dovlet hem de millet kimi formalasmasinin baslangici olmusdur Tehran ve Iran Azerbaycaninin paytaxti Tebrizdeki siyasi ve intellektual elitalar Iranin zeiflemis dovlet aparatinin kecid merhelesinde olmasi ve xarici tesirlere qarsi mubarize aparmasina baxmayaraq Azerbaycan adinin qebul edilmesine derhal etiraz etmisdirler Texminen bir il erzinde Tehran Tebriz ve diger boyuk Iran seherlerindeki metbuat orqanlari ile yeni yaradilmis Azerbaycan Respublikasinin paytaxti Bakida nesr olunan metbuat orqanlari bu adlandirmanin duzgun ve ya sehv olmasi barede movqelerini esaslandiran meqaleler derc etmisdirler Iran terefi umumilikde Bakinin qerarina subhe ile yanasir ve hemin vaxt Bakida fealiyyet gosteren Osmanli Genc turklerinin Merkezi Asiyadan Avropaya qeder uzanan pan turk birliyi yaratmaq meqsedile Iranin simal qerb vilayetinin tarixi adini menimsemek ucun plan qurduqlarina inanirdi Panturkistler ise Iran erazisinde yerlesen tarixi Azerbaycani Cenubi Azerbaycan adlandirmaqla gelecekde yaratmagi planlasdirdiqlari Turan dovleti daxilinde Azerbaycan Respublikasi ile Cenubi Azerbaycan in birlesdirilmesi ideyasinin zeruriliyini iddia edirdiler Demokrat Partiyasinin rehberi ve eyni zamanda da Iran Azerbaycaninin siyasi elitasinin sevilen uzvu hesab edilen Seyx Mehemmed Xiyabani bele tehlukeleri nezere alaraq eyaletin adini Azadistan azadliq olkesi olaraq deyisdirmisdir Mehz buna gore de Azerbaycan hokumeti terefinden beynelxalq yayim ucun nezerde tutulmus senedlerde Iranin narahatligini azaltmaq meqsedile Qafqaz Azerbaycani ifadesinden istifade edilmisdir 1924 cu ilin noyabr ve dekabr aylarinda Baki Dovlet Universitetinde kecirilen bir sira seminarlar zamani gorkemli sovet serqsunasi hesab olunan Vasili Bartold bu adlandirmanin meqsedi haqqinda bele bir izahat vermisdir Azerbaycan termini ona gore secilmisdir ki Azerbaycan Respublikasi yaradilarken guman edilirdi ki fars Iran Azerbaycani ile bu Azerbaycan bir vahid teskil edecekdir cunki her ikisinin de ehalisinin terkibinde cox boyuk oxsarliq movcuddur Sovet Ittifaqi dovrunde 1920 1991 Azerbaycan Demokratik Respublikasi 1920 ci ilde bolsevikler terefinden isgalindan baslayaraq onun mirasinin 1980 ci illerde olkenin yeni milletcilerine ilham menbeyi kimi yeniden ortaya cixmasina qeder olan dovrde Azerbaycanin tarixi ve onun Iranla elaqeleri barede bir sira mifler formalasdirilmisdir Bu mifler Azerbaycanin post sovet dovru milli kimliyinin formalasmasina ehemiyyetli derecede tesir gostermisdir Bu miflerden biri turklerin farslar terefinden mustemlekelesdirilmesi ve tabe edilmesi idi Eldar Memmedovun sozlerine gore bu tarixi realliga tamamile ziddir Irani bir nece defe isgal eden milyonlarla iranlini qetle yetiren ve bir nece esr onlara hokm eden muxtelif turk monqol qruplari olmusdur Eger her hansisa bir mustemlekelesdirme o cumleden dil deyisdirilmesi prosesi bas vermisdirse bunu eden mehz turkler olmusdur Fars kolonializmi ideyasini ilk defe populyarlasdiran mehz Sovet Ittifaqi olmusdur 1946 ci ilde Iranin Azerbaycan vilayetinde musteqil respublika yaratmaq cehdinin ugursuzluga ducar olmasi ve sovet qosunlarinin buradan cixarilmasi bu anlayisin yayilmasina sebeb olmusdur Diger bir mif ise guya xain farslar terefinden iki yere bolunmus vahid Azerbaycan anlayisidir Lakin tarixi menbelerde ne Cenubi Azerbaycan ne de Simali Azerbaycan anlayisina rast gelinmir Ne Rusiya imperiyasi ne de Avropanin diger menbelerinde iki Azerbaycan anlayisi movcuddur Daha muasir bir revizionist tekrarci nezeriyyeye gore ise guya Rusiya ve Iran XIX esrde Azerbaycani oz aralarinda bolusdurmek haqqinda plani qurmusdular Bu barede serh vererken Memmedov bildirir ki Iranin Rusiya ile iki dagidici muharibe apardigini 1804 1813 ve 1826 1828 nezere alaraq guya Rusiya Iran muttefiqliyinin movcudlugu barede iddia ireli surmek tamamile absurddur Bu iddia Azerbaycanli milletci sair olan Bextiyar Vahabzade terefinden Gulustan poemasinda da tekrarlanir Bu gun ekser Azerbaycan milletcileri bu fikirdedirler Netice etibari ile de Azerbaycanin post sovet milli kimliyi guclu sekilde anti Iran istiqametli ve esasen turk merkezli olmusdur Bu kimlik muxtelif yollarla yalniz Irani bir dovlet kimi deyil hem de bir medeni ve tarixi varliq kimi diger olaraq qarsiya qoymaq ustunde hazirlanmisdir Muasir dovrde azerbaycanli olmaq Iranla her hansisa bir elaqenin redd edilmesini ifade edir Iranlilarin ve ermenilerin azerbaycanlilara qarsi kecmisde ve indi de zulm etmesi inanci dovlet terefinden maliyyelesdirilen tebligat ve mekteblerdeki beyin yuyulmasi vasitesile usaqlara asilanir 1950 1960 ci illerde Sovet Azerbaycaninin edebiyyatinda David Nissmanin ifadesi ile deyilerse hesret edebiyyati adlanan edebi alt janr yaranmis ve o Iran Azerbaycani ile elaqelendirilmisdir Iran Azerbaycani haqqinda edebi eserlerin ekseriyyeti olkenin Araz cayi boyunca bolunmesini qinayan ve Iran azerbaycanlilarinin iqtisadi ve medeni istismarini tenqid eden milletci hisslerle xarakterize olunurdu Bu movzular Azerbaycan edebiyyati ve Azerbaycan tarixi derslerine de daxil edilmisdir Guclu sekilde ifade olunan iranofobiya ehval ruhiyyesi bu edebi janrin muhum neticelerinden biri olmusdur Sovet rehberliyi bu anti Iran ehval ruhiyyesine dozmus ve hetta onu desteklemisdir Azerbaycan Respublikasi 1991 indiki dovr Ebulfez Elcibeyin dovrunde Azerbaycan Xalq Cebhesi qisaca AXC kimi taninan siyasi partiya turk merkezli ve iranofob milli kimliyin formalasmasi prosesinin inkisafini suretlendirmisdir Turkiye ve Irandaki hemcinin de Merkezi Asiyadaki diger turk xalqlari ile daha derin elaqelerin yaradilmasini tesviq etmekle yanasi AXC Azerbaycanin turk kimliyini on plana cixarmisdir Azerbaycanin Turkiye numunesinde yeniden formalasdirilmasi cehdinde ise partiya yalniz turkluk anlayisi ile kifayetlenmeyerek hem de Turkiye Respublikasinin yaradicisi olan Mustafa Kamal Ataturku teqlid etmeye calismisdir Belelikle de evvelki turkluk anlayisi oz yerini Turkiyecilik anlayisina vermisdir Yalniz turk olmaq artiq kifayet etmirdi Turkiye turkleri kimi turk olmaq vacib hesab olunurdu Iranafob ehval ruhiyye AXC nin turkluk ideologiyasi ile six bagli olmusdur Partiyanin lideri hesab olunan Ebulfez Elcibey Mehemmed Emin Resulzade kimi Irana qarsi derin bir nifret hissi besleyirdi O ve diger milletciler Simali ve Cenubi Iran Azerbaycanin birlesdirilmesi fikrine ifrat derecede ehemiyyet verirdiler Elcibey ved vermisdi ki Qarabagin azad olunmasindan sonra novbe Tebrize catacaq Bu turk milletciliyi meyli 1918 ci ilde oldugu kimi xarici quvveler terefinden de desteklenmisdir Bu turkluk herekatina Qerb dunyasi xususile ABS destek vermisdir Onlarin baxis bucagina gore turk milletciliyi Iranin yeni yaranmis Azerbaycan Respublikasina yaymaq isteye bileceyi Islami ideologiyasinin qarsisini alirdi Eliyevler dovrunde Bu pan turkist ehval ruhiyye 1993 cu ilin iyun ayinda Heyder Eliyevin hakimiyyete qayitmasindan ve Elcibeyin prezidentlikden istefa vermesinden sonra bir qeder zeifledilmisdir Eliyev yaxsi basa dusurdu ki Azerbaycanda ifrat turklesdirme tedbirleri olkenin turk olmayan etnik azliqlarini Talislar ve Lezgiler kimi qruplar daxil olmaqla ve eyni zamanda da etnik cehetden azerbaycanli lakin rusdilli tehsilli tebeqeni qiciqlandira biler O hemcinin bu tedbirlerin Rusiyani ve Irana nece qezeblendirdiyini de yaxsi derk edirdi Pan turkist ritorikanin azaldilmasi ise turkculuyun zeifledilmesi demek deyildi Turkculuk hele de Azerbaycanin post sovet milli kimliyinin esas sutunlarindan biri ve dovlet quruculugunun muhum istiqametlerinden biri olaraq qalmaga davam edir Simali ve Cenubi Azerbaycan in birlesdirilmesi ideyasi ve Ataturkcu sekulyarliq Eliyevler dovrunde ferqli derecelerde olsa da AXC felsefesinin diger prinsipleri kimi qalmaga davam edir Eyni zamanda Azerbaycanda fars medeni tesirinin izlerini silmek ucun genismiqyasli cehdler heyata kecirilir Buna Nizami meqberesindeki fars dilinde yazilmis kerpiclerin cixarilmasi Azerbaycan sairlerinin eserlerinin orijinal fars dilinde nesrinin qadagan edilmesi ve tarixi abidelerden elave fars yazilarinin silinmesi daxildir Memmedovun sozlerine gore Paradoks ondadir ki Azerbaycan ucun tarix ve medeniyyet yaratmaq isteyen liderler Iranin tarixi ve medeni irsini menimseyerek ona turk xarakteri vermeye calismisdirlar Ereb isgalina qarsi cixaraq ve oz dini cereyanini yaratmis Iran usyancisi Babek Xurremdin Azerbaycanda turk kimi teqdim edilir Hemcinin Iran peygemberi olan Zerdust de turk hesab olunur Bundan elave iddia edilir ki Iranin Yeni ili Novruz turk menselidir Iran tarixinin menimsenilmesinin diger numunelerine ise polo oyunu ve tar simli musiqi aletinin tamamile Azerbaycan terefinden ixtira edilmesi iddialarini numune gostermek mumkundur Hakimiyyetdeki siyasi elitalar ve siyasi partiyalar xaricinde Azerbaycanin bezi intellektuallari ve akademikleri de Iran ve Azerbaycan arasindaki munasibetlerde etnik komponentin muhum bir element kimi saxlanilmasi prosesine feal sekilde tohfe vermisdirler Bunlara vahid Azerbaycan ideyasinin qati terefdari kimi taninan universitet professoru ve Azerbaycan parlamentinin uzvu Nesib Nesiblinin fealiyyeti daxildir Elcibeyin prezidentliyi dovrunden etibaren Nesibli ehtimal ki radikal baxislarina gore Azerbaycanin Irandaki sefiri olmusdur Tehranin onun aciq askar Iranofob movqeyinden memnun olmamasina gore onun sefir kimi karyerasi 1994 cu ilde qefilden basa catmisdir Tehranda qaldigi muddetde erzinde o hetta Iran azerbaycanlilarindan olan telebeler arasinda etnik teskilatlar yaratmaga bele cehd etmisdir Ilham Eliyev hokumetinin her hansisa bir Iranofob etnik milletci movqeler tutmasi iddialarini redd etmeye calissa da Iran hokumeti ve xususile Iran azerbaycanlilarinin daxil oldugu Iran milli daireleri Azerbaycan hakimiyyetinin niyyetlerine subhe ile yanasirlar Bu subheler Dunya Azerbaycanlilari Konqresi ve Guney Azerbaycan Milli Oyanis Herekati kimi irredentist teskilatlarin davamli fealiyyeti ve onlarin Azerbaycan hakimiyyeti hem dovlet hem de qeyri dovlet strukturlari terefinden desteklenmesi ile guclenir Iran universitetlerinden birinin professoru ve Milli Cebhe partiyasinin bas katibi Perviz Vercavend Iran prezidenti Mehemmed Xateminin 1997 2005 prezidentliyi dovrunde ona unvanladigi aciq mektubunda Elcibeyin terefdarlarinin ve diger pan turkist teskilatlarin ve media orqanlarinin Iran eleyhine olan fealiyyetleri barede onu xeberdarliq etmis ve Xatamiden bu fealiyyetlere qarsi muvafiq tedbirler gormeyini xahis etmisdir Hemcinin baxinAzerbaycanda antiermeni ehval ruhiyyesiIstinadlarMultiple authors 1987 seh 205 257 Bournoutian 2018 seh xiv Behrooz 2023 seh 16 Morozova 2005 seh 85 note 1 Fowkes 2002 seh 14 Atabaki 2001 seh 72 Mamedov 2017 seh 29 Mamedov 2017 seh 30 Ahmadi 2016 seh 106 Atabaki 2006 seh 129 Atabaki 2006 seh 129 206 Atabaki 2006 seh 130 Ahmadoghlu 2020 seh 549 Ahmadi 2016 seh 108 Yilmaz 2013 seh 514 Astourian 2023 seh 213 Mamedov 2017 seh 28 Mamedov 2017 seh 30 31 Mamedov 2017 seh 31 Astourian 2023 seh 234 Gasimov 2022 seh 49 Mamedov 2017 seh 32 Mamedov 2017 seh 33 Mamedov 2017 seh 34 Ahmadi 2016 seh 111 Ahmadi 2016 seh 135 Ahmadi 2016 seh 117Edebiyyat siyahisiAhmadi Hamid The Clash of Nationalisms Iranian Response to Baku s Irredentism Kamrava Mehran redaktor The Great Game in West Asia Iran Turkey and the South Caucasus Oxford University Press 2016 102 140 ISBN 978 0190673604 Ahmadoghlu Ramin Secular nationalist revolution and the construction of the Azerbaijani identity nation and state Nations and Nationalism 27 2 2020 548 565 doi 10 1111 nana 12682 Astourian Stephan H Origins Main Themes and Underlying Psychological Disposition of Azerbaijani Nationalism Dorfmann Lazarev Igor Khatchadourian Haroutioun redaktorlar Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict Brill 2023 206 236 ISBN 978 90 04 67738 8 Atabaki Touraj Recasting Oneself Rejecting the Other Pan Turkism and Iranian Nationalism van Schendel Willem Zurcher Erik J redaktorlar Identity Politics in Central Asia and the Muslim World Nationalism Ethnicity and Labour in the Twentieth Century I B Tauris 2001 65 84 ISBN 978 1860642616 Iran and the First World War Battleground of the Great Powers I B Tauris 2006 ISBN 978 1860649646 Iran at War Interactions with the Modern World and the Struggle with Imperial Russia I B Tauris 2023 ISBN 978 0 7556 3737 9 Bournoutian George The 1823 Russian Survey of the Karabagh Province A Primary Source on the Demography and Economy of Karabagh in the First Half of the 19th Century Mazda Publishers 2011 ISBN 978 1 56859 173 5 Bournoutian George Armenia and Imperial Decline The Yerevan Province 1900 1914 Milton Park Abingdon Oxon Routledge 2018 ISBN 978 1 351 06260 2 OCLC 1037283914 Broers Laurence Armenia and Azerbaijan Anatomy of a Rivalry Edinburgh University Press 2019 ISBN 978 1 4744 5052 2 Dorfmann Lazarev Igor Stalin s Legacy in the Post Soviet Nations and the Genesis of Nationalist Extremism in Azerbaijan Dorfmann Lazarev Igor Khatchadourian Haroutioun redaktorlar Monuments and Identities in the Caucasus Karabagh Nakhichevan and Azerbaijan in Contemporary Geopolitical Conflict Brill 2023 237 305 ISBN 978 90 04 67738 8 Javadi Hasan The heavenly rose garden a history of Shirvan amp Daghestan by Abbas Qoli Aqa Bakikhanov Mage Publishers 2009 ISBN 978 1933823270 Fowkes B Ethnicity and Ethnic Conflict in the Post Communist World Springer 2002 ISBN 978 0 333 79256 8 Introduction Hunter Shireen T redaktor The New Geopolitics of the South Caucasus Prospects for Regional Cooperation and Conflict Resolution 2017 ix xxvii ISBN 978 1498564960 Gasimov Zaur Observing Iran from Baku Iranian Studies in Soviet and Post Soviet Azerbaijan Iranian Studies 55 1 2022 37 59 doi 10 1080 00210862 2020 1865136 Mamedov Eldar Azerbaijan Twenty Five Years after Independence Accomplishments and Shortcomings redaktor The New Geopolitics of the South Caucasus Prospects for Regional Cooperation and Conflict Resolution 2017 27 64 ISBN 978 1498564960 Multiple authors Azerbaijan redaktor Encyclopaedia Iranica Volume III 2 Awaʾel al maqalat Azerbaijan IV London and New York Routledge amp Kegan Paul 1987 205 257 ISBN 978 0 71009 114 7 Morozova Irina Contemporary Azerbaijani Historiography on the Problem of Southern Azerbaijan after World War II Iran and the Caucasus 9 1 2005 85 120 doi 10 1163 1573384054068114 Rezvani Babak Conflict and Peace in Central Eurasia International Comparative Social Studies 31 Brill 2015 01 27 ISBN 978 90 04 27636 9 Suvari Cakir Ceyhan Turkey and Azerbaijan On the Myth of Sharing the same Origin and Culture Iran and the Caucasus 16 2 2012 247 256 doi 10 1163 1573384X 20120011 Yilmaz Harun The Soviet Union and the Construction of Azerbaijani National Identity in the 1930s Iranian Studies 46 4 2013 511 533 doi 10 1080 00210862 2013 784521