Antroposentrizm (antropo... + lat. centrum – mərkəz) – insanıkainatın mərkəzi, varlığın və biliyin başlanğıcı, üzərində heç bir ali qüvvə olmayan müstəqil yaradıcı kimi nəzərdən keçirən dini-fəlsəfi təmayül.
Ümumi məlumat
Antroposentrizm dünyagörüşü tipi kimi İntibah dövründə formalaşmış və yeni Avropatəfəkkürününxarakterini müəyyənləşdirmişdir. Antik dövrdə insan, bir tərəfdən, kosmik-təbiəthəyatı ilə vəhdətdə götürülür, digər tərəfdən canlı sosiumun tərkib hissəsi kimi nəzərdən keçirilirdi (insan şüurlu və ictimai heyvan kimi). Orta əsrlərindini dünyagörüşündə insan təbiətlə deyil, daha çox fövqəltəbii qüvvə – Allahla əlaqələndirilirdi. Xristian ilahiyyatçıları hesab edirdilər ki, insanın mənəvi-ruhani dünyası o qədər dərindir ki, onu Allahdan başqa heç kim dərk edə bilməz. İnsan günahabatma nəticəsində Allahla vəhdətini və ilkin təmizliyini itirərək, daxilən ikiləşmişdir. Bu təzad yalnız allah - insan İsa Məsihin insanların bağışlanması naminə özünü qurban verməsi ilə aradan qalxmışdır. 15–16-cı əsrlərdə sekulyarlaşmaprosesləri dərinləşdikcə, dünyagörüşündə baş verən irəliləyişlər insanın günahkar olması hissinin zəifləməsi, sonradan tam aradan çıxması, insanla ilahi Yaradan arasındakı məsafənin azalması ilə nəticələnir. Bununla, İntibah dövrü humanistləri üçün səciyyəvi olan dünyagörüşü tipinin formalaşması üçün ilkin şərtlər yaranır. C. Manetti (15-ci əsr) «İnsanın ləyaqəti və üstünlüyü» («De diguitate») traktatında insanı «öləri Allah», «səmavi və ilahi heyvan» kimi səciyyələndirir. C. Piko della Mirandolanın «İnsan ləyaqəti haqqında nitqlər»ində insan özünün yaradıcısı kimi üzə çıxır; M.Fiçinonun əsərlərində də eyni düşüncə tərzi ilə aşılanmışdır. Əgər orta əsrlərdə “insanın batilinin” dəyəri onun Allahla ittifaqına əsaslanırdısa, İntibah dövründə insan özünün transendent kökündən azad olmağa çalışır, dayağını kosmosda deyil, özündə axtarır. 17-18-ci əsrlərdə yeni Avropa fəlsəfəsi üçün səciyyəvi cərəyan – subyektivizm meydana gəlir. Karteziançılıqda (Dekartın fəlsəfəsində) coqito erqo sum – «mən düşünürəm» subyektin mötəbərlik prinsipi kimi çıxış edir. R. Dekart yalnız özü-özlüyündə təfəkkürü deyil, subyektiv yaşanan təfəkkür aktını yeni fəlsəfənin əsası olaraq götürür. Lakin karteziançılıqda mənlik şüuru fəlsəfənin başlanğıcı kimi hələ tam muxtar vəziyyət almamışdı: bu prinsipin həqiqiliyi Dekartda hər cür biliyin mənbəyi və əsası olan Allahın mövcudluğu ilə təminat alırdı. 18-ci əsrdə İ. Kantın transendental idealizmində subyekt – “Mən” muxtar başlanğıca çevrilmişdir. Onun fikrincə, məhz məntiqi, etik, estetik subyekt empirik aləmi qurur. 19–20-ci əsrlərdə sekulyarlaşmanın dərinləşməsi ilə Antroposentrizm Allaha qarşı açıq mübarizə forması alır. L. Feyerbax qeyd edirdi ki, din bəşəriyyətinətini yeyən, qanını içən vampirə çevrilmişdir; insan həqiqi ucalığa çatmaq üçün Allahı kənarlaşdırmalıdır, çünki bir zamanlar insan özünü mənəvi yoxsullaşdırmaq hesabına həqiqi ucalığını Allaha güzəştə getmişdir. 19-cu əsrdə M. Ştirner Feyerbaxın fikirlərinə qarşı özünün yeni tezisini irəli sürür: «Mən özüm özümə Allaham». F. Nitşe eqoist, aqressiv fövqəlinsan obrazını yaradır və əsərləri ilə 20-ci əsrin düşüncə tərzinə güclü təsir göstərir; müasir postmodernfəlsəfəsi məhz Nitşeyə əsaslanan Antroposentrizm elementlərindən bəhrələnmişdir.
antroposentrizm, antropo, centrum, mərkəz, insanı, kainatın, mərkəzi, varlığın, biliyin, başlanğıcı, üzərində, heç, qüvvə, olmayan, müstəqil, yaradıcı, kimi, nəzərdən, keçirən, dini, fəlsəfi, təmayül, ümumi, məlumat, redaktə, dünyagörüşü, tipi, kimi, intibah, . Antroposentrizm antropo lat centrum merkez insani kainatin merkezi varligin ve biliyin baslangici uzerinde hec bir ali quvve olmayan musteqil yaradici kimi nezerden keciren dini felsefi temayul Umumi melumat RedakteAntroposentrizm dunyagorusu tipi kimi Intibah dovrunde formalasmis ve yeni Avropa tefekkurunun xarakterini mueyyenlesdirmisdir Antik dovrde insan bir terefden kosmik tebiet heyati ile vehdetde goturulur diger terefden canli sosiumun terkib hissesi kimi nezerden kecirilirdi insan suurlu ve ictimai heyvan kimi Orta esrlerin dini dunyagorusunde insan tebietle deyil daha cox fovqeltebii quvve Allahla elaqelendirilirdi Xristian ilahiyyatcilari hesab edirdiler ki insanin menevi ruhani dunyasi o qeder derindir ki onu Allahdan basqa hec kim derk ede bilmez Insan gunahabatma neticesinde Allahla vehdetini ve ilkin temizliyini itirerek daxilen ikilesmisdir Bu tezad yalniz allah insan Isa Mesihin insanlarin bagislanmasi namine ozunu qurban vermesi ile aradan qalxmisdir 15 16 ci esrlerde sekulyarlasma prosesleri derinlesdikce dunyagorusunde bas veren irelileyisler insanin gunahkar olmasi hissinin zeiflemesi sonradan tam aradan cixmasi insanla ilahi Yaradan arasindaki mesafenin azalmasi ile neticelenir Bununla Intibah dovru humanistleri ucun seciyyevi olan dunyagorusu tipinin formalasmasi ucun ilkin sertler yaranir C Manetti 15 ci esr Insanin leyaqeti ve ustunluyu De diguitate traktatinda insani oleri Allah semavi ve ilahi heyvan kimi seciyyelendirir C Piko della Mirandolanin Insan leyaqeti haqqinda nitqler inde insan ozunun yaradicisi kimi uze cixir M Ficinonun eserlerinde de eyni dusunce terzi ile asilanmisdir Eger orta esrlerde insanin batilinin deyeri onun Allahla ittifaqina esaslanirdisa Intibah dovrunde insan ozunun transendent kokunden azad olmaga calisir dayagini kosmosda deyil ozunde axtarir 17 18 ci esrlerde yeni Avropa felsefesi ucun seciyyevi cereyan subyektivizm meydana gelir Kartezianciliqda Dekartin felsefesinde coqito erqo sum men dusunurem subyektin moteberlik prinsipi kimi cixis edir R Dekart yalniz ozu ozluyunde tefekkuru deyil subyektiv yasanan tefekkur aktini yeni felsefenin esasi olaraq goturur Lakin kartezianciliqda menlik suuru felsefenin baslangici kimi hele tam muxtar veziyyet almamisdi bu prinsipin heqiqiliyi Dekartda her cur biliyin menbeyi ve esasi olan Allahin movcudlugu ile teminat alirdi 18 ci esrde I Kantin transendental idealizminde subyekt Men muxtar baslangica cevrilmisdir Onun fikrince mehz mentiqi etik estetik subyekt empirik alemi qurur 19 20 ci esrlerde sekulyarlasmanin derinlesmesi ile Antroposentrizm Allaha qarsi aciq mubarize formasi alir L Feyerbax qeyd edirdi ki din beseriyyetin etini yeyen qanini icen vampire cevrilmisdir insan heqiqi ucaliga catmaq ucun Allahi kenarlasdirmalidir cunki bir zamanlar insan ozunu menevi yoxsullasdirmaq hesabina heqiqi ucaligini Allaha guzeste getmisdir 19 cu esrde M Stirner Feyerbaxin fikirlerine qarsi ozunun yeni tezisini ireli surur Men ozum ozume Allaham F Nitse eqoist aqressiv fovqelinsan obrazini yaradir ve eserleri ile 20 ci esrin dusunce terzine guclu tesir gosterir muasir postmodern felsefesi mehz Nitseye esaslanan Antroposentrizm elementlerinden behrelenmisdir 1 Istinadlar Redakte Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 562 563 ISBN 978 9952 441 02 4 script parameter Menbe https az wikipedia org w index php title Antroposentrizm amp oldid 3870594, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
