fbpx
Wikipedia

Adət-ənənə

May 17, 2023

Adət-ənənə, adət və ya ənənə — bir cəmiyyət və ya qrup içərisində müəyyən keçmişə sahib olan, simvolik və ya xüsusi bir əhəmiyyətdə nəsildən nəsilə ötürülərək sanksiya gücü olan mədəni qalıq, vərdiş, məlumat, davranış və inanc toplusudur. adət-ənənəyə aid cümlə."Milçəklərin ölkəsində adət-ənənəsi yoxdur".

Adət-ənənə anlayışının məzmunu

Adət və ənənələr bəşəriyyətin təkamül prosesini özündə əks etdirir, bütün dövrlərdə cəmiyyətin sosial-mənəvi və mədəni tərəqqisinin göstəricilərindən biri kimi çıxış edir, Bir çox elmi ədəbiyyatlardan məlumdur ki, adət və ənənələrin təkamülü insan cəmiyyətinin üst poleolit dövründən başlamış, həyat tərzi, sosial qurumlar dəyişdikcə onlar da inkişaf etmiş, modernləşərək zənginləşmişdir . keçmişdə yaranaraq bir nəsildən digər nəslə ötürülərək indiki dövrümüzə qədər gəlib çıxmışdır. Hər bir xalqın keçmişi, tarixi, psixologiyası, milli-mənəvi dəyərləri adətlərdə əksini tapır, onlar bizim üçün keçmişlə bağlı böyük bir informasiya mənbəyidir, burada insanların baxışlarını, zövqünü, həyat tərzini, əxlaqını, düşüncə tərzini, yaradıcılıq qabiliyyətini və.s görmək olar. Ənənə - özünəməxsus xalq yaddaşıdır. Bu bir cəmiyyət və qrup içərisində müəyyən keçmişə sahib olan, nəsildən-nəslə ötürülərək vərdiş, məlumat, davranış və inanc toplusudur və insan varlığını idarə etmək və onun davranışını tənzimləmək yollarından biri olmaqla bərabər bizim bütün həyatımız müəyyən qaydalar, nümunələr əsasında qurulur. Ənənə anlayışına ictimai elmlərin fərqli alt intizamlarının yanaşmaları ilə ənənəvi cəmiyyətlərin yüklədikləri mənalar arasında həm bənzərliklər həm də fərqliliklər mövcuddur. İctimai elmlər ənənəyə cəmiyyətlərin yaşadıqları coğrafiya, iqlim və s. kimi xarici şərtlərə uyğunlaşma təmin etmək məqsədiylə törədilmiş, bəşəri qaynaqlı "inşa"lar, "icad"lar olaraq baxarkən ənənəvi cəmiyyətlər öz ənənələrinin qaynağını mif, əfsanə, atalar, qəhrəmanlar və tanrı kimi müqəddəsdə görürlər. İctimai elmlərdə daha fenomenolojik bir yanaşma ilə ənənələri tam funksional xüsusiyyətləri istiqamətiylə görüb mənşələrini bu funksiyaya bağlayan şərhlərin yanında ənənələri müəyyən bir məna bütünlüyünü əks etdirən fenomenlər olaraq qiymətləndirən yazarlar da vardır. Hər nə qədər bu yazarlar da ənənənin qaynağını müqəddəsdə görməməkdədirsələr də onun yalnız funksional ölçüsünə indirgenemeyeceğini iddia etmişlər. Xüsusilə Avropada maarifçilik dövrü sonunda inkişaf edən Tarix anlayışı və Tarixiçilik perspektivi keçmişə bağlı (və günümüzdəki də) hər düşüncə, anlayış və rəftarın qaynağını dövrün digər varlıqlarının bütünselliği içində axtarmaq istiqamətində bir meylin inkişafına gətirib çıxarmışdır. İşıqlanmanın qaynağı təkamülçü görüşə qədər gedən ilerlemeci tarix perspektivini də qanuniləşdirən bu perspektiv ictimai elmlərdə hakim görüş olaraq varlığını davam etdirməkdədir.[mənbə göstərin] Adət-ənənələr mədəniyyətin mühüm aspektidir. Adət geniş qəbul edilmiş bir məhfumdur, ənənə isə davranış tərzidir və müəyyən bir cəmiyyətə, məkana və s. aid ünsürləri davam etdirməkdir. Ənənə “çatdırmaq” mənasını verən latın sözündən götürülmüşdür. Bu tərif ənənənin nə demək olduğunu başa düşməyə imkan verir. O,nəsildən-nəslə keçən ənənədir və ardıcıl olaraq nəsillərə ötürülür. Adətlər zaman keçdikcə dəyişərək nəsildən-nəslə ötürülən ənənələrə çevrilir Dünyanın bütün mədəniyyətləri və cəmiyyətləri uzun müddət inkişaf edən özünəməxsus adət və ənənələrə malikdir. Hər bir cəmiyyət öz xalqı arasında əmin-amanlığı və asayişi qoruyub saxlamaq, həmçinin cəmiyyət üzvləri arasında qarşılıqlı əlaqə üçün bələdçi kimi xidmət etmək üçün yollar hazırlayır. Qədim dövr və orta əsrlərin görkəmli, tanınmış filosofları Platon, Aristotel, Demokrit, Epikür, Lamеtri, Didro, Helvetsi və başqaları öz əsərlərində adət və ənənələr haqqında maraqlı fikirlər irəli sürmüşlər. Məsələn, qədim Yunan filosofu Platon bayramları dövləti sabit saxlaya bilən bir alət kimi təsvir etmiş, tərbiyə prosesində buraxılan qüsurları bayramlar, adət və ənənələr vasitəsilə düzəltməyin mümkünlüyünü söyləmişdir, Aristotel isə insanların bayram etmək haqqı olduğunu deyir və bu haqqı onların əlindən almağın mümkünsüzlüyünü söyləyirdi

Ənənə üç məzmunda ələ alına bilər. İlki keçmiş həyat formalarının içində yaşanılan ana daşıdıqları maddi və mənəvi dəyərlər bütünüdür. bu sosioloji mənada ən çox rəğbət görən izahdır. Bəşəri müstəvidə cəmiyyəti bütün dinamikləri ilə inşaya edən gücdür.

İkincisi isə ənənənin özünü təşkil etdiyi ifadə edilən müqəddəslə olan münasibətdən ötəri ənənənin zəngin və müqəddəs dəyərlər ehtiva edən köklü yanıdır ki, bu mənada ənənə ilkindən fərqli olaraq həm fenomenolojik həm də ilahi bir istiqamət daşıyar. Bu ənənənin sosioloji və bəşəri mənasından çox daha fərqlidir.

Üçüncüsü isə ənənənin postmodernist yanaşmalarla ələ alınmasından qaynaqlanan aletsel, funksional yəni istifadəyə açıq maddə istiqamətidir. Bu mənasıyla ənənə bir mənalar ehtiyatıdır. Özündən hər baxımdan istifadəyə açıq bir hinterlandtır. Bəhs edilən istiqaməti ənənənin xarici-formel istiqamətidir ki sənət və ədəbiyyata təsir edən bir başqa cəbhə də budur.[mənbə göstərin]

Adət-ənənənin xüsusiyyətləri

Adət və ənənənin nə olduğunu başa düşmək üçün onun əsas xüsusiyyətlərinə nəzər salmaq lazımdır: • mənəvi-əxlaqi dəyərlərdən fərqli olaraq, adət-ənənə ictimai şüurda avtomatik olaraq daha dərin kök salır • kortəbii şəkildə ortaya çıxır • çoxsaylı təkrarlanmalar nəticəsində inkişaf edir • münasibətlərin konkret modelini təqdim edir • cəmiyyətin vərdişləri və rəyi ilə təmin olunur • geniş təsir dairəsinə malikdir. (əraziyə görə)

Adət və ənənənin fərqi

• Ənənələr və adət-ənənələr müəyyən bir müddət ərzində inkişaf etmiş inanc və təcrübələrdir və adət və ənənə arasında yeganə fərq, görünür, cəmiyyətin daha geniş təbəqəsi tərəfindən müddət və riayət olunmasıdır.

• Ənənə nəsildən-nəslə ötürülən və bir cəmiyyətin və ya mədəniyyətin əksər insanları tərəfindən müşahidə edilən bir təcrübədir, halbuki adət qısa ömürlü ola bilər və hətta ailə və ya fərdi səviyyədə müşahidə oluna bilər.

• Həmçinin, bütün adət-ənənələr adət-ənənə kimi təsnif oluna bilsə də, bütün adətlərə adət-ənənə aid edilə bilməz. Adət sözünün dəqiq bir tərifi yoxdur, baxmayaraq ki, ənənə əlbəttə ki, nəsillər boyu keçən bir inanc və ya təcrübədir.

Ezoterizmde ənənə

Ezoterizm sahəsində ənənə, "keçmişdə insanlığa müxtəlif yollar göndərər və əlaqələrlə verilmiş, dini, ezoterik, okült, mifoloji və folklorik (nağıl, rəqs vs.) formalara bürünərək, şifahi və yazılı halda, günümüzə qədər köçürülmüş həqiqi (həqiqətlərə aid) məlumatlar bütünü" olaraq təyin olunar. Başqa sözlə, bu əhatəli mənasıyla ənənə, ezoterizmde ənənə, adət, ənənə ilə və ya mifologiya ilə sinonim sayılmamaqda, lakin bunlarda ol/tapılan dərin məlumatları da ehtiva etməkdədir.[mənbə göstərin]

Termini bu mənada istifadə edən yazıçılardan ən tanınmışı ezoterizm üzərinə bir çox əsəri olan Rene Guenondur. Ənənəçiliyin qabaqcıllarından biri olaraq qəbul edilir.

Mənbə

  • Abdullayev O. Sosial fəallıq və yeni adət-ənənələr. Bakı, Azərnəşr, 1987.
  • Məmmədov Ə. Milli adət və ənənələr. Bakı, “Mars Print” nəşriyyatı, 2000.

İstinadlar

  1. Thomas A. Green. Folklore: an encyclopedia of beliefs, customs, tales, music, and art. ABC-CLIO. 1997. 800–. ISBN 978-0-87436-986-1. 2022-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 30 avqust 2016.
  2. İlqar Hüseynov. Azərbaycan milli adət və ənənələrinin bədii-estetik mahiyyəti. Bakı: Mars-Print. 2002. səh. 305.
  3. Gibbon Rangel. Characteristics of Culture, Customs and Traditions. South Africa. 2022. səh. 5:136.
  4. Платон. Сочинения, в. 3-х томах. 1910.
  5. Aristotel. Poetika. Bakı: Azərnəşr. 1974. səh. 120.
  6. Xatirə Həsənova. Dünya xalqlarının qida mədəniyyəti, adət və ənənələri. Bakı. 2021. səh. 282.

Xarici keçidlər

May 17, 2023
adət, ənənə, məqalə, qaralama, halındadır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, əgər, mümkündürsə, daha, dəqiq, şablondan, istifadə, edin, adət, ənənə, cəmiyyət, qrup, içərisində, müəyyən, keçmişə, sahib, olan, . Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Adet enene adet ve ya enene bir cemiyyet ve ya qrup icerisinde mueyyen kecmise sahib olan simvolik ve ya xususi bir ehemiyyetde nesilden nesile oturulerek sanksiya gucu olan medeni qaliq verdis melumat davranis ve inanc toplusudur 1 adet eneneye aid cumle Milceklerin olkesinde adet enenesi yoxdur Mundericat 1 Adet enene anlayisinin mezmunu 2 Adet enenenin xususiyyetleri 3 Adet ve enenenin ferqi 4 Ezoterizmde enene 5 Menbe 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerAdet enene anlayisinin mezmunu RedakteAdet ve eneneler beseriyyetin tekamul prosesini ozunde eks etdirir butun dovrlerde cemiyyetin sosial menevi ve medeni tereqqisinin gostericilerinden biri kimi cixis edir Bir cox elmi edebiyyatlardan melumdur ki adet ve enenelerin tekamulu insan cemiyyetinin ust poleolit dovrunden baslamis heyat terzi sosial qurumlar deyisdikce onlar da inkisaf etmis modernleserek zenginlesmisdir 2 kecmisde yaranaraq bir nesilden diger nesle oturulerek indiki dovrumuze qeder gelib cixmisdir Her bir xalqin kecmisi tarixi psixologiyasi milli menevi deyerleri adetlerde eksini tapir onlar bizim ucun kecmisle bagli boyuk bir informasiya menbeyidir burada insanlarin baxislarini zovqunu heyat terzini exlaqini dusunce terzini yaradiciliq qabiliyyetini ve s gormek olar Enene ozunemexsus xalq yaddasidir Bu bir cemiyyet ve qrup icerisinde mueyyen kecmise sahib olan nesilden nesle oturulerek verdis melumat davranis ve inanc toplusudur ve insan varligini idare etmek ve onun davranisini tenzimlemek yollarindan biri olmaqla beraber bizim butun heyatimiz mueyyen qaydalar numuneler esasinda qurulur Enene anlayisina ictimai elmlerin ferqli alt intizamlarinin yanasmalari ile enenevi cemiyyetlerin yukledikleri menalar arasinda hem benzerlikler hem de ferqlilikler movcuddur Ictimai elmler eneneye cemiyyetlerin yasadiqlari cografiya iqlim ve s kimi xarici sertlere uygunlasma temin etmek meqsediyle toredilmis beseri qaynaqli insa lar icad lar olaraq baxarken enenevi cemiyyetler oz enenelerinin qaynagini mif efsane atalar qehremanlar ve tanri kimi muqeddesde gorurler Ictimai elmlerde daha fenomenolojik bir yanasma ile eneneleri tam funksional xususiyyetleri istiqametiyle gorub menselerini bu funksiyaya baglayan serhlerin yaninda eneneleri mueyyen bir mena butunluyunu eks etdiren fenomenler olaraq qiymetlendiren yazarlar da vardir Her ne qeder bu yazarlar da enenenin qaynagini muqeddesde gormemekdedirseler de onun yalniz funksional olcusune indirgenemeyecegini iddia etmisler Xususile Avropada maarifcilik dovru sonunda inkisaf eden Tarix anlayisi ve Tarixicilik perspektivi kecmise bagli ve gunumuzdeki de her dusunce anlayis ve reftarin qaynagini dovrun diger varliqlarinin butunselligi icinde axtarmaq istiqametinde bir meylin inkisafina getirib cixarmisdir Isiqlanmanin qaynagi tekamulcu goruse qeder geden ilerlemeci tarix perspektivini de qanunilesdiren bu perspektiv ictimai elmlerde hakim gorus olaraq varligini davam etdirmekdedir menbe gosterin Adet eneneler medeniyyetin muhum aspektidir Adet genis qebul edilmis bir mehfumdur enene ise davranis terzidir ve mueyyen bir cemiyyete mekana ve s aid unsurleri davam etdirmekdir Enene catdirmaq menasini veren latin sozunden goturulmusdur Bu terif enenenin ne demek oldugunu basa dusmeye imkan verir O nesilden nesle kecen enenedir ve ardicil olaraq nesillere oturulur Adetler zaman kecdikce deyiserek nesilden nesle oturulen enenelere cevrilir 3 Dunyanin butun medeniyyetleri ve cemiyyetleri uzun muddet inkisaf eden ozunemexsus adet ve enenelere malikdir Her bir cemiyyet oz xalqi arasinda emin amanligi ve asayisi qoruyub saxlamaq hemcinin cemiyyet uzvleri arasinda qarsiliqli elaqe ucun beledci kimi xidmet etmek ucun yollar hazirlayir Qedim dovr ve orta esrlerin gorkemli taninmis filosoflari Platon Aristotel Demokrit Epikur Lametri Didro Helvetsi ve basqalari oz eserlerinde adet ve eneneler haqqinda maraqli fikirler ireli surmusler Meselen qedim Yunan filosofu Platon bayramlari dovleti sabit saxlaya bilen bir alet kimi tesvir etmis terbiye prosesinde buraxilan qusurlari bayramlar adet ve eneneler vasitesile duzeltmeyin mumkunluyunu soylemisdir 4 Aristotel ise insanlarin bayram etmek haqqi oldugunu deyir ve bu haqqi onlarin elinden almagin mumkunsuzluyunu soyleyirdi 5 Enene uc mezmunda ele alina biler Ilki kecmis heyat formalarinin icinde yasanilan ana dasidiqlari maddi ve menevi deyerler butunudur bu sosioloji menada en cox regbet goren izahdir Beseri mustevide cemiyyeti butun dinamikleri ile insaya eden gucdur Ikincisi ise enenenin ozunu teskil etdiyi ifade edilen muqeddesle olan munasibetden oteri enenenin zengin ve muqeddes deyerler ehtiva eden koklu yanidir ki bu menada enene ilkinden ferqli olaraq hem fenomenolojik hem de ilahi bir istiqamet dasiyar Bu enenenin sosioloji ve beseri menasindan cox daha ferqlidir Ucuncusu ise enenenin postmodernist yanasmalarla ele alinmasindan qaynaqlanan aletsel funksional yeni istifadeye aciq madde istiqametidir Bu menasiyla enene bir menalar ehtiyatidir Ozunden her baximdan istifadeye aciq bir hinterlandtir Behs edilen istiqameti enenenin xarici formel istiqametidir ki senet ve edebiyyata tesir eden bir basqa cebhe de budur menbe gosterin Adet enenenin xususiyyetleri RedakteAdet ve enenenin ne oldugunu basa dusmek ucun onun esas xususiyyetlerine nezer salmaq lazimdir menevi exlaqi deyerlerden ferqli olaraq adet enene ictimai suurda avtomatik olaraq daha derin kok salir kortebii sekilde ortaya cixir coxsayli tekrarlanmalar neticesinde inkisaf edir munasibetlerin konkret modelini teqdim edir cemiyyetin verdisleri ve reyi ile temin olunur genis tesir dairesine malikdir eraziye gore 6 Adet ve enenenin ferqi Redakte Eneneler ve adet eneneler mueyyen bir muddet erzinde inkisaf etmis inanc ve tecrubelerdir ve adet ve enene arasinda yegane ferq gorunur cemiyyetin daha genis tebeqesi terefinden muddet ve riayet olunmasidir Enene nesilden nesle oturulen ve bir cemiyyetin ve ya medeniyyetin ekser insanlari terefinden musahide edilen bir tecrubedir halbuki adet qisa omurlu ola biler ve hetta aile ve ya ferdi seviyyede musahide oluna biler Hemcinin butun adet eneneler adet enene kimi tesnif oluna bilse de butun adetlere adet enene aid edile bilmez Adet sozunun deqiq bir terifi yoxdur baxmayaraq ki enene elbette ki nesiller boyu kecen bir inanc ve ya tecrubedir Ezoterizmde enene RedakteEzoterizm sahesinde enene kecmisde insanliga muxtelif yollar gonderer ve elaqelerle verilmis dini ezoterik okult mifoloji ve folklorik nagil reqs vs formalara burunerek sifahi ve yazili halda gunumuze qeder kocurulmus heqiqi heqiqetlere aid melumatlar butunu olaraq teyin olunar Basqa sozle bu ehateli menasiyla enene ezoterizmde enene adet enene ile ve ya mifologiya ile sinonim sayilmamaqda lakin bunlarda ol tapilan derin melumatlari da ehtiva etmekdedir menbe gosterin Termini bu menada istifade eden yazicilardan en taninmisi ezoterizm uzerine bir cox eseri olan Rene Guenondur Eneneciliyin qabaqcillarindan biri olaraq qebul edilir Menbe RedakteAbdullayev O Sosial fealliq ve yeni adet eneneler Baki Azernesr 1987 Memmedov E Milli adet ve eneneler Baki Mars Print nesriyyati 2000 Istinadlar Redakte Thomas A Green Folklore an encyclopedia of beliefs customs tales music and art ABC CLIO 1997 800 ISBN 978 0 87436 986 1 2022 01 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 avqust 2016 Ilqar Huseynov Azerbaycan milli adet ve enenelerinin bedii estetik mahiyyeti Baki Mars Print 2002 seh 305 Gibbon Rangel Characteristics of Culture Customs and Traditions South Africa 2022 seh 5 136 Platon Sochineniya v 3 h tomah 1910 Aristotel Poetika Baki Azernesr 1974 seh 120 Xatire Hesenova Dunya xalqlarinin qida medeniyyeti adet ve eneneleri Baki 2021 seh 282 Xarici kecidler Redakte Menbe https az wikipedia org w index php title Adet enene amp oldid 7032960, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.