10 sentyabr

Avqust – Sentyabr – Oktyabr
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30

10 sentyabr — ilin 253-cü günü (uzun illərdə 254-cü). İlin sonuna 112 gü

Əhəmiyyətli hadisələr

Dünyada olan hadisələr

• e.ə. 587 — Babil çarı II Navuxodonosorun əmri ilə Qüds məbədi və sarayı yandırılmışdır.
• 1172 — Misirdə Abbasilər xilafətinin yaranması elan olunmuşdur.
• 1509 — İstanbulda böyük zəlzələ baş vermişdir.
• 1588 — ingilis dənizçisi Tomas Kavendiş (Thomas Cavendish) tarixdəki 3-cü uğurlu dünya səyahətini başa çatdırmışdır.
• 1623 — Osmanlı padşahı I Mustafa ikinci dəfə taxtdan endirildi.
• 1623 — Osmanlı padşahı IV Murad taxta çıxdı.
• 1813 — 1812-ci il müharibəsi çərçivəsindəki Eri gölü döyüşündə ABŞ ordusu Britaniya donanmasını məğlub etmişdir.
• 1823 — Simon Bolivar (Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar Palacios y Blanco) Perunun prezidenti elan edilmişdir.
• 1835 — Almaniyada uzunluğu 10 km olan ilk dəmir yolu xətti açılmışdır.
• 1846 — Elaya Hou (Elias Howe) tikiş maşınını patentləşdirmişdir.
• 1855 — Krım müharibəsi: fransız, ingilis və sardiniyalılardan ibarət müttəfiq qoşunları Sevastopolu tutdular.
• 1857 – Tunisdə ilk konstitusiya qüvvəyə minmişdir.
• 1875 — Rusiya Kokand əmirliyini ələ keçirmişdir.
• 1882 — Drezdendə antisemitlərin ilk beynəlxalq konfransı – Qeyri-yəhudi maraqlarının müdafiəsi Konqresi keçirilmişdir.
• 1894 — ilk dəfə olaraq Londonda sərxoş vəziyyətdə avtomobil idarə edən Corc Smit 1 funt-sterlinq məbləğində cərimə olunmuşdur.
• 1895 — Böyük Göllər sisteminə daxil olan Yuxarı və Huron gölləri arasında Su-Sent-Meri kanalı açılmışdır.
• 1898 — Avstriya imperatriçəsi Yelizaveta Cenevrədə italyan anarxisti Luici Luçeni tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
• 1919 — Avstriya və Antanta üzvləri Polşa, Macarıstan, Çexoslovakiya və Yuqoslaviyanın müstəqilliyin tanınmasını nəzərdə tutan Sen-Jermen müqaviləsini imzaladılar.
• 1925 — Qazaxıstanın Qızılorda şəhərində ilk peşəkar qazax teatrının əsası qoyulmuşdur.
• 1932 — Nyu-York metrosunun 3-cü xətti açılmışdır.
• 1934 — Sovet İttifaqı Millətlər Cəmiyyətinə qəbul edilmişdir.
• 1939 — İkinci dünya müharibəsi: "Oksli" sualtı gəmisi (HMS Oxley) səhvən "Triton" (HMS Triton) sualtı gəmisi tərəfindən Norveç yaxınlığında batırıldı. Bu Britaniya Kral Hərbi Dəniz Qüvvələrinin müharibədəki ilk itkisi olmuşdur.
• 1939 — İkinci dünya müharibəsi: Kanada faşist Almaniyasına müharibə elan etmişdir.
• 1942 — İkinci dünya müharibəsi: İngilis Kral Hərbi Hava Qüvvələri Almaniyanın Düsseldorf şəhərini bombardmana məruz qoymuşdur.
• 1943 — İkinci dünya müharibəsi: Alman ordusu Romanı ələ keçirmişdir.
• 1951 — Böyük Britaniya İrana qarşı iqtisadi boykota başlamışdır.
• 1960 — Romadakı XVII Yay Olimpiya oyunlarında marafon qaçışında ayaqyalın qaçan efiopiyalı idmançı Abebe Bikila qalib gəlmişdir. Növbəti, Tokio Olimpiadasında o, bu uğurunu təkrarladı.
• 1960 — Bağdadda keçirilən konfransda (10-14 sentyabr) Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatı (OPEK) təsis edildi.
• 1961 — Formula-1 İtaliya Qran-prisində baş verən qəza nəticəsində Ferrarinin alman pilotu Volfqanq fon Trips və 13 tamaşaçı həyatını itirmişdir.
• 1967 — Cəbəli-Tariq əhalisi Britaniyanın tərkibində qalmağa səs vermişdir.
• 1972 — Münhen Olimpiadasında ABŞ basketbolçuları Sovet İttifaqı yığmasına məğlub oldular.
• 1974 — Qvineya-Bisau Portuqaliyadan müstəqilliyini əldə etmişdir.
• 1976 — "British Airways" və "Inex-Adria" şirkətlərinə məxsus 2 təyyarənin Zaqreb yaxınlığında toqquşması nəticəsində 176 nəfər həlak olmuşdur.
• 1977 — qətldə təqsirli bilinən tunisli immiqrant Həmidə Candubi Fransada gilyotinlə edam olunan sonuncu şəxs olmuşdur. 4 il sonra gilyotin edam növü kimi qadağan edildi.
• 1981 — Pablo Pikassonun İspaniya vətəndaş müharibəsi mövzusundakı məşhur "Qernika" əsəri İspaniyaya gətirilərək Prado muzeyinə yerləşdirilmişdir.
• 1984 — Anatoli Karpov və Harri Kasparov arasında şahmat üzrə dünya çempionu titulu uğrunda 5 ay davam edəcək şahmat oyunu başlamışdır.
• 1990 — Roma Papası II İoann Pavel Kot-d’İvuarın paytaxtı Yamasukroda Afrikanın ən böyük kilsəsinin açılışında iştirak edərək onu xaç suyuna çəkmişdir.
• 1993 — "Fox Television" telekanalında "Məxfi materiallar" serialının ilk numayisi olmusdur
• 2002 — İsveçrə BMT-yə qəbul olunmuşdur.
• 2003 — İsveç Xarici İşlər naziri Anna Lind marketdə alış-veriş edərkən bıçaqlanmış və növbəti gün vəfat etmişdir.
• 2007 — Pakistanın keçmiş baş naziri Nəvaz Şərif 7 il sürgündə yaşadıqdan sonra Pakistana geri qayıtmışdır.
• 2008 — Cenevrədə Böyük Adron Kollayderinin sınaqları başlamışdır.
• 2008 — İranın Hörmüzqan əyalətinin Bəndər-Abbas şəhərinin 46 kilometr qərbində Rixter şkalası üzrə 7,5 bal gücündə zəlzələ baş vermişdir.

Azərbaycanda olan hadisələr

• 1920 — Bakıda Türkiyə Kommunist Partiyası təsis olunmuşdur.

Doğumlar

• 1169 – II Aleksi Komnen – Bizans imperatoru (ö. 1183)
• 1487 – Papa III Yuli – italyan əsilli Roma Papası (ö. 1555)
• 1624 – Tomas Sidenqam – ingilis həkimi (ö. 1689)
• 1638 – Mariya Tereziya (ö. 1683) – Fransa kralı XIV Lüdovikin xanımı
• 1714 – Nikkolo Commelli – italyan bəstəkarı (ö. 1774)
• 1839 – Çarlz Sanders Pirs (Charles Sanders Peirce) (ö. 1914), amerikalı filosof, məntiqçi, riyaziyyatçı, praqmatizmin və semiotikanın banisi.
• 1855 – Robert İoann Koldevey (Johannes Gustav Eduard Robert Koldewey) (ö. 1925), Babil şəhərinin yerini müəyyənləşdirərək 18 illik qazıntı işlərindən sonra onu tapan alman arxeoloqu.
• 1887 – Covanni Qronçi – İtaliyanın 3-cü prezidenti (ö. 1978)
• 1892 – Artur Holli Kompton – amerikalı fizik, 1927-ci il Nobel Fizika Mükafatı laureatı (ö. 1962)
• 1899 – Volf Messinq (ö. 1974) – illüzionist, psixiatr və hipnozçu.
• 1904 – Maks Şaxtman – Amerika siyasətçisi (ö. 1972)
• 1914 – Robert Vays – amerikalı kinorejissor (ö. 2005)
• 1933 – Yevgeni Xrunov – Sovet kosmonavtı, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (ö. 2000)
• 1938 – Karl Otto Lagerfeld – alman modelyeri.
• 1939 – Sintiya Pauel (Cynthia Powell) – Con Lennonun ilk həyat yoldaşı, Culian Lennonun (John Charles Julian Lennon) anası.
• 1947 – Mustafa Çəmənli — yazıçı, publisist.
• 1950 – Co Perri (Anthony Joseph "Joe" Perry) – gitaraçı və amerikan rok-qrupu "Aerosmith"in banilərindən biri.
• 1955 – Larisa Dolina (qızlıq soyadı Kudelman) – əslən Bakılı rus müğənnisi və aktrisası.
• 1958 – Kris Kolambus – amerikalı kinorejissor ("Missis Daubtfayr", "Evdə tək").
• 1960 – Kolin Fert – aktyor.
• 1968 – Qay Ritçi – Britaniya kinorejissoru, müğənni Madonnanın keçmiş əri.
• 1974 – Rayan Filipp – aktyor.

Ölümlər

• e.ə. 210 — Sin Şi Xuandi – Çinin birinci imperatoru
• 765 — Şiə imamı Cəfər Sadiq
• 954 — Fransa kralı IV Lüdoviq (d. 920)
• 1419 — Qorxusuz İoann, Burqundiya hersoqu (sui-qəsd) (d. 1371)
• 1749 — Emil du Şatele (Émilie du Châtelet) – fransız riyaziyyatçısı və fiziki (d. 1706)
• 1898 — Avstriya imperatriçəsi Yelizaveta (sui-qəsd) (d. 1837)
• 1937 — Sergey Tretyakov – rus yazıçısı (d. 1892)
• 1948 — Bolqarıstan kralı Ferdinand (d. 1861)
• 1961 — Volfqanq fon Trips – alman Formula-1 pilotu (d. 1928)
• 1975 — Corc Pacet Tomson – ingilis fiziki, Klinton Devissonla birlikdə 1937-ci il Nobel Fizika Mükafatı laureatı (d. 1892)
• 1976 — Dalton Trumbo – Amerika yazıçısı (d. 1905)
• 1979 — Aqostinyo Neto (d. 1922) – Anqolalı şair və ilk prezident (1975-1979)
• 1983 — Feliks Blox – İsveçrə əsilli Amerika fiziki, Edvard Pörsellə birlikdə 1952-ci il Nobel Fizika Mükafatı laureatı (d. 1905)
• 2015 – Vəliəhd Vəliyev – Azərbaycan kino aktyoru.
• 1992 – Asif Rüstəmov (şəhid), – Qarabağ müharibəsi şəhidi.

Bayramlar və xüsusi günlər

• Cəbəli-Tariqin Milli günü.
• Dünya İntiharla Mübarizə günü.

---