fbpx
Wikipedia

Həsən ibn Əli

Həsən ibn Əli (ərəb. الحسن بن علي‎‎; 1 mart 624(0624-03-01) və ya 1 mart 625(0625-03-01), Mədinə, Hicaz669, Mədinə, Hicaz, Əməvilər xilafəti)— İslam Xilafətinin 5-ci Raşidi xəlifəsi; Taiyabi və Mustaali İsmaili şiələrinin 1-ci imamı, xəlifəsi və 4-cü məsumu; Dörd, Yeddi və On iki imam şiələrinin 2-ci imamı, xəlifəsi və 4-cü məsumu, Əhli-Beytin nümayəndəsi, səhabə.

Həsən ibn Əli
ərəb. الحسن بن علي‎‎
Sələfi Həzrəti Əli
Xələfi I Muaviyə (İlk Əməvi xəlifəsi olaraq)
Sələfi Həzrəti Əli
Xələfi Hüseyn ibn Əli
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1 mart 624(0624-03-01) və ya 1 mart 625(0625-03-01)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 669
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi zəhər[d]
Dəfn yeri
Atası Əli
Anası Fatimə
Uşağı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İmam Həsən adı, Müctəba ləqəbi ilə məşhurdur. 37 yaşında ikən İmamətxilafət məqamına çatmışdır. Hicrətin 41-ci ilində I Muaviyə ilə sülh etmişdir. Hökumət dövrü altı ay üç gün olmuşdur. Sülh sazişindən sonra, Mədinəyə getmiş və orada on illik yaşayışından sonra öldürülmüşdür. Mədinədə Bəqi qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Həsən İmamət və Xilafət kimi iki vəzifəni və Müsəlmanlar arasında birliyin təmin olunması və ayrılıqlara mane olma məsələsində mühüm rol oynamış və sonunda Muaviyə ilə sülh etmək məcburiyyətində qalmışdır. Xilafət dövrü və Muaviyə ilə sülh müqaviləsi həyatındakı və sədri-İslamdakı ən mühüm inkişaf hesab olunur. Bu, həm öz zamanında ittihad səbəbi olmuş və həm də başda Şiələr olmaqla Müsəlmanların tarixi boyu dini-əxlaqi təlimləri hökmündə olmuş və hakimiyyət, müharibə və sülh kimi əsaslı anlayışların münasibətində dramatik təsirləri öz bərabərində gətirmişdir.

Hörmət üçün müsəlmanlar adından əvvəl "həzrət", adından sonra isə sünnilər "radiallahu-ən" (qısaca (r.ə)), şiələr isə əleyhissalam (qısaca (ə)) ifadəsini işlədirlər.

Mövludu

 
Müqəddəs Sofiya məbədində Osmanlı dövrünə aid ərəbcə Həsən yazısı

Həsən Hicrətin 3-cü ilində Ramazan ayının ortasında Mədinədə dünyaya gəlmişdir. Şeyx Kuleyni Kafi kitabında bir rəvayət nəql edərək mövludunu hicrətin 2-ci ili kimi göstərmişdir.

Nəsəb, künyə və ləqəbləri

Əlinin böyük oğludur. İmam Həsən - deyə məşhur olmuşdur. Qüreyş qəbiləsinin Bəni-Haşim tayfasındadır. Anası Məhəmmədin qızı Fatimədir. Künyəsi Əbu Məhəmməddir. Ən məşhur ləqəbi Müctəba və Təqidir, ancaq başqa ləqəbləri də var. Məsələn: Tayyib, Zəki, Seyid, Səbt və s. Məhəmməd onu Seyid (Ağa) adlandırmışdır.

Adının qoyulması

Həsənin adının qoyulması haqqında Şeyx Səduq belə rəvayət etmişdir: Həsən dünyaya gələndə, Allah Cəbrailə Məhəmmədin (s.ə.ə) bir övladı (nəvəsi) oldu. Onun yanına get və salamlarımı və təbriklərimi təqdim edərək belə de: Şübhəsiz, Əlinin (ə.s) Sənə olan mövqe və mənzili, Harunun Musaya olan mənzil və mövqeyi kimidir; Elə isə ona (İmam Həsən) Harunun uşağına qoyduğu adı qoy. Cəbrail Allah tərəfindən Həzrət Peyğəmbərin (s.ə.ə) yanına gələrək təbriklərini çatdırdıqdan sonra belə dedi: Allah, onun adını Harunun uşağının adını qoymaqla vəzifələndirdi. Həzrət Peyğəmbər (s.ə.ə): Harunun uşağının adı nədir? Deyə soruşdu. Ərz etdi ki: Şubbər. Buyurdu ki: Mənim dilim Ərəbcədir. Ərz etdi ki: Onun adını "Həsən" qoy. Beləliklə, Həzrət Peyğəmbər (s.ə.ə) onun adını Həsən qoydu.

Məhəmmədin yanında

Bərra belə deyir: Həsən b. Əli, Peyğəmbərin belində olduğu zaman Peyğəmbərin belə dediyini eşitdim: Allahım! Mən bunu sevirəm, sən də sev. Başqa bir hədisdə Məhəmməd Həsən və Hüseyni ayaqları üzərində oturtduğu zaman belə buyurub: Bu ikisi mənim və qızımın oğullarıdır, Allahım! Mən bunları sevirəm, Sən də bunları sev və onları sevəni də sev. Məhəmməd başqa bir hədisdə Həsən və Hüseyn haqqında belə buyurur: "Həsən və Hüseyn cənnət gənclərinin əfəndisidir"." Bu iki oğlum, mənim dünyadakı iki gözəl qoxulu gülümdürlər".," Həsən və Hüseyn (yaxud da bu iki övladım) İmamdır, istər qiyam etsinlər və istərsə də sülh etsinlər".,"Əgər ağıl bir adamda cisimləndirilmiş olsaydı, həqiqətən Həsən olardı".

Raşidi Xəlifələr dövrü

Həsən uşaq olduğu zaman bir gün Əbu Bəkr minbərdə çıxış etdiyi zaman onun yanına gəlmiş və ona etiraz edərək belə buyurmuşdur: Atamın minbərindən aşağı düş. Əbu Bəkr cavab olaraq belə demişdir: Allaha and olsun ki, doğru dedin. Bu minbər mənim atamın yox, sənin atanın yeridir. Həsən və Hüseyn Müsəlmanların Sasanilərlə apardıqları müharibələrə qatılmayıblar. Bəzi tarixi rəvayətlərdə Həsənin bəzi müharibələrə qatılmasına dair sözlər söylənmişdir. Osmanın xəlifə seçilməsi ilə nəticələnən şuranın təşkil edilməsi və Ömərdən sonrakı xəlifəliyin müəyyənləşdirilməsində Ömər Həsənin altı nəfərlik şurada şahid adı ilə yer almasını istəmişdir. Xəlifə Osman, Əbu Zəri Rəbəzə çölünə sürgün etmək istədiyi zaman kimsənin ona müşayiət etməməsi və onunla danışmaması üçün əmr verdi və Mərvan ibn Həkəmə onu Mədinədən bayıra çıxarmasını əmr etdi. Əbu Zər Mədinədən kənara çıxarılanda heç kim bayıra çıxma və ona müşayiət etmə cürətini göstərməyib. Yalnız Əli, qardaşı Əqil, Həsən, Hüseyn və Əmmar ibn Yasir ona müşayiət etmək üçün onun yanında hazır olmuş və onunla vidalaşımışdırlar. Osmana qarşı başlanan kütləvi xalq hərəkatlarında, bəzi tarixi rəvayətlərin qeyd etdiyinə görə, Əli İslamın hifzi üçün Osmanın qorunması istiqamətində bir fikrdə idi. Bu səbəbdən əsəbi üsyançıların onu öldürməsinə mane olmaq üçün onu qoruma altına almışdır. Bu səbəbdən də gənc oğulları Həsən və Hüseyni xəlifənin evinə göndərərək onu qoruma altına almışdır. Qiyamçıları dayandırmaq o qədər asan olmamış və ən sonunda bu üsyanlar Osmanın ölümü ilə nəticələnmişdir. Bu mövzu haqqında olan rəvayət mənbələrdə mübahisəli olaraq qiymətləndirilmişdir.

Əlinin İmaməti və Xilafəti dövrü

Həsən və Hüseyn, ataları Əli ilə birlikdə Siffeyn və Nəhrəvan döyüşlərində iştirak etmişdir.

Cəməl döyüşü

Əsas məqalə: Cəməl döyüşü

Kufə Valisi Əbu Musa Əşərinin, Əlinin göndərdiyi elçilərlə birlikdə beyətini pozanlara (Cəməl döyüşünü hazırlayanlara) qarşı əməkdaşlıq etməyə yanaşmaması ilə, Əli oğlu Həsəni Əmmar ibn Yasirlə birlikdə bir məktubla Kufəyə göndərmişdir. Həsən Kufə məscidində çıxışı ilə 10 min nəfəri beyətini pozanlara qarşı müharibə meydanına cəlb etməyi bacarmışdır. Həsən Cəməl döyüşündən əvvəl çıxış etmişdir. Əli onu bu müharibədə ordunun sağ qanadına vəzifələndirmişdir. Bəziləri Əlinin bu müharibədə, Məhəmməd Hənəfiyyəyə belə buyurduğunu nəql etmişdir: Bu nizəni al və Dəvənin (Ayşənin dəvəsi nəzərdə tutulur. Bu müharibədə çox sayda müsəlman bu dəvəyə qarşı mübarizədə ölmüşdür.) ayaq sinir damarlarını kəs. Məhəmməd Hənəfiyyə oxçuların şiddətli hücumlarından dolayı geri qayıtmışdır. Sonra Həsən nizəni alıb dəvənin ayaq sinir damarlarını kəsmişdir.

Siffeyn döyüşü

 
Həsən atası Əli ilə birlikdə Siffeyn döyüşündə. (Məhəmməd Balami, Tarixnamə)
Əsas məqalə: Siffeyn döyüşü

Siffeyn döyüşündə Əli onun şiddətli döyüşünü görəndə onu və qardaşı Hüseynin canını qorumaq məqsədilə onların geri qaytarılmaları üçün əmr vermişdir. Əli belə buyurmuşdur: "Övladlarımı döyüşdən geri çəkin, onların canlarının təhlükəyə düşməsindən və Rəsulullahın (s.ə.ə) nəslinin sona çatmasından qorxuram". Döyüş zamanı Muaviyə, Həsənin, savaşdığını görəndə onu döyüş meydanından çəkmək üçün Ubeydullah b. Öməri (ikinci xəlifə Ömərin kiçik oğlunu) döyüş meydanına göndərmişdir. Ubeydullah, onu xilafət vədilə müharibədən geri çəkməyə çalışmışdır. Ubeydullah, Həsəin döyüşməklə məşğul olduğunu görəndə, yanına yaxınlaşaraq "səninlə işim var" demişdir. Həsən, döyüşdən əl çəkərək ona tərəf yaxınlaşmışdır. Ubeydullah, Muaviyənin ona olan təklifini danışmışdır. Həsən qəzəbli bir şəkildə: Bu gün və ya sabah öldürüldüyünü görür kimiyəm, ancaq şeytan səni aldatmış və bu işi sənə gözəl göstərir. Bir gün Dəməşq qadınları meyidinin üzərində sənə ağlayacaqlar. Tezliklə Allah səni üzü üstə yerə vuracaq və o şəkildə öləcəksən. Ubeydullah, çadırların olduğu yerə geri dönmüş, Muaviyə də onun halını görüncə özü cavabın nə olduğunu anlayaraq belə demişdir: "O, bu atanın oğludur ". Əli hakimlik hadisəsindən sonra baş verən fitnə və münaqişələrin qarşısını almaq üçün, oğlu Həsənin çıxış etməsini və sübut və dəlillərlə insanlara hadisələrin iç üzünü danışmasını istəmişdir. Həsən atasının dediyi etmişdir. Nəhcül-bəlağənin otuz birinci məktubu, Əlinin Həsənə dediyi əxlaq məzmunlu məşhur vəsiyyətidir. Siffeyndən qayıdarkən "Hazirin" adlanan yerdə bu vəsiyyətnaməni açıqlamışdır.

İmaməti və Xilafət

Əlinin, Hicrətin 40-ıncı ildə Ramazan ayının 21-ində Cümə günü, İbn Mülcəm Muradinin tərəfindən qətlə yetirildikdən sonra Həsən şiələrə görə 2-ci imam olmuşdur. Bununla yanaşı ona həm də İslam Xəlifəliyi təklif olunmuş və o da qəbul etmişdir. Kufə əhalisi də dəstə-dəstə gələrək ona beyət etmişdir. Bunda sonra Həsən öz valilərini müəyyən etmiş və Abdullah ibn Abbası Bəsrə valisi təyin etmişdir.

Muaviyə ilə münaqişəsi

Muaviyə Əlinin qətlə yetirildiyini və xalqın oğlu Həsənə beyət etdiyini anladıqda, insanları Həsənə qarşı qızışdırmaq və təhrik etmək üçün Kufə və Bəsrəyə iki casus göndərmişdir. Həsən hər ikisinin də həbs olunaraq lazımi cəzaya məhkum edilmələri əmrini vermişdir. Həsən ilə Muaviyə arasında qarşılıqlı məktublaşmalar baş vermişdir və Muaviyə Həsəndən xilafəti təhvil verməsini istəmişdir. Bu məktublarda Həsən, dəlilləri ilə xilafətə layiq olduğunu iddia etmiş və xilafəti təhvil verməkdən imtina etmişdir. Bundan sonra Muaviyə, ordusunu hazırlamağa başlamışdır. Məmurlarına məktublar göndərərək İraq müharibəsində ona qatılmalarını istəmişdir. Muaviyə, Dahhak b. Qeys Fəxrini öz yerinə təyin edib, şəxsən ordu komandanlığını götürərək İraqa doğru irəliləməyə başlamışdır. Mənbələrə görə bu müharibədə 60 min və ya daha çox sayda əsgər Muaviyəni müşayiət etmişdir.

Həsən Hücr b. Ədiyi bölgə əmirlərinin xalqı cihada dəvət etməsi üçün vəzifələndirdi. Dəvət edilənlər ilk əvvəl lənglik göstərmiş, ancaq sonradan yola çıxmışdırlar. Həsən, Muğayrə b. Nöfəli Kufədə öz yerinə naib təyin etdikdən sonra Nüxeyləyə doğru hərəkət etmişdir. Həsən, Muaviyəni İraqdan uzaq tutmaq üçün Ubeydullah ibn Abbası 12 min nəfərlik bir ordu ilə onun üzərinə göndərmişdir. Ubeydullah b. Abbas, "Məskin" deyilən bölgəyə çatmış və orada iki ordu üz-üzə gəlmişdir. Muaviyənin əmri ilə Bəsər b. Urtat tərəfindən Yəməndə iki oğlunu itirən Ubeydullah ibn Abbas, Həsənə xəyanət edərək gecə yarısı Muaviyənin qərargahına qaçmışdır. Ubeydullahın qaçışı "Məskin" qərargahında orduda ruh düşkünlüyünün yaranmasına səbəb olmuşdur. Sonradan bu vəziyyət çox keçmədən Mədaində də görünməyə başlanmış və tədricən problemlərə səbəb olmuşdur.

Muaviyə, gizlincə cəsuslarına göstəriş verərək İraq ordusu arasında Ubeydullah b. Abbasın yerinə keçən Qeys b. Sadın öldürüldüyü şayəsini yaymalarını istəmişdir. İnsanlar bu xəbəri eşidəndə bir-birilərinin mallarını qarət etməyə başlamış və sonda soyğunçuluq hadisəsi Həsənin qərargahına da sıçramışdır. Hətta Həsənin üstündə oturduğu kilimi və belindəki ridasını (şalını) da götürmüşdürlər. Muaviyə, Muğeyrə b. Şöbə, Abdullah b. Amir və Əbdürrəhman b. Həkəmi Həsənin yanına göndərmiş və onlar, Mədaində Həsənin yanından ayrılanda belə deməyə başlamışlar: Allah, Rəsulullahın oğlu sayəsində qanların tökülməsinin qarşısını aldı, fitnə atəşini söndürdü və sülh təklifini qəbul etdi". Bu sözü eşidən xalq Həsənə hücum etməyə başlamış və orada və çadırlarda olan hər şeyi yağmalamışdırlar. Bundan əlavə bu ərəfədə Həsənə qarşı öz ordusundakı əsgərlər tərəfindən 3 sui-qəsd təşkil edilsə də, Həsən onlardan qurtulmuşdur.

Muaviyə ilə sülh müqaviləsi

Əsas məqalə: Həsən-Muaviyə sülhü
 
İmam Həsənin zəhərlənməsi (Füzulinin Hədiqətüs-süəda əsərinə çəkilmiş miniatür

Bu müqavilənin maddələri mənbələrdə fərqli şəkildə qeyd edilmişdir. Müqavilə maddələri ümumiyyətlə bunlardan ibarətdir:

  • Hökumət Muaviyəyə buraxılacaq, ancaq Muaviyə Allahın kitabı və Rəsulullahın sünnəsinə əsasən əməl edəcəkdir.
  • Muaviyə özündən sonra heç kimi xəlifə olaraq təyin etməyəcək və xilafət özündən sonra Həsənə və ya icbari bir vəziyyətdə qardaşı Hüseynə keçəcəkdir
  • Muaviyə Əliyə söyüş və lənət etməyi tərk edəcək və Əliyi ancaq yaxşılıqla anacaqdır.
  • Bəni-Haşim üçün ödəniş müəyyənləşdiriləcək, Cəməl və Siffeyn döyüşlərində Əlinin cərgəsindən ölənlərin yaxınlarına müəyyən miqdarda pul ayrılacaq.
  • Muaviyə, heç kimi keçmişdə etdiklərinə görə cəzalandırmayacaq; İraq xalqına qarşı keçmiş kinini tərk edəcək. Əli dostları hər yerdə əmniyyət və əmin-amanlıq içində olacaq. Şiələrinə əziyyət olunmayacaqdır; Can, mal, namus və övladları təhlükəsizlik içində yaşayacaqlar.
  • Həsən, qardaşı Hüseyn və Məhəmmədin Əhli-Beytindən heç birinə, gizlində və ya aşkarda sui-qəsd planlaşdırılmayacaq.

Bu müqavilənin maddələrində Şiə və Sünnilər arasında ixtilaf vardır.

Həsənin müəyyən etdiyi şərtlərlə, Hicrətin 41-ci ilinin əvvəllərində sülh müqaviləsi imzalanmışdır Ancaq Muaviyə müqavilənin bütün şərtlərini qəbul etməsinə baxmayaraq, Kufəyə gələr gəlməz -iki ordunun görüşməsində- xalqa oxuduğu bir xütbə ilə qəbul etdiyi saziş müddəalarını ayaqlarının altına aldığını açıqlamışdır. Sülhün Həsən tərəfindən arzu olunduğunu iddia edərək Əlini də təhqir etmişdir. Hüseyn ona cavab vermək istəyərkən qardaşı Həsən ona mane olub və özü bir xütbə oxumuşdur. Çıxışında sazişin məzmununu və Muaviyə tərəfindən sülh təklifinin edildiyini açıqlayaraq Muaviyənin atasına etdiyi təhqirlərə cavabən öz alicənablıq və nəsəbini Muaviyə ilə müqayisə edərək özünün onda üstün olduğunu iddia etmişdir. Həsənin bu hərəkəti Muaviyəyə çox pis təsir etmişdir.

Sülhdən ölümünə qədər

Həsən sülh müqaviləsindən sonra Mədinəyə getmişdir. Orada dini, elmi, ictimai və siyasi bir diqqət mərkəzində olmuşdur. O, Muaviyə və tərəfdarlarına qarşı Mədinə və Dəməşqdə mövqe almış və Muaviyə ilə münazirələr etmişdir. Bu münazirələr Şeyx Təbərsi tərəfindən "İhticac" adlı kitabda bir araya gətirilmişdir.

Ölümü

660-cı illərdə Muaviyə bir neçə dəfə Həsəni zəhərlətməyə çalışmış, ancaq buna nail ola bilməmişdir. Sonda Həsənin həyat yoldaşlarından Əşəs b. Qeysin qızı Cödənin yanına 100 000 dirhəmlə birini göndərərək belə deməsini istəmişdir: "Mən səni oğlum Yezidlə Həsəni zəhərləməyivin qarşılığında evləndirəcəm". 669-cu ildə Cödə Həsəni zəhərləmiş və nəticədə Həsən vəfat etmişdir. Bundan sonra Muaviyə vəd etdiyi pulu Cödəyə vermiş, ancaq oğlu Yezidlə onu evləndirməmişdir. Hüseyn qardaşının nəşini babası Məhəmmədin qəbrinə tərəf aparmaq istədiyi vaxt (Həsənin nəşinin Məhəmmədin yanında torpağa veriləcəyini güman edən) Aişə, Mərvan və Bəni-Üməyyədən olan yanındakılar Həsənin nəşinin Məhəmmədin yanına dəfn edilməsini qarşısını almaq üçün silahlı olaraq önə çıxmışdırlar. Bəni-Haşim və Bəni-Üməyyə arasında qarşıdurma çıxacağı ərəfədə İbn Abbas qarşıdurmaya mane olmuş və bundan sonra Həsənin nəşi nənəsi Fatimə binti Əsədin yaxınlığında Cənnətül-Bəqidə torpağa verilmişdir.

Fəzilətləri

İddialara görə Həsən xasiyyət, davranış və siyadət baxımından insanlar arasında babası Məhəmmədə ən çox bənzəyən adam olmuşdur. Fəxri Kainat Məhəmməddən nəql edildiyinə görə Məhəmməd Həsənə xitabən belə buyurmuşdur: "Ey Həsən! Sən yaradılış və əxlaq baxımından mənim bənzərimsən". Həsən Kisa (Əba) Səhabələrindən biridir. Məhəmməd Mübahilə hadisəsində, Əli, Fatimə və Hüseynlə yanaşı Həsəni də özü ilə birlikdə mübahilə etməyə aparmışdır. Quranın Təthir ayəsi onun da haqqındadır. Həsən Həccə 25 dəfə piyada getmiş, üç dəfə bütün malını xeyriyyəyə sərf etmişdir. Hətta ayaqqabısını bağışlamış, özünə tərliyini saxlamışdır.

Şəxsi həyatı

 
Həsənin məzarının indiki görünüşü

Həyat yoldaşları və övladları

Həsənin qız və oğlan olmaqla 15 (8 oğlan, 7 qızı) uşağı olmuşdur:

  • Zeyd və iki bacısı Ümmül-Həsən və Ümmül-Hüseyn. Bu üçünün anaları Əbu Məsud Ukbə b. Əmrin qızı Ümmü Bəşirdir.
  • Həsən b. Həsən. Anası, Mənzur Fəzarinin qızı Havlə.
  • Amr, Qasım və Abdullah. Anaları, cariyə idi.
  • Əbdürrəhman. Anası cariyə idi.
  • İsrim ləqəbi ilə tanınan Hüseyn. Qardaşı Təlhə və bacısı Fatimə. Anaları, Təlhə ibn Ubeydullah Təmiminin qızı Ümmü İshaq.
  • Ümmü Abdulla, Fatimə, Ümmü Səlma və Rüqəyya. Fərqli analardan dünyaya gəliblər.

Mənbələr Həsənin evlilik və boşanmalarına işarə etmişdir, ancaq sayı haqqında ixtilaf vardır; Müxtəlif rəvayətlərə görə, bunun qəbul və ya rədd edilməsi nə mümkündür və nə də hadisənin tarixi dəyərini azaldıb çoxaltmaq mümkündür.Bu məsələnin nizamlanması daha çox təriqəti və siyasi ziddiyyətlərdən qaynaqlanır. Bir çox tədqiqatçı və alim, bu hədislərin tənqidində onların sənəd və məzmun olaraq səhvlərinə işarə etmişdirlər. Xüsusilə mənbələrdə təqdim olunan xəbərlərin olduqca qeyri-müəyyən və mübhəm olduğunu və hətta Həsənin həyat yoldaşlarının adlarının zikr edilməmiş olduğunu qeyd etmişlərdir. Bu mənada yalnız bir çox rəvayətlərə əsasən, Həsənin zəhərlənməsini təşkil edən Əşəs b. Qeysin qızı Cödənin adı hallanır. Qadınların adlarının qeyri-müəyyən olmasına baxmayaraq, ümumiyyətlə, mənbələrdə Həsənin övladları haqqında nisbi olaraq uyğunluq var. Və eynilə bu uyğunluqla Həsənin uşaqlarının analarının adları da aydın olur. Məsələn: Mənzur b. Zəbban Fəzarinin qızı Havlə, Ukbə b. Amr Həzrəcinin qızı Ümmü Bəşir, Təlhə b. Ubeydullah Təmiminin qızı Ümmü İshaq, Əbu Bəkrin nəvəsi Həfsə və Amr b. Suheylin qızı Hind.

İstinadlar

  1. Али-заде А. Хасан ибн Али // Исламский энциклопедический словарьМ.: Ансар, 2007. — ISBN 978-5-98443-025-8
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18517268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4062223"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16488478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80232808"></a>
  2. British Museum person-institution thesaurus
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1711"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18785969"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34753751"></a>
  3. sapere.it
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63346450"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P6706"></a>
  4. Encyclopædia Britannica — 11 — NYC: 1911.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a>
  5. Ərbili, 1426, c. 2, səh. 289
  6. Fəramerz, c. 20, səh. 532
  7. Müfid, 1961, c. 2, səh. 3
  8. Kuleyni, c. 2, səh. 499
  9. Ərbili, 1426, c. 2, səh. 296
  10. Səduq, 1363. səh. 134
  11. Buxari, c. 2, səh. 432
  12. Süyuti. səh. 206
  13. Süyuti. səh. 207
  14. Səduq, 1363. səh. 333
  15. Məclisi, c. 37, səh. 73
  16. Səduq, İləluş-Şərai, c. 1, səh. 211.
  17. Müfid, 1961, c. 2, səh. 27
  18. Cəvini, 1980, c. 2, səh. 68
  19. Süyuti. səh. 80
  20. Amuli, 1376. səh. 170
  21. Fəramerz, c. 20, səh. 534
  22. İbn Qüteybə, c. 1, səh. 30
  23. İbn Əbdülbirr, 1412, c. 1, səh. 391
  24. Cövhəri
  25. Məsudi, c. 1, s 698
  26. İbn Qüteybə, c. 1, səh. 40
  27. Bəlazuri, 1394, c.2 , səh. 216-217
  28. Maliki, 1405. səh. 119 və 194
  29. Müqəddəsi, c. 5, səh. 206
  30. Amuli, 1363. səh. 140
  31. Əmin, 1998, c. 2, səh. 370
  32. Cəfəryan, 1962. səh. 124
  33. Müfid, 1371. səh. 327
  34. Müfid, 1371. səh. 348
  35. Qureyşi, 2009. səh. 403
  36. Qureyşi, 1376. səh. 219
  37. Qureyşi, 1376. səh. 218
  38. Qureyşi, 1376. səh. 245
  39. Müfid, 1961. səh. 350
  40. Qureyşi, 1376. səh. 334-335
  41. Müfid, 1961. səh. 351
  42. Qureyşi, 1376. səh. 338
  43. Müfid, 1961. səh. 354
  44. Qureyşi, 1376. səh. 334
  45. Yasin, 1378. səh. 192
  46. Təbəri, c. 4, səh. 122
  47. Yəqubi, 1362, c. 4, səh. 122
  48. Qureyşi, 1376. səh. 361
  49. İbn İsam, c. 4, səh. 290
  50. Təbəri, c. 4, səh. 123-126
  51. Əbülfərəc, səh. 144
  52. İbn Əbdülbirr, 1412. səh. 36
  53. Müqəddəsi, c. 5, səh. 236
  54. Fəramerz, c. 20, səh. 537-538
  55. ibn Həyyat, 1397. səh. 203
  56. Təbəri, c. 4, səh. 124–125, 128–129
  57. Əbülfərəc, səh. 45
  58. İbn Şöbə, 1404. səh. 232
  59. Rəsailul-İmam Həsən, səh. 29
  60. Fəramerz, c. 20, səh. 538
  61. Təbərsi, 1413, c. 2, səh. 16-65
  62. Müfid, 1961. səh. 357
  63. "Məqatalut-Talibin", c. 1, səh. 20
  64. Məsudi, "Murucuz-Zəhəb", c. 1, səh. 346
  65. Zəməxşəri, "Rəbiul-Əbrar", c. 1, səh. 438
  66. əl-Məziy, "Təhzibul-Kəmal", c. 6, səh. 252
  67. Zəhəbi, "Siyər", c. 3, səh. 274
  68. İbn Əsakir, "Tarixul-Mədinətul-Diməşq", c. 13, səh. 283-284
  69. İbn Kəsir, "əl-Bidayə vən-Nihayə", c. 8, səh. 47
  70. İbn Əbilhədid, "Şərhi-Nəhcül-Bəlağə", c. 16, səh. 11
  71. İbn Əbdülbirr, "əl-İstiab", c. 1, səh. 389
  72. Müfid, 1961, c. 2, səh. 13
  73. Müfid, 1428. səh. 280-281
  74. Şeyx Səduq, “İləluş-Şərayi”, c. 1, səh. 221, hədis 1
  75. Ərbili, 1426, c. 2, səh. 290
  76. Məclisi, c. 43, səh. 294
  77. Şeyx Səduq, Xisal, c. 2, səh. 550
  78. Səduq, 1373
  79. Ağa Nəcəfi, c. 1, səh. 55
  80. Qummi, c. 1, səh. 104
  81. Zəməxşəri, Kəşşaf, c. 1, səh. 368
  82. Qummi, c. 2, s. 198
  83. Sunənul-Kubra, Lil-Beyhəqi, 331/4, tərcümə: Əl-İmam Əli (ə.s) min-tarixi Dəməşq, səh. 142, h. 236; Muntəxab Fəzailun-Nəbi və Əhli-Beytəhu əleyhimus-salam minəs-sihahis-Sittə və qeyri huma minəl Kutbul-mutəbarat ində Əhli-Sünnət, səh. 279-dan nəqlən.
  84. Müfid, 1961, c. 2, səh. 16
  85. Əqiqi, 1381, c. 4, səh. 523
  86. Qureyşi, 1413, c. 2, səh. 443
  87. Madelung, 1997. səh. 380-387
  88. Fəramerz, c. 20, səh. 545
  89. Yəqubi, 1362, c. 2, səh. 228
  90. İbn Sufi, 1989. səh. 19
  91. Səhihi-Buxari, Səhl, 5
  92. İbn Şəhr Aşub, c. 3, səh. 192
  93. İbn Anbə, 1961. səh. 68

Ədəbiyyat

  • Madelung, Wilferd (1997), The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate, Cambridge University Press, ISBN 0-521-64696-0
  • Madelung, Wilferd (2003), ḤASAN B. ʿALI B. ABI ṬĀLEB, Encyclopedia Iranica
  • Əl-Ataradi, Əzizullah (1373), Musnədul-İmamul-Muctəba, Qum: Atarad
  • Əl-Harrani, İbn Şöbə (1404), Tuhəful-Uqul ən-Ali Rəsul (s), Qum: Müssəsə ən-Nəşrul-İslami
  • Əl-Mahmudi (1385), Nəhcüs-Səadət fi Müstədrəki Nəhcül-Bəlağa, Nəcəf
  • Amuli (1376), Təhlili əz-Zindəgi İmam Həsən Müctəba, İntişar Dəftəri Təbliğat
  • İbn Sufi, Əli (1989), əl-Məcdi, Qum
  • İbn Anbə, Əhməd (1961), Umdətut-Talib, Nəcəf
  • Buxari, Səhl (1962), Sər əs-Silsilətul-Ələviyyə, Nəcəf
  • Cəfəryan, Rəsul (1962), Hayat Fikri ve Siyasi İmaman-ı Şia, intişar Ənsariyan
  • Qureyşi, Baqir Şərif (1993), Hayatul-İmam Həsən b. Əli (ə.s): dirasət ve təhlil, Beyrut
  • Mehran, Məhəmməd Bimui (2002), Muntəxab Fazilun-Nəbi və Əhli-Beytəhu aleyhimus-salam minəs-sihahis-Sittə və ğayri ha minəl Kutubul-Mutəbəra ində Əhli-Sünnət, Beyrut: əl-Qadir
  • Müfid, Məhəmməd ibn Məhəmməd (1371), əl-Cəməl, Naşir Məktəbətul-İlamul-İslami
  • Təbəri, Cərir, Tarixi-Təbəri, Beyrut: Müəssəsə əl-Âləmi lil-Mətbuat
  • Yasin, Ali (1378), Sulhul-Həsən, tərc.: Əli Xamenei (13), İntişar Gülşən
  • Yəqubi (1362), Tarixi-Yəqubi, intişar ilmi ve fərhəngi
  • Təbərsi (1413), əl-İhticac, İntişar Usvə
  • Səduq, Məhəmməd ibn Əli (1362), Əmali, İntişar Kitabxane İslami
  • Ərbili (1426), Kəşful-Ğummə, naşir Məcmyi Cihani Əhlibeyt (ə.s)
  • Bəxşeyişi, Əqiqi (1381), Çahardeh nuru pak, Tehran
  • Müfid, Məhəmməd ibn Məhəmməd (1961), əl-İrşad, tərc.: Xorasani, İntişar ilmiyə İslamiyyə
  • Qureyşi, Baqir Şərif (1376), əl-Hayatul-Həsən, tərc.: Fəxrəddin Hicazi, İntişar Besət
  • Səduq, Məhəmməd ibn Əli (1373), Uyunu Əxbar ər-Rza (ə.s)
  • Süyuti, Cəlaləddin, Tarixi-Xüləfa, təhq.: Licinnətin minəl-Udəba, Məkkə: Darul-Təavun-Abbas Əhməd əl-Baz
  • Səduq, Məhəmməd ibn Əli (1363), Əmali, tərc.: Kəmrəi
  • Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, Usuli-Kafi, Darul-Hədis
  • Təbərsi, İlamul-Vəra, Müəssəsə Alul-Beyt (ə.s), li-ihyaut-Turas
  • Buxari, Məhəmməd ibn İsmayıl, Səhihi-Buxari, Darul-Fikr
  • İbn Şəhr Aşub, Əbu Cəfər, əl-Mazandarani, Mənaqibu Ali Əbu Talib, naşir Zəvil-Qurba
  • Məclisi, Biharul-ənvar, Beyrut
  • Cəvini (1980), Fəraidus-Simteyn, Beyrut: Müəssəsə əl-Mahmudi
  • Qummi, Əli ibn İbrahim, Təfsiri-Qummi, Nəcəf: Məktəbətul-Xuda
  • əd-Dinəvəri, ibn Quteybə, əl-İmamət vəs-Siyasət, Qahirə: müəssəsə əl-Xələbi
  • ibn Əbdülbirr, Yusif (1412), əl-İstiyab, Beyrut
  • Bəlazuri, Əhməd (1394), Ənsabul-əşraf, Beyrut
  • Maliki, Məhəmməd (1405), ət-Təmhid vəl-Bəyan, Qətər
  • Müqəddəsi, Mutahharul-Bəda vət-Tarix, Qahirə: Məktəbətus-Siqafətud-Diyniyyə
  • Amuli, Cəfər Mürtəza (1363), əl-Hayatus-Siyasiyəttu Lil-İmam Həsən, Qum
  • Əmin, əs-Seyyid Muhsin (1998), Əyanuş-Şiə, Beyrut: Darut-Taarif Lil-Mətbuat
  • Fəramerz, Hac Mənuçöhri, Dairətul-Maarif Bozorq İslami
  • Məsudi, Əbülhəsən Əli ibn Hüseyn, Murucuz-Zəhəb
  • Cövhəri, Əhməd (1981), Əs-Saqifə və Fədək, Tehran
  • Qureyşi, Baqir Şərif (2009), Müəssəsə Siyrətu Əhli Beyt, təhq.: Mehdi Baqir əl-Qureyşi, Qum: Darul-Maaruf
  • Müfid, Məhəmməd ibn Məhəmməd (1428), əl-İrşad, Qum: İntişar ilmiyə İslamiyyə
  • ibn Həyyat, Xəlifə (1397), Tarix, Dəməşq/Beyrut: İntişar ilmiyə İslamiyyə
  • Rəsailul İmam Həsən (ə.s), Qahirə, 1991

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • "İmam Həsən (ə) kimdir? (I hissə)" (azərb.). islamazeri. 2017-03-09. 2017-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-18.
  • "İmam Həsən (ə) kimdir? (II hissə)" (azərb.). islamazeri. 2017-03-10. 2017-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-18.

həsən, əli, ərəb, الحسن, بن, علي, mart, 0624, mart, 0625, mədinə, hicaz, mədinə, hicaz, əməvilər, xilafəti, islam, xilafətinin, raşidi, xəlifəsi, taiyabi, mustaali, ismaili, şiələrinin, imamı, xəlifəsi, məsumu, dörd, yeddi, imam, şiələrinin, imamı, xəlifəsi, m. Hesen ibn Eli ereb الحسن بن علي 1 mart 624 0624 03 01 ve ya 1 mart 625 0625 03 01 Medine Hicaz 4 669 1 2 3 Medine Hicaz Emeviler xilafeti Islam Xilafetinin 5 ci Rasidi xelifesi Taiyabi ve Mustaali Ismaili sielerinin 1 ci imami xelifesi ve 4 cu mesumu Dord Yeddi ve On iki imam sielerinin 2 ci imami xelifesi ve 4 cu mesumu Ehli Beytin numayendesi sehabe Hesen ibn Eliereb الحسن بن علي Rasidi Xilafetin 5 ci ve son xelifesi ve Emir el mominin Sunni gorusu28 yanvar 29 yanvar 661 Iyul 661Selefi Hezreti EliXelefi I Muaviye Ilk Emevi xelifesi olaraq Sie Islaminin 2 ci imami Sie gorusu28 yanvar 661 5 mart 679Selefi Hezreti EliXelefi Huseyn ibn EliSexsi melumatlarDogum tarixi 1 mart 624 0624 03 01 ve ya 1 mart 625 0625 03 01 Dogum yeri Medine Hicaz 4 Vefat tarixi 669 1 2 3 Vefat yeri Medine Hicaz Emeviler xilafetiVefat sebebi zeher d Defn yeri Beqi qebiristanligiAtasi EliAnasi FatimeUsagi Qasim ibn HesenEbu Bekr ibn Hesen Vikianbarda elaqeli mediafayllarImam Hesen adi Mucteba leqebi ile meshurdur 37 yasinda iken Imamet ve xilafet meqamina catmisdir Hicretin 41 ci ilinde I Muaviye ile sulh etmisdir Hokumet dovru alti ay uc gun olmusdur Sulh sazisinden sonra Medineye getmis ve orada on illik yasayisindan sonra oldurulmusdur 5 Medinede Beqi qebiristanliginda defn edilmisdir Hesen Imamet ve Xilafet kimi iki vezifeni ve Muselmanlar arasinda birliyin temin olunmasi ve ayriliqlara mane olma meselesinde muhum rol oynamis ve sonunda Muaviye ile sulh etmek mecburiyyetinde qalmisdir Xilafet dovru ve Muaviye ile sulh muqavilesi heyatindaki ve sedri Islamdaki en muhum inkisaf hesab olunur Bu hem oz zamaninda ittihad sebebi olmus ve hem de basda Sieler olmaqla Muselmanlarin tarixi boyu dini exlaqi telimleri hokmunde olmus ve hakimiyyet muharibe ve sulh kimi esasli anlayislarin munasibetinde dramatik tesirleri oz beraberinde getirmisdir 6 Hormet ucun muselmanlar adindan evvel hezret adindan sonra ise sunniler radiallahu en qisaca r e sieler ise eleyhissalam qisaca e ifadesini isledirler Mundericat 1 Movludu 1 1 Neseb kunye ve leqebleri 1 2 Adinin qoyulmasi 2 Mehemmedin yaninda 3 Rasidi Xelifeler dovru 4 Elinin Imameti ve Xilafeti dovru 4 1 Cemel doyusu 4 2 Siffeyn doyusu 5 Imameti ve Xilafet 5 1 Muaviye ile munaqisesi 5 2 Muaviye ile sulh muqavilesi 5 3 Sulhden olumune qeder 5 3 1 Olumu 6 Feziletleri 7 Sexsi heyati 7 1 Heyat yoldaslari ve ovladlari 8 Istinadlar 9 Edebiyyat 10 Hemcinin bax 11 Xarici kecidlerMovludu Redakte Muqeddes Sofiya mebedinde Osmanli dovrune aid erebce Hesen yazisi Hesen Hicretin 3 cu ilinde Ramazan ayinin ortasinda Medinede dunyaya gelmisdir 7 Seyx Kuleyni Kafi kitabinda bir revayet neql ederek movludunu hicretin 2 ci ili kimi gostermisdir 8 Neseb kunye ve leqebleri Redakte Elinin boyuk ogludur Imam Hesen deye meshur olmusdur Qureys qebilesinin Beni Hasim tayfasindadir 7 Anasi Mehemmedin qizi Fatimedir Kunyesi Ebu Mehemmeddir En meshur leqebi Mucteba ve Teqidir ancaq basqa leqebleri de var Meselen Tayyib Zeki Seyid Sebt ve s Mehemmed onu Seyid Aga adlandirmisdir 9 Adinin qoyulmasi Redakte Hesenin adinin qoyulmasi haqqinda Seyx Seduq bele revayet etmisdir Hesen dunyaya gelende Allah Cebraile Mehemmedin s e e bir ovladi nevesi oldu Onun yanina get ve salamlarimi ve tebriklerimi teqdim ederek bele de Subhesiz Elinin e s Sene olan movqe ve menzili Harunun Musaya olan menzil ve movqeyi kimidir Ele ise ona Imam Hesen Harunun usagina qoydugu adi qoy Cebrail Allah terefinden Hezret Peygemberin s e e yanina gelerek tebriklerini catdirdiqdan sonra bele dedi Allah onun adini Harunun usaginin adini qoymaqla vezifelendirdi Hezret Peygember s e e Harunun usaginin adi nedir Deye sorusdu Erz etdi ki Subber Buyurdu ki Menim dilim Erebcedir Erz etdi ki Onun adini Hesen qoy Belelikle Hezret Peygember s e e onun adini Hesen qoydu 10 Mehemmedin yaninda RedakteBerra bele deyir Hesen b Eli Peygemberin belinde oldugu zaman Peygemberin bele dediyini esitdim Allahim Men bunu sevirem sen de sev 11 12 Basqa bir hedisde Mehemmed Hesen ve Huseyni ayaqlari uzerinde oturtdugu zaman bele buyurub Bu ikisi menim ve qizimin ogullaridir Allahim Men bunlari sevirem Sen de bunlari sev ve onlari seveni de sev 13 Mehemmed basqa bir hedisde Hesen ve Huseyn haqqinda bele buyurur Hesen ve Huseyn cennet genclerinin efendisidir 13 14 Bu iki oglum menim dunyadaki iki gozel qoxulu gulumdurler 13 15 Hesen ve Huseyn yaxud da bu iki ovladim 16 Imamdir ister qiyam etsinler ve isterse de sulh etsinler 17 Eger agil bir adamda cisimlendirilmis olsaydi heqiqeten Hesen olardi 18 Rasidi Xelifeler dovru RedakteHesen usaq oldugu zaman bir gun Ebu Bekr minberde cixis etdiyi zaman onun yanina gelmis ve ona etiraz ederek bele buyurmusdur Atamin minberinden asagi dus Ebu Bekr cavab olaraq bele demisdir Allaha and olsun ki dogru dedin Bu minber menim atamin yox senin atanin yeridir 19 Hesen ve Huseyn Muselmanlarin Sasanilerle apardiqlari muharibelere qatilmayiblar 20 Bezi tarixi revayetlerde Hesenin bezi muharibelere qatilmasina dair sozler soylenmisdir 21 Osmanin xelife secilmesi ile neticelenen suranin teskil edilmesi ve Omerden sonraki xelifeliyin mueyyenlesdirilmesinde Omer Hesenin alti neferlik surada sahid adi ile yer almasini istemisdir 21 22 23 24 Xelife Osman Ebu Zeri Rebeze colune surgun etmek istediyi zaman kimsenin ona musayiet etmemesi ve onunla danismamasi ucun emr verdi ve Mervan ibn Hekeme onu Medineden bayira cixarmasini emr etdi Ebu Zer Medineden kenara cixarilanda hec kim bayira cixma ve ona musayiet etme curetini gostermeyib Yalniz Eli qardasi Eqil Hesen Huseyn ve Emmar ibn Yasir ona musayiet etmek ucun onun yaninda hazir olmus ve onunla vidalasimisdirlar 25 Osmana qarsi baslanan kutlevi xalq herekatlarinda bezi tarixi revayetlerin qeyd etdiyine gore Eli Islamin hifzi ucun Osmanin qorunmasi istiqametinde bir fikrde idi Bu sebebden esebi usyancilarin onu oldurmesine mane olmaq ucun onu qoruma altina almisdir Bu sebebden de genc ogullari Hesen ve Huseyni xelifenin evine gondererek onu qoruma altina almisdir Qiyamcilari dayandirmaq o qeder asan olmamis ve en sonunda bu usyanlar Osmanin olumu ile neticelenmisdir Bu movzu haqqinda olan revayet menbelerde mubahiseli olaraq qiymetlendirilmisdir 21 26 27 28 29 30 Elinin Imameti ve Xilafeti dovru RedakteHesen ve Huseyn atalari Eli ile birlikde Siffeyn ve Nehrevan doyuslerinde istirak etmisdir 31 Cemel doyusu Redakte Esas meqale Cemel doyusuKufe Valisi Ebu Musa Eserinin Elinin gonderdiyi elcilerle birlikde beyetini pozanlara Cemel doyusunu hazirlayanlara qarsi emekdasliq etmeye yanasmamasi ile Eli oglu Heseni Emmar ibn Yasirle birlikde bir mektubla Kufeye gondermisdir Hesen Kufe mescidinde cixisi ile 10 min neferi beyetini pozanlara qarsi muharibe meydanina celb etmeyi bacarmisdir 32 Hesen Cemel doyusunden evvel cixis etmisdir 33 Eli onu bu muharibede ordunun sag qanadina vezifelendirmisdir 34 Bezileri Elinin bu muharibede Mehemmed Henefiyyeye bele buyurdugunu neql etmisdir Bu nizeni al ve Devenin Aysenin devesi nezerde tutulur Bu muharibede cox sayda muselman bu deveye qarsi mubarizede olmusdur ayaq sinir damarlarini kes Mehemmed Henefiyye oxcularin siddetli hucumlarindan dolayi geri qayitmisdir Sonra Hesen nizeni alib devenin ayaq sinir damarlarini kesmisdir 35 Siffeyn doyusu Redakte Hesen atasi Eli ile birlikde Siffeyn doyusunde Mehemmed Balami Tarixname Esas meqale Siffeyn doyusuSiffeyn doyusunde Eli onun siddetli doyusunu gorende onu ve qardasi Huseynin canini qorumaq meqsedile onlarin geri qaytarilmalari ucun emr vermisdir Eli bele buyurmusdur Ovladlarimi doyusden geri cekin onlarin canlarinin tehlukeye dusmesinden ve Resulullahin s e e neslinin sona catmasindan qorxuram 36 Doyus zamani Muaviye Hesenin savasdigini gorende onu doyus meydanindan cekmek ucun Ubeydullah b Omeri ikinci xelife Omerin kicik oglunu doyus meydanina gondermisdir Ubeydullah onu xilafet vedile muharibeden geri cekmeye calismisdir Ubeydullah Hesein doyusmekle mesgul oldugunu gorende yanina yaxinlasaraq seninle isim var demisdir Hesen doyusden el cekerek ona teref yaxinlasmisdir Ubeydullah Muaviyenin ona olan teklifini danismisdir Hesen qezebli bir sekilde Bu gun ve ya sabah oldurulduyunu gorur kimiyem ancaq seytan seni aldatmis ve bu isi sene gozel gosterir Bir gun Demesq qadinlari meyidinin uzerinde sene aglayacaqlar Tezlikle Allah seni uzu uste yere vuracaq ve o sekilde oleceksen Ubeydullah cadirlarin oldugu yere geri donmus Muaviye de onun halini gorunce ozu cavabin ne oldugunu anlayaraq bele demisdir O bu atanin ogludur 37 Eli hakimlik hadisesinden sonra bas veren fitne ve munaqiselerin qarsisini almaq ucun oglu Hesenin cixis etmesini ve subut ve delillerle insanlara hadiselerin ic uzunu danismasini istemisdir Hesen atasinin dediyi etmisdir 38 Nehcul belagenin otuz birinci mektubu Elinin Hesene dediyi exlaq mezmunlu meshur vesiyyetidir Siffeynden qayidarken Hazirin adlanan yerde bu vesiyyetnameni aciqlamisdir Imameti ve Xilafet RedakteElinin Hicretin 40 inci ilde Ramazan ayinin 21 inde Cume gunu Ibn Mulcem Muradinin terefinden qetle yetirildikden sonra Hesen sielere gore 2 ci imam olmusdur Bununla yanasi ona hem de Islam Xelifeliyi teklif olunmus ve o da qebul etmisdir Kufe ehalisi de deste deste gelerek ona beyet etmisdir Bunda sonra Hesen oz valilerini mueyyen etmis ve Abdullah ibn Abbasi Besre valisi teyin etmisdir 39 Muaviye ile munaqisesi Redakte Muaviye Elinin qetle yetirildiyini ve xalqin oglu Hesene beyet etdiyini anladiqda insanlari Hesene qarsi qizisdirmaq ve tehrik etmek ucun Kufe ve Besreye iki casus gondermisdir Hesen her ikisinin de hebs olunaraq lazimi cezaya mehkum edilmeleri emrini vermisdir Hesen ile Muaviye arasinda qarsiliqli mektublasmalar bas vermisdir ve Muaviye Hesenden xilafeti tehvil vermesini istemisdir Bu mektublarda Hesen delilleri ile xilafete layiq oldugunu iddia etmis ve xilafeti tehvil vermekden imtina etmisdir 39 Bundan sonra Muaviye ordusunu hazirlamaga baslamisdir Memurlarina mektublar gondererek Iraq muharibesinde ona qatilmalarini istemisdir Muaviye Dahhak b Qeys Fexrini oz yerine teyin edib sexsen ordu komandanligini goturerek Iraqa dogru irelilemeye baslamisdir Menbelere gore bu muharibede 60 min ve ya daha cox sayda esger Muaviyeni musayiet etmisdir 40 Hesen Hucr b Ediyi bolge emirlerinin xalqi cihada devet etmesi ucun vezifelendirdi Devet edilenler ilk evvel lenglik gostermis ancaq sonradan yola cixmisdirlar 41 Hesen Mugayre b Nofeli Kufede oz yerine naib teyin etdikden sonra Nuxeyleye dogru hereket etmisdir 42 Hesen Muaviyeni Iraqdan uzaq tutmaq ucun Ubeydullah ibn Abbasi 12 min neferlik bir ordu ile onun uzerine gondermisdir 43 Ubeydullah b Abbas Meskin deyilen bolgeye catmis ve orada iki ordu uz uze gelmisdir Muaviyenin emri ile Beser b Urtat terefinden Yemende iki oglunu itiren 42 Ubeydullah ibn Abbas Hesene xeyanet ederek gece yarisi Muaviyenin qerargahina qacmisdir 44 Ubeydullahin qacisi Meskin qerargahinda orduda ruh duskunluyunun yaranmasina sebeb olmusdur Sonradan bu veziyyet cox kecmeden Medainde de gorunmeye baslanmis ve tedricen problemlere sebeb olmusdur 45 Muaviye gizlince cesuslarina gosteris vererek Iraq ordusu arasinda Ubeydullah b Abbasin yerine kecen Qeys b Sadin oldurulduyu sayesini yaymalarini istemisdir Insanlar bu xeberi esidende bir birilerinin mallarini qaret etmeye baslamis ve sonda soygunculuq hadisesi Hesenin qerargahina da sicramisdir Hetta Hesenin ustunde oturdugu kilimi ve belindeki ridasini salini da goturmusdurler 46 Muaviye Mugeyre b Sobe Abdullah b Amir ve Ebdurrehman b Hekemi Hesenin yanina gondermis ve onlar Medainde Hesenin yanindan ayrilanda bele demeye baslamislar Allah Resulullahin oglu sayesinde qanlarin tokulmesinin qarsisini aldi fitne atesini sondurdu ve sulh teklifini qebul etdi Bu sozu esiden xalq Hesene hucum etmeye baslamis ve orada ve cadirlarda olan her seyi yagmalamisdirlar 47 Bundan elave bu erefede Hesene qarsi oz ordusundaki esgerler terefinden 3 sui qesd teskil edilse de Hesen onlardan qurtulmusdur 48 Muaviye ile sulh muqavilesi Redakte Esas meqale Hesen Muaviye sulhu Imam Hesenin zeherlenmesi Fuzulinin Hediqetus sueda eserine cekilmis miniatur Bu muqavilenin maddeleri menbelerde ferqli sekilde qeyd edilmisdir Muqavile maddeleri umumiyyetle bunlardan ibaretdir Hokumet Muaviyeye buraxilacaq ancaq Muaviye Allahin kitabi ve Resulullahin sunnesine esasen emel edecekdir Muaviye ozunden sonra hec kimi xelife olaraq teyin etmeyecek ve xilafet ozunden sonra Hesene ve ya icbari bir veziyyetde qardasi Huseyne kececekdir Muaviye Eliye soyus ve lenet etmeyi terk edecek ve Eliyi ancaq yaxsiliqla anacaqdir Beni Hasim ucun odenis mueyyenlesdirilecek Cemel ve Siffeyn doyuslerinde Elinin cergesinden olenlerin yaxinlarina mueyyen miqdarda pul ayrilacaq Muaviye hec kimi kecmisde etdiklerine gore cezalandirmayacaq Iraq xalqina qarsi kecmis kinini terk edecek Eli dostlari her yerde emniyyet ve emin amanliq icinde olacaq Sielerine eziyyet olunmayacaqdir Can mal namus ve ovladlari tehlukesizlik icinde yasayacaqlar Hesen qardasi Huseyn ve Mehemmedin Ehli Beytinden hec birine gizlinde ve ya askarda sui qesd planlasdirilmayacaq Bu muqavilenin maddelerinde Sie ve Sunniler arasinda ixtilaf vardir 49 50 51 52 53 54 Hesenin mueyyen etdiyi sertlerle Hicretin 41 ci ilinin evvellerinde sulh muqavilesi imzalanmisdir 55 Ancaq Muaviye muqavilenin butun sertlerini qebul etmesine baxmayaraq Kufeye geler gelmez iki ordunun gorusmesinde xalqa oxudugu bir xutbe ile qebul etdiyi sazis muddealarini ayaqlarinin altina aldigini aciqlamisdir Sulhun Hesen terefinden arzu olundugunu iddia ederek Elini de tehqir etmisdir Huseyn ona cavab vermek isteyerken qardasi Hesen ona mane olub ve ozu bir xutbe oxumusdur Cixisinda sazisin mezmununu ve Muaviye terefinden sulh teklifinin edildiyini aciqlayaraq Muaviyenin atasina etdiyi tehqirlere cavaben oz alicenabliq ve nesebini Muaviye ile muqayise ederek ozunun onda ustun oldugunu iddia etmisdir 56 57 58 59 60 Hesenin bu hereketi Muaviyeye cox pis tesir etmisdir 60 Sulhden olumune qeder Redakte Hesen sulh muqavilesinden sonra Medineye getmisdir Orada dini elmi ictimai ve siyasi bir diqqet merkezinde olmusdur O Muaviye ve terefdarlarina qarsi Medine ve Demesqde movqe almis ve Muaviye ile munazireler etmisdir Bu munazireler Seyx Tebersi terefinden Ihticac adli kitabda bir araya getirilmisdir 61 Olumu Redakte Hesen ibn Elinin de defn ediliyi turbe 1925 ci ilde Seudiyye xanedanligi terefinden dagidilmisdir 660 ci illerde Muaviye bir nece defe Heseni zeherletmeye calismis ancaq buna nail ola bilmemisdir 62 Sonda Hesenin heyat yoldaslarindan Eses b Qeysin qizi Codenin yanina 100 000 dirhemle birini gondererek bele demesini istemisdir Men seni oglum Yezidle Heseni zeherlemeyivin qarsiliginda evlendirecem 669 cu ilde Code Heseni zeherlemis ve neticede Hesen vefat etmisdir 63 64 65 66 67 68 69 70 71 Bundan sonra Muaviye ved etdiyi pulu Codeye vermis ancaq oglu Yezidle onu evlendirmemisdir 72 Huseyn qardasinin nesini babasi Mehemmedin qebrine teref aparmaq istediyi vaxt Hesenin nesinin Mehemmedin yaninda torpaga verileceyini guman eden Aise Mervan ve Beni Umeyyeden olan yanindakilar Hesenin nesinin Mehemmedin yanina defn edilmesini qarsisini almaq ucun silahli olaraq one cixmisdirlar Beni Hasim ve Beni Umeyye arasinda qarsidurma cixacagi erefede Ibn Abbas qarsidurmaya mane olmus ve bundan sonra Hesenin nesi nenesi Fatime binti Esedin yaxinliginda Cennetul Beqide torpaga verilmisdir 73 74 Feziletleri RedakteIddialara gore Hesen xasiyyet davranis ve siyadet baximindan insanlar arasinda babasi Mehemmede en cox benzeyen adam olmusdur 75 Fexri Kainat Mehemmedden neql edildiyine gore Mehemmed Hesene xitaben bele buyurmusdur Ey Hesen Sen yaradilis ve exlaq baximindan menim benzerimsen 76 Hesen Kisa Eba Sehabelerinden biridir 77 78 79 Mehemmed Mubahile hadisesinde Eli Fatime ve Huseynle yanasi Heseni de ozu ile birlikde mubahile etmeye aparmisdir 80 81 Quranin Tethir ayesi onun da haqqindadir 82 Hesen Hecce 25 defe piyada getmis uc defe butun malini xeyriyyeye serf etmisdir Hetta ayaqqabisini bagislamis ozune terliyini saxlamisdir 83 Sexsi heyati Redakte Hesenin mezarinin indiki gorunusu Heyat yoldaslari ve ovladlari Redakte Hesenin qiz ve oglan olmaqla 15 8 oglan 7 qizi usagi olmusdur Zeyd ve iki bacisi Ummul Hesen ve Ummul Huseyn Bu ucunun analari Ebu Mesud Ukbe b Emrin qizi Ummu Besirdir Hesen b Hesen Anasi Menzur Fezarinin qizi Havle Amr Qasim ve Abdullah Analari cariye idi Ebdurrehman Anasi cariye idi Isrim leqebi ile taninan Huseyn Qardasi Telhe ve bacisi Fatime Analari Telhe ibn Ubeydullah Temiminin qizi Ummu Ishaq Ummu Abdulla Fatime Ummu Selma ve Ruqeyya Ferqli analardan dunyaya gelibler 84 Menbeler Hesenin evlilik ve bosanmalarina isare etmisdir ancaq sayi haqqinda ixtilaf vardir Muxtelif revayetlere gore bunun qebul ve ya redd edilmesi ne mumkundur ve ne de hadisenin tarixi deyerini azaldib coxaltmaq mumkundur Bu meselenin nizamlanmasi daha cox teriqeti ve siyasi ziddiyyetlerden qaynaqlanir Bir cox tedqiqatci ve alim bu hedislerin tenqidinde onlarin sened ve mezmun olaraq sehvlerine isare etmisdirler 85 86 87 88 Xususile menbelerde teqdim olunan xeberlerin olduqca qeyri mueyyen ve mubhem oldugunu ve hetta Hesenin heyat yoldaslarinin adlarinin zikr edilmemis oldugunu qeyd etmislerdir Bu menada yalniz bir cox revayetlere esasen Hesenin zeherlenmesini teskil eden Eses b Qeysin qizi Codenin adi hallanir Qadinlarin adlarinin qeyri mueyyen olmasina baxmayaraq umumiyyetle menbelerde Hesenin ovladlari haqqinda nisbi olaraq uygunluq var Ve eynile bu uygunluqla Hesenin usaqlarinin analarinin adlari da aydin olur Meselen Menzur b Zebban Fezarinin qizi Havle Ukbe b Amr Hezrecinin qizi Ummu Besir Telhe b Ubeydullah Temiminin qizi Ummu Ishaq Ebu Bekrin nevesi Hefse ve Amr b Suheylin qizi Hind 88 89 90 91 92 93 Istinadlar Redakte 1 2 3 Ali zade A Hasan ibn Ali Islamskij enciklopedicheskij slovar M Ansar 2007 ISBN 978 5 98443 025 8 lt a href https wikidata org wiki Track Q18517268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4062223 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q16488478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q80232808 gt lt a gt 1 2 3 British Museum person institution thesaurus lt a href https wikidata org wiki Track P1711 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q18785969 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q34753751 gt lt a gt 1 2 3 sapere it lt a href https wikidata org wiki Track Q63346450 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P6706 gt lt a gt 1 2 Encyclopaedia Britannica 11 NYC 1911 lt a href https wikidata org wiki Track Q60 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q867541 gt lt a gt Erbili 1426 c 2 seh 289 Feramerz c 20 seh 532 1 2 Mufid 1961 c 2 seh 3 Kuleyni c 2 seh 499 Erbili 1426 c 2 seh 296 Seduq 1363 seh 134 Buxari c 2 seh 432 Suyuti seh 206 1 2 3 Suyuti seh 207 Seduq 1363 seh 333 Meclisi c 37 seh 73 Seduq Ilelus Serai c 1 seh 211 Mufid 1961 c 2 seh 27 Cevini 1980 c 2 seh 68 Suyuti seh 80 Amuli 1376 seh 170 1 2 3 Feramerz c 20 seh 534 Ibn Quteybe c 1 seh 30 Ibn Ebdulbirr 1412 c 1 seh 391 Covheri Mesudi c 1 s 698 Ibn Quteybe c 1 seh 40 Belazuri 1394 c 2 seh 216 217 Maliki 1405 seh 119 ve 194 Muqeddesi c 5 seh 206 Amuli 1363 seh 140 Emin 1998 c 2 seh 370 Ceferyan 1962 seh 124 Mufid 1371 seh 327 Mufid 1371 seh 348 Qureysi 2009 seh 403 Qureysi 1376 seh 219 Qureysi 1376 seh 218 Qureysi 1376 seh 245 1 2 Mufid 1961 seh 350 Qureysi 1376 seh 334 335 Mufid 1961 seh 351 1 2 Qureysi 1376 seh 338 Mufid 1961 seh 354 Qureysi 1376 seh 334 Yasin 1378 seh 192 Teberi c 4 seh 122 Yequbi 1362 c 4 seh 122 Qureysi 1376 seh 361 Ibn Isam c 4 seh 290 Teberi c 4 seh 123 126 Ebulferec seh 144 Ibn Ebdulbirr 1412 seh 36 Muqeddesi c 5 seh 236 Feramerz c 20 seh 537 538 ibn Heyyat 1397 seh 203 Teberi c 4 seh 124 125 128 129 Ebulferec seh 45 Ibn Sobe 1404 seh 232 Resailul Imam Hesen seh 29 1 2 Feramerz c 20 seh 538 Tebersi 1413 c 2 seh 16 65 Mufid 1961 seh 357 Meqatalut Talibin c 1 seh 20 Mesudi Murucuz Zeheb c 1 seh 346 Zemexseri Rebiul Ebrar c 1 seh 438 el Meziy Tehzibul Kemal c 6 seh 252 Zehebi Siyer c 3 seh 274 Ibn Esakir Tarixul Medinetul Dimesq c 13 seh 283 284 Ibn Kesir el Bidaye ven Nihaye c 8 seh 47 Ibn Ebilhedid Serhi Nehcul Belage c 16 seh 11 Ibn Ebdulbirr el Istiab c 1 seh 389 Mufid 1961 c 2 seh 13 Mufid 1428 seh 280 281 Seyx Seduq Ilelus Serayi c 1 seh 221 hedis 1 Erbili 1426 c 2 seh 290 Meclisi c 43 seh 294 Seyx Seduq Xisal c 2 seh 550 Seduq 1373 Aga Necefi c 1 seh 55 Qummi c 1 seh 104 Zemexseri Kessaf c 1 seh 368 Qummi c 2 s 198 Sunenul Kubra Lil Beyheqi 331 4 tercume El Imam Eli e s min tarixi Demesq seh 142 h 236 Muntexab Fezailun Nebi ve Ehli Beytehu eleyhimus salam mines sihahis Sitte ve qeyri huma minel Kutbul mutebarat inde Ehli Sunnet seh 279 dan neqlen Mufid 1961 c 2 seh 16 Eqiqi 1381 c 4 seh 523 Qureysi 1413 c 2 seh 443 Madelung 1997 seh 380 387 1 2 Feramerz c 20 seh 545 Yequbi 1362 c 2 seh 228 Ibn Sufi 1989 seh 19 Sehihi Buxari Sehl 5 Ibn Sehr Asub c 3 seh 192 Ibn Anbe 1961 seh 68Edebiyyat RedakteMadelung Wilferd 1997 The Succession to Muhammad A Study of the Early Caliphate Cambridge University Press ISBN 0 521 64696 0 Madelung Wilferd 2003 ḤASAN B ʿALI B ABI ṬALEB Encyclopedia Iranica El Ataradi Ezizullah 1373 Musnedul Imamul Mucteba Qum Atarad El Harrani Ibn Sobe 1404 Tuheful Uqul en Ali Resul s Qum Mussese en Nesrul Islami El Mahmudi 1385 Nehcus Seadet fi Mustedreki Nehcul Belaga Necef Amuli 1376 Tehlili ez Zindegi Imam Hesen Mucteba Intisar Defteri Tebligat Ibn Sufi Eli 1989 el Mecdi Qum Ibn Anbe Ehmed 1961 Umdetut Talib Necef Buxari Sehl 1962 Ser es Silsiletul Eleviyye Necef Ceferyan Resul 1962 Hayat Fikri ve Siyasi Imaman i Sia intisar Ensariyan Qureysi Baqir Serif 1993 Hayatul Imam Hesen b Eli e s diraset ve tehlil Beyrut Mehran Mehemmed Bimui 2002 Muntexab Fazilun Nebi ve Ehli Beytehu aleyhimus salam mines sihahis Sitte ve gayri ha minel Kutubul Mutebera inde Ehli Sunnet Beyrut el Qadir Mufid Mehemmed ibn Mehemmed 1371 el Cemel Nasir Mektebetul Ilamul Islami Teberi Cerir Tarixi Teberi Beyrut Muessese el Alemi lil Metbuat Yasin Ali 1378 Sulhul Hesen terc Eli Xamenei 13 Intisar Gulsen Yequbi 1362 Tarixi Yequbi intisar ilmi ve ferhengi Tebersi 1413 el Ihticac Intisar Usve Seduq Mehemmed ibn Eli 1362 Emali Intisar Kitabxane Islami Erbili 1426 Kesful Gumme nasir Mecmyi Cihani Ehlibeyt e s Bexseyisi Eqiqi 1381 Cahardeh nuru pak Tehran Mufid Mehemmed ibn Mehemmed 1961 el Irsad terc Xorasani Intisar ilmiye Islamiyye Qureysi Baqir Serif 1376 el Hayatul Hesen terc Fexreddin Hicazi Intisar Beset Seduq Mehemmed ibn Eli 1373 Uyunu Exbar er Rza e s Suyuti Celaleddin Tarixi Xulefa tehq Licinnetin minel Udeba Mekke Darul Teavun Abbas Ehmed el Baz Seduq Mehemmed ibn Eli 1363 Emali terc Kemrei Kuleyni Mehemmed ibn Yequb Usuli Kafi Darul Hedis Tebersi Ilamul Vera Muessese Alul Beyt e s li ihyaut Turas Buxari Mehemmed ibn Ismayil Sehihi Buxari Darul Fikr Ibn Sehr Asub Ebu Cefer el Mazandarani Menaqibu Ali Ebu Talib nasir Zevil Qurba Meclisi Biharul envar Beyrut Cevini 1980 Feraidus Simteyn Beyrut Muessese el Mahmudi Qummi Eli ibn Ibrahim Tefsiri Qummi Necef Mektebetul Xuda ed Dineveri ibn Quteybe el Imamet ves Siyaset Qahire muessese el Xelebi ibn Ebdulbirr Yusif 1412 el Istiyab Beyrut Belazuri Ehmed 1394 Ensabul esraf Beyrut Maliki Mehemmed 1405 et Temhid vel Beyan Qeter Muqeddesi Mutahharul Beda vet Tarix Qahire Mektebetus Siqafetud Diyniyye Amuli Cefer Murteza 1363 el Hayatus Siyasiyettu Lil Imam Hesen Qum Emin es Seyyid Muhsin 1998 Eyanus Sie Beyrut Darut Taarif Lil Metbuat Feramerz Hac Menucohri Dairetul Maarif Bozorq Islami Mesudi Ebulhesen Eli ibn Huseyn Murucuz Zeheb Covheri Ehmed 1981 Es Saqife ve Fedek Tehran Qureysi Baqir Serif 2009 Muessese Siyretu Ehli Beyt tehq Mehdi Baqir el Qureysi Qum Darul Maaruf Mufid Mehemmed ibn Mehemmed 1428 el Irsad Qum Intisar ilmiye Islamiyye ibn Heyyat Xelife 1397 Tarix Demesq Beyrut Intisar ilmiye Islamiyye Resailul Imam Hesen e s Qahire 1991Hemcinin bax RedakteImamet On iki imam Ehli Beyt Mubahile ayesiXarici kecidler Redakte Imam Hesen e kimdir I hisse azerb islamazeri 2017 03 09 2017 04 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 04 18 Imam Hesen e kimdir II hisse azerb islamazeri 2017 03 10 2017 04 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 04 18 Imam Hasan a s Menbe https az wikipedia org w index php title Hesen ibn Eli amp oldid 6096195, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.