fbpx
Wikipedia

Əyn Cəllud döyüşü

Avqust 15, 2021

Əyn Cəllud yaxud Eyn Calut döyüşü (ərəb. معركة عين جالوت‎‎ maʿrakat ʿAyn Jālūt) — 1260-cı ilin 3 sentyabrında müsəlman məmlüklər ordusu ilə monqollar arasında Eyn Calutda ("Qoliafın quyusu"; indiki Qalileyanın cənub-şərqində Nazaret şəhəri yaxınlığındakı Yizreel vadisində "Xarod quyusu") baş vermiş döyüş.

Eyn Calut Döyüşü
Əsas münaqişə: Monqolların Fələstin yürüşü
Levantın monqollar tərəfindən işğalının bir hissəsi
Tarix 3 sentyabr 1260
Yeri Eyn Calut, Qalileya
Nəticəsi

Məmlüklərin qələbəsi

Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)

Seyfəddin Qotaz
I Baybars
II əl-Mənsur Məhəmməd

Kit Buğa noyon
Hüms əmiri əl-Əşrəf
Baniyas əmiri əl-Səid

Tərəflərin qüvvəsi

Yüngül süvari və atlı oxçular, ağır süvari, piyada əsgərlər
(15.000-20.000)

Monqolların nizə ilə silahlanmış saray əsgərləri və atlı oxçular, Kilikiya erməni çarlığının qoşunları, gürcü dəstələri, yerli Əyyubi dəstələri (10.000-12.000)
Ölənlər və yaralananlar

yüngül

1500 ölü
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əvvəlki hadisələr

1251-ci ildə Münke xan xaqan titulu götürdükdən sonra dərhal babası Çingiz xanın planını həyata keçirməyə başladı. O, qərb xalqlarını özünə tabe etmək məqsədinin icrası üçün Çingiz xanın digər nəvəsi olan qardaşı Hülakü xanı seçdi.

Ordunun toplanması beş il vaxt aldı və 1256-cı ilə qədər Hülakü xan işğal üçün hazır deyildi. Hülakü xan monqolların İrandakı mərkəzindən döyüşü idarə edərək cənuba doğru hərəkətini davam etdirdi. O, müqavimət göstərmədən təslim olanlara yaxşı davranılmasını, ona qarşı çıxanlara qarşı isə amansız olmağı əmr etmişdi. Hülakü və ordusu bu şəkildə dövrünün ən güclü və uzunmüddətli sülalələrinə qalib gəlmişdir. Monqollar yürüş etdiyi yolun üzərindəki digər ölkələri də özlərinə tabe etdilər və onlar da imperiyanı ordu ilə təchiz edirdilər. Artıq monqollar Bağdada çatdıqda onların ordusunda Kilikiya erməniləri və hətta özlərinə tabe etdikləri Antoxiya knyazlığından frank qüvvələri də vardı. İrandakı sui-qəsdlərin qarşısı alındı. Nəticədə, 500 ildir ki hakimmiyyətdə olan Abbasilər xilafəti və Dəməşqdəki Əyyubilər sülaləsi süqut etdi. Hülakünün sonrakı planı Yerusəlim krallığının ərazisilə cənuba doğru hərəkət edərək əsas İslam qüvvəsi olan Məmlük sultanlığına hücum etmək idi.

Monqolların Orta Şərqdə məmlüklərə hücumu zamanı məmlüklərin əksəriyyəti qıpçaqlar idi və Qızıl Ordanın məmlüklərə qıpçaqlardan ibarət əlavə ordu göndərməsi Məmlük sultanlığının gücünü daha da artırdı və monqollarla mübarizədə onlara yüksək dərəcədə yardım etdi.

Monqolların Misirə elçi göndərməsi

1260-cı ildə Hülakü xan təslim olmasını tələb etmək üçün Qahirədəki Seyfəddin Qotazın yanına elçilər göndərdi:

 
Zuveliya qapısı, Qahirə
  Şərq və qərb hökmdarları hökümdarı böyük xaqandan. Qılınclarımızdan qaçan Məmlük hökmdarı Qotaza. Digər ölkələrə nələr olduğunu görməli və bizə təslim olmalısınız. Böyük bir imperiyanı necə fəth etdiyimizi və oradakı iğtişaşların kökünü necə kəsdiyimizi eşitmisiniz. Neçə-neçə belə böyük əraziləri fəth etdik, oradakı bütün insanları öldürdük. Özünüzü ordularımızın qorxusundan azad edə və qaça bilməzsiniz. Axı haraya qaça bilərsiniz? Atlarımız sürətli, oxlarımız kəskin, qılınclarımız ildırım kimidir. Qəlblərimiz dağlar qədər sərt, əsgərlərimiz qum qədər çoxdur. Allaha dua etməyinizin faydası yoxdur. Nə göz yaşları, nə də fəryad bizə təsir edə bilməz. Yalnız himayəmiz üçün bizə yalvaranlar təhlükəsiz olacaqlar. Müharibə atəşini alovlandırmazdan əvvəl cavab verməyə tələsin. Qarşı çıxsaz, ən dəhşətli fəlakətlərə düçar olacaqsınız. Məscidlərinizi dağıdacaq və Allahınızın zəifliyini ortaya qoyacağıq. Daha sonra sizi uşaqlar və qocalarınızla birlikdə məhv edəcəyik. Hal-hazırda savaşmalı olduğumuz tək düşmən sizsiniz.
  

Buna cavab olaraq Qotaz elçiləri öldürdü və onların başlarını Qahirə qapılarından biri olan Bab-Zuveliyada xalqa nümayiş etdirdi.

Yürüş

 
Əkka mühasirəsi

Döyüşdən qısa müddət əvvəl Hülakü ordunun əksəriyyətini Levantdan geri çəkdi və orada yalnız Fərat çayının qərb sahilində nayman Kit Buğa noyon nestorianın komandanlığı altında bir tümən (formal olaraq 10000 nəfərdən ibarət ordu, adətən daha az olur) və az miqdarda vassal qoşunlar qaldı. Müasir məmlük salnaməçisi Musa ibn Məhəmməd Yunini “Dəyl Mirat əl-Zaman” əsərində qeyd edir ki, Kit Buğanın başçılıq etdiyi monqol qoşunları vassallar da daxil olmaqla, ümumilikdə 100000 nəfər idi, lakin bu şişirtmə kimi görünürdü. 20-ci əsrin sonlarına qədər tarixçilər inanırdılar ki, Hülakünün qəfildən geri çəkilməsi Münke xaqanın Çinə ekspedisiyası zamanı ölməsi nəticəsində meydana gələn güc dinamikliyi ilə əlaqəli idi və bu, Hülakü xan və digər əsas monqol dəstələrinin yeni hökmdarı seçmək üçün geri qayıtmalarını tələb edirdi. Halbuki, 1980-cı illərdə aşkara çıxarılan sənədlər bunun doğru olmadığını təsdiqləyir. Hülakü bu ərazidə yemin əksər hissəsinin istifadə olunduğunu deyərək məntiqi cəhətdən bu qədər orduyla uzun müddət fəaliyyət göstərməyin mümkünsüzlüyünü bildirirdi və həmçinin yay aylarında daha sərin ərazilərə çəkilmək monqolların adəti idi.

Hülakünun gəlməsi xəbərini alan Məmlük sultanı Qotaz tez bir zamanda Qahirədə böyük ordu toplayaraq Fələstinə hücum etdi. Avqustun sonlarında Kit Buğa noyonun qüvvələri aşağı Qalileyada yerlərən Təbəriyyə gölünün şərqindən keçərək Bəəlbəkdəki mərkəzlərindən cənuba hərəkət etdilər.

Bu zaman Qotaz məmlük I Baybarsla müttəfiq oldu. Həmçinin I Baybars da monqolların Dəməşqi və Bilad əl-Şamın böyük hissəsini işğal etməsindən sonra bu müttəfiqliyi seçmişdi.

Monqollar da öz növbəsində Yerusəlim krallığının qalıqları olan səlibçilərlə (indi Əkka şəhərində mərkəzləşiblər) frank-monqol ittifaqı yaratmağa (və ya ən azından tabe olmalarını tələb etməyə) cəhd etdilər, amma Papa IV Aleksandr buna icazə etmişdi. Həmçinin Sidonlu Yuliyan Kit Buğanın nəvələrindən birinin ölümü ilə nəticələnən hadisəyə səbəb olduqdan sonra franklar və monqollar arasında gərginlik daha da artmışdı. Qəzəblənən Kit Buğa Sidon şəhərini talan etdi. Monqolların əlaqədə olduğu səlibçilərin qalıqları və Əkka baronları ilə, həmçinin monqollara qarşı hərbi yardım axtarışında olan məmlüklər də ittifaq qurmağa çalışırdılar.

Məmlüklərin franklarla ənənəvi düşmənçilik münasibətləri olmasına baxmayaraq Əkka baronları monqolları özləri üçün daha böyük təhlükə hesab edirdilər və beləliklə, səlibçilər də bu iki qüvvə arasında neytral qalmağı üstün tutdular. Onlar qeyri-adi şəkildə Misir məmlüklərinin öz ərazilərindən keçərək təhlükəsiz şəraitdə şimala yürüş etmələrinə və hətta ordunun yenidən təchizatı üçün Əkka yaxınlığında düşərgə salmalarına icazə verdilər. Monqolların İordan çayını keçməsi xəbərini aldıqda Sultan Qotaz və qüvvələri cənuba - Yizreel vadisindəki Eyn Calut bulağına doğru irəlilədilər.

Döyüş

 
Məmlük ordusunun nizəli əsgərləri

İlk öncə hərəkətə keçən, tərkibinə daxil etdiyi Gürcüstan krallığı və Kilikaya erməni çarlığından da 500-ə yaxın qoşun əldə etmiş monqollar oldu. Məmlüklərin ərazini yaxşı tanıma üstünlüyü vardı və Qotaz qoşunun əsas hissəsini dağlıq ərazilərdə gizlədərək monqolları Baybarsın rəhbərliyi altındakı sayı az olan ordu ilə məğlub edəcəklərini ümid edirdi.

İki ordu saatlarla davam edən döyüşdə üz-üzə gəldi. Baybars həm monqolları qıcıqlandırmaq, həm də ordunun daha çox hissəsini qorumaq üçün, əsasən, vur-qaç taktikasından istifadə edirdi. Baybars erkən yaşlarından qaçqın kimi uzun illər bu ərazidə yaşadığı üçün döyüşün ümumi strategiyasını hazırlamaq ona tapşırılmışdı. Monqollar növbəti ağır hücumunu həyata keçirdikdə Baybars son dəfə geri çəkilirmiş kimi hərəkət etdi və monqolları məmlüklərin ağacların arasında gizlənmiş dəstələri olan dağlıq əraziyə gətirərək pusquya saldı. Artıq Baybars və qoşunlarının irəli-geri hərəkət etməsindən hiddətlənmiş Monqol hökmdarı Kit Buğa ağır səhv etdi. O, bunun pusqu olacağından şübhələnmək əvəzinə bütün ordu ilə məmlüklərin üzərinə yürüş etdi. Monqollar dağlıq ərazilərə çatdıqda gizlənmiş məmlüklər oxlar atmağa və süvarilərlə hücuma keçməyə başladılar. Monqollar hər tərəfdən mühasirəyə alındı. Bundan əlavə, Timoti Mey qeyd edirdi ki, döyüşdə həlledici məqam Monqol-Suriya müttəfiqliyinin pozulması idi.

Monqol ordusu xilas olmaq çox güclü və aqressiv mübarizə apardı. Qotaz öz şəxsi legionu ilə bir qədər uzaqdan döyüşü izlədi. Qotaz məmlüklərin sol qanadının mühasirədən qaçmağa çalışan monqollar tərəfindən məhv edildiyini görəndə döyüş dəbilqəsini irəli altı və beləliklə, döyüşçüləri onu tanıya bildi. Daha sonra o, ordusunu qətiyyətli olmağa səslədi və “Ey İslamım!” deyərək məmlüklərin zəifləmiş qolunun müdafiəsinə başçılıq etdi. Onlar monqolları geri çəkilməyə və Bet-Şean şəhəri yaxınlığına qaçmağa məcbur etdilər, amma monqollar ordunu yenidən təşkil edərək uğurlu əks-hücum ilə döyüş meydanına qayıtdılar. Buna baxmayaraq döyüş artıq coğrafi və psixoloji üstünlüyü ələ alan məmlüklərin xeyrinə idi və nəhayət, onlar monqolları geri çəkilməyə məcbur etdilər. Kit Buğa və demək olar ki, monqolların bölgədə qalan bütün ordusu həlak oldu.

Nəticə

Eyn Calutdakı qələbədən sonra Qahirəyə dönərkən Qotaz Baybarsın təşkil etdiyi sui-qəsd nəticəsində bir neçə əmir tərəfindən öldürüldü və beləliklə, Baybars yeni sultan oldu. Məmlüklərə sığınan yerli Əyyubi əmirləri də sonda Suriyada ilk monqol ekspedisiyasını başa vuran 6000 nəfərdən ibarət monqol ordusu tərəfindən Hümsdə öldürüldü. Baybars və onun ardıcılları 1291-ci ilə qədər “Müqəddəs torpaqlar”dakı səlibçilər tərəfindən əsası qoyulmuş digər dövlətləri də işğal etməyə davam etdilər.

Qanlı münaqişə Hülakü xanın Eyn Calutdakı əsas məğlubiyyətin qisasını almaq üçün bütün monqol ordusunu məmlüklərə qarşı silahlandırmasına mane oldu. Elxanilərin şimalında yerləşən Qızıl Ordanın hökmdarı Bərkə xan İslamı qəbul etdi və əmisi oğlunun İslamın mənəvi və inzibati mərkəzi olan Abbasilər xilafətini işğal etməsini vahiməli bir şəkildə qarşılamışdı. Müsəlman tarixçisi Fəzullah Rəşidəddin Münke xanın Bağdada hücum etməsinə etiraz edən Bərkə xanın ona belə bir mesaj yolladığını (Münke xanın Çində öldüyünü bilməyərək) qeyd edirdi: “O, (Hülakü xan) müsəlmanların bütün şəhərlərini işğal etdi və xəlifənin ölümünə səbəb oldu. Allahın köməyi ilə onu bu qədər günahsız qan axıtdığına görə mənə cavab verməyə məcbur edəcəm.” Bərkənin həm müsəlman olduğunu, həm də əmisi oğluyla münasibətlərinin yaxşı olmadığını öyrənən məmlüklər Bərkə və onun xanlığıyla əlaqələri yaxşı saxlamağa xüsusi diqqət göstərirdilər.

Nəhayət, Monqol varisliyi qurulduqdan sonra Hülakü xan sonuncu xaqan hesab edilən Xubilay ilə birlikdə 1262-ci ildə öz torpaqlarına qayıtdı və məmlüklərə hücum edərək Eyn Calutdakı məğlubiyyətin qisasını almaq üçün qoşun topladı. Halbuki Bərkə xan Hülakünün şimala yürüş etməsini və Levantdan uzaqlaşıb özüylə görüşməsini təmin etmək üçün bir neçə dəfə onun üzərinə yürüş təşkil etdi. Onlar arasında ilk ciddi döyüş 1263-cü ildə Qafqazın şimalında baş verdi və Hülakü xan ağır məğlubiyyətə uğradı. Bu monqollar arasında ilk açıq müharibə idi və bu, vahid Monqol İmperiyasının sonuna işarə edirdi.

Hülakü Eyn Calutdan sonra məmlüklərə etdiyi yeganə hücum cəhdində onların üzərinə yalnız iki tüməndən ibarət ordu göndərə bildi və onların bu hücumu məmlüklər tərəfindən dəf edildi. Hülakü xan 1265-ci ildə vəfat etdi və onun yerinə hakimiyyətə oğlu Abaqa xan gəldi.

İrsi

Fərqli dillərdə mənbələrin çox olması səbəbindən monqol tarixçiləri ümumi olaraq imperiyanın bir məhdud tərəfinə diqqət yetirmişdilər. Bu nöqtəyi-nəzərdən Eyn Calut döyüşü bir çox akademik və məşhur alim tərəfindən monqolların ilk dəfə ağır məğlubiyyətə uğradıldığı və yürüşlərinin daimi olaraq qarşısının alındığı döyüş kimi təqdim olunmuşdur. Halbuki Monqol istilaları dövrünün başlıca hissəsi kimi qəbul olunan Eyn Calut müasir dövrdə edilən daha əhatəli araşdırmalara görə əvvəlki tarixçilərin təqdim etdiyindən fərqli olaraq nə ilk, nə də əsas döyüş deyildi.

Monqollar Eyn Calutdan əvvəl də bir neçə dəfə məğlub olmuşdur. Hətta Çingiz xanın monqolları vahid imperiya şəklində birləşdirmək üçün Camuqa-Seçen və kereitlərlə apardığı mübarizələrdəki məğlubiyyətlərdən əlavə monqolların uduzduğu bir neçə döyüş məlumdur. Monqol generalı Boroğul 1215-1217-ci illər arasında olan bir tarixdə serb tayfası olan Tumad tərəfindən pusquya salınmış və öldürülmüşdü. Bundan sonra Çingiz xan Dorbey Doqşini Tumad tayfasını işğal edərək özlərinə tabe etməsi üçün göndərdi. 1221-ci ildə (monqolların Xarəzmşahlar dövlətini işğal etdiyi dövrdə) baş verən Pərvan döyüşündə Şiqi-Xutuxu Cəlaləddin tərəfindən məğlub edildi. Nəticədə Çingiz xan özü Cəlaləddinin üzərinə yürüş etdi və onu İndus döyüşündə məğlub etdi. Ögedey xanın ilk hakimiyyət dövründə onun generallarından biri olan Dolğolğu Çzin sülaləsinin generalları Uan Yen-Yi və Puya tərəfindən ağır məğlubiyyətə uğradıldı. Buna cavab olaraq Ögedey xan əfsanəvi sərkərdə Sabutayı onların üzərinə göndərdi, amma güclü müqavimətlə qarşılaşdı. Belə müqavimətlə üzləşdikdən sonra monqollar bütün ordusunu Ögedey, Toluy və Sabutay xanın rəhbərliyi altında ayrı-ayrı qoşunlar şəklində toplayaraq Çzin İmperatorluğunun mühasirəsini yarmağa çalışdılar. Çzin ordusu qətiyyətlə məğlub edildi və Sabutay 1233-cü ildə Kayfın şəhəri işğal edərək Çzin sülaləsinin sonunu daha da yaxınlaşdırdı.

Bundan əlavə Eyn Calut döyüşü Monqol işğalını nə limitlədi, nə də ki onların fəthlərinə son qoydu. 1299-cu ildə Elxani hökmdarı Qazan xan əl-Xəznədar vadisi döyüşündə Dəməşqi tutaraq məmlükləri məğlub etdi və işğalı Qəzzə şəhərinə qədər davam etdirdi. Amma yem bazasının zəif olması və Cığatay xanlığına qarşı davam edən müharibə Qazan xanı ordusunu İranın şimal-şərqinə çəkməyə məcbur etdi. Bu yürüş başa çatdıqdan sonra o, Suriyaya daha kiçik bir ordu göndərdi, lakin Şahab döyüşündə məmlüklər tərəfindən məğlub edildi. Beləliklə, monqolların Suriya işğalına məmlüklər tərəfindən son qoyuldu. Həm Cığatay xanlığında baş verən müharibələr, həm də xanın qəfil ölümü səbəbindən Qazan xan sonrakı hakimiyyət dövründə (1305-ci ilə qədər) heç bir əks-hücum etməyə qadir olmadı.

Doğru perspektivdən baxdıqda Eyn Calut monqolların məğlub olduğu və sonra daha güclü orduyla qisas almaq üçün qayıtmadıqları ilk döyüş idi. Ümumi sferadan baxdıqda Eyn Calut monqollar üçün hər nə qədər kiçik məğlubiyyət kimi görünsə də, bu, gələcəkdə monqolların genişlənmə cəhdlərini daim pozacaq bir problemi göstərdi. Hücum edərək intiqam almaq istəyən monqol qüvvələri tez-tez əsas xanın ölümü səbəbindən məqsədlərindən yayındırıl və ya digər monqol xanlıqlarına qarşı vuruşmağa daha çox üstünlük verilirdi.

Ərəb hərbi traktatlarına görə əl topu Eyn Calut döyüşündə məmlüklər tərəfindən Monqol ordusunu qorxutmaq üçün istifadə edilmişdir və bu, əl toplarının istifadə edildiyi ilk döyüş olaraq bilinir. Həmin toplarda istifadə olunan barıt kompozisiyaları, həmçinin bu nizamnamələrdə verilmişdir.

Əsərlərdə Eyn Calut döyüşü

Robert Şi tərəfindən yazılmış tarixi roman olan "Saratinlər"də Eyn Calut döyüşü və Sultan Qotazın sui-qəsdindən geniş şəkildə bəhs olunur.

Həmçinin bax

Ədəbiyyat

  • Al-Maqrizi (1997). Al Selouk Leme'refatt Dewall al-Melouk. Dar al-kotob.
  • Henry G. Bohn (1848). The Road to Knowledge of the Return of Kings, Chronicles of the Crusades. AMS Press, New York.
  • Amitai-Preiss Reuven (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281. Cambridge University Press, Cambridge. ISBN 978-0-521-46226-6.
  • W. B. Bartlett (1999). God Wills It! – An Illustrated History of the Crusades. Sutton Publishing Limited. ISBN 978-0-7509-1880-0.
  • Eric H. Cline (2002). The Battles of Armageddon. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-06739-8.
  • Robert Cowley; Geoffrey Parker (2001). The Reader's Companion to Military History. Houghton Mifflin. ISBN 978-0-618-12742-9.
  • J. D. Fage; Roland Anthony Oliver (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20981-6.
  • René Grousset (1991). Histoire des Croisades, III. Editions Perrin. ISBN 2-262-02569-X.
  • Erik Hildinger (1997). Warriors of the Steppe. Editions Perrin. ISBN 0-306-81065-4.
  • Holt, P. M.; Lambton, Ann; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam, Vol. 1A: The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29135-4.
  • David Morgan (1990). The Mongols. Brockhampton Press. ISBN 9781853141041.
  • David Nicolle (1998). The Mongol Warlords. Editions Perrin. ISBN 2-262-02569-X.
  • Glenn E. Perry (2004). The History of Egypt. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-32264-8.
  • Geoffry Reagan (1992). The Guinness Book of Decisive Battles. Canopy Books, NY. ISBN 9780851125206.
  • J. J. Saunders (1971). The History of the Mongol Conquests. Routledge & Kegan Paul Ltd. ISBN 0-8122-1766-7.
  • Martin Sicker (2000). The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege of Vienna. Praeger Publishers. ISBN 978-0275968922.
  • Svatopluk Soucek (2000). A History of Inner Asia. Cambridge University Press. ISBN 978-0521657044.
  • David W. Tschanz (iyul-avqust 2007). History's Hinge: Ain Jalut. Saudi Aramco World.
  • Sheila S. Blair (1995). A compendium of chronicles: Rashid al-Din's illustrated history of the world. Nour Foundation. ISBN 978-1874780656.
  • Jr. John Masson Smith (1984). Mongol armies and Indian campaigns. University of California, Berkeley.
  • J. M. Smith Jr (1984). Ayn Jalut: Mamluk Success or Mongol Failure?. Harvard Journal of Asiatic Studies. ISBN 9780851125206.
  • James Waterson (2007). The Knights of Islam: The Wars of the Mamluks. Greenhill Books, London. ISBN 978-1-85367-734-2.

İstinadlar

  1. Charles Phillips (23 mart 2017). . britannica.com. 2019-11-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  2. John Simon (2014). Crusading and warfare in the Middle Ages: Realities and representations. Burlington, VT: Ashgate Publishing Limited. ISBN 9781472407412.
  3. Devid Nikol (1990). The Mongol Warlords: Genghis Khan, Kublai Khan, Hülägü, Tamerlane (Monqol sərkərdələri: Çingiz xan, Xubilay xan, Hülakü xan, Tamerlan). Firebird books: Pole. səh. 116. ISBN 2-262-02569-X.
  4. James Waterson (2007). The Knights of Islam: The Wars of the Mamluks. London: Greenhill Books. səh. 75. ISBN 978-1-85367-734-2.
  5. Amitai-Preiss Reuven (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281. Cambridge: Cambridge University Press. səh. 27. ISBN 978-0-521-46226-6.
  6. J. M. Smith Jr (1984). Ayn Jalut: Mamluk Success or Mongol Failure?. Harvard Journal of Asiatic Studies. səh. 310. ISBN 9780851125206.
  7. Sheila S. Blair (1995). A compendium of chronicles: Rashid al-Din's illustrated history of the world. Nour Foundation. ISBN 978-1874780656.
  8. Jr. John Masson Smith (1984). Mongol armies and Indian campaigns. Berkeley: University of California.
  9. Amitai-Preiss Reuven (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281. Cambridge: Cambridge University Press. səh. 43. ISBN 978-0-521-46226-6.
  10. AZƏRBAYCAN İLAHİYYAT İNSTİTUTU İZAHLI DİNİ TERMİNLƏR LÜĞƏTİ (PDF) (azərb.). AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI DİNİ QURUMLARLA İŞ ÜZRƏ DÖVLƏT KOMİTƏSİ. 2020. səh. 199. ISBN 978-9952-8370-9-4. Əyn Cəllud döyüşü
  11. AZƏRBAYCAN MİLLİ ENSİKLOPEDİYASI.
  12. . encyclopedia.com. 2019-11-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. (#text_ignored)
  13. ↑ Jonh Man (2006). Kublai Khan: From Xanadu to Superpower. London: Bantam. səh. 74-87. ISBN 978-0-553-81718-8.
  14. J. Halperin Charles (2000). The Kipchak Connection: The Ilkhans, the Mamluks and Ayn Jalut. 63. University of London: Bulletin of the School of Oriental and African Studies. səh. 229-245.
  15. David W. Tschanz (2007). .
  16. Grousset Rene (1970). . Rutgers University Press. səh. 361, 363. ISBN 978-0-8135-1304-1.
  17. Al-Yunini. Dhayl Mirat Al-Zaman. 4. səh. 93.
  18. Paul Meyvaert (1980). An Unknown Letter of Hulagu, Il-khan of Persia, to King Louis IX of France. səh. 249, 258.
  19. R. Ernest and Trevor N. Dupuy (4-cü nəşr, 1993). The Collins Encyclopedia Of Military History. Dupuy & Dupuy. səh. 424.
  20. ↑ David W. Tschanz (2007). .
  21. David Morgan (1990). The Mongols. Brockhampton Press. ISBN 9781853141041.
  22. W. B. Bartlett (1999). God Wills It! – An Illustrated History of the Crusades. Sutton Publishing Limited. ISBN 978-0-7509-1880-0.
  23. Timothy May (2016). the Mongol Art of War.
  24. Glenn E. Perry (2004). The History of Egypt. Greenwood Publishing Group. səh. 150. ISBN 978-0-313-32264-8.
  25. Amitai-Preiss Reuven (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281. Cambridge: Cambridge University Press. səh. 47. ISBN 978-0-521-46226-6.
  26. David Nicolle (1998). The Mongol Warlords. Editions Perrin. ISBN 2-262-02569-X.
  27. Amitai-Preiss Reuven (1995). Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-46226-6.
  28. Jack Weatherford (2014). Genghis Khan and the Making of the Modern World. Brilliance Audio; Unabridged edition. ISBN 978-1491513705.
  29. Timothy May (2016). The Mongol Empire: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO; Annotated edition edition. 636. ISBN 978-1610693394.
  30. Christopher P. Atwood (2015). Pu'a's Boast and Doqolqu's Death: Historiography of a Hidden Scandal in the Mongol Conquest of the Jin. Journal of Song-Yuan Studies. səh. 239-278.
  31. Ahmad Yousef al-Hassan (23 mart 2017). "Transfer of Islamic Technology to the West Part III: Technology Transfer in the Chemical Industries; Transmission of Practical Chemistry". history-science-technology.com. 20 noyabr 2016 tarixində .
  32. Al-Hassan, Ahmad Y. (2008). . history-science-technology.com. 2019-11-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  33. George Broughton; David Burris (2010). War and Medicine: A Brief History of the Military's Contribution to Wound Care Through World War I.
  34. Amber Books; Iain Dickie; Phyllis Jestice; Christer Jorgensen; Rob S. Rice; Martin J. Dougherty (2009). Fighting Techniques of Naval Warfare: Strategy, Weapons, Commanders, and Ships: 1190 BC - Present. St. Martin's Press. səh. 63. ISBN 9780312554538.

Xarici keçidlər

  • Eyn Calut döyüşü (1260)

Avqust 15, 2021
əyn, cəllud, döyüşü, əyn, cəllud, yaxud, calut, döyüşü, ərəb, معركة, عين, جالوت, maʿrakat, ʿayn, jālūt, 1260, ilin, sentyabrında, müsəlman, məmlüklər, ordusu, ilə, monqollar, arasında, calutda, qoliafın, quyusu, indiki, qalileyanın, cənub, şərqində, nazaret, ş. Eyn Cellud 10 yaxud Eyn Calut 11 doyusu ereb معركة عين جالوت maʿrakat ʿAyn Jalut 1260 ci ilin 3 sentyabrinda muselman memlukler ordusu ile monqollar arasinda Eyn Calutda Qoliafin quyusu indiki Qalileyanin cenub serqinde Nazaret seheri yaxinligindaki Yizreel vadisinde Xarod quyusu bas vermis doyus 12 Eyn Calut DoyusuEsas munaqise Monqollarin Felestin yurusuLevantin monqollar terefinden isgalinin bir hissesiTarix 3 sentyabr 1260Yeri Eyn Calut Qalileya 1 Neticesi Memluklerin qelebesi Memluk dovletinin monqollar terefinden isgalina son qoyuldu Munaqise terefleriMemluklerKerek ve Hemanin Eyyubi emirleri Elxaniler Monqol Imperiyasi Gurcustan kralligiKilikiya ermeni carligiHums ve Baniyasin Eyyubi emirleriKomandan lar Seyfeddin QotazI BaybarsII el Mensur Mehemmed Kit Buga noyonHums emiri el EsrefBaniyas emiri el SeidTereflerin quvvesiYungul suvari ve atli oxcular agir suvari piyada esgerler 15 000 20 000 2 3 4 Monqollarin nize ile silahlanmis saray esgerleri ve atli oxcular Kilikiya ermeni carliginin qosunlari gurcu desteleri yerli Eyyubi desteleri 10 000 12 000 5 6 7 8 Olenler ve yaralananlaryungul 1500 olu 9 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Evvelki hadiseler 2 Monqollarin Misire elci gondermesi 3 Yurus 4 Doyus 5 Netice 6 Irsi 7 Eserlerde Eyn Calut doyusu 8 Hemcinin bax 9 Edebiyyat 10 Istinadlar 11 Xarici kecidlerEvvelki hadiseler Redakte1251 ci ilde Munke xan xaqan titulu goturdukden sonra derhal babasi Cingiz xanin planini heyata kecirmeye basladi O qerb xalqlarini ozune tabe etmek meqsedinin icrasi ucun Cingiz xanin diger nevesi olan qardasi Hulaku xani secdi 13 Ordunun toplanmasi bes il vaxt aldi ve 1256 ci ile qeder Hulaku xan isgal ucun hazir deyildi Hulaku xan monqollarin Irandaki merkezinden doyusu idare ederek cenuba dogru hereketini davam etdirdi O muqavimet gostermeden teslim olanlara yaxsi davranilmasini ona qarsi cixanlara qarsi ise amansiz olmagi emr etmisdi Hulaku ve ordusu bu sekilde dovrunun en guclu ve uzunmuddetli sulalelerine qalib gelmisdir Monqollar yurus etdiyi yolun uzerindeki diger olkeleri de ozlerine tabe etdiler ve onlar da imperiyani ordu ile techiz edirdiler Artiq monqollar Bagdada catdiqda onlarin ordusunda Kilikiya ermenileri ve hetta ozlerine tabe etdikleri Antoxiya knyazligindan frank quvveleri de vardi Irandaki sui qesdlerin qarsisi alindi Neticede 500 ildir ki hakimmiyyetde olan Abbasiler xilafeti ve Demesqdeki Eyyubiler sulalesi suqut etdi Hulakunun sonraki plani Yeruselim kralliginin erazisile cenuba dogru hereket ederek esas Islam quvvesi olan Memluk sultanligina hucum etmek idi 13 Monqollarin Orta Serqde memluklere hucumu zamani memluklerin ekseriyyeti qipcaqlar idi ve Qizil Ordanin memluklere qipcaqlardan ibaret elave ordu gondermesi Memluk sultanliginin gucunu daha da artirdi ve monqollarla mubarizede onlara yuksek derecede yardim etdi 14 Monqollarin Misire elci gondermesi Redakte1260 ci ilde Hulaku xan teslim olmasini teleb etmek ucun Qahiredeki Seyfeddin Qotazin yanina elciler gonderdi Zuveliya qapisi Qahire Serq ve qerb hokmdarlari hokumdari boyuk xaqandan Qilinclarimizdan qacan Memluk hokmdari Qotaza Diger olkelere neler oldugunu gormeli ve bize teslim olmalisiniz Boyuk bir imperiyani nece feth etdiyimizi ve oradaki igtisaslarin kokunu nece kesdiyimizi esitmisiniz Nece nece bele boyuk erazileri feth etdik oradaki butun insanlari oldurduk Ozunuzu ordularimizin qorxusundan azad ede ve qaca bilmezsiniz Axi haraya qaca bilersiniz Atlarimiz suretli oxlarimiz keskin qilinclarimiz ildirim kimidir Qelblerimiz daglar qeder sert esgerlerimiz qum qeder coxdur Allaha dua etmeyinizin faydasi yoxdur Ne goz yaslari ne de feryad bize tesir ede bilmez Yalniz himayemiz ucun bize yalvaranlar tehlukesiz olacaqlar Muharibe atesini alovlandirmazdan evvel cavab vermeye telesin Qarsi cixsaz en dehsetli felaketlere ducar olacaqsiniz Mescidlerinizi dagidacaq ve Allahinizin zeifliyini ortaya qoyacagiq Daha sonra sizi usaqlar ve qocalarinizla birlikde mehv edeceyik Hal hazirda savasmali oldugumuz tek dusmen sizsiniz Hulaku xan 15 Buna cavab olaraq Qotaz elcileri oldurdu ve onlarin baslarini Qahire qapilarindan biri olan Bab Zuveliyada xalqa numayis etdirdi 13 Yurus Redakte Ekka muhasiresi Doyusden qisa muddet evvel Hulaku ordunun ekseriyyetini Levantdan geri cekdi ve orada yalniz Ferat cayinin qerb sahilinde nayman Kit Buga noyon nestorianin komandanligi altinda bir tumen formal olaraq 10000 neferden ibaret ordu adeten daha az olur ve az miqdarda vassal qosunlar qaldi 16 Muasir memluk salnamecisi Musa ibn Mehemmed Yunini Deyl Mirat el Zaman eserinde qeyd edir ki Kit Buganin basciliq etdiyi monqol qosunlari vassallar da daxil olmaqla umumilikde 100000 nefer idi lakin bu sisirtme kimi gorunurdu 17 20 ci esrin sonlarina qeder tarixciler inanirdilar ki Hulakunun qefilden geri cekilmesi Munke xaqanin Cine ekspedisiyasi zamani olmesi neticesinde meydana gelen guc dinamikliyi ile elaqeli idi ve bu Hulaku xan ve diger esas monqol destelerinin yeni hokmdari secmek ucun geri qayitmalarini teleb edirdi Halbuki 1980 ci illerde askara cixarilan senedler bunun dogru olmadigini tesdiqleyir Hulaku bu erazide yemin ekser hissesinin istifade olundugunu deyerek mentiqi cehetden bu qeder orduyla uzun muddet fealiyyet gostermeyin mumkunsuzluyunu bildirirdi ve hemcinin yay aylarinda daha serin erazilere cekilmek monqollarin adeti idi 18 Hulakunun gelmesi xeberini alan Memluk sultani Qotaz tez bir zamanda Qahirede boyuk ordu toplayaraq Felestine hucum etdi 19 Avqustun sonlarinda Kit Buga noyonun quvveleri asagi Qalileyada yerleren Teberiyye golunun serqinden kecerek Beelbekdeki merkezlerinden cenuba hereket etdiler Bu zaman Qotaz memluk I Baybarsla muttefiq oldu Hemcinin I Baybars da monqollarin Demesqi ve Bilad el Samin boyuk hissesini isgal etmesinden sonra bu muttefiqliyi secmisdi 20 Monqollar da oz novbesinde Yeruselim kralliginin qaliqlari olan selibcilerle indi Ekka seherinde merkezlesibler frank monqol ittifaqi yaratmaga ve ya en azindan tabe olmalarini teleb etmeye cehd etdiler amma Papa IV Aleksandr buna icaze etmisdi Hemcinin Sidonlu Yuliyan Kit Buganin nevelerinden birinin olumu ile neticelenen hadiseye sebeb olduqdan sonra franklar ve monqollar arasinda gerginlik daha da artmisdi Qezeblenen Kit Buga Sidon seherini talan etdi Monqollarin elaqede oldugu selibcilerin qaliqlari ve Ekka baronlari ile hemcinin monqollara qarsi herbi yardim axtarisinda olan memlukler de ittifaq qurmaga calisirdilar 20 Memluklerin franklarla enenevi dusmencilik munasibetleri olmasina baxmayaraq Ekka baronlari monqollari ozleri ucun daha boyuk tehluke hesab edirdiler ve belelikle selibciler de bu iki quvve arasinda neytral qalmagi ustun tutdular 21 Onlar qeyri adi sekilde Misir memluklerinin oz erazilerinden kecerek tehlukesiz seraitde simala yurus etmelerine ve hetta ordunun yeniden techizati ucun Ekka yaxinliginda duserge salmalarina icaze verdiler Monqollarin Iordan cayini kecmesi xeberini aldiqda Sultan Qotaz ve quvveleri cenuba Yizreel vadisindeki Eyn Calut bulagina dogru irelilediler 22 Doyus Redakte Memluk ordusunun nizeli esgerleri Ilk once herekete kecen terkibine daxil etdiyi Gurcustan kralligi ve Kilikaya ermeni carligindan da 500 e yaxin qosun elde etmis monqollar oldu Memluklerin erazini yaxsi tanima ustunluyu vardi ve Qotaz qosunun esas hissesini dagliq erazilerde gizlederek monqollari Baybarsin rehberliyi altindaki sayi az olan ordu ile meglub edeceklerini umid edirdi Iki ordu saatlarla davam eden doyusde uz uze geldi Baybars hem monqollari qiciqlandirmaq hem de ordunun daha cox hissesini qorumaq ucun esasen vur qac taktikasindan istifade edirdi Baybars erken yaslarindan qacqin kimi uzun iller bu erazide yasadigi ucun doyusun umumi strategiyasini hazirlamaq ona tapsirilmisdi Monqollar novbeti agir hucumunu heyata kecirdikde Baybars son defe geri cekilirmis kimi hereket etdi ve monqollari memluklerin agaclarin arasinda gizlenmis desteleri olan dagliq eraziye getirerek pusquya saldi Artiq Baybars ve qosunlarinin ireli geri hereket etmesinden hiddetlenmis Monqol hokmdari Kit Buga agir sehv etdi O bunun pusqu olacagindan subhelenmek evezine butun ordu ile memluklerin uzerine yurus etdi Monqollar dagliq erazilere catdiqda gizlenmis memlukler oxlar atmaga ve suvarilerle hucuma kecmeye basladilar Monqollar her terefden muhasireye alindi Bundan elave Timoti Mey qeyd edirdi ki doyusde helledici meqam Monqol Suriya muttefiqliyinin pozulmasi idi 23 Monqol ordusu xilas olmaq cox guclu ve aqressiv mubarize apardi Qotaz oz sexsi legionu ile bir qeder uzaqdan doyusu izledi Qotaz memluklerin sol qanadinin muhasireden qacmaga calisan monqollar terefinden mehv edildiyini gorende doyus debilqesini ireli alti ve belelikle doyusculeri onu taniya bildi Daha sonra o ordusunu qetiyyetli olmaga sesledi ve Ey Islamim deyerek memluklerin zeiflemis qolunun mudafiesine basciliq etdi Onlar monqollari geri cekilmeye ve Bet Sean seheri yaxinligina qacmaga mecbur etdiler amma monqollar ordunu yeniden teskil ederek ugurlu eks hucum ile doyus meydanina qayitdilar Buna baxmayaraq doyus artiq cografi ve psixoloji ustunluyu ele alan memluklerin xeyrine idi ve nehayet onlar monqollari geri cekilmeye mecbur etdiler Kit Buga ve demek olar ki monqollarin bolgede qalan butun ordusu helak oldu Netice RedakteEyn Calutdaki qelebeden sonra Qahireye donerken Qotaz Baybarsin teskil etdiyi sui qesd neticesinde bir nece emir terefinden olduruldu 24 25 20 ve belelikle Baybars yeni sultan oldu Memluklere siginan yerli Eyyubi emirleri de sonda Suriyada ilk monqol ekspedisiyasini basa vuran 6000 neferden ibaret monqol ordusu terefinden Humsde olduruldu Baybars ve onun ardicillari 1291 ci ile qeder Muqeddes torpaqlar daki selibciler terefinden esasi qoyulmus diger dovletleri de isgal etmeye davam etdiler Qanli munaqise Hulaku xanin Eyn Calutdaki esas meglubiyyetin qisasini almaq ucun butun monqol ordusunu memluklere qarsi silahlandirmasina mane oldu Elxanilerin simalinda yerlesen Qizil Ordanin hokmdari Berke xan Islami qebul etdi ve emisi oglunun Islamin menevi ve inzibati merkezi olan Abbasiler xilafetini isgal etmesini vahimeli bir sekilde qarsilamisdi Muselman tarixcisi Fezullah Resideddin Munke xanin Bagdada hucum etmesine etiraz eden Berke xanin ona bele bir mesaj yolladigini Munke xanin Cinde olduyunu bilmeyerek qeyd edirdi O Hulaku xan muselmanlarin butun seherlerini isgal etdi ve xelifenin olumune sebeb oldu Allahin komeyi ile onu bu qeder gunahsiz qan axitdigina gore mene cavab vermeye mecbur edecem 26 27 Berkenin hem muselman oldugunu hem de emisi ogluyla munasibetlerinin yaxsi olmadigini oyrenen memlukler Berke ve onun xanligiyla elaqeleri yaxsi saxlamaga xususi diqqet gosterirdiler Nehayet Monqol varisliyi qurulduqdan sonra Hulaku xan sonuncu xaqan hesab edilen Xubilay ile birlikde 1262 ci ilde oz torpaqlarina qayitdi ve memluklere hucum ederek Eyn Calutdaki meglubiyyetin qisasini almaq ucun qosun topladi Halbuki Berke xan Hulakunun simala yurus etmesini ve Levantdan uzaqlasib ozuyle gorusmesini temin etmek ucun bir nece defe onun uzerine yurus teskil etdi Onlar arasinda ilk ciddi doyus 1263 cu ilde Qafqazin simalinda bas verdi ve Hulaku xan agir meglubiyyete ugradi Bu monqollar arasinda ilk aciq muharibe idi ve bu vahid Monqol Imperiyasinin sonuna isare edirdi Hulaku Eyn Calutdan sonra memluklere etdiyi yegane hucum cehdinde onlarin uzerine yalniz iki tumenden ibaret ordu gondere bildi ve onlarin bu hucumu memlukler terefinden def edildi Hulaku xan 1265 ci ilde vefat etdi ve onun yerine hakimiyyete oglu Abaqa xan geldi Irsi RedakteFerqli dillerde menbelerin cox olmasi sebebinden monqol tarixcileri umumi olaraq imperiyanin bir mehdud terefine diqqet yetirmisdiler Bu noqteyi nezerden Eyn Calut doyusu bir cox akademik ve meshur alim terefinden monqollarin ilk defe agir meglubiyyete ugradildigi ve yuruslerinin daimi olaraq qarsisinin alindigi doyus kimi teqdim olunmusdur 28 20 Halbuki Monqol istilalari dovrunun baslica hissesi kimi qebul olunan Eyn Calut muasir dovrde edilen daha ehateli arasdirmalara gore evvelki tarixcilerin teqdim etdiyinden ferqli olaraq ne ilk ne de esas doyus deyildi Monqollar Eyn Calutdan evvel de bir nece defe meglub olmusdur Hetta Cingiz xanin monqollari vahid imperiya seklinde birlesdirmek ucun Camuqa Secen ve kereitlerle apardigi mubarizelerdeki meglubiyyetlerden elave monqollarin uduzdugu bir nece doyus melumdur Monqol generali Borogul 1215 1217 ci iller arasinda olan bir tarixde serb tayfasi olan Tumad terefinden pusquya salinmis ve oldurulmusdu Bundan sonra Cingiz xan Dorbey Doqsini Tumad tayfasini isgal ederek ozlerine tabe etmesi ucun gonderdi 29 1221 ci ilde monqollarin Xarezmsahlar dovletini isgal etdiyi dovrde bas veren Pervan doyusunde Siqi Xutuxu Celaleddin terefinden meglub edildi Neticede Cingiz xan ozu Celaleddinin uzerine yurus etdi ve onu Indus doyusunde meglub etdi Ogedey xanin ilk hakimiyyet dovrunde onun generallarindan biri olan Dolgolgu Czin sulalesinin generallari Uan Yen Yi ve Puya terefinden agir meglubiyyete ugradildi Buna cavab olaraq Ogedey xan efsanevi serkerde Sabutayi onlarin uzerine gonderdi amma guclu muqavimetle qarsilasdi Bele muqavimetle uzlesdikden sonra monqollar butun ordusunu Ogedey Toluy ve Sabutay xanin rehberliyi altinda ayri ayri qosunlar seklinde toplayaraq Czin Imperatorlugunun muhasiresini yarmaga calisdilar 30 Czin ordusu qetiyyetle meglub edildi ve Sabutay 1233 cu ilde Kayfin seheri isgal ederek Czin sulalesinin sonunu daha da yaxinlasdirdi Bundan elave Eyn Calut doyusu Monqol isgalini ne limitledi ne de ki onlarin fethlerine son qoydu 1299 cu ilde Elxani hokmdari Qazan xan el Xeznedar vadisi doyusunde Demesqi tutaraq memlukleri meglub etdi ve isgali Qezze seherine qeder davam etdirdi Amma yem bazasinin zeif olmasi ve Cigatay xanligina qarsi davam eden muharibe Qazan xani ordusunu Iranin simal serqine cekmeye mecbur etdi Bu yurus basa catdiqdan sonra o Suriyaya daha kicik bir ordu gonderdi lakin Sahab doyusunde memlukler terefinden meglub edildi Belelikle monqollarin Suriya isgalina memlukler terefinden son qoyuldu Hem Cigatay xanliginda bas veren muharibeler hem de xanin qefil olumu sebebinden Qazan xan sonraki hakimiyyet dovrunde 1305 ci ile qeder hec bir eks hucum etmeye qadir olmadi Dogru perspektivden baxdiqda Eyn Calut monqollarin meglub oldugu ve sonra daha guclu orduyla qisas almaq ucun qayitmadiqlari ilk doyus idi Umumi sferadan baxdiqda Eyn Calut monqollar ucun her ne qeder kicik meglubiyyet kimi gorunse de bu gelecekde monqollarin genislenme cehdlerini daim pozacaq bir problemi gosterdi Hucum ederek intiqam almaq isteyen monqol quvveleri tez tez esas xanin olumu sebebinden meqsedlerinden yayindiril ve ya diger monqol xanliqlarina qarsi vurusmaga daha cox ustunluk verilirdi Ereb herbi traktatlarina gore el topu Eyn Calut doyusunde memlukler terefinden Monqol ordusunu qorxutmaq ucun istifade edilmisdir ve bu el toplarinin istifade edildiyi ilk doyus olaraq bilinir Hemin toplarda istifade olunan barit kompozisiyalari hemcinin bu nizamnamelerde verilmisdir 31 32 33 34 Eserlerde Eyn Calut doyusu RedakteRobert Si terefinden yazilmis tarixi roman olan Saratinler de Eyn Calut doyusu ve Sultan Qotazin sui qesdinden genis sekilde behs olunur Hemcinin bax RedakteMemluk dovleti Memlukler Monqol Imperiyasi Elxaniler dovleti Cingiz xan Kit Buga noyonEdebiyyat RedakteAl Maqrizi 1997 Al Selouk Leme refatt Dewall al Melouk Dar al kotob Henry G Bohn 1848 The Road to Knowledge of the Return of Kings Chronicles of the Crusades AMS Press New York Amitai Preiss Reuven 1995 Mongols and Mamluks The Mamluk Ilkhanid War 1260 1281 Cambridge University Press Cambridge ISBN 978 0 521 46226 6 W B Bartlett 1999 God Wills It An Illustrated History of the Crusades Sutton Publishing Limited ISBN 978 0 7509 1880 0 Eric H Cline 2002 The Battles of Armageddon University of Michigan Press ISBN 978 0 472 06739 8 Robert Cowley Geoffrey Parker 2001 The Reader s Companion to Military History Houghton Mifflin ISBN 978 0 618 12742 9 J D Fage Roland Anthony Oliver 1975 The Cambridge History of Africa Cambridge University Press ISBN 978 0 521 20981 6 Rene Grousset 1991 Histoire des Croisades III Editions Perrin ISBN 2 262 02569 X Erik Hildinger 1997 Warriors of the Steppe Editions Perrin ISBN 0 306 81065 4 Holt P M Lambton Ann Lewis Bernard 1977 The Cambridge History of Islam Vol 1A The Central Islamic Lands from Pre Islamic Times to the First World War Cambridge University Press ISBN 978 0 521 29135 4 David Morgan 1990 The Mongols Brockhampton Press ISBN 9781853141041 David Nicolle 1998 The Mongol Warlords Editions Perrin ISBN 2 262 02569 X Glenn E Perry 2004 The History of Egypt Greenwood Publishing Group ISBN 978 0 313 32264 8 Geoffry Reagan 1992 The Guinness Book of Decisive Battles Canopy Books NY ISBN 9780851125206 J J Saunders 1971 The History of the Mongol Conquests Routledge amp Kegan Paul Ltd ISBN 0 8122 1766 7 Martin Sicker 2000 The Islamic World in Ascendancy From the Arab Conquests to the Siege of Vienna Praeger Publishers ISBN 978 0275968922 Svatopluk Soucek 2000 A History of Inner Asia Cambridge University Press ISBN 978 0521657044 David W Tschanz iyul avqust 2007 History s Hinge Ain Jalut Saudi Aramco World Sheila S Blair 1995 A compendium of chronicles Rashid al Din s illustrated history of the world Nour Foundation ISBN 978 1874780656 Jr John Masson Smith 1984 Mongol armies and Indian campaigns University of California Berkeley J M Smith Jr 1984 Ayn Jalut Mamluk Success or Mongol Failure Harvard Journal of Asiatic Studies ISBN 9780851125206 James Waterson 2007 The Knights of Islam The Wars of the Mamluks Greenhill Books London ISBN 978 1 85367 734 2 Istinadlar Redakte Charles Phillips 23 mart 2017 Battle of Ayn Jalut britannica com 2019 11 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib John Simon 2014 Crusading and warfare in the Middle Ages Realities and representations Burlington VT Ashgate Publishing Limited ISBN 9781472407412 Devid Nikol 1990 The Mongol Warlords Genghis Khan Kublai Khan Hulagu Tamerlane Monqol serkerdeleri Cingiz xan Xubilay xan Hulaku xan Tamerlan Firebird books Pole seh 116 ISBN 2 262 02569 X James Waterson 2007 The Knights of Islam The Wars of the Mamluks London Greenhill Books seh 75 ISBN 978 1 85367 734 2 Amitai Preiss Reuven 1995 Mongols and Mamluks The Mamluk Ilkhanid War 1260 1281 Cambridge Cambridge University Press seh 27 ISBN 978 0 521 46226 6 J M Smith Jr 1984 Ayn Jalut Mamluk Success or Mongol Failure Harvard Journal of Asiatic Studies seh 310 ISBN 9780851125206 Sheila S Blair 1995 A compendium of chronicles Rashid al Din s illustrated history of the world Nour Foundation ISBN 978 1874780656 Jr John Masson Smith 1984 Mongol armies and Indian campaigns Berkeley University of California Amitai Preiss Reuven 1995 Mongols and Mamluks The Mamluk Ilkhanid War 1260 1281 Cambridge Cambridge University Press seh 43 ISBN 978 0 521 46226 6 AZERBAYCAN ILAHIYYAT INSTITUTU IZAHLI DINI TERMINLER LUGETI PDF azerb AZERBAYCAN RESPUBLIKASI DINI QURUMLARLA IS UZRE DOVLET KOMITESI 2020 seh 199 ISBN 978 9952 8370 9 4 Eyn Cellud doyusu AZERBAYCAN MILLI ENSIKLOPEDIYASI Baybars Al Zahir encyclopedia com 2019 11 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib text ignored 1 2 3 Jonh Man 2006 Kublai Khan From Xanadu to Superpower London Bantam seh 74 87 ISBN 978 0 553 81718 8 J Halperin Charles 2000 The Kipchak Connection The Ilkhans the Mamluks and Ayn Jalut 63 University of London Bulletin of the School of Oriental and African Studies seh 229 245 David W Tschanz 2007 Saudi Aramco World History s Hinge Ain Jalut Grousset Rene 1970 The Empire of the Steppes A History of Central Asia Rutgers University Press seh 361 363 ISBN 978 0 8135 1304 1 Al Yunini Dhayl Mirat Al Zaman 4 seh 93 Paul Meyvaert 1980 An Unknown Letter of Hulagu Il khan of Persia to King Louis IX of France seh 249 258 R Ernest and Trevor N Dupuy 4 cu nesr 1993 The Collins Encyclopedia Of Military History Dupuy amp Dupuy seh 424 1 2 3 4 David W Tschanz 2007 Saudi Aramco World History s Hinge Ain Jalut David Morgan 1990 The Mongols Brockhampton Press ISBN 9781853141041 W B Bartlett 1999 God Wills It An Illustrated History of the Crusades Sutton Publishing Limited ISBN 978 0 7509 1880 0 Timothy May 2016 the Mongol Art of War Glenn E Perry 2004 The History of Egypt Greenwood Publishing Group seh 150 ISBN 978 0 313 32264 8 Amitai Preiss Reuven 1995 Mongols and Mamluks The Mamluk Ilkhanid War 1260 1281 Cambridge Cambridge University Press seh 47 ISBN 978 0 521 46226 6 David Nicolle 1998 The Mongol Warlords Editions Perrin ISBN 2 262 02569 X Amitai Preiss Reuven 1995 Mongols and Mamluks The Mamluk Ilkhanid War 1260 1281 Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 0 521 46226 6 Jack Weatherford 2014 Genghis Khan and the Making of the Modern World Brilliance Audio Unabridged edition ISBN 978 1491513705 Timothy May 2016 The Mongol Empire A Historical Encyclopedia ABC CLIO Annotated edition edition 636 ISBN 978 1610693394 Christopher P Atwood 2015 Pu a s Boast and Doqolqu s Death Historiography of a Hidden Scandal in the Mongol Conquest of the Jin Journal of Song Yuan Studies seh 239 278 Ahmad Yousef al Hassan 23 mart 2017 Transfer of Islamic Technology to the West Part III Technology Transfer in the Chemical Industries Transmission of Practical Chemistry history science technology com 20 noyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Al Hassan Ahmad Y 2008 Gunpowder Composition for Rockets and Cannon in Arabic Military Treatises In Thirteenth and Fourteenth Centuries history science technology com 2019 11 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib George Broughton David Burris 2010 War and Medicine A Brief History of the Military s Contribution to Wound Care Through World War I Amber Books Iain Dickie Phyllis Jestice Christer Jorgensen Rob S Rice Martin J Dougherty 2009 Fighting Techniques of Naval Warfare Strategy Weapons Commanders and Ships 1190 BC Present St Martin s Press seh 63 ISBN 9780312554538 Xarici kecidler RedakteEyn Calut doyusu 1260 Menbe https az wikipedia org w index php title Eyn Cellud doyusu amp oldid 5967013, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.