fbpx
Wikipedia

Əbdüləziz bin Əbdürrəhman əs-Səud

Avqust 12, 2021

Əbdüləziz bin Əbdürrəhman bin Faysal əs-Səud ərəb. عبد العزيز آل سعود‎‎ həmçinin qısaca olaraq İbn Səud və yaxud II Əbdüləziz və Əbdüləziz bin Əbdürrəhman (15 yanvar 1875 — 9 noyabr 1953) — hökmdar, hərbi və dövlət xadimi, Səudiyyə Ərəbistanının qurucusu və ilk kralı (1932-1953). Ərəbistanın birləşdirilməsi üçün çoxsaylı müharibələr aparmışdır. 1902-1926-cı illərdə Nəcd dövlətinin əmiri, daha sonra - 1932-ci ilə qədər Hicaz, Nəcd dövlətinin və ilhaq edilən bölgələrin kralı.

Əbdüləziz bin Əbdürrəhman bin Faysal əs-Səud
ərəb. عبد العزيز آل سعود‎‎
Nəcd əmiri
15 iyun 1902-ci il — 8 yanvar 1926-cı il
Sələfi Əbdürrəhman ibn Feysəl əs Səud, dövlət Cebel-Şammar əmirliyi tərəfindən ələ keçirildi
Xələfi vəzifə ləğv olunub
Nəcd və Hicaz kralı
8 yanvar 1926 — 22 sentyabr 1932
Sələfi Əli ibn Hüseyn əl-Haşimi
Xələfi Vəzifə ləğv edildi
Səudiyyə Ərəbistanı kralı
22 sentyabr 1932 — 9 noyabr 1953
Sələfi vəzifə təsis edilib
Xələfi Səud ibn Əbdüləziz əs-Saud
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Ər-Riyad
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Taif, Məkkə
Vəfat səbəbi ürək tutması
Dəfn yeri
  • El Ud qəbiristanlığı[d]
Sülalə Səudlar
Vətəndaşlığı Səudiyyə Ərəbistanı
Milliyyəti ərəb
Atası Əbdürrəhman ibn Feysəl əs Səud
Anası Sara bin Əhməd əs-Sudayri
Həyat yoldaşı
  1. Vəha əl-Həzzəm
  2. Tərfah
  3. Cəvhar Əl Səud
  4. Buzz
  5. Cauhar əl-Sudayri
  6. Hassa bin Əhməd əs-Sudayri
  7. Şahidə
  8. Fəhda əş-Şureym
  9. Buzz
  10. Munayir
  11. Moudni
  12. Səidə
Uşaqları * 45 oğlan
* 20-dən artıq qız
Hərbi xidmət
Xidmət illəri (şəxsin hərbi xidmət illəri)
Mənsubiyyəti Səudiyyə Ərəbistanı silahlı qüvvələri
Rütbəsi Səudiyyə Ərəbistanı silahlı qüvvələri komandanı
Döyüşlər Səudiyyə Ərəbistanının birləşdirilməsi uğrunda müharibə
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi siyasətçi
Təltifləri
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əbdüləziz Nəcd əmiri Əbdürrəhman bin Faysalın oğlu idi. Ailə 1890-cı ildə Riyad şəhərindəki iqamətgahlarından qovulmuşdu. Əbdüləziz, 1902-ci ildə yenidən Riyadı fəth etmiş, 30 illik mübarizə apararaq mərkəzi və şimali Ərəbistanın hökmdarı olmuşdur. 1922-ci ildə Nəcd üzərində nəzarətini möhkəmləndirdi, sonra 1925-ci ildə Hicazı fəth etdi. 1932-ci ildə daha sonra Səudiyyə Ərəbistanı Krallığına çevriləcək ərazini genişləndirdi. Kral olaraq, 1938-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanında neftin kəşf edilməsinə və II Dünya müharibəsindən sonra geniş miqyaslı neft çıxarılmasının başlanmasına nəzarət etmişdi. 45 oğlu, və Səudiyyə Ərəbistanının bütün sonrakı kralları da daxil olmaqla bir çox uşağın atası idi.

Həyatı

İlk illər

Səudlar ailəsi son 130 il ərzində mərkəzi Ərəbistanda əsas qüvvə idilər. Sələfiliyə arxalanan səudlar əvvəllər Osmanlı-Səudiyyə müharibəsi müharibəsində Osmanlı ordusu tərəfindən məhv edilənə qədər XIX əsrin əvvəllərinə qədər Ərəbistan yarımadasının çox hissəsini “ilk Səudiyyə dövləti” olan Diriyyə əmirliyi şəklində idarə etməyə çalışdılar.

Əbdüləziz 1875-ci il yanvarın 15-də Riyadda anadan olub. O dövrdə ərazisi yalnız Riyad ətrafından ibarət olan İkinci Səudiyyə dövlətinin başçısı Əbdürrəhman ibn Faysalın dördüncü oğlu idi. Əbdüləzizin anası Sudayri ailəsinin üzvü idi Sara bin Əhməd idi. Sara Ərəbistanın aparıcı nəsillərindən olan Sudayri sülaləsinin başçısı Əhməd Sudayrinin qız olmuş, 1910-cu ildə rəhmətə getmişdir. Onun doğma bacı və qardaşları Faysal, Nurə, Bazza, Həyya və Saad idilər. Bundan əlavə atasının digər evliliyindən Səudiyyə dövləti rəhbərliyində əhəmiyyətli rol oynayan Məhəmməd, Abdulla, Əhməd və Musaid də daxil olmaqla bir neçə ögey qardaşları da olmuşdu.

Əbdüləziz dinlə az maraqlanmış, daha çox qılınc və tüfənglə oynamağa həvəs göstərirdi. O, Quranı yalnız 11 yaşında oxumağı öyrənə bildi. Əbdüləzizin Riyadda Qurqn müəllimi Abdulla Əl Xarji olmuşdur. Gələcək kral gənc yaşlarından ailə şərəfini bərpa etməyi, Səud sülaləsinin şöhrətinin və sərvətinin qaytarılmasını arzulayırdı.

Sürgün və Riyadın geri alınması

 
Əbdürrəhman bin Turki al Saud, kral Əbdüləzizin atası.

1890-cı ildə səudlar sülaləsini regionda uzun müddət rəqibləri olan Rəşidilər Riyadı fəth etdilər. O vaxt Əbdüləziz 15 yaşında idi. O və ailəsi əvvəlcə Ərəbistanın cənub səhrasında bədəvi qəbiləsi olan Al Murraha sığındılar. Daha sonra Əs-Səudlar Qətərə getdilər və iki ay orada qaldılar. Onların növbəti dayanacağı qısa bir müddət qaldıqları Bəhreyn oldu. Osmanlı imperiyası onlara Küveytdə yerləşmələrinə icazə verdi və təxminən on il orada yaşadılar. Əbdüləziz 1896-cı ildən Küveyt kral ailəsinin üzvü və Küveyt hökmdarı Mübarək Əl Sabahla dostluq münasibətləri yaratdı və Mübarəkin qeyri-adi həyat tərzi səbəbiylə atası Əbdürrəhman tərəfindən bəyənilməyən ziyafətlərini tez-tez ziyarət edirdi.

1901-ci il noyabrın 14-də Əbdüləziz və bəzi qardaşları, o cümlədən ögey qardaşı Məhəmməd və bir neçə əmisi oğlu (aralarında Abdulla bin Jiluvi), əsasən Rəşidilərlə müttəfiq qəbilələri hədəf alaraq Nejdə basqın etdilər. Dekabrın 12-də Al Aqsaya çatdılar və sonra müxtəlif qəbilələrin dəstəyi ilə cənuba Boş Məhəlləyə doğru irəlilədilər. Bu hadisədən sonra Əbdüləziz Əl-Rəşid Qətər hökmdarı Cəsim bin Məhəmməd Əl Taniyə və Bağdadakı Osmanlı valisinə müraciətlər edərək Əbdüləzizin ona sadiq qəbilələrə basqınlarını dayandırmaq üçün kömək istədi. Bu hadisələr Əbdüləzizin basqınçılarının sayının azalmasına səbəb oldu və atası Əbdürrəhman ondan Riyadı ələ keçirmək planlarını ləğv etməsini istədi. Lakin Əbdüləziz Riyad üzərinə yürüş üçün dəstə toplamağa davam etdi. 15-16 yanvar 1902-ci il tarixində atasının qarşı olmağına baxmayaraq, yürüşə başlamış Əbdüləziz, 60 nəfərlik bir dəstə ilə Riyadı ələ keçirdi. Hücum zamanı o, yalnız iki döyüşçünü itirdi. Rəşididlərdən olan yerli vali Ajlan Abdulla bin Jiluvi isə qala qapıları qarşısında öldürüldü. Əbdüləzizin qələbəsindən qısa müddət sonra Küveyt hökmdarı Mübarək Əl Sabah ona Əbdüləzizin kiçik qardaşı Səədin rəhbərliyi ilə əlavə yetmiş döyüşçü göndərdi. Bu uğurdan sonra atası Əbdürrəhman əmir adından oğlunun xeyrinə imtina etdi. Atası Əbdüləzizə vassal andı içərək, oğlunun məsləhətçisi oldu.

Hakimiyyətə qayıdış

 
Kral Əbdüləzizin Eqab bin Muhaya adlı sənəd üzərində imzası

Riyadın ələ keçirilməsindən sonra Səud sülaləsinin bir çox keçmiş tərəfdarı Əbdüləzizin çağırışı ilə silaha sarıldı. O, xarizmatik bir lider idi və ətrafına silahlı adamlar toplamaqda davam edirdi. Növbəti iki il ərzində o və qüvvələri demək olar ki, Nejdin yarısını Rəşidilərdən geri aldılar.

1903-1907-ci illərdə Əbdüləziz Rəşidilər sülaləsinin rəhbərlik etdiyi Cebel-Şammar (Hail) əmirliyi ilə müharibə apardı. 1904-cü ildə Əl-Rəşidlər sülaləsinin başçısı olan Əbdüləziz, hərbi qoruma və yardım üçün Osmanlı imperiyasına müraciət etdi. Osmanlılar buna cavab olaraq Ərəbistana əsgər göndərdi. Ümumilikdə müharibə ərzində 8 Osmanlı piyada batalyonu Rəşidilərin tərəfində döyüşmüşdü. 15 iyun 1904-cü ildə Əbdüləziz qüvvələri birləşmiş Osmanlı və Rəşidi qüvvələri tərəfindən ilk və sonuncu dəfə məğlubiyyətə uğradıldı. Bu hadisədən sonra o, qüvvələrini yenidən toplayaraq Osmanlıya qarşı partizan müharibəsi aparmağa başladı. Növbəti iki il ərzində onların tədarük yollarını poza bildi və onları geri çəkilməyə məcbur etdi. Lakin 1905-ci ilin fevralında Əbdüləziz Osmanlılar tərəfindən Cənubi Nəsdin kaymakamı titulunu aldı. Əbdüləziz əl-Rəşidin həlak olduğu və rəşidilərin uduzduğu Rövdət Muhannada döyüşündən sonra Əbdüləziz əs-Saud 1906-cı il oktyabrın axrına qədər Osmanlı imperiyasının Nəcd və Qassımdakı varlığını sona çatdırdı. Bu qələbə həm də Küveyt hökmdarı Mübarək Əl Sabah ilə Əbdüləziz arasındakı ittifaqı, birincinin bölgədəki Səudiyyə gücünün artması ilə bağlı narahatlığı səbəbindən zəiflədi.

İhvandlarla münasibət

1912-ci ildə o, Nəcd və Ərəbistanın şərq sahillərini fəth etdi. O, həmçinin eyni ildə "təmiz İslam"ı da qəbul etdi. Ən böyük qəbilələrin sədaqətini qazanmaq üçün İbn Səud, dini alimlərin və müəllimlərin tövsiyəsi ilə onları oturaq həyata keçirməyə başladı. Bu məqsədlə 1912-ci ildə hərbi-dini qardaşlıq İhvand (ərəbcə “qardaşlar”) quruldu. İhvand hərəkatına qoşulmaqdan imtina edən və İbn Səudu əmir və imam kimi tanımayan bütün bədəvi qəbilələri və vahələr Nəcdin düşməni kimi qəbul edilməyə başlandılar. İhvandlara qardaşlığın üzvlərini və vətənlərini sevməyə, imam-əmirə sözsüz itaət etmək və xarici ölkələrin (müsəlmanlar da daxil olmaqla) sakinləri ilə heç bir təmas qurmamağa çağırılan əkinçilik koloniyalarına ("hicrələrə") keçmək əmri verildi. Hər bir ihvand icmasında, yerli qarnizon üçün kazarma rolunu oynayan bir məscid tikildi. Beləliklə, ihvandların özləri təkcə əkinçilər deyil, həm də Səudiyyə dövlətinin döyüşçüləri oldular. 1913-cü ildə İbn Səud Əl-Həsə bölgəsini ələ keçirdi. 1915-ci ilədək İbn Səudun "kafirlər"lə müharibəyə girmək üçün ilk çağırışına hazır olan ən azı 60.000 nəfər daxil olmaqla 200-dən çox ihvand qəsəbəsi təşkil edildi.

Ərəbistanın birləşdirilməsi

1914-cü ilin mayında Əbdüləziz, ingilislərlə müttəfiq olmaq üçün bir neçə səmərəsiz cəhdlərdən sonra Osmanlı ilə gizli müqavilə bağladı. Lakin Birinci Dünya müharibəsinin başlanması səbəbi ilə Əbdüləzizi Nəcdin valisi edən bu razılaşma reallaşmadı və Osmanlıların Əbdüləzizlə əlaqələri davam etdirmək cəhdləri səbəbiylə Britaniya hökuməti qısa müddətdə Əbdüləzizlə diplomatik əlaqələr qurdu. Britaniya agenti Kapitan Uilyam Şekspir bədəvilər tərəfindən yaxşı qarşılandı. Bənzər diplomatik münasibətlər bölgəni birləşdirə və sabitləşdirə bilən bütün ərəb qüvvələri ilə quruldu. Britaniyalılar 1915-ci ilin dekabrında Darin müqaviləsinə imza atdılar ki, bu da Səud sülaləsinin torpaqlarını Britaniya protektoratı etdi. Bu müqavilə ilə britaniyalılar Səudiyyə dövlətinin sərhədlərini müəyyənləşdirməyə cəhd göstərdilər. Əvəzində Əbdüləziz Osmanlının müttəfiqi olan İbn Rəşidə qarşı yenidən müharibə edəcəyinə söz verdi.

I Dünya müharibəsi ərzində səudlar Britaniya müttəfiqi kimi Osmanlı imperiyasına qarşı döyüşdülər. 1920-ci ildə isə ingilislərin maddi dəstəyindən istifadə edərək Əbdüləziz nəhayət Rəşidiləri darmadağın etdi. Osmanlı imperiyası dağılan zaman Ərəbistan yarımadasında beş müstəqil dövlət meydana gəlmişdi: Hicaz, Nəcd, Cebel-Şammar, Asir və Yəmən. Əbdüləziz 1921-ci ilin aprel-may aylarında Cebel-Şammarı ilhaq etməyə çalışdı, ancaq yalnız avqust ayında ər-Rəşidilərin paytaxtı Hail Əbdüləzizin qoşunları tərəfindən alındı. Həmin il noyabrın 1-də Cebel-Şammar əmirliyi mövcudluğunu dayandırdı.

Məkkə şərifi ilə qarşıdurma

Bu qələbədən sonra İbn Səudun əsas rəqibi Məkkənin şərifi və Hicaz kralı Hüseyn ibn Əli əl-Haşimi oldu. 1922-ci ildə Əbdüləziz şimaldakı Asiri döyüşsüz ələ keçirdi və 1924-cü ilin iyulunda Hicazda dindən qopmuşlara qarşı cihada çağırdı. 1924-cü ilin avqustunda müharibə gedən Hicaz torpağında Sovet konsulu Kərim Əbdüraufoviç Hakimov (1892-1938) İbn Səudun nümayəndəsinə etimadnaməsini təqdim etdi. Sentyabrın əvvəlində ihvan dəstələri sərhəd şəhəri Et-Taifə girərək burada əsasən dinc insanları öldürdülər. Əl-Taif hadisələrindən qorxmuş Hicaz əyanları Hüseyinə qarşı çıxdılar. O, taxdan oğlu Faysalın lehinə imtina etmək məcburiyyətində qaldı. Yeni kralın Məkkəni müdafiə etməyə gücü çatmadı və tərəfdarları ilə Ciddəyə sığındı. Oktyabr ayının ortalarında ihvanlar Müqəddəs şəhərə daxil oldular və 1925-ci ilin yanvarında Ciddənin mühasirəsi başladı. Dekabrın 6-da Mədinə təslim oldu və dekabrın 22-də Faysal Ciddəni tərk etdi. Bundan sonra Nəcd qoşunları şəhərə daxil oldular. Elə həmin il İbn Səud Məkkəni ələ keçirdi və bununla da Haşimilərin 700 illik hakimiyyətinə son verildi. 1926-cı il yanvarın 10-da Əbdüləziz əl-Səud Hicazın kralı elan edildi. Yeni Nəcd və Hicaz krallığı quruldu. Bir neçə il sonra Əbdüləziz demək olar ki, bütün Ərəbistan yarımadasını tutdu.

İhvan üsyanı

İbn Səud Avropa sivilizasiyasına böyük rəğbət bəsləyirdi. Telefon, radio, avtomobil və təyyarənin əhəmiyyətini qiymətləndirirdi və bu yenilikləri Ərəbistanda tətbiq etməyə başladı. Bunlarla eyni zamanda o, ihvanların təsirini tədricən məhdudlaşdırmağa başladı. Kraldan özlərinə qarşı münasibəti hiss edən ihvanlar 1929-cu ildə üsyan qaldırdılar. Sibil döyüşündə İbn Səud keçmiş müttəfiqlərini məğlub etdi. Lakin məğlub olanlar partizan müharibəsinə başladılar. Kral bütün gücünü onlara qarşı yönəltməyə məcbur oldu. Onlar tərəfindən bəzi Avropa mübarizə metodları istifadə edilirdi. Lakin ilin sonunda ihvanlar Küveytə sıxışdırıldı və orada ingilislər tərəfindən tərksilah edildi. İhvan liderləri - Dəviş və əmisi oğlu İbn Hitlein Neyif sonradan ingilislər tərəfindən İbn Səuda təhvil verildi. Hər ikisi Riyad həbsxanasına salındı. Əbdüləzizin düşmənləri üzərində qələbəsində və fəthlərində mühüm rol oynayan hərəkat tamamilə məğlub oldu və tezliklə sıradan çıxarıldı. İbn Səud Hicaz, Nəcd və ilhaq edilmiş ərazilərin kralı adını qəbul etdi.

Səudiyyə Ərəbistanı kralı

1932-ci il sentyabrın 23-də Nəcd və Hicaz Səudiyyə Ərəbistanı adlanan bir dövlətə birləşdirildi. Əbdüləziz özü isə Səudiyyə Ərəbistanının kralı elan olundu. Bu yalnız krallığın birliyini gücləndirmək və Hicaz separatizminə son qoymaq üçün deyil, həm də ərəblərin mərkəzləşmiş dövlətinin yaradılmasında kral evinin mərkəzi rolunu vurğulamaq idi. İbn Səudun hakimiyyətinin bütün sonrakı dövründə daxili problemlər onun üçün xüsusi bir çətinlik yaratmadı.

Kral Əbdüləziz hökmranlıq etmək üçün əvvəlcə atasının hökmdar hüququnu ortadan qaldırdı. Daha sonra dövləti qurmaq üçün döyüşlərdə və fəthlərdə onunla vuruşan qardaşı Məhəmməd başda olmaqla beş qardaşının hakimiyyət iddiasının qarşısını almaq məqsədilə onların hüququnu məhdudlaşdıran qanunlar qəbul etdi.

1938-ci ildə iqamətgahını Masmak qalasından Mürəbba Sarayına köçürdü və saray 1953-cü ildə vəfat edənə qədər əsas iqamətgahı və hökumət evi olaraq qaldı.

Xarici siyasəti

İhvanların həddindən artıq sərt mövqeləri Səudiyyə rejimini düşmən hesab edən və "təmiz İslam müsəlmanları"nın müqəddəs şəhərlər və Həcc üzərində qurduğu tam nəzarətindən narazı qalan əksər müsəlman hökumətlərinin Səudiyyə Ərəbistanından uzaqlaşmasına səbəb oldu. İbn Səud ilə İraq və Transiordaniyanın Haşimi hökmdarları olan devrilən Hüseynin oğulları arasında qarşılıqlı bir düşmənçilik var idi. İbn Səudun xilafəti dirçəltmək və özünü xəlifə elan etmək istəyindən şübhələndiyi Misir kralı Əhməd Fuadla münasibətlərini isti adlandırmaq mümkün deyildi. 1934-cü ilin fevralında İbn Səud Yəmən-Səudiyyə sərhədinin demarkasiyası səbəbi ilə Yəmən İmamı ilə müharibəyə başladı. Hərbi əməliyyatlar həmin ilin mayında sülh müqavilənin imzalanmasından sonra sona çatdı. İki il sonra dövlətlərarası sərhəd faktiki olaraq müyyən olundu. Sərhəd problemləri Ərəbistan yarımadasının şərq hissəsində də İbn Səudun 1933-cü ildə ABŞ-ın Kaliforniya Chevron Corporation şirkətinə neft güzəşti verdikdən sonra da mövcud olmuşdur. Qonşu Britaniya protektoratları və mülkləri - Qətər, razılaşdırılmış Oman, Maskat və Oman və Ədən Şərqi Protektoratı ilə sərhədlərin müəyyənləşdirilməsinə dair Britaniya imperiyası ilə aparılan danışıqlar uğursuz nəticələndi.

Səudiyyə-Yəmən müharibəsi

1932-ci ildə Əsirin keçmiş əmiri əl-İdrisi əmirliyin Səudiyyə Ərəbistanından ayrılaraq müstəqilliyini elan etdi. Əsir qiyamı yatırıldıqdan sonra əl-İdrisi Yəmənə qaçdı. 1933-cü ilin martında Yəmən kralı Yəhya və kral Əbdüləzizin nümayəndələri əl-İdrisinin hakimiyyətinin bərpa olunmasını müzakirə etmək üçün görüşdülər. Ancaq Əbdüləziz Şimali Əsirin ona verilməsini və əl-İdrisinin ailə üzvlərinin geri qaytarılmasını tələb etdi. Səudiyyə-yəmən danışıqlıqları 1932-ci ilin sonları — 1933-cü ilin əvvəllərində dayandırıldı. Mübahisəyə Nacran vilayəti səbəb oldu. Buradan Əsirə yol gedirdi. Yəmən Nacran vilayətini ələ keçirərək Əsirdən Necdə gedən yolu bağlayır. Yəmən qoşunları Nacranın bir necə yaşayış məntəqəsini tutaraq vilayətin daxilinə irəliləyirlər. Səudiyyə nümayəndə heyətinin üzvləri də Sənada əsir alınırlar. Bununla 2934-cü ildə Səudiyyə-Yəmən müharibəsi başlayır. 1934-cü ilin fevral ayında baş verən döyüş əməliyyatları zamanı Səudlar Əsirin cənubunu və Tihamanın bir hissəsini işğal edirlər. Səudiyyə qoşunlarında daha müasir silah və nəqliyyat vasitələri var idi. İkinci cəbhədə Səudiyyə Ərəbistan qüvvələri Nacranı işğal edərək Sənanın əsas mərkəzinə doğru irəlilədilər. Qərb dövlətləri Hudeydəyə və Səudiyyə sahillərinə döyüş gəmiləri göndərmək məcburiyyətində qaldılar. Qahirədəki Ərəb Birliyi danışıqlar üçün vasitəçiliyini təklif etdi. Çətin vəziyyətdə olan Yəmən danışıqlar təklifini qəbul etməyə məcbur qaldı. 1934-cü ilin mayında Əl-Taifdə Səudiyyə-Yəmən sülh müqaviləsi imzalandı. The last Saudi troops left Yemen on 7 July. Sülhə görə Nacran və Əsirin bir hissəsi Ərəbistanın tərkibində qaldı. Səudiyyə qüvvələri Yəməndən çıxarıldı. Uğurlu döyüş əməliyyatları Səudiyyə Ərəbistanının beynəlxalq aləmdə etibarını əhəmiyyətli dərəcədə artırdı.

Neftin kəşfi və krallığın sərvətinin artması

1933-cü ildə Kral İbn Səud Amerika neft şirkətlərinə neftin axtarışı və istehsalı üçün güzəştlər verdi. Ərəbistanın ərazisində böyük "qara qızıl" ehtiyatlarının olduğu ortaya çıxdı. 1938-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanında nəhəng neft yataqları kəşf edildi. Kral yataqları işlətmək üçün əsas hüquqları Saudi Aramco şirkətinə verdi. Hasil olunan neftin böyük bir hissəsi ABŞ-a, ondan əldə olunan gəlirin demək olar ki, hamısı birbaşa kral ailəsinə gedirdi. Buna baxmayaraq mənfəət durmadan artırdı və pul dövlət xəzinəsinə daxil olurdu. Neftin kəşfindən əvvəl Səudiyyə Ərəbistanı çox kasıb ölkə sayılırdı. Ancaq yataqların istismarı nəticəsində krallığın gəlirləri çox sürətlə artdı. Xüsusən müharibədən sonrakı ilk illərdə, təkcə 1945-1952-ci illərdə büdcə gəlirləri 5 milyondan 212 milyon dollara qədər yüksəldi. Beləliklə Səudiyyə Ərəbistanı Yaxın Şərqin ən zəngin dövləti oldu. Neftin satışı Əbdüləzizin 1952-ci ildə 200 milyon ABŞ dolları olduğu təxmin edilən böyük bir sərvət qazanmasına imkan verdi. İkinci Dünya müharibəsi zamanı bitərəf qaldı. Yəhudi dövlətinin yaradılmasına qarşı ərəblərin mübarizəsinə rəhbərlik etdi və Ərəb Birliyinin liderlərindən biri oldu.

İkinci Dünya müharibəsi

Həyatı haqda faktlar

Jan-Jak Annonun rejissoru olduğu "Qara Qızıl" filmi, XX əsrin əvvəllərində mövcud olmayan iki böyük əmirlik - Salmaax və Hobeyki (Nəcd və Hicazın analoqları) arasındakı mübarizədən bəhs edir. Nəticədə əmirlərdən birinin gənc varisi Audanın himayəsi altında Ərəbistan yarımadasının ərazisi (açıq şəkildə Səudiyyələrə istinad) birləşdirilir, vahid ölkə yaradılır. O, həmçinin Amerika mədən şirkətlərinin zəngin neft yataqlarına daxil olmasına da imkan verir. Auda obrazı böyük ölçüdə Kral Əbdüləziz şəxsiyyətinə istinad edilib. Audanı Əlcəzair əslilli fransız aktyor Tahar Rahim canlandırıb.

Əbdüləzizin ingilislərin köməyi ilə Osmanlı imperiyasına qarşı apardığı mübarizəni "Ərəbistanlı Lourens" filmində görmək olar.

İstinadlar

  1. His birthday has been a source of debate. It is generally accepted as 1875, although a few sources give it as 1880. According to British author en:Robert Lacey's book The Kingdom, a leading Saudi historian found records that show Abdulaziz in 1891 greeting an important tribal delegation. The historian reasoned that a nine or ten-year-old child (as given by the 1880 birth date) would have been too young to be allowed to greet such a delegation, while an adolescent of 15 or 16 (as given by the 1875 date) would likely have been allowed. When Lacey interviewed one of Abdulaziz's sons prior to writing the book, the son recalled that his father often laughed at records showing his birth date to be 1880. Abdulaziz's response to such records was reportedly that "I swallowed four years of my life." p. 561"
  2. "King Abdul Aziz family tree". Geocities. İstifadə tarixi: 23 August 2013.
  3. "History of Arabia". Encyclopædia Britannica Online. İstifadə tarixi: 27 April 2014.
  4. . Ministry of Commerce and Industry. 22 October 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 July 2012.
  5. David W. Del Testa, ed. (2001). "Saūd, Abdulaziz ibn". Government Leaders, Military Rulers, and Political Activists. Westport, CT: Oryx Press. səh. 165. Questia  vasitəsilə   (abunə tələb olunur)
  6. ↑ Jacob Goldberg (1986). The Foreign Policy of Saudi Arabia. The Formative Years. Harvard University Press. səh. 30-33. doi:10.4159/harvard.9780674281844.c1. ISBN 9780674281844.
  7. Mordechai Abir (April 1987). "The Consolidation of the Ruling Class and the New Elites in Saudi Arabia". Middle Eastern Studies. 23 (2): 150–171. doi:10.1080/00263208708700697. JSTOR 4283169.
  8. Fahd Al Semmari (Summer 2001). "The King Abdulaziz Foundation for Research and Archives". Middle East Studies Association Bulletin. 35 (1): 45–46. doi:10.1017/S0026318400041432. JSTOR 23063369. (#parameter_ignored)
  9. "King Abdulaziz' Noble Character" (PDF). Islam House. İstifadə tarixi: 29 April 2012.
  10. "نورة بنت عبد الرحمن.. السيدة السعودية الأولى". Al Bayan (ərəb). 24 May 2020. İstifadə tarixi: 7 September 2020.
  11. Alexei Vassiliev (1 March 2013). King Faisal: Personality, Faith and Times. Saqi. səh. 12. ISBN 978-0-86356-761-2.
  12. Christopher Keesee Mellon (May 2015). "Resiliency of the Saudi Monarchy: 1745-1975" (Master's Project). The American University of Beirut. Beirut. İstifadə tarixi: 23 January 2021.
  13. Bilal Ahmad Kutty (1997). Saudi Arabia under King Faisal (PDF) (Tezis). Aligarh Muslim University. səh. 52. İstifadə tarixi: 30 April 2021.
  14. Wallace Stegner (2007). (PDF). Selwa Press. 20 October 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 April 2012.
  15. ↑ Mohammad Zaid Al Kahtani (December 2004). The Foreign Policy of King Abdulaziz (PDF) (Tezis). University of Leeds. İstifadə tarixi: 21 July 2013.
  16. Joel Carmichael (July 1942). "Prince of Arabs". Foreign Affairs.
  17. ↑ Lawrence Paul Goldrup (1971). Saudi Arabia 1902 - 1932: The Development of a Wahhabi Society (Tezis). University of California, Los Angeles. səh. 25. {{:en:ProQuest|302463650}}. İstifadə tarixi: 10 May 2021.
  18. William Ochsenwald (2004). The Middle East: A History. McGraw Hill. səh. 697. ISBN 978-0-07-244233-5.
  19. Current Biography 1943, pp. 330–334
  20. Peter Sluglett (December 2002). "The Resilience of a Frontier: Ottoman and Iraqi Claims to Kuwait, 1871-1990". The International History Review. 24 (4): 792. JSTOR 40111134.
  21. Abdulkarim Mohamed Hamadi (1981). Saudi Arabia' Territorial Limits: A Study in Law and Politics (PhD) (Tezis). Indiana University. səh. 60. İstifadə tarixi: 17 May 2021.
  22. WorldStory.ru — история стран мира 2014-01-08 at the Wayback Machine (ing.)
  23. ↑ Gerd Nonneman (2002). "Saudi–European relations 1902–2001: a pragmatic quest for relative autonomy". International Affairs. 77 (3): 638. doi:10.1111/1468-2346.00211.
  24. Robert Wilson and Zahra Freeth. (1983). The Arab of the Desert. London: Allen & Unwin. pp. 312–13. Print.
  25. John C. Wilkinson. (1993). Arabia's Frontiers: the Story of Britain's Boundary Drawing in the Desert. London u.a.: Tauris, pp. 133–39. Print
  26. Саудовские завоевания на Аравийском п-ове 1900—1930 гг 2009-05-08 at the Wayback Machine
  27. Anthony B. Toth (2012). "Control and Allegiance at the Dawn of the Oil Age: Bedouin, Zakat and Struggles for Sovereignty in Arabia, 1916–1955". Middle East Critique. 21 (1): 66. doi:10.1080/19436149.2012.658667. (#parameter_ignored)
  28. Clive Leatherdale (1983). Britain and Saudi Arabia, 1925-1939: The Imperial Oasis. Psychology Press. səh. 9. ISBN 978-0-7146-3220-9.
  29. Alexander Blay Bligh (1981). Succession to the throne in Saudi Arabia. Court Politics in the Twentieth Century (Tezis). Columbia University. səh. 56. İstifadə tarixi: 25 May 2021.
  30. . 2008-06-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-02.
  31. Abdullah F. Alrebh (September 2015). "Covering the Building of a Kingdom: The Saudi Arabian Authority in The London Times and The New York Times, 1901–1932". DOMES: Digest of Middle East Studies.
  32. "middle east. ЭВОЛЮЦИЯ СОЦИАЛЬНО-ПОЛИТИЧЕСКИХ СТРУКТУР САУДОВСКОЙ АРАВИИ В ХХ ВЕКЕ". www.middleeast.org.ua. İstifadə tarixi: 2019-12-31.
  33. Odah Sultan (1988). Saudi–American Relations 1968–78: A study in ambiguity (PDF) (Tezis). Salford University. İstifadə tarixi: 23 April 2012.
  34. Mai Yamani (January–March 2009). (PDF). Contemporary Arab Affairs. 2 (1): 90–105. doi:10.1080/17550910802576114. 16 September 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  35. . Simbacom. 19 June 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 July 2013.
  36. . Saudi Embassy Magazine. Spring 1999. 7 August 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  37. المجلة المصرية نون. . Noonptm. 11 September 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 October 2011.
  38. Daniel Yergin (1991). The Prize, The Epic Quest for Oil, Money & Power. New York: Touchstone. 289–292, 300. ISBN 9780671799328.
  39. Военная Литература. Общая история. Краткая компилятивная история стран мира
  40. "Саудовская Аравия: история и современность". en:NEWSru. 2004-12-06. İstifadə tarixi: 2010-08-12.
  41. "Saudi and Yemen - 20-year treaty". 1934-06-16.
  42. "Arabian Affairs. Treaty Ready". 1934-06-16.
  43. "Saudi-Yemen situation". British Consulate-General. 7 July 1934.
  44. "Peace Negotiations in Arabian War". 1934-05-14.
  45. "King of Arabia does not want conquest of Yemen". 1934-05-17.
  46. Ас-Самак А. И. Фейсал и внешняя политика Королевства Саудовская Аравия. Диссертация на соискание учёной степени кандидата исторических наук. М., 2014. — С. 25 — 26. Режим доступа: http://ivran.ru/obyavleniya?artid=4017
  47. Саудовская Аравия — информация о стране — ТурФайндер.ру
  48. "Black Gold (2011) (2011)". Boxofficemojo.com. İstifadə tarixi: 2012-12-20.
  49. "Lawrence of Arabia (1962)" 27 mart 2019 at the Wayback Machine, en:Encyclopædia Britannica Online.

Ədəbiyyat

  • Michael Oren. (2007) Power, Faith and Fantasy: The United States in the Middle East, 1776 to the Present. Norton.
  • S. R. Valentine. "Force & Fanaticism: Wahhabism in Saudi Arabia and Beyond", Hurst & Co, London, ISBN 978-1849044646
  • Muneer Husainy and Khalid Al Sudairi. (27 November 2009). . Noon. Cairo, Egypt
  • The political relationship between Prince Rashed Al-Khuzai, Sheikh Izz ad-Din al-Qassam, and Saudi Arabia 11 avqust 2011 at the Wayback Machine Arab News Network, London – United Kingdom
  • The political relationship between Prince Rashed Al-Khuzai and Sheikh Izz ad-Din al-Qassam, The Arab Orient Center for Strategic and civilization studies London, United Kingdom.
  • John A. De Novo. (1963). American Interests and Policies in the Middle East 1900–1939 University of Minnesota Press.
  • Robert Lacey (1982). The Kingdom. New York: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 978-0-15-147260-4.
  • Aaron David Miller. (1980). Search for Security: Saudi Arabian Oil and American Foreign Policy, 1939–1949. University of North Carolina Press.
  • Christopher D O'Sullivan. (2012). FDR and the End of Empire: The Origins of American Power in the Middle East. Palgrave Macmillan. ISBN 1137025247
  • Al Sabah – Formal Egyptian magazine, Rashed Al Khuzai article. published in Cairo on 29 March 1938.
  • Francis R. Nicosia (1985). The Third Reich and the Palestine Question. London: I. B. Taurus & Co. Ltd. səh. 190. ISBN 978-1-85043-010-0.
  • James Parry. (January/February 1999). , Saudi Aramco World, pp. 4–11
  • H. St. J. B. Philby. (1955). Saudi Arabia.
  • George Rentz. (1972). "Wahhabism and Saudi Arabia". in Derek Hopwood, ed., The Arabian Peninsula: Society and Politics.
  • Amin al Rihani. (1928). Ibn Sa'oud of Arabia. Boston: Houghton–Mifflin Company.
  • Richard H. Sanger. (1954). The Arabian Peninsula Cornell University Press.
  • Benjamin Shwadran. (1973). The Middle East, Oil and the Great Powers, 3rd ed.
  • Gary Troeller. (1976). The Birth of Saudi Arabia: Britain and the Rise of the House of Sa'ud. London: Frank Cass.
  • Karl S Twitchell. (1958) Saudi Arabia Princeton University Press.
  • Van der D. Meulen. (1957). The Wells of Ibn Saud. London: John Murray.

Həmçinin bax

  • * en:King of the Sands (2012 film) – a biopic film on King Abdulaziz directed by en:Najdat Anzour

Xarici keçidlər

  • 1922 Encyclopædia Britannica/Ibn Sa'ud Encyclopædia Britannica (12th ed.)
  • Ibn-Saud <Saudi-Arabien, König, I.> 1880-1953

Avqust 12, 2021
əbdüləziz, əbdürrəhman, səud, əbdüləziz, əbdürrəhman, faysal, səud, ərəb, عبد, العزيز, آل, سعود, həmçinin, qısaca, olaraq, səud, yaxud, əbdüləziz, əbdüləziz, əbdürrəhman, yanvar, 1875, noyabr, 1953, hökmdar, hərbi, dövlət, xadimi, səudiyyə, ərəbistanının, quru. Ebduleziz bin Ebdurrehman bin Faysal es Seud ereb عبد العزيز آل سعود hemcinin qisaca olaraq Ibn Seud ve yaxud II Ebduleziz ve Ebduleziz bin Ebdurrehman 15 yanvar 1875 1 9 noyabr 1953 hokmdar herbi ve dovlet xadimi Seudiyye Erebistaninin qurucusu ve ilk krali 1932 1953 Erebistanin birlesdirilmesi ucun coxsayli muharibeler aparmisdir 1902 1926 ci illerde Necd dovletinin emiri daha sonra 1932 ci ile qeder Hicaz Necd dovletinin ve ilhaq edilen bolgelerin krali Ebduleziz bin Ebdurrehman bin Faysal es Seudereb عبد العزيز آل سعود Necd emiri15 iyun 1902 ci il 8 yanvar 1926 ci ilSelefi Ebdurrehman ibn Feysel es Seud dovlet Cebel Sammar emirliyi terefinden ele kecirildiXelefi vezife legv olunubNecd ve Hicaz krali8 yanvar 1926 22 sentyabr 1932Selefi Eli ibn Huseyn el HasimiXelefi Vezife legv edildiSeudiyye Erebistani krali22 sentyabr 1932 9 noyabr 1953Selefi vezife tesis edilibXelefi Seud ibn Ebduleziz es SaudSexsi melumatlarDogum tarixi 15 yanvar 1976Dogum yeri Er RiyadVefat tarixi 9 noyabr 1953Vefat yeri Taif MekkeVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri El Ud qebiristanligi d Sulale SeudlarVetendasligi Seudiyye ErebistaniMilliyyeti erebAtasi Ebdurrehman ibn Feysel es SeudAnasi Sara bin Ehmed es SudayriHeyat yoldasi Veha el Hezzem Terfah Cevhar El Seud Buzz Cauhar el Sudayri Hassa bin Ehmed es Sudayri Sahide Fehda es Sureym Buzz Munayir Moudni SeideUsaqlari 45 oglan 20 den artiq qizHerbi xidmetXidmet illeri sexsin herbi xidmet illeri Mensubiyyeti Seudiyye Erebistani silahli quvveleriRutbesi Seudiyye Erebistani silahli quvveleri komandaniDoyusler Seudiyye Erebistaninin birlesdirilmesi ugrunda muharibeElmi fealiyyetiElm sahesi siyasetciTeltifleri Qudretli Hamam ordeni Seref legionu ordeni Vikianbarda elaqeli mediafayllarEbduleziz Necd emiri Ebdurrehman bin Faysalin oglu idi Aile 1890 ci ilde Riyad seherindeki iqametgahlarindan qovulmusdu Ebduleziz 1902 ci ilde yeniden Riyadi feth etmis 30 illik mubarize apararaq merkezi ve simali Erebistanin hokmdari olmusdur 1922 ci ilde Necd uzerinde nezaretini mohkemlendirdi sonra 1925 ci ilde Hicazi feth etdi 1932 ci ilde daha sonra Seudiyye Erebistani Kralligina cevrilecek erazini genislendirdi Kral olaraq 1938 ci ilde Seudiyye Erebistaninda neftin kesf edilmesine ve II Dunya muharibesinden sonra genis miqyasli neft cixarilmasinin baslanmasina nezaret etmisdi 45 oglu 2 ve Seudiyye Erebistaninin butun sonraki krallari da daxil olmaqla bir cox usagin atasi idi Mundericat 1 Heyati 1 1 Ilk iller 1 2 Surgun ve Riyadin geri alinmasi 2 Hakimiyyete qayidis 2 1 Ihvandlarla munasibet 3 Erebistanin birlesdirilmesi 3 1 Mekke serifi ile qarsidurma 3 2 Ihvan usyani 4 Seudiyye Erebistani krali 4 1 Xarici siyaseti 4 2 Seudiyye Yemen muharibesi 4 3 Neftin kesfi ve kralligin servetinin artmasi 4 4 Ikinci Dunya muharibesi 5 Heyati haqda faktlar 6 Istinadlar 7 Edebiyyat 8 Hemcinin bax 9 Xarici kecidlerHeyati RedakteIlk iller Redakte Seudlar ailesi son 130 il erzinde merkezi Erebistanda esas quvve idiler Selefiliye arxalanan seudlar evveller Osmanli Seudiyye muharibesi muharibesinde Osmanli ordusu terefinden mehv edilene qeder XIX esrin evvellerine qeder Erebistan yarimadasinin cox hissesini ilk Seudiyye dovleti olan Diriyye emirliyi seklinde idare etmeye calisdilar 3 Ebduleziz 1875 ci il yanvarin 15 de Riyadda anadan olub 4 5 O dovrde erazisi yalniz Riyad etrafindan ibaret olan Ikinci Seudiyye dovletinin bascisi Ebdurrehman ibn Faysalin dorduncu oglu idi 6 Ebdulezizin anasi Sudayri ailesinin uzvu idi Sara bin Ehmed idi 7 Sara Erebistanin aparici nesillerinden olan Sudayri sulalesinin bascisi Ehmed Sudayrinin qiz olmus 8 1910 cu ilde rehmete getmisdir 9 Onun dogma baci ve qardaslari Faysal Nure Bazza Heyya ve Saad idiler 10 Bundan elave atasinin diger evliliyinden 11 Seudiyye dovleti rehberliyinde ehemiyyetli rol oynayan Mehemmed Abdulla Ehmed ve Musaid de daxil olmaqla bir nece ogey qardaslari da olmusdu 12 Ebduleziz dinle az maraqlanmis daha cox qilinc ve tufengle oynamaga heves gosterirdi O Qurani yalniz 11 yasinda oxumagi oyrene bildi Ebdulezizin Riyadda Qurqn muellimi Abdulla El Xarji olmusdur 13 Gelecek kral genc yaslarindan aile serefini berpa etmeyi Seud sulalesinin sohretinin ve servetinin qaytarilmasini arzulayirdi Surgun ve Riyadin geri alinmasi Redakte Ebdurrehman bin Turki al Saud kral Ebdulezizin atasi 1890 ci ilde seudlar sulalesini regionda uzun muddet reqibleri olan Residiler Riyadi feth etdiler O vaxt Ebduleziz 15 yasinda idi 14 O ve ailesi evvelce Erebistanin cenub sehrasinda bedevi qebilesi olan Al Murraha sigindilar Daha sonra Es Seudlar Qetere getdiler ve iki ay orada qaldilar 15 Onlarin novbeti dayanacagi qisa bir muddet qaldiqlari Behreyn oldu Osmanli imperiyasi onlara Kuveytde yerlesmelerine icaze verdi 16 ve texminen on il orada yasadilar 15 Ebduleziz 1896 ci ilden Kuveyt kral ailesinin uzvu ve Kuveyt hokmdari Mubarek El Sabahla dostluq munasibetleri yaratdi ve Mubarekin qeyri adi heyat terzi sebebiyle atasi Ebdurrehman terefinden beyenilmeyen ziyafetlerini tez tez ziyaret edirdi 6 1901 ci il noyabrin 14 de Ebduleziz ve bezi qardaslari o cumleden ogey qardasi Mehemmed ve bir nece emisi oglu aralarinda Abdulla bin Jiluvi esasen Residilerle muttefiq qebileleri hedef alaraq Nejde basqin etdiler 17 Dekabrin 12 de Al Aqsaya catdilar ve sonra muxtelif qebilelerin desteyi ile cenuba Bos Mehelleye dogru irelilediler 17 Bu hadiseden sonra Ebduleziz El Resid Qeter hokmdari Cesim bin Mehemmed El Taniye ve Bagdadaki Osmanli valisine muracietler ederek Ebdulezizin ona sadiq qebilelere basqinlarini dayandirmaq ucun komek istedi 17 Bu hadiseler Ebdulezizin basqincilarinin sayinin azalmasina sebeb oldu ve atasi Ebdurrehman ondan Riyadi ele kecirmek planlarini legv etmesini istedi 17 Lakin Ebduleziz Riyad uzerine yurus ucun deste toplamaga davam etdi 15 16 yanvar 1902 ci il tarixinde atasinin qarsi olmagina baxmayaraq yuruse baslamis Ebduleziz 60 neferlik bir deste ile Riyadi ele kecirdi 17 18 Hucum zamani o yalniz iki doyuscunu itirdi Resididlerden olan yerli vali Ajlan Abdulla bin Jiluvi ise qala qapilari qarsisinda olduruldu 17 Ebdulezizin qelebesinden qisa muddet sonra Kuveyt hokmdari Mubarek El Sabah ona Ebdulezizin kicik qardasi Seedin rehberliyi ile elave yetmis doyuscu gonderdi 17 Bu ugurdan sonra atasi Ebdurrehman emir adindan oglunun xeyrine imtina etdi Atasi Ebdulezize vassal andi icerek oglunun meslehetcisi oldu 19 Hakimiyyete qayidis Redakte Kral Ebdulezizin Eqab bin Muhaya adli sened uzerinde imzasi Riyadin ele kecirilmesinden sonra Seud sulalesinin bir cox kecmis terefdari Ebdulezizin cagirisi ile silaha sarildi O xarizmatik bir lider idi ve etrafina silahli adamlar toplamaqda davam edirdi Novbeti iki il erzinde o ve quvveleri demek olar ki Nejdin yarisini Residilerden geri aldilar 1903 1907 ci illerde Ebduleziz Residiler sulalesinin rehberlik etdiyi Cebel Sammar Hail emirliyi ile muharibe apardi 1904 cu ilde El Residler sulalesinin bascisi olan Ebduleziz herbi qoruma ve yardim ucun Osmanli imperiyasina muraciet etdi Osmanlilar buna cavab olaraq Erebistana esger gonderdi Umumilikde muharibe erzinde 8 Osmanli piyada batalyonu Residilerin terefinde doyusmusdu 15 iyun 1904 cu ilde Ebduleziz quvveleri birlesmis Osmanli ve Residi quvveleri terefinden ilk ve sonuncu defe meglubiyyete ugradildi Bu hadiseden sonra o quvvelerini yeniden toplayaraq Osmanliya qarsi partizan muharibesi aparmaga basladi Novbeti iki il erzinde onlarin tedaruk yollarini poza bildi ve onlari geri cekilmeye mecbur etdi Lakin 1905 ci ilin fevralinda Ebduleziz Osmanlilar terefinden Cenubi Nesdin kaymakami titulunu aldi 20 Ebduleziz el Residin helak oldugu ve residilerin uduzdugu Rovdet Muhannada doyusunden sonra Ebduleziz es Saud 1906 ci il oktyabrin axrina qeder Osmanli imperiyasinin Necd ve Qassimdaki varligini sona catdirdi Bu qelebe hem de Kuveyt hokmdari Mubarek El Sabah ile Ebduleziz arasindaki ittifaqi birincinin bolgedeki Seudiyye gucunun artmasi ile bagli narahatligi sebebinden zeifledi 21 Ihvandlarla munasibet Redakte 1912 ci ilde o Necd ve Erebistanin serq sahillerini feth etdi O hemcinin eyni ilde temiz Islam i da qebul etdi En boyuk qebilelerin sedaqetini qazanmaq ucun Ibn Seud dini alimlerin ve muellimlerin tovsiyesi ile onlari oturaq heyata kecirmeye basladi Bu meqsedle 1912 ci ilde herbi dini qardasliq Ihvand erebce qardaslar quruldu Ihvand herekatina qosulmaqdan imtina eden ve Ibn Seudu emir ve imam kimi tanimayan butun bedevi qebileleri ve vaheler Necdin dusmeni kimi qebul edilmeye baslandilar Ihvandlara qardasligin uzvlerini ve vetenlerini sevmeye imam emire sozsuz itaet etmek ve xarici olkelerin muselmanlar da daxil olmaqla sakinleri ile hec bir temas qurmamaga cagirilan ekincilik koloniyalarina hicrelere kecmek emri verildi Her bir ihvand icmasinda yerli qarnizon ucun kazarma rolunu oynayan bir mescid tikildi Belelikle ihvandlarin ozleri tekce ekinciler deyil hem de Seudiyye dovletinin doyusculeri oldular 1913 cu ilde Ibn Seud El Hese bolgesini ele kecirdi 1915 ci iledek Ibn Seudun kafirler le muharibeye girmek ucun ilk cagirisina hazir olan en azi 60 000 nefer daxil olmaqla 200 den cox ihvand qesebesi teskil edildi 22 Erebistanin birlesdirilmesi Redakte1914 cu ilin mayinda Ebduleziz ingilislerle muttefiq olmaq ucun bir nece semeresiz cehdlerden sonra Osmanli ile gizli muqavile bagladi 23 Lakin Birinci Dunya muharibesinin baslanmasi sebebi ile Ebdulezizi Necdin valisi eden bu razilasma reallasmadi ve Osmanlilarin Ebdulezizle elaqeleri davam etdirmek cehdleri sebebiyle Britaniya hokumeti qisa muddetde Ebdulezizle diplomatik elaqeler qurdu 23 Britaniya agenti Kapitan Uilyam Sekspir bedeviler terefinden yaxsi qarsilandi 24 Benzer diplomatik munasibetler bolgeni birlesdire ve sabitlesdire bilen butun ereb quvveleri ile quruldu Britaniyalilar 1915 ci ilin dekabrinda Darin muqavilesine imza atdilar ki bu da Seud sulalesinin torpaqlarini Britaniya protektorati etdi Bu muqavile ile britaniyalilar Seudiyye dovletinin serhedlerini mueyyenlesdirmeye cehd gosterdiler 25 Evezinde Ebduleziz Osmanlinin muttefiqi olan Ibn Reside qarsi yeniden muharibe edeceyine soz verdi I Dunya muharibesi erzinde seudlar Britaniya muttefiqi kimi Osmanli imperiyasina qarsi doyusduler 1920 ci ilde ise ingilislerin maddi desteyinden istifade ederek Ebduleziz nehayet Residileri darmadagin etdi Osmanli imperiyasi dagilan zaman Erebistan yarimadasinda bes musteqil dovlet meydana gelmisdi Hicaz Necd Cebel Sammar Asir ve Yemen Ebduleziz 1921 ci ilin aprel may aylarinda Cebel Sammari ilhaq etmeye calisdi ancaq yalniz avqust ayinda er Residilerin paytaxti Hail Ebdulezizin qosunlari terefinden alindi Hemin il noyabrin 1 de Cebel Sammar emirliyi movcudlugunu dayandirdi 26 Mekke serifi ile qarsidurma Redakte Bu qelebeden sonra Ibn Seudun esas reqibi Mekkenin serifi ve Hicaz krali Huseyn ibn Eli el Hasimi oldu 1922 ci ilde Ebduleziz simaldaki Asiri doyussuz ele kecirdi ve 1924 cu ilin iyulunda Hicazda dinden qopmuslara qarsi cihada cagirdi 1924 cu ilin avqustunda muharibe geden Hicaz torpaginda Sovet konsulu Kerim Ebduraufovic Hakimov 1892 1938 Ibn Seudun numayendesine etimadnamesini teqdim etdi Sentyabrin evvelinde ihvan desteleri serhed seheri Et Taife girerek burada esasen dinc insanlari oldurduler El Taif hadiselerinden qorxmus Hicaz eyanlari Huseyine qarsi cixdilar O taxdan oglu Faysalin lehine imtina etmek mecburiyyetinde qaldi Yeni kralin Mekkeni mudafie etmeye gucu catmadi ve terefdarlari ile Ciddeye sigindi Oktyabr ayinin ortalarinda ihvanlar Muqeddes sehere daxil oldular ve 1925 ci ilin yanvarinda Ciddenin muhasiresi basladi Dekabrin 6 da Medine teslim oldu ve dekabrin 22 de Faysal Ciddeni terk etdi Bundan sonra Necd qosunlari sehere daxil oldular Ele hemin il Ibn Seud Mekkeni ele kecirdi ve bununla da Hasimilerin 700 illik hakimiyyetine son verildi 27 1926 ci il yanvarin 10 da Ebduleziz el Seud Hicazin krali elan edildi 28 Yeni Necd ve Hicaz kralligi quruldu 29 Bir nece il sonra Ebduleziz demek olar ki butun Erebistan yarimadasini tutdu 30 Ihvan usyani Redakte Ibn Seud Avropa sivilizasiyasina boyuk regbet besleyirdi Telefon radio avtomobil ve teyyarenin ehemiyyetini qiymetlendirirdi ve bu yenilikleri Erebistanda tetbiq etmeye basladi Bunlarla eyni zamanda o ihvanlarin tesirini tedricen mehdudlasdirmaga basladi Kraldan ozlerine qarsi munasibeti hiss eden ihvanlar 1929 cu ilde usyan qaldirdilar Sibil doyusunde Ibn Seud kecmis muttefiqlerini meglub etdi 31 Lakin meglub olanlar partizan muharibesine basladilar Kral butun gucunu onlara qarsi yoneltmeye mecbur oldu Onlar terefinden bezi Avropa mubarize metodlari istifade edilirdi Lakin ilin sonunda ihvanlar Kuveyte sixisdirildi ve orada ingilisler terefinden terksilah edildi Ihvan liderleri Devis ve emisi oglu Ibn Hitlein Neyif sonradan ingilisler terefinden Ibn Seuda tehvil verildi Her ikisi Riyad hebsxanasina salindi Ebdulezizin dusmenleri uzerinde qelebesinde ve fethlerinde muhum rol oynayan herekat tamamile meglub oldu ve tezlikle siradan cixarildi Ibn Seud Hicaz Necd ve ilhaq edilmis erazilerin krali adini qebul etdi 32 Seudiyye Erebistani krali Redakte1932 ci il sentyabrin 23 de Necd ve Hicaz Seudiyye Erebistani adlanan bir dovlete birlesdirildi Ebduleziz ozu ise Seudiyye Erebistaninin krali elan olundu 33 Bu yalniz kralligin birliyini guclendirmek ve Hicaz separatizmine son qoymaq ucun deyil hem de ereblerin merkezlesmis dovletinin yaradilmasinda kral evinin merkezi rolunu vurgulamaq idi Ibn Seudun hakimiyyetinin butun sonraki dovrunde daxili problemler onun ucun xususi bir cetinlik yaratmadi Kral Ebduleziz hokmranliq etmek ucun evvelce atasinin hokmdar huququnu ortadan qaldirdi Daha sonra dovleti qurmaq ucun doyuslerde ve fethlerde onunla vurusan qardasi Mehemmed basda olmaqla bes qardasinin hakimiyyet iddiasinin qarsisini almaq meqsedile onlarin huququnu mehdudlasdiran qanunlar qebul etdi 34 1938 ci ilde iqametgahini Masmak qalasindan Murebba Sarayina kocurdu 35 ve saray 1953 cu ilde vefat edene qeder esas iqametgahi ve hokumet evi olaraq qaldi 36 Xarici siyaseti Redakte Ihvanlarin heddinden artiq sert movqeleri Seudiyye rejimini dusmen hesab eden ve temiz Islam muselmanlari nin muqeddes seherler ve Hecc uzerinde qurdugu tam nezaretinden narazi qalan ekser muselman hokumetlerinin Seudiyye Erebistanindan uzaqlasmasina sebeb oldu Ibn Seud ile Iraq ve Transiordaniyanin Hasimi hokmdarlari olan devrilen Huseynin ogullari arasinda qarsiliqli bir dusmencilik var idi 37 Ibn Seudun xilafeti dirceltmek ve ozunu xelife elan etmek isteyinden subhelendiyi Misir krali Ehmed Fuadla munasibetlerini isti adlandirmaq mumkun deyildi 1934 cu ilin fevralinda Ibn Seud Yemen Seudiyye serhedinin demarkasiyasi sebebi ile Yemen Imami ile muharibeye basladi Herbi emeliyyatlar hemin ilin mayinda sulh muqavilenin imzalanmasindan sonra sona catdi Iki il sonra dovletlerarasi serhed faktiki olaraq muyyen olundu Serhed problemleri Erebistan yarimadasinin serq hissesinde de Ibn Seudun 1933 cu ilde ABS in Kaliforniya Chevron Corporation sirketine neft guzesti verdikden sonra da movcud olmusdur 38 Qonsu Britaniya protektoratlari ve mulkleri Qeter razilasdirilmis Oman Maskat ve Oman ve Eden Serqi Protektorati ile serhedlerin mueyyenlesdirilmesine dair Britaniya imperiyasi ile aparilan danisiqlar ugursuz neticelendi 39 40 Seudiyye Yemen muharibesi Redakte 1932 ci ilde Esirin kecmis emiri el Idrisi emirliyin Seudiyye Erebistanindan ayrilaraq musteqilliyini elan etdi Esir qiyami yatirildiqdan sonra el Idrisi Yemene qacdi 1933 cu ilin martinda Yemen krali Yehya ve kral Ebdulezizin numayendeleri el Idrisinin hakimiyyetinin berpa olunmasini muzakire etmek ucun gorusduler Ancaq Ebduleziz Simali Esirin ona verilmesini ve el Idrisinin aile uzvlerinin geri qaytarilmasini teleb etdi Seudiyye yemen danisiqliqlari 1932 ci ilin sonlari 1933 cu ilin evvellerinde dayandirildi Mubahiseye Nacran vilayeti sebeb oldu Buradan Esire yol gedirdi Yemen Nacran vilayetini ele kecirerek Esirden Necde geden yolu baglayir Yemen qosunlari Nacranin bir nece yasayis menteqesini tutaraq vilayetin daxiline irelileyirler Seudiyye numayende heyetinin uzvleri de Senada esir alinirlar Bununla 2934 cu ilde Seudiyye Yemen muharibesi baslayir 1934 cu ilin fevral ayinda bas veren doyus emeliyyatlari zamani Seudlar Esirin cenubunu ve Tihamanin bir hissesini isgal edirler Seudiyye qosunlarinda daha muasir silah ve neqliyyat vasiteleri var idi Ikinci cebhede Seudiyye Erebistan quvveleri Nacrani isgal ederek Senanin esas merkezine dogru irelilediler Qerb dovletleri Hudeydeye ve Seudiyye sahillerine doyus gemileri gondermek mecburiyyetinde qaldilar Qahiredeki Ereb Birliyi danisiqlar ucun vasiteciliyini teklif etdi Cetin veziyyetde olan Yemen danisiqlar teklifini qebul etmeye mecbur qaldi 1934 cu ilin mayinda El Taifde Seudiyye Yemen sulh muqavilesi imzalandi 41 42 The last Saudi troops left Yemen on 7 July 43 Sulhe gore Nacran ve Esirin bir hissesi Erebistanin terkibinde qaldi Seudiyye quvveleri Yemenden cixarildi 44 Ugurlu doyus emeliyyatlari Seudiyye Erebistaninin beynelxalq alemde etibarini ehemiyyetli derecede artirdi 45 Neftin kesfi ve kralligin servetinin artmasi Redakte 1933 cu ilde Kral Ibn Seud Amerika neft sirketlerine neftin axtarisi ve istehsali ucun guzestler verdi Erebistanin erazisinde boyuk qara qizil ehtiyatlarinin oldugu ortaya cixdi 1938 ci ilde Seudiyye Erebistaninda neheng neft yataqlari kesf edildi Kral yataqlari isletmek ucun esas huquqlari Saudi Aramco sirketine verdi Hasil olunan neftin boyuk bir hissesi ABS a ondan elde olunan gelirin demek olar ki hamisi birbasa kral ailesine gedirdi Buna baxmayaraq menfeet durmadan artirdi ve pul dovlet xezinesine daxil olurdu Neftin kesfinden evvel Seudiyye Erebistani cox kasib olke sayilirdi Ancaq yataqlarin istismari neticesinde kralligin gelirleri cox suretle artdi Xususen muharibeden sonraki ilk illerde tekce 1945 1952 ci illerde budce gelirleri 5 milyondan 212 milyon dollara qeder yukseldi 46 Belelikle Seudiyye Erebistani Yaxin Serqin en zengin dovleti oldu Neftin satisi Ebdulezizin 1952 ci ilde 200 milyon ABS dollari oldugu texmin edilen boyuk bir servet qazanmasina imkan verdi 47 Ikinci Dunya muharibesi zamani biteref qaldi Yehudi dovletinin yaradilmasina qarsi ereblerin mubarizesine rehberlik etdi ve Ereb Birliyinin liderlerinden biri oldu Ikinci Dunya muharibesi RedakteHeyati haqda faktlar RedakteJan Jak Annonun rejissoru oldugu Qara Qizil filmi XX esrin evvellerinde movcud olmayan iki boyuk emirlik Salmaax ve Hobeyki Necd ve Hicazin analoqlari arasindaki mubarizeden behs edir Neticede emirlerden birinin genc varisi Audanin himayesi altinda Erebistan yarimadasinin erazisi aciq sekilde Seudiyyelere istinad birlesdirilir vahid olke yaradilir O hemcinin Amerika meden sirketlerinin zengin neft yataqlarina daxil olmasina da imkan verir Auda obrazi boyuk olcude Kral Ebduleziz sexsiyyetine istinad edilib Audani Elcezair eslilli fransiz aktyor Tahar Rahim canlandirib 48 Ebdulezizin ingilislerin komeyi ile Osmanli imperiyasina qarsi apardigi mubarizeni Erebistanli Lourens filminde gormek olar 49 Istinadlar Redakte His birthday has been a source of debate It is generally accepted as 1875 although a few sources give it as 1880 According to British author en Robert Lacey s book The Kingdom a leading Saudi historian found records that show Abdulaziz in 1891 greeting an important tribal delegation The historian reasoned that a nine or ten year old child as given by the 1880 birth date would have been too young to be allowed to greet such a delegation while an adolescent of 15 or 16 as given by the 1875 date would likely have been allowed When Lacey interviewed one of Abdulaziz s sons prior to writing the book the son recalled that his father often laughed at records showing his birth date to be 1880 Abdulaziz s response to such records was reportedly that I swallowed four years of my life p 561 King Abdul Aziz family tree Geocities Istifade tarixi 23 August 2013 History of Arabia Encyclopaedia Britannica Online Istifade tarixi 27 April 2014 The kings of the Kingdom Ministry of Commerce and Industry 22 October 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 July 2012 David W Del Testa ed 2001 Saud Abdulaziz ibn Government Leaders Military Rulers and Political Activists Westport CT Oryx Press seh 165 Questia vasitesile abune teleb olunur 1 2 Jacob Goldberg 1986 The Foreign Policy of Saudi Arabia The Formative Years Harvard University Press seh 30 33 doi 10 4159 harvard 9780674281844 c1 ISBN 9780674281844 Mordechai Abir April 1987 The Consolidation of the Ruling Class and the New Elites in Saudi Arabia Middle Eastern Studies 23 2 150 171 doi 10 1080 00263208708700697 JSTOR 4283169 Fahd Al Semmari Summer 2001 The King Abdulaziz Foundation for Research and Archives Middle East Studies Association Bulletin 35 1 45 46 doi 10 1017 S0026318400041432 JSTOR 23063369 parameter ignored King Abdulaziz Noble Character PDF Islam House Istifade tarixi 29 April 2012 نورة بنت عبد الرحمن السيدة السعودية الأولى Al Bayan ereb 24 May 2020 Istifade tarixi 7 September 2020 Alexei Vassiliev 1 March 2013 King Faisal Personality Faith and Times Saqi seh 12 ISBN 978 0 86356 761 2 Christopher Keesee Mellon May 2015 Resiliency of the Saudi Monarchy 1745 1975 Master s Project The American University of Beirut Beirut Istifade tarixi 23 January 2021 Bilal Ahmad Kutty 1997 Saudi Arabia under King Faisal PDF Tezis Aligarh Muslim University seh 52 Istifade tarixi 30 April 2021 Wallace Stegner 2007 Discovery The Search for Arabian Oil PDF Selwa Press 20 October 2013 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 29 April 2012 1 2 Mohammad Zaid Al Kahtani December 2004 The Foreign Policy of King Abdulaziz PDF Tezis University of Leeds Istifade tarixi 21 July 2013 Joel Carmichael July 1942 Prince of Arabs Foreign Affairs 1 2 3 4 5 6 7 Lawrence Paul Goldrup 1971 Saudi Arabia 1902 1932 The Development of a Wahhabi Society Tezis University of California Los Angeles seh 25 en ProQuest 302463650 Istifade tarixi 10 May 2021 William Ochsenwald 2004 The Middle East A History McGraw Hill seh 697 ISBN 978 0 07 244233 5 Current Biography 1943 pp 330 334 Peter Sluglett December 2002 The Resilience of a Frontier Ottoman and Iraqi Claims to Kuwait 1871 1990 The International History Review 24 4 792 JSTOR 40111134 Abdulkarim Mohamed Hamadi 1981 Saudi Arabia Territorial Limits A Study in Law and Politics PhD Tezis Indiana University seh 60 Istifade tarixi 17 May 2021 WorldStory ru istoriya stran mira Arxivlesdirilib 2014 01 08 at the Wayback Machine ing 1 2 Gerd Nonneman 2002 Saudi European relations 1902 2001 a pragmatic quest for relative autonomy International Affairs 77 3 638 doi 10 1111 1468 2346 00211 Robert Wilson and Zahra Freeth 1983 The Arab of the Desert London Allen amp Unwin pp 312 13 Print John C Wilkinson 1993 Arabia s Frontiers the Story of Britain s Boundary Drawing in the Desert London u a Tauris pp 133 39 Print Saudovskie zavoevaniya na Aravijskom p ove 1900 1930 gg Arxivlesdirilib 2009 05 08 at the Wayback Machine Anthony B Toth 2012 Control and Allegiance at the Dawn of the Oil Age Bedouin Zakat and Struggles for Sovereignty in Arabia 1916 1955 Middle East Critique 21 1 66 doi 10 1080 19436149 2012 658667 parameter ignored Clive Leatherdale 1983 Britain and Saudi Arabia 1925 1939 The Imperial Oasis Psychology Press seh 9 ISBN 978 0 7146 3220 9 Alexander Blay Bligh 1981 Succession to the throne in Saudi Arabia Court Politics in the Twentieth Century Tezis Columbia University seh 56 Istifade tarixi 25 May 2021 Saudivska Araviya Referati po geografiyi zavantazhiti referat bank referativ referati 2008 06 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 07 02 Abdullah F Alrebh September 2015 Covering the Building of a Kingdom The Saudi Arabian Authority in The London Times and The New York Times 1901 1932 DOMES Digest of Middle East Studies middle east EVOLYuCIYa SOCIALNO POLITIChESKIH STRUKTUR SAUDOVSKOJ ARAVII V HH VEKE www middleeast org ua Istifade tarixi 2019 12 31 Odah Sultan 1988 Saudi American Relations 1968 78 A study in ambiguity PDF Tezis Salford University Istifade tarixi 23 April 2012 Mai Yamani January March 2009 From fragility to stability a survival strategy for the Saudi monarchy PDF Contemporary Arab Affairs 2 1 90 105 doi 10 1080 17550910802576114 16 September 2013 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Murabba Palace Historical Centre Simbacom 19 June 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 July 2013 Rebirth of a historic center Saudi Embassy Magazine Spring 1999 7 August 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib المجلة المصرية نون المجلة المصرية نون سيرة حياة الأمير المناضل راشد الخزاعي Noonptm 11 September 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 October 2011 Daniel Yergin 1991 The Prize The Epic Quest for Oil Money amp Power New York Touchstone 289 292 300 ISBN 9780671799328 Voennaya Literatura Obshaya istoriya Kratkaya kompilyativnaya istoriya stran mira Saudovskaya Araviya istoriya i sovremennost en NEWSru 2004 12 06 Istifade tarixi 2010 08 12 Saudi and Yemen 20 year treaty 1934 06 16 Arabian Affairs Treaty Ready 1934 06 16 Saudi Yemen situation British Consulate General 7 July 1934 Peace Negotiations in Arabian War 1934 05 14 King of Arabia does not want conquest of Yemen 1934 05 17 As Samak A I Fejsal i vneshnyaya politika Korolevstva Saudovskaya Araviya Dissertaciya na soiskanie uchyonoj stepeni kandidata istoricheskih nauk M 2014 S 25 26 Rezhim dostupa http ivran ru obyavleniya artid 4017 Saudovskaya Araviya informaciya o strane TurFajnder ru Black Gold 2011 2011 Boxofficemojo com Istifade tarixi 2012 12 20 Lawrence of Arabia 1962 Arxivlesdirilib 27 mart 2019 at the Wayback Machine en Encyclopaedia Britannica Online Edebiyyat RedakteMichael Oren 2007 Power Faith and Fantasy The United States in the Middle East 1776 to the Present Norton S R Valentine Force amp Fanaticism Wahhabism in Saudi Arabia and Beyond Hurst amp Co London ISBN 978 1849044646 Muneer Husainy and Khalid Al Sudairi 27 November 2009 History of Prince Rashed Al Khuzai with King Abdul Aziz Al Saud Noon Cairo Egypt The political relationship between Prince Rashed Al Khuzai Sheikh Izz ad Din al Qassam and Saudi Arabia Arxivlesdirilib 11 avqust 2011 at the Wayback Machine Arab News Network London United Kingdom The political relationship between Prince Rashed Al Khuzai and Sheikh Izz ad Din al Qassam The Arab Orient Center for Strategic and civilization studies London United Kingdom John A De Novo 1963 American Interests and Policies in the Middle East 1900 1939 University of Minnesota Press Robert Lacey 1982 The Kingdom New York Harcourt Brace Jovanovich ISBN 978 0 15 147260 4 Aaron David Miller 1980 Search for Security Saudi Arabian Oil and American Foreign Policy 1939 1949 University of North Carolina Press Christopher D O Sullivan 2012 FDR and the End of Empire The Origins of American Power in the Middle East Palgrave Macmillan ISBN 1137025247 Al Sabah Formal Egyptian magazine Rashed Al Khuzai article published in Cairo on 29 March 1938 Francis R Nicosia 1985 The Third Reich and the Palestine Question London I B Taurus amp Co Ltd seh 190 ISBN 978 1 85043 010 0 James Parry January February 1999 A Man for our Century Saudi Aramco World pp 4 11 H St J B Philby 1955 Saudi Arabia George Rentz 1972 Wahhabism and Saudi Arabia in Derek Hopwood ed The Arabian Peninsula Society and Politics Amin al Rihani 1928 Ibn Sa oud of Arabia Boston Houghton Mifflin Company Richard H Sanger 1954 The Arabian Peninsula Cornell University Press Benjamin Shwadran 1973 The Middle East Oil and the Great Powers 3rd ed Gary Troeller 1976 The Birth of Saudi Arabia Britain and the Rise of the House of Sa ud London Frank Cass Karl S Twitchell 1958 Saudi Arabia Princeton University Press Van der D Meulen 1957 The Wells of Ibn Saud London John Murray Hemcinin bax Redakte en King of the Sands 2012 film a biopic film on King Abdulaziz directed by en Najdat AnzourXarici kecidler Redakte1922 Encyclopaedia Britannica Ibn Sa ud Encyclopaedia Britannica 12th ed Ibn Saud lt Saudi Arabien Konig I gt 1880 1953Menbe https az wikipedia org w index php title Ebduleziz bin Ebdurrehman es Seud amp oldid 6060996, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.