İsrail iqtisadiyyatı - regionun ən inkişaf etmiş dövlətidir. İstehsal qüvvələrinin sosial-iqtisadi strukturuna və istehsalın xarakterinə görə İsrail inkişaf emiş ölkələr qrupuna aid edilir. Ölkənin qısa müddət ərzində sürətli inkişaf etməsinin əsas səbəbləri iri imperialist dövlətlərin və beynəlxalq sionizm dairələrinin ölkəyə güclü maliyyə, iqtisadi, texniki və siyasi yardımı, immiqrantlar arasında çox savadlı mütəxəssislərin olması idi. 2005-ci il üçün İsrailin ümummilli məhsulun dəyərcə həcmi 110 mlrd. ABŞ dollarını ötmüşdü. Adambaşına düşən gəlir isə 20 min dollara yaxınlaşmışdır. 1995-2000-ci illərdə ölkədə iqtisadi inkişaf sürəti 5-6, 2000-2005-ci illərdə isə 2-3 faizə bərabər olmuşdur. Müstəqilliyin ilk 10 illiklərində iqtisadi siyasətdə nəhəng miqyaslı dövlətə və həmkarlar ittifaqına məxsus mülkiyyətə çox fəal dövlət tənzimlənməsi müşahidə olunurdusa, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində hökumət yeni iqtisadi siyasət konsepsiyasını həyata keçirməyə başlamışdır. Bu konsepsiyada yenilik azad rəqabətə və qiymətlərin sərbəstliyinə yol açmış, dövlət şirkətlərin tənzimləyici fəaliyyətini minimuma endirmişdir. Dövlət həmkarlar ittifaqı mülkiyyətinə məxsus zəif şirkətləri özəlləşdirir, xarici investisiyalar üçün əlverişli şərait yaradırdı. İsrail elmə və elmi tədqiqatlara xüsusi fikir verən ölkələrdən biridir. Ümumdaxili məhsulun illik dəyərinin təqribən 3 faizi elmi tədqiqatlara və eksperimental işlərə yönəldilir. Neqev səhrasında ABŞ-ın Silikon vadisinin analoqu yaradılmışdır. Bu sahənin inkişafına hər il 1,2 mlrd. dollar xarici investisiya yönəldilir. İsrail dünyada günəş enerjisindən istifadədə, kənd təsərrüfatında tətbiq edilən genealoji mühəndislikdə, pilotsuz kəşfiyyatçı təyyarələrin istehsalında liderliyini qoruyur. İsrail 1988-ci ildə ilk peykini kosmosa çıxarmışdır. Ölkənin milli istehsalı olan nüvə silahı və atom energetikası texnologiyası vardır. İnkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətində olduğu kimi İsraildə də işsizlik mövcuddur. İşsizlik səviyyəsi 2004-cü ildə 9-10 faiz həddində olmuşdur. İsrail zəhmətkeşlərinin mənafeyini Histadrut Həmkarlar İttifaqı birliyi müdafiə edir. Bu təşkilatda 1,5 mln nəfər işçi birləşir və o bir çox müəssisə və şirkətlərin sahibi və ya ortağıdır.
Sənaye
İsrail faydalı qazıntılarla zəif təmin olunduğundən onun hasilat sənayesi o qədər də inkişaf etməmişdir. Lakin son illərdə Aralıq dənizinin İsrailə aid olan hissəsində ümumi ehtiyatı təxminən 1 trilyon kubmetr olan təbii qaz yataqları aşkar edilmişdir. Hazırda bu yataqlarda aktiv olaraq təbii qaz hasilatı aparılır və bunun hesabına İsrail təbii qaza olan daxili ehtiyatını tam olaraq ödəyir. Hazırda təbii qazın Kipr, İordaniya və digər ölkələrə ixrac olunması haqqında danışıqlar aparılır. Hasilat sənayesinin əsasını Ölü dənizdəkinatrium və brom duzları və Neqev səhrasındakı fosfor istehsalı təşkil edir. Çıxarılan fosfatın üçdə iki hissəsi Nxal-Sin yataqlarının payına düşür. İsrail nəinki fosfata olan daxili tələbatını tam ödəyir, hətta onu dünya bazarına da çıxarır. Bunun üçün Aşdod şəhərində xüsusi liman tikilmişdir. Ölü dənizdən çıxarılan müxtəlif duzların bir qismi ölkənin daxili tələbatını ödəmək üçün, bir qismi isə ixrac üçün istifadə olunur. Ölkədə irili-xırdalı 60-a qədər istilik elektrik stansiyası mövcuddur. Bu stansiyalar il ərzində 30 mlrd. kvt saata qədər elektrik enerjisi istehsal edə bilirlər. Bu hasilatın 95%-ni idxal olunmuş mazutla işləyən stansiyalar verir. Ölkədə arid iqlim mövcud olduğundan israillilər günəş enerjisindən də maksimum istifadə edirlər. Günəş batareyaları məişət cihazlarının enerjiyə olan tələbatlarının 40%-ni ödəyir. İsraildə kiçikhəcmli bir neçə atom elektrik stansiyaları da fəaliyyət göstərir. İsraildə su təchizatı ayrıca bir sənaye sahəsi kimi fəaliyyət göstərir. Dövlətin nəzarəti altında olan bu sahə ilə 40-a qədər təmizləyici müəssisə məşğul olur.
Emaledici sənaye İsrailin inkişaf etmiş sənaye sahələrindən biridir. Metal emalında müştərək kapitala malik yığma müəssisələri üstünlük təşkil edir. Belə müəssisələrdə elektron texniki cihazlar, tibbdə işlədilən cihaz və avadanlıqlar, avtomobillər, kənd təsərrüfat avadanlıqları və maşınları, müxtəlif təyinatlı dəzgahlar və s. istehsal olunur. Akkod şəhərində yerləşən metallurgiya müəssisəsində gətirilmə filizlərdən istifadə etməklə ildə 130-140 min tona qədər polad əridilir və ölkənin polada olan tələbatını tam ödəyir. Əlvan metallurgiya Təl-Əvivdəkialüminium prokatı istehsal edən zavodla, həmçinin Timna və Təl-Əvivdəki iri mis əritmə zavodları ilə təmsil olunur. Kimya sənayesi İsrailin dünya standartları səviyyəsində inkişaf etmiş sənaye sahəsidir. Ölkənin kimya müəssisələrində yüzlərcə müxtəlif kimyəvi məmulatlar istehsal edən onlarca müəssisə var. İsrailin kimya sənayesi məhsulların (mineral gübrələr, yağ-boya məmulatları, dərman preparatları və s.) dünya bazarlarına ayaq aça bilmişlər. Məsələn, əczaçılıq sənayesi müəssisələrinin 75%-i ölkədən ixrac olunur. Son illərdə İsraildə şin istehsal edən iki böyük müəssisə tikilib istifadəyə verilmişdir. Ölkənin Hayfa və Aşdod şəhərlərində idxal olunan xam neftlə işləyən iki böyük neftemalı zavodu fəaliyyət göstərir. İsrail dünyada almaz və brilyant istehsalı ilə də məşhurdur. Dünyada cilalanan almazların 40 %-i İsrailin payına düşür.
İsrail müstəqilliyinin ilk illərində hərbi sənaye sahələrinin inkişafına xüsusi fikir verir. Ölkədə olan hərbi zavodlarda tank, təyyarə, kater tipli hərbi gəmilər, raketdən müdafiə sistemləri və orta məsafəli raketlər istehsal olunur. Hazırlanmış silahların təqribən yarısı dünya bazarına çıxarılır. Ölkənin bütün yaşayış məntəqələrində yüngül (əsasən toxuculuq, ayaqqabı və gön dəri istehsalı) və yeyinti sənaye müəssisələri fəaliyyət göstərir. Yeyinti sənayesi əsasən meyvə-tərəvəz və ət konservləri müəssisələri ilə təmsil olunmuşdur.
Kənd təsərrüfatı
İsrailin kənd təsərrüfatı qonşu ərəb ölkələrinə nisbətən yüksək dərəcədə mexanikləşdirilmiş və avtomatlaşdırılmışdır. Torpaqlar gübrə ilə yaxşı təmin olunmuşlar. Çatışmayan cəhət ancaq su problemidir. Bunu da işlənilmiş suları yenidən təmizləmək və ondan qənaətlə istifadə etmək hesabına ödəyirlər. Ölkənin əsas kənd təsərrüfatı məhsullarına (un, bitki yağları, ət və şəkərdən başqa) olan tələbatını ödəməklə yanaşı hər il orta hesabla 600-700 mln. dollar dəyərində kənd təsərrüfat məhsulları da ixrac edir. İsraildə torpaq dövlət mülkiyyətindədir. Kənd təsərrüfatında aparıcı sahə yüksək məhsuldarlı heyvandarlıqdır. Təbii otlaqları olan uzaq ərazilərdə, həmçinin ərəb mənşəli əhalinin təsərrüfatlarında qoyunçuluq geniş yayılmışdır. İribuynuzlu qaramal əsasən tövlə şəraitində saxlanılır. İsrail bu sahədə Qərbi Avropa ölkələrinin təcrübəsindən maksimum istifadə edir. Ölkədə əkin sahələrinin ümumi sahəsi 700 min hektardır. Bunun 250 min hektarı suvarılır, qalanlarında isə dəmyə əkinçiliyi inkişaf etmişdir. Taxılın məhsuldarlığı yüksəkdir. Orta hesabla hər hektardan 35 sentner taxıl məhsulu əldə edilir. Texniki bitkilərdən yağverən bitkilərin (əsasən günəbaxan, yer fındığı, pampıq) becərilməsinə xüsusi fikir verilir. Bitkiçilikdən gələn gəlirin təqribən 15%-i tərəvəz məhsullarının payına düşür. Ölkədə meyvəçilik, o cümlədən, sitrus meyvəçiliyinin inkişafına xüsusi fikir verilir.
Nəqliyyatı
İxracatında çay nəqliyyatı istisna olmaqla nəqliyyatın bütün növləri inkişaf etmişdir. Dəmir yollarının ümumi uzunluğu 610 km, avtomobil yollarının uzunluğu təqribən 16,0 min km, boru kəmərlərinin uzunluğu isə 998 km-dir. Hava nəqliyyatı əsasən beynəlxalq daşımalarla məşğuldur. Dəniz nəqliyyatı beynəlxalq yük və sərnişin daşımalarına xidmət edir. Ölkədə Hayfa, Aşdod və Eylat kimi üç müasir port fəaliyyət göstərir.
Xarici ticarət
Ölkənin xarici siyasətinin ən tutarlı cəhətlərindən biri ABŞ və Qərbi Avropanı strateji müttəfiq görməkdir. Bununla belə ötən əsrin 90-cı illərinin ortalarından Cənub-Şərqi Asiyada, Latın Amerikasında və Şərqi Avropada işgüzar fəallığın artması gözə çarpmağa başlamışdır. 2003-cü ildə ölkədən ixrac olunan malların dəyəri 32 mlrd. dollar həcmində olduğu halda idxal, həmçinin dəyəri 36 mlrd. dollar təşkil etmişdir. İxracat potensialına malik əsas sahə yüksək texnologiya və hərbi sənaye məhsullarıdır. Elmi tutarlı ixracat göstəricisinə görə İsrail ancaq ABŞ-dan geri qalır. İdxal strukturunda yanacaq, cilalanmış almaz, nəqliyyat təyyarələri və vertolyotlar, sənaye avadanlıqları və hərbi ləvazimatlar üstünlük təşkil edir. ABŞ ölkənin başlıca ticarət ortağı olaraq qalır. İsrailin xarici ticarət dövriyyəsinin təqribən 20%-i ABŞ-ın payına düşür. ABŞ İsrailə hər il orta hesabla əvəzsiz olaraq 3 mlrd. dollar həcmində maddi yardım göstərir. 2003-cü ildə ölkədə cəmləşən xarici investisiyaların həcmi 52 mlrd. 2003-cü ildə ölkənin xarici borclarının miqdarı 71 mlrd. dollara çatmışdır. Son zamanlar İsrail Yaxın Şərqin mühüm maliyyə mərkəzlərindən birinə çevrilməkdədir. Ölkənin milli pul vahidi yeni şekeldir. Məzənnəyə görə 1 yeni şekel 1 ABŞ dollarına bərabər tutulur. Bir şekel isə 100 aqora bərabərdir.
İstinadlar
Avqust 28, 2021
israil, iqtisadiyyatı, regionun, inkişaf, etmiş, dövlətidir, istehsal, qüvvələrinin, sosial, iqtisadi, strukturuna, istehsalın, xarakterinə, görə, israil, inkişaf, emiş, ölkələr, qrupuna, edilir, ölkənin, qısa, müddət, ərzində, sürətli, inkişaf, etməsinin, əsa. Israil iqtisadiyyati regionun en inkisaf etmis dovletidir Istehsal quvvelerinin sosial iqtisadi strukturuna ve istehsalin xarakterine gore Israil inkisaf emis olkeler qrupuna aid edilir Olkenin qisa muddet erzinde suretli inkisaf etmesinin esas sebebleri iri imperialist dovletlerin ve beynelxalq sionizm dairelerinin olkeye guclu maliyye iqtisadi texniki ve siyasi yardimi immiqrantlar arasinda cox savadli mutexessislerin olmasi idi 2005 ci il ucun Israilin umummilli mehsulun deyerce hecmi 110 mlrd ABS dollarini otmusdu Adambasina dusen gelir ise 20 min dollara yaxinlasmisdir 1995 2000 ci illerde olkede iqtisadi inkisaf sureti 5 6 2000 2005 ci illerde ise 2 3 faize beraber olmusdur Musteqilliyin ilk 10 illiklerinde iqtisadi siyasetde neheng miqyasli dovlete ve hemkarlar ittifaqina mexsus mulkiyyete cox feal dovlet tenzimlenmesi musahide olunurdusa oten esrin 90 ci illerinin evvellerinde hokumet yeni iqtisadi siyaset konsepsiyasini heyata kecirmeye baslamisdir Bu konsepsiyada yenilik azad reqabete ve qiymetlerin serbestliyine yol acmis dovlet sirketlerin tenzimleyici fealiyyetini minimuma endirmisdir Dovlet hemkarlar ittifaqi mulkiyyetine mexsus zeif sirketleri ozellesdirir xarici investisiyalar ucun elverisli serait yaradirdi Israil elme ve elmi tedqiqatlara xususi fikir veren olkelerden biridir Umumdaxili mehsulun illik deyerinin teqriben 3 faizi elmi tedqiqatlara ve eksperimental islere yoneldilir Neqev sehrasinda ABS in Silikon vadisinin analoqu yaradilmisdir Bu sahenin inkisafina her il 1 2 mlrd dollar xarici investisiya yoneldilir Israil dunyada gunes enerjisinden istifadede kend teserrufatinda tetbiq edilen genealoji muhendislikde pilotsuz kesfiyyatci teyyarelerin istehsalinda liderliyini qoruyur Israil 1988 ci ilde ilk peykini kosmosa cixarmisdir Olkenin milli istehsali olan nuve silahi ve atom energetikasi texnologiyasi vardir Inkisaf etmis olkelerin ekseriyyetinde oldugu kimi Israilde de issizlik movcuddur Issizlik seviyyesi 2004 cu ilde 9 10 faiz heddinde olmusdur Israil zehmetkeslerinin menafeyini Histadrut Hemkarlar Ittifaqi birliyi mudafie edir Bu teskilatda 1 5 mln nefer isci birlesir ve o bir cox muessise ve sirketlerin sahibi ve ya ortagidir Mundericat 1 Senaye 2 Kend teserrufati 3 Neqliyyati 4 Xarici ticaret 5 IstinadlarSenaye RedakteIsrail faydali qazintilarla zeif temin olundugunden onun hasilat senayesi o qeder de inkisaf etmemisdir Lakin son illerde Araliq denizinin Israile aid olan hissesinde umumi ehtiyati texminen 1 trilyon kubmetr olan tebii qaz yataqlari askar edilmisdir Hazirda bu yataqlarda aktiv olaraq tebii qaz hasilati aparilir ve bunun hesabina Israil tebii qaza olan daxili ehtiyatini tam olaraq odeyir Hazirda tebii qazin Kipr Iordaniya ve diger olkelere ixrac olunmasi haqqinda danisiqlar aparilir Hasilat senayesinin esasini Olu denizdeki natrium ve brom duzlari ve Neqev sehrasindaki fosfor istehsali teskil edir Cixarilan fosfatin ucde iki hissesi Nxal Sin yataqlarinin payina dusur Israil neinki fosfata olan daxili telebatini tam odeyir hetta onu dunya bazarina da cixarir Bunun ucun Asdod seherinde xususi liman tikilmisdir Olu denizden cixarilan muxtelif duzlarin bir qismi olkenin daxili telebatini odemek ucun bir qismi ise ixrac ucun istifade olunur Olkede irili xirdali 60 a qeder istilik elektrik stansiyasi movcuddur Bu stansiyalar il erzinde 30 mlrd kvt saata qeder elektrik enerjisi istehsal ede bilirler Bu hasilatin 95 ni idxal olunmus mazutla isleyen stansiyalar verir Olkede arid iqlim movcud oldugundan israilliler gunes enerjisinden de maksimum istifade edirler Gunes batareyalari meiset cihazlarinin enerjiye olan telebatlarinin 40 ni odeyir Israilde kicikhecmli bir nece atom elektrik stansiyalari da fealiyyet gosterir Israilde su techizati ayrica bir senaye sahesi kimi fealiyyet gosterir Dovletin nezareti altinda olan bu sahe ile 40 a qeder temizleyici muessise mesgul olur Emaledici senaye Israilin inkisaf etmis senaye sahelerinden biridir Metal emalinda musterek kapitala malik yigma muessiseleri ustunluk teskil edir Bele muessiselerde elektron texniki cihazlar tibbde isledilen cihaz ve avadanliqlar avtomobiller kend teserrufat avadanliqlari ve masinlari muxtelif teyinatli dezgahlar ve s istehsal olunur Akkod seherinde yerlesen metallurgiya muessisesinde getirilme filizlerden istifade etmekle ilde 130 140 min tona qeder polad eridilir ve olkenin polada olan telebatini tam odeyir Elvan metallurgiya Tel Evivdeki aluminium prokati istehsal eden zavodla hemcinin Timna ve Tel Evivdeki iri mis eritme zavodlari ile temsil olunur Kimya senayesi Israilin dunya standartlari seviyyesinde inkisaf etmis senaye sahesidir Olkenin kimya muessiselerinde yuzlerce muxtelif kimyevi memulatlar istehsal eden onlarca muessise var Israilin kimya senayesi mehsullarin mineral gubreler yag boya memulatlari derman preparatlari ve s dunya bazarlarina ayaq aca bilmisler Meselen eczaciliq senayesi muessiselerinin 75 i olkeden ixrac olunur Son illerde Israilde sin istehsal eden iki boyuk muessise tikilib istifadeye verilmisdir Olkenin Hayfa ve Asdod seherlerinde idxal olunan xam neftle isleyen iki boyuk neftemali zavodu fealiyyet gosterir Israil dunyada almaz ve brilyant istehsali ile de meshurdur Dunyada cilalanan almazlarin 40 i Israilin payina dusur Israil musteqilliyinin ilk illerinde herbi senaye sahelerinin inkisafina xususi fikir verir Olkede olan herbi zavodlarda tank teyyare kater tipli herbi gemiler raketden mudafie sistemleri ve orta mesafeli raketler istehsal olunur Hazirlanmis silahlarin teqriben yarisi dunya bazarina cixarilir Olkenin butun yasayis menteqelerinde yungul esasen toxuculuq ayaqqabi ve gon deri istehsali ve yeyinti senaye muessiseleri fealiyyet gosterir Yeyinti senayesi esasen meyve terevez ve et konservleri muessiseleri ile temsil olunmusdur Kend teserrufati RedakteIsrailin kend teserrufati qonsu ereb olkelerine nisbeten yuksek derecede mexaniklesdirilmis ve avtomatlasdirilmisdir Torpaqlar gubre ile yaxsi temin olunmuslar Catismayan cehet ancaq su problemidir Bunu da islenilmis sulari yeniden temizlemek ve ondan qenaetle istifade etmek hesabina odeyirler Olkenin esas kend teserrufati mehsullarina un bitki yaglari et ve sekerden basqa olan telebatini odemekle yanasi her il orta hesabla 600 700 mln dollar deyerinde kend teserrufat mehsullari da ixrac edir Israilde torpaq dovlet mulkiyyetindedir Kend teserrufatinda aparici sahe yuksek mehsuldarli heyvandarliqdir Tebii otlaqlari olan uzaq erazilerde hemcinin ereb menseli ehalinin teserrufatlarinda qoyunculuq genis yayilmisdir Iribuynuzlu qaramal esasen tovle seraitinde saxlanilir Israil bu sahede Qerbi Avropa olkelerinin tecrubesinden maksimum istifade edir Olkede ekin sahelerinin umumi sahesi 700 min hektardir Bunun 250 min hektari suvarilir qalanlarinda ise demye ekinciliyi inkisaf etmisdir Taxilin mehsuldarligi yuksekdir Orta hesabla her hektardan 35 sentner taxil mehsulu elde edilir Texniki bitkilerden yagveren bitkilerin esasen gunebaxan yer findigi pampiq becerilmesine xususi fikir verilir Bitkicilikden gelen gelirin teqriben 15 i terevez mehsullarinin payina dusur Olkede meyvecilik o cumleden sitrus meyveciliyinin inkisafina xususi fikir verilir Neqliyyati RedakteIxracatinda cay neqliyyati istisna olmaqla neqliyyatin butun novleri inkisaf etmisdir Demir yollarinin umumi uzunlugu 610 km avtomobil yollarinin uzunlugu teqriben 16 0 min km boru kemerlerinin uzunlugu ise 998 km dir Hava neqliyyati esasen beynelxalq dasimalarla mesguldur Deniz neqliyyati beynelxalq yuk ve sernisin dasimalarina xidmet edir Olkede Hayfa Asdod ve Eylat kimi uc muasir port fealiyyet gosterir Xarici ticaret RedakteOlkenin xarici siyasetinin en tutarli cehetlerinden biri ABS ve Qerbi Avropani strateji muttefiq gormekdir Bununla bele oten esrin 90 ci illerinin ortalarindan Cenub Serqi Asiyada Latin Amerikasinda ve Serqi Avropada isguzar fealligin artmasi goze carpmaga baslamisdir 2003 cu ilde olkeden ixrac olunan mallarin deyeri 32 mlrd dollar hecminde oldugu halda idxal hemcinin deyeri 36 mlrd dollar teskil etmisdir Ixracat potensialina malik esas sahe yuksek texnologiya ve herbi senaye mehsullaridir Elmi tutarli ixracat gostericisine gore Israil ancaq ABS dan geri qalir Idxal strukturunda yanacaq cilalanmis almaz neqliyyat teyyareleri ve vertolyotlar senaye avadanliqlari ve herbi levazimatlar ustunluk teskil edir ABS olkenin baslica ticaret ortagi olaraq qalir Israilin xarici ticaret dovriyyesinin teqriben 20 i ABS in payina dusur ABS Israile her il orta hesabla evezsiz olaraq 3 mlrd dollar hecminde maddi yardim gosterir 2003 cu ilde olkede cemlesen xarici investisiyalarin hecmi 52 mlrd 2003 cu ilde olkenin xarici borclarinin miqdari 71 mlrd dollara catmisdir Son zamanlar Israil Yaxin Serqin muhum maliyye merkezlerinden birine cevrilmekdedir Olkenin milli pul vahidi yeni sekeldir Mezenneye gore 1 yeni sekel 1 ABS dollarina beraber tutulur Bir sekel ise 100 aqora beraberdir Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Israil iqtisadiyyati amp oldid 6065649, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
