| Motor neyron | |
|---|---|
| |

Motor neyron (və ya motoneyron və ya hərəkət neyronu) — hüceyrə gövdəsi motor korteksində, beyin sapında və ya onurğa beynində yerləşən və aksonu (lifi) onurğa beyninə və ya onurğa beyni xaricinə çıxan neyron. Motor neyron bilavasitə və ya dolayı yolla təsiredici orqanlara, əsasən əzələ vəzilərinə nəzarət edir.
İki növ motor neyronu var - yuxarı motor neyronu və aşağı motor neyronu. Üst motor neyronlarından olan aksonlar onurğa beynindəki interneyronlara və bəzən birbaşa aşağı motor neyronlarına sinaps edir.
Aşağı motor neyronlarından olan aksonlar onurğa beynindən effektorlara siqnal daşıyan efferent sinir lifləridir. Aşağı motor neyronlarının növləri:
- alfa motor neyronları
- beta motor neyronları
- qamma motor neyronları
Tək bir motor neyron bir çox əzələ lifini innervasiya edə bilər və bir əzələ lifi bir əzələ daralması üçün tələb olunan müddətdə bir çox fəaliyyət potensialına məruz qala bilər. İnnervasiya sinir-əzələ qovşağında baş verir və seğirmələr toplama və ya tetanik daralma ilə üst-üstə düşə bilər. Ayrı-ayrı seğirmələr bir-birindən fərqlənə bilər və gərginlik tədricən artır və nəticədə bir yaylaya çatır.
İnkişafı
| ]Motor neyronları embrion inkişafın erkən dövründə inkişaf etməyə başlayır və motor funksiyası uşaqlıqda yaxşı inkişaf etməyə davam edir. Sinir borusunda hüceyrələr ya rostral-kaudal oxda, ya da ventral-dorsal oxda yerləşir. Motor neyron aksonları inkişafın 4-cü həftəsində ventral dorsal oxun (bazal lamina) ventral bölgəsindən çıxmağa başlayır.
OLIG2 geni hüceyrə dövrünün tamamlanmasına səbəb olan və həmçinin motor neyron inkişafı ilə bağlı əlavə transkripsiya faktorlarını stimullaşdıran Ngn2-nin ifadəsini stimullaşdırmaqda roluna görə çox vacibdir.
| Motor sütunu | Onurğa beynində yerləşmə | Hədəf |
| Orta motor sütunu | Bütün uzunluğu boyunca olan | Eksenel əzələlər |
| Hipaksiyal motor sütunu | Torakal bölgə | Bədən divarının əzələləri |
| Preganglionik motor sütunu | Torakal bölgə | Simpatik qanqlion |
| Yanal motor sütunu | Braxial və bel bölgəsi (hər iki bölgə daha sonra medial və yan domenlərə bölünür) | Əzaların əzələləri |
| Frenik motor sütunu | Servikal bölgə | Diafraqma |
Anatomiya və fiziologiyası
| ]

Üst motor neyronları
| ]Yuxarı motor neyronları presentral girusda yerləşən motor korteksində yaranır. Əsas motor korteksini təşkil edən hüceyrələr nəhəng piramidal hüceyrələr olan Betz hüceyrələridir. Bu hüceyrələrin aksonları korteksdən aşağı enərək kortikon-onurğa yolunu əmələ gətirir.
Kortikomotor neyronlar birincil korteksdən birbaşa onurğa beyninin ventral buynuzunda olan motor neyronlara proyeksiya edir. Onların aksonları bir çox əzələlərin onurğa motor neyronlarında, eləcə də onurğa interneyronlarında sinaps edir. Onlar primatlara xasdır və onların funksiyası fərdi barmaqların nisbətən müstəqil idarə olunması daxildir.
Kortikomotor neyronlar bu günə qədər ikincil motor bölgələrində deyil yalnız birincil motor korteksində tapılıb.
Sinir yolları
| ]Sinir yolları ağ maddə kimi akson dəstələridir, təsir potensialını öz effektorlarına daşıyır. Onurğa beynində bu enən yollar müxtəlif bölgələrdən impulslar daşıyır. Bu yollar həm də aşağı motor neyronlarının mənşə yeri kimi xidmət edir. Onurğa beynində 7 əsas enən motor yolu var:
- Yan kortikospinal yol
- Rubrospinal yol
- Yanal retikulospinal yol
- Vestibulospinal yol
- Medial retikulospinal yol
- Tektospinal yol
- Ön kortikospinal yol
Aşağı motor neyronları
| ]Aşağı motor neyronları onurğa beynindən yaranan və effektor hədəfləri birbaşa və ya dolayı yolla innervasiya edənlərdir. Bu neyronların hədəfi dəyişir, lakin somatik sinir sistemində hədəf bir növ əzələ lifi olacaqdır. Aşağı motor neyronlarının 3 əsas kateqoriyası var, onları da alt kateqoriyalara bölmək olar
Hədəflərinə görə motor neyronları 3 geniş kateqoriyaya bölünür:
- Somatik motor neyronları
- Xüsusi visseral motor neyronları
- Ümumi visseral motor neyronları
Sinir-əzələ birləşmələri
| ]Tək bir motor neyron bir çox əzələ lifini innervasiya edə bilər və bir əzələ lifi bir əzələ seğirməsi üçün tələb olunan vaxt ərzində bir çox fəaliyyət potensialına məruz qala bilər. Nəticə olaraq, bir hərəkət potensialı seğirmə tamamlanmamışdan əvvəl gəlirsə, seğirmələr ya toplama, ya da tetanik daralma yolu ilə bir-birinin üzərinə düşə bilər. Xülasə, əzələ dəfələrlə təkrar stimullaşdırılır ki, somatik sinir sistemindən gələn əlavə fəaliyyət potensialı seğirmə bitməzdən əvvəl gəlir. Beləliklə, seğirmələr bir-birinə üst-üstə düşür və tək bir bükülmə qüvvəsindən daha böyük gücə səbəb olur. Tetanik daralma daimi, çox yüksək tezlikli stimullaşdırma nəticəsində yaranır - fəaliyyət potensialları o qədər sürətlə gəlir ki, fərdi seğirmələr fərqlənmir və gərginlik yavaş-yavaş yüksəlir və nəticədə maksimuma çatır.
Motor neyronlarına sinaptik giriş
| ]Motor neyronları premotor neyronlardan sinaptik giriş alır. Premotor neyronlar
- onurğa beynində hüceyrə gövdələri olan onurğa interneyronları
- periferiyadan və sinapslardan məlumatı birbaşa motor neyronlara ötürən duyğu neyronları
- beyin və beyin sapından məlumat ötürən enən neyronlar ola bilər.
Sinapslar həyəcanlandırıcı, inhibitor, elektrik və ya neyromodulyator ola bilər.
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- "Afferent vs. Efferent: AP® Psych Crash Course Review | Albert.io". Albert Resources (ingilis). 2 dekabr 2019. 25 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 aprel 2021.
- Tortora, Gerard; Derrickson, Bryan. Principles of Anatomy & Physiology (14th). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. 2014. 406, 502, 541. ISBN .
- Pocock, Gillian; Richards, Christopher D. Human physiology : the basis of medicine (3rd). Oxford: Oxford University Press. 2006. 151–153. ISBN .
- Schacter D.L., Gilbert D.T., and Wegner D.M. (2011) Psychology second edition. New York, NY: Worth
- Russell, Peter. Biology - Exploring the Diversity of Life. Toronto: Nelson Education. 2013. 946. ISBN .
- Tortora, Gerard; Derrickson, Bryan. Principles of Anatomy Physiology (14th). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. 2011. 1090–1099. ISBN .
- Sadler, T. Langman's medical embryology (11th). Philadelphia: Lippincott William & Wilkins. 2010. 299–301. ISBN .
- Davis-Dusenbery, BN; Williams, LA; Klim, JR; Eggan, K. "How to make spinal motor neurons". Development. 141 (3). fevral 2014: 491–501. doi:10.1242/dev.097410. PMID 24449832.
- Edgar R, Mazor Y, Rinon A, Blumenthal J, Golan Y, Buzhor E, Livnat I, Ben-Ari S, Lieder I, Shitrit A, Gilboa Y, Ben-Yehudah A, Edri O, Shraga N, Bogoch Y, Leshansky L, Aharoni S, West MD, Warshawsky D, Shtrichman R. "LifeMap Discovery™: The Embryonic Development, Stem Cells, and Regenerative Medicine Research Portal". PLOS ONE. 8 (7). 2013: e66629. Bibcode:2013PLoSO...866629E. doi:10.1371/journal.pone.0066629. ISSN 1932-6203. PMC 3714290. PMID 23874394.
- Philippidou, Polyxeni; Walsh, Carolyn; Aubin, Josée; Jeannotte, Lucie; Dasen, Jeremy S. "Sustained Hox5 Gene Activity is Required for Respiratory Motor Neuron Development". Nature Neuroscience. 15 (12). 2012: 1636–1644. doi:10.1038/nn.3242. ISSN 1097-6256. PMC 3676175. PMID 23103965.
- "Arxivlənmiş surət". 15 mart 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2023.
- Fitzpatrick, D. (2001) The Primary Motor Cortex: Upper Motor Neurons That Initiate Complex Voluntary Movements. In D. Purves, G.J. Augustine, D. Fitzpatrick, et al. (Ed.), Neuroscience. Retrieved from "The Primary Motor Cortex: Upper Motor Neurons That Initiate Complex Voluntary Movements - Neuroscience - NCBI Bookshelf". 5 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
- Mack, Sarah; Kandel, Eric R.; Jessell, Thomas M.; Schwartz, James H.; Siegelbaum, Steven A.; Hudspeth, A. J. Principles of neural science. Kandel, Eric R. (5th). New York. 2013. ISBN . OCLC 795553723.
- Lemon, Roger N. "Descending Pathways in Motor Control". Annual Review of Neuroscience (ingilis). 31 (1). 4 aprel 2008: 195–218. doi:10.1146/annurev.neuro.31.060407.125547. ISSN 0147-006X. PMID 18558853.
- Isa, T. "Direct and indirect cortico-motoneuronal pathways and control of hand/arm movements". Physiology. 22 (2). aprel 2007: 145–152. doi:10.1152/physiol.00045.2006. PMID 17420305.
- Tortora, G. J., Derrickson, B. (2011). The Spinal Cord and Spinal Nerves. In B. Roesch, L. Elfers, K. Trost, et al. (Ed.), Principles of Anatomy and Physiology (pp. 443-468). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
- Fitzpatrick, D. (2001) Lower Motor Neuron Circuits and Motor Control: Overview. In D. Purves, G.J. Augustine, D. Fitzpatrick, et al. (Ed.), Neuroscience. Retrieved from "Lower Motor Neuron Circuits and Motor Control - Neuroscience - NCBI Bookshelf". 5 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
- "CHAPTER NINE". www.unc.edu. 5 noyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 dekabr 2017.
Xarici keçidlər
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Motor neyron Vikianbarda elaqeli mediafayllar Motor neyron ve ya motoneyron ve ya hereket neyronu huceyre govdesi motor korteksinde beyin sapinda ve ya onurga beyninde yerlesen ve aksonu lifi onurga beynine ve ya onurga beyni xaricine cixan neyron Motor neyron bilavasite ve ya dolayi yolla tesiredici orqanlara esasen ezele vezilerine nezaret edir Iki nov motor neyronu var yuxari motor neyronu ve asagi motor neyronu Ust motor neyronlarindan olan aksonlar onurga beynindeki interneyronlara ve bezen birbasa asagi motor neyronlarina sinaps edir Asagi motor neyronlarindan olan aksonlar onurga beyninden effektorlara siqnal dasiyan efferent sinir lifleridir Asagi motor neyronlarinin novleri alfa motor neyronlari beta motor neyronlari qamma motor neyronlari Tek bir motor neyron bir cox ezele lifini innervasiya ede biler ve bir ezele lifi bir ezele daralmasi ucun teleb olunan muddetde bir cox fealiyyet potensialina meruz qala biler Innervasiya sinir ezele qovsaginda bas verir ve segirmeler toplama ve ya tetanik daralma ile ust uste duse biler Ayri ayri segirmeler bir birinden ferqlene biler ve gerginlik tedricen artir ve neticede bir yaylaya catir Inkisafi span Motor neyronlari embrion inkisafin erken dovrunde inkisaf etmeye baslayir ve motor funksiyasi usaqliqda yaxsi inkisaf etmeye davam edir Sinir borusunda huceyreler ya rostral kaudal oxda ya da ventral dorsal oxda yerlesir Motor neyron aksonlari inkisafin 4 cu heftesinde ventral dorsal oxun bazal lamina ventral bolgesinden cixmaga baslayir OLIG2 geni huceyre dovrunun tamamlanmasina sebeb olan ve hemcinin motor neyron inkisafi ile bagli elave transkripsiya faktorlarini stimullasdiran Ngn2 nin ifadesini stimullasdirmaqda roluna gore cox vacibdir Onurga beyninin motor sutunlari Motor sutunu Onurga beyninde yerlesme HedefOrta motor sutunu Butun uzunlugu boyunca olan Eksenel ezelelerHipaksiyal motor sutunu Torakal bolge Beden divarinin ezeleleriPreganglionik motor sutunu Torakal bolge Simpatik qanqlionYanal motor sutunu Braxial ve bel bolgesi her iki bolge daha sonra medial ve yan domenlere bolunur Ezalarin ezeleleriFrenik motor sutunu Servikal bolge DiafraqmaAnatomiya ve fiziologiyasi span Onurga beyni yollariOnurga beyninde asagi motor neyronlarinin yeriUst motor neyronlari span Yuxari motor neyronlari presentral girusda yerlesen motor korteksinde yaranir Esas motor korteksini teskil eden huceyreler neheng piramidal huceyreler olan Betz huceyreleridir Bu huceyrelerin aksonlari korteksden asagi enerek kortikon onurga yolunu emele getirir Kortikomotor neyronlar birincil korteksden birbasa onurga beyninin ventral buynuzunda olan motor neyronlara proyeksiya edir Onlarin aksonlari bir cox ezelelerin onurga motor neyronlarinda elece de onurga interneyronlarinda sinaps edir Onlar primatlara xasdir ve onlarin funksiyasi ferdi barmaqlarin nisbeten musteqil idare olunmasi daxildir Kortikomotor neyronlar bu gune qeder ikincil motor bolgelerinde deyil yalniz birincil motor korteksinde tapilib Sinir yollari span Sinir yollari ag madde kimi akson desteleridir tesir potensialini oz effektorlarina dasiyir Onurga beyninde bu enen yollar muxtelif bolgelerden impulslar dasiyir Bu yollar hem de asagi motor neyronlarinin mense yeri kimi xidmet edir Onurga beyninde 7 esas enen motor yolu var Yan kortikospinal yol Rubrospinal yol Yanal retikulospinal yol Vestibulospinal yol Medial retikulospinal yol Tektospinal yol On kortikospinal yolAsagi motor neyronlari span Asagi motor neyronlari onurga beyninden yaranan ve effektor hedefleri birbasa ve ya dolayi yolla innervasiya edenlerdir Bu neyronlarin hedefi deyisir lakin somatik sinir sisteminde hedef bir nov ezele lifi olacaqdir Asagi motor neyronlarinin 3 esas kateqoriyasi var onlari da alt kateqoriyalara bolmek olar Hedeflerine gore motor neyronlari 3 genis kateqoriyaya bolunur Somatik motor neyronlari Xususi visseral motor neyronlari Umumi visseral motor neyronlariSinir ezele birlesmeleri span Tek bir motor neyron bir cox ezele lifini innervasiya ede biler ve bir ezele lifi bir ezele segirmesi ucun teleb olunan vaxt erzinde bir cox fealiyyet potensialina meruz qala biler Netice olaraq bir hereket potensiali segirme tamamlanmamisdan evvel gelirse segirmeler ya toplama ya da tetanik daralma yolu ile bir birinin uzerine duse biler Xulase ezele defelerle tekrar stimullasdirilir ki somatik sinir sisteminden gelen elave fealiyyet potensiali segirme bitmezden evvel gelir Belelikle segirmeler bir birine ust uste dusur ve tek bir bukulme quvvesinden daha boyuk guce sebeb olur Tetanik daralma daimi cox yuksek tezlikli stimullasdirma neticesinde yaranir fealiyyet potensiallari o qeder suretle gelir ki ferdi segirmeler ferqlenmir ve gerginlik yavas yavas yukselir ve neticede maksimuma catir Motor neyronlarina sinaptik giris span Motor neyronlari premotor neyronlardan sinaptik giris alir Premotor neyronlar onurga beyninde huceyre govdeleri olan onurga interneyronlari periferiyadan ve sinapslardan melumati birbasa motor neyronlara oturen duygu neyronlari beyin ve beyin sapindan melumat oturen enen neyronlar ola biler Sinapslar heyecanlandirici inhibitor elektrik ve ya neyromodulyator ola biler Hemcinin bax span Yan amiotrofik skleroz Sinir Hereket siniriIstinadlar span Afferent vs Efferent AP Psych Crash Course Review Albert io Albert Resources ingilis 2 dekabr 2019 25 aprel 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 aprel 2021 Tortora Gerard Derrickson Bryan Principles of Anatomy amp Physiology 14th New Jersey John Wiley amp Sons Inc 2014 406 502 541 ISBN 978 1 118 34500 9 Pocock Gillian Richards Christopher D Human physiology the basis of medicine 3rd Oxford Oxford University Press 2006 151 153 ISBN 978 0 19 856878 0 Schacter D L Gilbert D T and Wegner D M 2011 Psychology second edition New York NY Worth Russell Peter Biology Exploring the Diversity of Life Toronto Nelson Education 2013 946 ISBN 978 0 17 665133 6 Tortora Gerard Derrickson Bryan Principles of Anatomy Physiology 14th New Jersey John Wiley amp Sons Inc 2011 1090 1099 ISBN 978 1 118 34500 9 Sadler T Langman s medical embryology 11th Philadelphia Lippincott William amp Wilkins 2010 299 301 ISBN 978 0 7817 9069 7 Davis Dusenbery BN Williams LA Klim JR Eggan K How to make spinal motor neurons Development 141 3 fevral 2014 491 501 doi 10 1242 dev 097410 PMID 24449832 Edgar R Mazor Y Rinon A Blumenthal J Golan Y Buzhor E Livnat I Ben Ari S Lieder I Shitrit A Gilboa Y Ben Yehudah A Edri O Shraga N Bogoch Y Leshansky L Aharoni S West MD Warshawsky D Shtrichman R LifeMap Discovery The Embryonic Development Stem Cells and Regenerative Medicine Research Portal PLOS ONE 8 7 2013 e66629 Bibcode 2013PLoSO 866629E doi 10 1371 journal pone 0066629 ISSN 1932 6203 PMC 3714290 PMID 23874394 Philippidou Polyxeni Walsh Carolyn Aubin Josee Jeannotte Lucie Dasen Jeremy S Sustained Hox5 Gene Activity is Required for Respiratory Motor Neuron Development Nature Neuroscience 15 12 2012 1636 1644 doi 10 1038 nn 3242 ISSN 1097 6256 PMC 3676175 PMID 23103965 Arxivlenmis suret 15 mart 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 oktyabr 2023 Fitzpatrick D 2001 The Primary Motor Cortex Upper Motor Neurons That Initiate Complex Voluntary Movements In D Purves G J Augustine D Fitzpatrick et al Ed Neuroscience Retrieved from The Primary Motor Cortex Upper Motor Neurons That Initiate Complex Voluntary Movements Neuroscience NCBI Bookshelf 5 iyun 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Mack Sarah Kandel Eric R Jessell Thomas M Schwartz James H Siegelbaum Steven A Hudspeth A J Principles of neural science Kandel Eric R 5th New York 2013 ISBN 9780071390118 OCLC 795553723 Lemon Roger N Descending Pathways in Motor Control Annual Review of Neuroscience ingilis 31 1 4 aprel 2008 195 218 doi 10 1146 annurev neuro 31 060407 125547 ISSN 0147 006X PMID 18558853 Isa T Direct and indirect cortico motoneuronal pathways and control of hand arm movements Physiology 22 2 aprel 2007 145 152 doi 10 1152 physiol 00045 2006 PMID 17420305 Tortora G J Derrickson B 2011 The Spinal Cord and Spinal Nerves In B Roesch L Elfers K Trost et al Ed Principles of Anatomy and Physiology pp 443 468 New Jersey John Wiley amp Sons Inc Fitzpatrick D 2001 Lower Motor Neuron Circuits and Motor Control Overview In D Purves G J Augustine D Fitzpatrick et al Ed Neuroscience Retrieved from Lower Motor Neuron Circuits and Motor Control Neuroscience NCBI Bookshelf 5 iyun 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 CHAPTER NINE www unc edu 5 noyabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 dekabr 2017 Xarici kecidler span Sherwood L Human Physiology From Cells to Systems 4th Pacific Grove CA Brooks Cole 2001 ISBN 0 534 37254 6 Marieb E N Mallatt J Human Anatomy 2nd Menlo Park CA Benjamin Cummings 1997 ISBN 0 8053 4068 8 Lugetler ve ensiklopediyalarBoyuk katalan Britannica onlayn Britannica onlayn Normativ yoxlamaBNF 119383038 GND 4135747 4 LCCN sh85087586 Microsoft 2776752467 2908896352 2911162572 NKC ph543016 Kateqoriyalar AnatomiyaBeyin
