fbpx
Wikipedia

Zəngəzur qəzası

Avqust 06, 2021

Zəngəzur qəzası — Yelizavetpol quberniyası tərkibində inzibati ərazi vahidi.

Zəngəzur qəzası
Quberniyanın gerbi
Ölkə Rusiya İmperiyası
AXC
Azərbaycan SSR
Quberniya Yelizavetpol quberniyası
Mərkəzi Gorus
Yaradılıb 1868
Ləğv edilib 1929
Sahəsi 6829,7(1897) verst²
Əhalisi 37871 (1897) nəfər
Xəritə
Zəngəzur qəzası

Tarixi

Qarabağ regionunun Zəngəzur qəzasının sərhədləri şərqdən və şimal-şərqdən Şuşa, Cəbrayıl qəzaları, şimaldan Cavanşir qəzası, Ərəş qəzası Nuxa, Göyçay, qərbdən və cənub-qərbdən Naxçıvan və Şərur–Dərələyəz qəzaları, İrəvan quberniyası, Cənubi Azərbaycan Yelizavetpol qəzaları və Zaqatala, cənub və cənub-şərqdən Araz çayı hansı ki, Rusiya və İran dövləti arasındadır” kimi göstərilmişdir. 1873-cü ildə Yelizavetpol quberniyasında təsis olunmuş Qəza mərkəzi Gorus məntəqəsi idi. Qəza 3212, 5 kv. km sahəyə malik idi. Fəaliyyətinə 1929-cu ildə son qoyuldu

1867-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, Zəngəzur və Cavanşir sahələri Şuşa qəzasından ayrılıb müstəqil qəzalara çevrildilər. Zəngəzur ərazi etibarilə Araz çayı boyu ilə Meğridən başlamış Əkərəyə qədər, şimala doğru isə Qapıcıq, Xustup dağlarına, Zəngəzur sıra dağlarından Bərguşad dağlarınadək ərazini əhatə edir . XIX əsrdə yeni inzibati ərazi bölgüsünə əsasən, indiki Qapan, Gorus, Meğri, Sisyan, Laçın, Qubadlı, Zəngilan rayonları Zəngəzur qəzası adı ilə Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasına daxil olmuşdur.

1920-ci ilin axırında Ermənistan Respublikasının ərazisində sovet hakimiyyəti qurulan kimi xüsusilə Sovet Rusiyasının Xalq xarici işlər komissarı Çiçerinin, eləcə də Lenin, Stalin və Orconikidzenin təzyiqi ilə Zəngəzur iki yerə parçalandı — Laçın, Qubadlı, Zəngilan Azərbaycan SSR-in tərkibində qaldı, bolşeviklərin tabeliyinə keçmiş yeni sovet respublikasının "təhlükəsizlinin təminatçısı" olan XI ordunun qəsdən etinasızlığı ilə ermənilər tərəfindən işğal olunmuş digər dörd rayon isə, yaylaqlar istisna olunmaqla Ermənistana verildi. Sonralar həmin yaylaqlar da əlaltından ermənilər tərəfindən özününküləşdirildi.

Əslində Zəngəzurun Ermənistana verilməsi Böyük Britaniyanın o vaxtkı xarici işlər naziri lord Kerzonun layihəsi əsasında olmuşdur. Sovet Rusiyasının Xalq xarici işlər komissarı Çiçerinin Zəngəzur, Qarabağ, Ordubad, Şərur-Dərələyəz və Naxçıvan məsələsində tutduğu antiazərbaycan və antitürk mövqeni araşdırdıqda belə təsəvvür yaranır ki, görünür bolşeviklər ingilislərlə gizli danışıqlar əsasında bu barədə ümumi razılığa gəlmibmişlər. Bu layihənin həyata keçirilməsi ilə Türkiyə ilə Azərbaycan SSR və Orta Asiya arasında birbaşa əlaqə kəsilirdi. Bu isə həm ruslara, həm bütövlükdə qərb aləminə, həm də İrana çox sərf edirdi.

Çayın adı qıpçaqların zəngi tayfasının adı əsasında əmələ gəlmişdir, etnohidronimdir. Çayın adı dəyişdirilib Hrazdan çayı qoyulmuşdur. Zəngilər — İndiki Ermənistanın Zəngibasar (Masis) rayonunda kənddir. Rayon mərkəzindən 4 km şimal-qərbdə, Zəngi çayının sahilində yerləşir. 3 yanvar 1935-ci ilə kimi kəndin adı Donuzgiən (Donuzgirən) olmuşdur. Burada 1988-ci ilin noyabr-dekabr ayına kimi yalnız azərbaycanlılar yaşamışdır.

Zəngilər toponimi də türk mənşəlidir. Türk əsilli zəngilər nəsil adı ilə bağlıdır. F.Sümər yazır: «Əlcəzair və Suriyə hakimləri olan zəngilər də türk məmlük ailəsindən idilər». Ərəb ölkələrindəki məmlük türkləri qıpçaq tayfalarıdır. Deməli, zəngilər qıpçaq tayfalarından biridir. Etnotoponimdir və quruluşca sadə

Zəngəzur qəzasının dördüncü polis sahəsinin (Qubadlı nahiyəsi

Qarabağ regionunun digər qəzası olan Zəngəzur qəzasında beş polis məntəqəsi olub.

  • 1. Qarakilsə, bu polis məntəqəsində 15 kənd cəmiyyəti vardı.
  • 2. Xanazax, bu polis məntəqəsinə 23 kənd cəmiyyəti daxil idi.
  • 3. Dondarlı, bu polis məntəqəsinə 19 kənd cəmiyyəti daxil idi..
  • 4. Şıxauz bu polis məntəqəsinə 20 kənd cəmiyyəti daxil idi.
  • 5. Kəvər (Kavarta) bu polis məntəqəsi haqqında məlumat verilməmişdi (8, s.32-33).

Yenə də 1906-cı il Qafqaz təqvimlərinin məlumatlarında Zəngəzur qəzasında olankənd cəmiyyətləri Əlianlı (Alianlinskoe), Aldərə (Alidarinskoe), Əliqulu-Uşağı (AlikuluUşaqinskoe), Əliqulukənd (Alikulikendskoe), Əlili (Alilinskoe), Əngələvit (Anqelautskoe), Ərkivan (Arçevaninskoe), Astazur (Astazurskoe), Axlatian (Axlatianskoe), Babalı(Babalinskoe), Bazarçay (Bazarçayskoe), Bartaz (Bartazskoe), Bayandur (Bayandurskoe), Vağudi (Vaqudinskoe),Vartanazur (Vartanazurskoe), Qal (Qalıskoe), Qarar (Qararskoe),Gorus (Qeryusinskoe), Güdgüm (Qyudqyumskoe), Qyaqlin (Qyaqlinskoe), Dərəbas (Darabasskoe), Dərzalı (Darzalinskoe), Cağazur (Djaqazurskoe), Cahangirbəyli (Djaqanşirbeklinskoe), Cicimli (Djidjimlinskoe), Dondarlı (Dondarlinskoe), Dığ (Dıqskoe), Zəngilan (Zanqelanskoe), İskenderbeyli (İskanderbeqlinskoe), Kavart (Kavartskoe), Qazıqurdalı (Kazikurdalinskoe), Qaladərəsi (Kaladarasinskoe), Qaraqışlaq (Karakışlyakskoe), Gödəklər (Kedaklarskoe), Kercalanlı (Kerdjalanlinskoe), Kiratağ (Kirataqskoe), Lehvaz (Leqvazskoe), Malbəyli (Malbeklinskoe), Məmmədli (Mamedlinskoe), Mehri (Miqrinskoe), Mollalar (Mollalarskoe), Molla (Mollinskoe), Müsəlmanlar (Musulımanlarskoe),Noraşen (Noraşenskoe), Nüvədi (Nyuvadinskoe), Qrdaxlı (Qrdaklinskoe), Qxtar (Qxtarskoe), Qxçu (Qxçinskoe), Pirnaut (Pirnautskoe), Pirçevan (Pirçevanskoe), Piçanis (Piçanisskoe), Rabaid (Rabaidskoe), Saralı (Saralinskoe), Sarıyataq (Sariyataqskoe), Səfiyan(Safiyanskoe), Sofulu (Safulinskoe), Seyidlər (Seidlarskoe), Sisiyan (Sisianskoe), Tatev(Tatevskoe), Tirin (Tirinskoe), Udcanı (Udjanisskoe), Üz (Uzskoe), Hadcaqan (Xadjaqanskoe), Xəzinəvar (Xaznavarskoe), Xələc (Xaladjskoe), Xəndək (Xandakskoe), Xinzirak (Xinzirakskoe), Hot (Xotskoe), Şalat (Şalatskoe), Şalvin (Şalvinskoe), Şahnazuz(Şahnazuskoe), Şahsuvarlı (Şaxsuvarlinskoe), Şəki (Şekinskoe), Şinqer (Şinqerskoe), Şıxevi (Şixavinskoe), Şıxlar (Şixlyarskoe) kimi verilmişdi (9, s.243-244)

1910-cu ildə Zəngəzur qəzasında da 4 kənd şöbəsi yaradıldı. 

==Zəngəzur qəza rəisi ==
  • M.Namazəliyev
  • N.Pivaroviç

Əhalisi

  • 1886-cı ildə Gəncə (Yelizavetpol) quberniyasının Zəngəzur qəzasındakı 326 kənddən 154-ü azərbaycanlı kəndi (45,7 %), 91-i kürd kəndi (27,8%) və yalnız 81-i erməni kəndi (24,8%) olmuşdur.
  • 1889-cu ildə Zəngəzur qəzasının azərbaycanlı əhalisi ermənilərdən 1500 nəfər çox olmuşdur.
  • 1897-ci ildə isə Zəngəzurun əhalisi 142 min nəfər olmuşdur ki, onlardan 71,2 mini (50,1%) azərbaycanlı, 63,6 min nəfəri isə (44,8%) erməni olmuşdur.
  • 1916-cı il yanvarın 1-nə olan məlumata görə bu ölkələrdə əhalinin etnik tərkibi yenə azərbaycanlıların xeyrinə çoxluq təşkil edirdi. İrəvan qəzasında 74,2 min nəfər və ya 48%, Zəngəzur qəzasında 119,5 min və ya 53,3%, Yeni Bəyazid qəzasında 50,7 min nəfər, Sürməli qəzasında 45 min nəfər azərbaycanlı olmuşdur. Bu rəqəmlər əyani surətdə sübut edir ki, XIX və XX əsrlərin əvvəllərində indiki Ermənistanın ərazisində yerli əhali olan azərbaycanlılar əksəriyyət təşkil etmişlər.

Azərbaycan-türk mənşəli böyük tayfaların bəziləri Zəngəzur qəzasında yaşayırdı. XIX əsrin ortalarında qəzada Sofulu (onun 19 qışlağının 5-i Sisyan sahəsində, 4-ü Cəbrayıl sahəsində yerləşirdi), Sarallı (13 qışlağı Qafan sahəsində), Puşanlı (7 qışlağı Qafan və Meqri sahələrində), Kiqili (4 qışlağı Qafan sahəsində "Qığı dərəsi" adlı yerdə), Xocamusaxlı (3 qışlağı Sisyan və Qafan sahələrində) tayfaları yaşayırdı (103, 11). Qəzada kürd mənşəli Püsyan tayfasının Babalı (878 ailə), Sultanlı (240 ilə), Zodbanlı (133 ailə) və Potanlı (142 ailə) qolları və Qaraçorlu tayfasının Hacısamlı (211 ailə), Kəloxçu (418 ailə), Təhməzli (407 ailə), Şadmanlı (315 ailə), Şeylanlı (232 ailə) və Əliyanlı (110 ailə) qolları da yaşyırdı (103, 11). Bunlardan başqa, qəzada Ağkörpü (qolları: Ağbulaq, Müsəlləm, Tünüs və Şotalı ) və Baharlı tayfaları maldarlıqla məşğul idilər (103, 146). Bu məlumatdan görünür ki, Zəngəzur qəzasının əhalisi binadan azərbaycanlı olmuşdur.

Ermənilərin köçürülməsi

S.P.Zelinski yazır ki, Zəngəzur qəzasında Axlatian, Prnakot və Şinətaq adlı cəmi üç erməni kəndi yerlidir, qalan erməni kəndləri 1826-28-ci illərdən sonra təşkil olmuşdur.

  • Hacı Ağalar bəyə məxsus olan torpaqda salınan erməni kəndi: Pirnaut kəndi – 66 evdən ibarət , Axlatian kəndi – 27 evdən ibarət olmuşdur.
  • Kapitan Uğurlu bəyə məxsusu olan torpaqda salınan erməni kəndi: Gerov kəndi – 15 evdən ibarət, Qeni kənd - 14 evdən ibarət olmuşdur.
  • Əhməd Əli, Divan bəyə məxsus olan torpaqlarda salınan erməni kəndi: Kərki-cahan kəndi – 22 evdən ibrət, Araus kəndi – 16 evdən ibarət, Təng kəndi – 9 evdən ibarət olmuşdur.
  • Divan xanın mirzəsi Mirzə Yusif məxsus olan torpaqlarda salınan erməni kəndi: Qarakütüqlü kəndi– 27 evdən ibarət olmuşdur.

Erməni silahlı qüvvələri tərəfindən 1917-ci ilin əvvələrindən 1918-ci ilin mart ayına qədər olan dövrdə İrəvan quberniyasında 197 kənd, Zəngəzur qəzasında 109, Qarabağda 157 kənd dağıdılmış, digər bölgələrdə 60 yaşayış məskəni məhv edilmiş, yandırılmış və viran qoyulmuşdur. Ümumilikdə erməni daşnakları tərəfindən 1918-ci ilin mart-aprel aylarında 700 mindən çox azərbaycanlı, o cümlədən Bakıda və ətraf kəndlərdə 30 minə yaxın azərbaycanlı xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilmişdir. Eyni zamanda Zəngəzur qəzasında 10 min, Şamaxı qəzasında (şəhərlə birlikdə) 16 min, İrəvan quberniyasında 132 min azərbaycanlı amansızlıqla öldürülmüşdür.

1905-ci ildə Erməni müəllifi S. Zavaryanın verdiyi məlumata görə həmin dövrdə Şuşa qəzasında 12, Cavanşir qəzasında 15, Cəbrayıl qəzasında 5, Zəngəzur qəzasında 43 (cəmisi 75 kənd) müsəlman kəndi dağıdılmışdır. Erməni müəllifi S. Zavaryanın verdiyi məlumata görə isə 1905-1906-cı illərdə Zəngəzur qəzasında 43 müsəlman, 14 erməni kəndi dağıdılmışdır. Ermənilər təkcə 1906-cı ilin avqust ayında Zəngəzur qəzasında Xələc, Karxana, Qatar, İncəvar, Daşnov, Çöllü, Yeməzli, Saldaşlı, Mollalar, Batuman, Oxçu-Şəbədək, Atqız, Pürdavud, Zurul, Guman, İyilli-Sənalı, Minənəvur, Fərcan, Qalaboynu, Bucağıq və başqa kəndləri yerlə yeksan etmiş, azərbaycanlı əhalisinə qarşı soyqırım törətmişdilər

1918 ci ildə Andronik və digər erməni-daşnak quldur başçılarının vəhşiliyi nəticəsində Zəngəzur qəzasının türk-müsəlman kəndlərində 3257 kişi, 2276 qadın və 2196 uşaq öldürülmüş, 1060 kişi, 794 qadın və 485 uşaq yaralanmışdı. Beləliklə, Zəngəzur qəzasında hər iki cinsdən olan 10.068 nəfər öldürülmüş və ya şikəst edilmişdi. Lakin bu rəqəmlər də faciəvi vəziyyəti tam əks etdirmirdi, reallıqda erməni vəhşiliklərinin sayı daha çox idi, çünki müsəlmanlar qəzadan qaçqın düşdüklərindən qurbanların sayını dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdı. 1917-ci ildə Zəngəzur qəzasında 123.085 nəfər təşkil edən türk-müsəlman əhali 1926-cı il siyahıyaalınma göstəricilərinə görə say baxımdan heç 5000 nəfər deyildi. FTK üzvü N.Mixaylov 1918-ci il ərzində Zəngəzur qəzasında törədilmiş vəhşiliklərin təhqiqatı əsasında hazırladığı məruzədə dağıdılmış və məhv edilmiş 115 kəndin adı göstərilmişdi.

Abidələri

1891-ci ildə 9 sünnü 24 şiə məscidi fəaliyyət göstərmşdir.

Kəndləri







 

Zəngəzur qəzasının milli tərkibi (1897)

  azərbaycanlılar (51,6 %)

  ermənilər (46,1 %)

  kürdlər (1,3 %)

  qalanları (1 %)

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г." (rus.)
  2. ↑ [1]
  3. Sümər Faruq. Türk dilindən tərcümə edən: Ramiz Əsgər. Bakı: Yazıçı, 1992. ISBN 5560005118. s. 123, 257
  4. Zeynalov F. Türkologiyanın əsasları, Bakı, «Maarif», 1981. s.26
  5. [2]
  6. [3]
  7. [4]
  8. [5]
  9. [6]
  10. [7]
  11. Демоскоп Wekly - Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам. Российской Империи кроме губерний Европейской России  (rus.)

Avqust 06, 2021
zəngəzur, qəzası, yelizavetpol, quberniyası, tərkibində, inzibati, ərazi, vahidi, quberniyanın, gerbiölkə, rusiya, imperiyası, azərbaycan, ssrquberniya, yelizavetpol, quberniyasımərkəzi, gorusyaradılıb, 1868ləğv, edilib, 1929sahəsi, 6829, 1897, verst, əhalisi,. Zengezur qezasi Yelizavetpol quberniyasi terkibinde inzibati erazi vahidi Zengezur qezasiQuberniyanin gerbiOlke Rusiya Imperiyasi AXC Azerbaycan SSRQuberniya Yelizavetpol quberniyasiMerkezi GorusYaradilib 1868Legv edilib 1929Sahesi 6829 7 1897 1 verst Ehalisi 37871 1897 1 neferXeriteQazax qezasi Yelizavetpol qezasi Nuxa qezasi Eres qezasi Cavansir qezasi Susa qezasi Zengezur qezasi Cebrayil qezasiZengezur qezasi Mundericat 1 Tarixi 2 Ehalisi 3 Ermenilerin kocurulmesi 4 Abideleri 5 Kendleri 6 Hemcinin bax 7 IstinadlarTarixi RedakteQarabag regionunun Zengezur qezasinin serhedleri serqden ve simal serqden Susa Cebrayil qezalari simaldan Cavansir qezasi Eres qezasi Nuxa Goycay qerbden ve cenub qerbden Naxcivan ve Serur Dereleyez qezalari Irevan quberniyasi Cenubi Azerbaycan Yelizavetpol qezalari ve Zaqatala cenub ve cenub serqden Araz cayi hansi ki Rusiya ve Iran dovleti arasindadir kimi gosterilmisdir 1873 cu ilde Yelizavetpol quberniyasinda tesis olunmus Qeza merkezi Gorus menteqesi idi Qeza 3212 5 kv km saheye malik idi Fealiyyetine 1929 cu ilde son qoyuldu 2 1867 ci il dekabr tarixli fermana esasen Zengezur ve Cavansir saheleri Susa qezasindan ayrilib musteqil qezalara cevrildiler Zengezur erazi etibarile Araz cayi boyu ile Megriden baslamis Ekereye qeder simala dogru ise Qapiciq Xustup daglarina Zengezur sira daglarindan Bergusad daglarinadek erazini ehate edir XIX esrde yeni inzibati erazi bolgusune esasen indiki Qapan Gorus Megri Sisyan Lacin Qubadli Zengilan rayonlari Zengezur qezasi adi ile Yelizavetpol Gence quberniyasina daxil olmusdur 1920 ci ilin axirinda Ermenistan Respublikasinin erazisinde sovet hakimiyyeti qurulan kimi xususile Sovet Rusiyasinin Xalq xarici isler komissari Cicerinin elece de Lenin Stalin ve Orconikidzenin tezyiqi ile Zengezur iki yere parcalandi Lacin Qubadli Zengilan Azerbaycan SSR in terkibinde qaldi bolseviklerin tabeliyine kecmis yeni sovet respublikasinin tehlukesizlinin teminatcisi olan XI ordunun qesden etinasizligi ile ermeniler terefinden isgal olunmus diger dord rayon ise yaylaqlar istisna olunmaqla Ermenistana verildi Sonralar hemin yaylaqlar da elaltindan ermeniler terefinden ozununkulesdirildi Eslinde Zengezurun Ermenistana verilmesi Boyuk Britaniyanin o vaxtki xarici isler naziri lord Kerzonun layihesi esasinda olmusdur Sovet Rusiyasinin Xalq xarici isler komissari Cicerinin Zengezur Qarabag Ordubad Serur Dereleyez ve Naxcivan meselesinde tutdugu antiazerbaycan ve antiturk movqeni arasdirdiqda bele tesevvur yaranir ki gorunur bolsevikler ingilislerle gizli danisiqlar esasinda bu barede umumi raziliga gelmibmisler Bu layihenin heyata kecirilmesi ile Turkiye ile Azerbaycan SSR ve Orta Asiya arasinda birbasa elaqe kesilirdi Bu ise hem ruslara hem butovlukde qerb alemine hem de Irana cox serf edirdi Cayin adi qipcaqlarin zengi tayfasinin adi 3 4 esasinda emele gelmisdir etnohidronimdir Cayin adi deyisdirilib Hrazdan cayi qoyulmusdur Zengiler Indiki Ermenistanin Zengibasar Masis rayonunda kenddir Rayon merkezinden 4 km simal qerbde Zengi cayinin sahilinde yerlesir 3 yanvar 1935 ci ile kimi kendin adi Donuzgien Donuzgiren olmusdur Burada 1988 ci ilin noyabr dekabr ayina kimi yalniz azerbaycanlilar yasamisdir Zengiler toponimi de turk menselidir Turk esilli zengiler nesil adi ile baglidir F Sumer yazir Elcezair ve Suriye hakimleri olan zengiler de turk memluk ailesinden idiler Ereb olkelerindeki memluk turkleri qipcaq tayfalaridir Demeli zengiler qipcaq tayfalarindan biridir Etnotoponimdir ve qurulusca sade 1 Mehri sahesi Megri rayonu Zengilan rayonu 2 Zengezur nahiyesi Gorus rayonu Lacin rayonu 3 Zengezurun 3 cu sahesi ucastok Qafan nahiyesi Qafan rayonu Qubadli rayonuZengezur qezasinin dorduncu polis sahesinin Qubadli nahiyesi 4 Sisyan nahiyesiQarabag regionunun diger qezasi olan Zengezur qezasinda bes polis menteqesi olub 1 Qarakilse bu polis menteqesinde 15 kend cemiyyeti vardi 2 Xanazax bu polis menteqesine 23 kend cemiyyeti daxil idi 3 Dondarli bu polis menteqesine 19 kend cemiyyeti daxil idi 4 Sixauz bu polis menteqesine 20 kend cemiyyeti daxil idi 5 Kever Kavarta bu polis menteqesi haqqinda melumat verilmemisdi 8 s 32 33 Yene de 1906 ci il Qafqaz teqvimlerinin melumatlarinda Zengezur qezasinda olankend cemiyyetleri Elianli Alianlinskoe Aldere Alidarinskoe Eliqulu Usagi AlikuluUsaqinskoe Eliqulukend Alikulikendskoe Elili Alilinskoe Engelevit Anqelautskoe Erkivan Arcevaninskoe Astazur Astazurskoe Axlatian Axlatianskoe Babali Babalinskoe Bazarcay Bazarcayskoe Bartaz Bartazskoe Bayandur Bayandurskoe Vagudi Vaqudinskoe Vartanazur Vartanazurskoe Qal Qaliskoe Qarar Qararskoe Gorus Qeryusinskoe Gudgum Qyudqyumskoe Qyaqlin Qyaqlinskoe Derebas Darabasskoe Derzali Darzalinskoe Cagazur Djaqazurskoe Cahangirbeyli Djaqansirbeklinskoe Cicimli Djidjimlinskoe Dondarli Dondarlinskoe Dig Diqskoe Zengilan Zanqelanskoe Iskenderbeyli Iskanderbeqlinskoe Kavart Kavartskoe Qaziqurdali Kazikurdalinskoe Qaladeresi Kaladarasinskoe Qaraqislaq Karakislyakskoe Godekler Kedaklarskoe Kercalanli Kerdjalanlinskoe Kiratag Kirataqskoe Lehvaz Leqvazskoe Malbeyli Malbeklinskoe Memmedli Mamedlinskoe Mehri Miqrinskoe Mollalar Mollalarskoe Molla Mollinskoe Muselmanlar Musulimanlarskoe Norasen Norasenskoe Nuvedi Nyuvadinskoe Qrdaxli Qrdaklinskoe Qxtar Qxtarskoe Qxcu Qxcinskoe Pirnaut Pirnautskoe Pircevan Pircevanskoe Picanis Picanisskoe Rabaid Rabaidskoe Sarali Saralinskoe Sariyataq Sariyataqskoe Sefiyan Safiyanskoe Sofulu Safulinskoe Seyidler Seidlarskoe Sisiyan Sisianskoe Tatev Tatevskoe Tirin Tirinskoe Udcani Udjanisskoe Uz Uzskoe Hadcaqan Xadjaqanskoe Xezinevar Xaznavarskoe Xelec Xaladjskoe Xendek Xandakskoe Xinzirak Xinzirakskoe Hot Xotskoe Salat Salatskoe Salvin Salvinskoe Sahnazuz Sahnazuskoe Sahsuvarli Saxsuvarlinskoe Seki Sekinskoe Sinqer Sinqerskoe Sixevi Sixavinskoe Sixlar Sixlyarskoe kimi verilmisdi 9 s 243 244 1910 cu ilde Zengezur qezasinda da 4 kend sobesi yaradildi Birinci sobeye Eliqulukend Aypilin Engeleut Axlatian Bazarcay Vagudi Gorus Derabas Pirnaut Sisiani Tatev Uz Xinzirak Xot Salat Seki Singer Sixlar Yayci ikinci sobeye Bayandur Gerenzu Cagauz Cicimli Dig Qaladere Qaraqislaq Malbeyli Mollalar Musulmanlar Picanis Sefiyan Seyidler Xezinevar Sahsuvarli ucuncu sobeye Eliyanli Eliquluusagi Arcevan Babali Qal Qarar Dondarli Godekler Qaziqurdali Kerdcalanli Memmedli Mollin Norasen Oxtar Sarali Sariyataq Sofulu Ucanis Xendek Xelec Xocapan Sixavin dorduncu sobeye ise Elidere Astazur Bartaz Vartanzur Qyaqyalin Gudgum Derzili Cahangirbeyli Kirataq Kever Lehvaz Mehri Nuvedi Oxcu Pircevan Raband Tirin Ordaxli Zengilan Sixauz ve Isgenderbeyli kend cemiyyetleri daxil edildi 11 s 3 4 2 Zengezur qeza reisi M Namazeliyev N PivarovicEhalisi Redakte1886 ci ilde Gence Yelizavetpol quberniyasinin Zengezur qezasindaki 326 kendden 154 u azerbaycanli kendi 45 7 91 i kurd kendi 27 8 ve yalniz 81 i ermeni kendi 24 8 olmusdur 1889 cu ilde Zengezur qezasinin azerbaycanli ehalisi ermenilerden 1500 nefer cox olmusdur 1897 ci ilde ise Zengezurun ehalisi 142 min nefer olmusdur ki onlardan 71 2 mini 50 1 azerbaycanli 63 6 min neferi ise 44 8 ermeni olmusdur 1916 ci il yanvarin 1 ne olan melumata gore bu olkelerde ehalinin etnik terkibi yene azerbaycanlilarin xeyrine coxluq teskil edirdi Irevan qezasinda 74 2 min nefer ve ya 48 Zengezur qezasinda 119 5 min ve ya 53 3 Yeni Beyazid qezasinda 50 7 min nefer Surmeli qezasinda 45 min nefer azerbaycanli olmusdur Bu reqemler eyani suretde subut edir ki XIX ve XX esrlerin evvellerinde indiki Ermenistanin erazisinde yerli ehali olan azerbaycanlilar ekseriyyet teskil etmisler Azerbaycan turk menseli boyuk tayfalarin bezileri Zengezur qezasinda yasayirdi XIX esrin ortalarinda qezada Sofulu onun 19 qislaginin 5 i Sisyan sahesinde 4 u Cebrayil sahesinde yerlesirdi Saralli 13 qislagi Qafan sahesinde Pusanli 7 qislagi Qafan ve Meqri sahelerinde Kiqili 4 qislagi Qafan sahesinde Qigi deresi adli yerde Xocamusaxli 3 qislagi Sisyan ve Qafan sahelerinde tayfalari yasayirdi 103 11 Qezada kurd menseli Pusyan tayfasinin Babali 878 aile Sultanli 240 ile Zodbanli 133 aile ve Potanli 142 aile qollari ve Qaracorlu tayfasinin Hacisamli 211 aile Keloxcu 418 aile Tehmezli 407 aile Sadmanli 315 aile Seylanli 232 aile ve Eliyanli 110 aile qollari da yasyirdi 103 11 Bunlardan basqa qezada Agkorpu qollari Agbulaq Musellem Tunus ve Sotali ve Baharli tayfalari maldarliqla mesgul idiler 103 146 Bu melumatdan gorunur ki Zengezur qezasinin ehalisi binadan azerbaycanli olmusdur 5 Ermenilerin kocurulmesi RedakteS P Zelinski yazir ki Zengezur qezasinda Axlatian Prnakot ve Sinetaq adli cemi uc ermeni kendi yerlidir qalan ermeni kendleri 1826 28 ci illerden sonra teskil olmusdur Haci Agalar beye mexsus olan torpaqda salinan ermeni kendi Pirnaut kendi 66 evden ibaret Axlatian kendi 27 evden ibaret olmusdur Kapitan Ugurlu beye mexsusu olan torpaqda salinan ermeni kendi Gerov kendi 15 evden ibaret Qeni kend 14 evden ibaret olmusdur Ehmed Eli Divan beye mexsus olan torpaqlarda salinan ermeni kendi Kerki cahan kendi 22 evden ibret Araus kendi 16 evden ibaret Teng kendi 9 evden ibaret olmusdur Divan xanin mirzesi Mirze Yusif mexsus olan torpaqlarda salinan ermeni kendi Qarakutuqlu kendi 27 evden ibaret olmusdur 6 Ermeni silahli quvveleri terefinden 1917 ci ilin evvelerinden 1918 ci ilin mart ayina qeder olan dovrde Irevan quberniyasinda 197 kend Zengezur qezasinda 109 Qarabagda 157 kend dagidilmis diger bolgelerde 60 yasayis meskeni mehv edilmis yandirilmis ve viran qoyulmusdur Umumilikde ermeni dasnaklari terefinden 1918 ci ilin mart aprel aylarinda 700 minden cox azerbaycanli o cumleden Bakida ve etraf kendlerde 30 mine yaxin azerbaycanli xususi qeddarliqla qetle yetirilmisdir Eyni zamanda Zengezur qezasinda 10 min Samaxi qezasinda seherle birlikde 16 min Irevan quberniyasinda 132 min azerbaycanli amansizliqla oldurulmusdur 7 1905 ci ilde Ermeni muellifi S Zavaryanin verdiyi melumata gore hemin dovrde Susa qezasinda 12 Cavansir qezasinda 15 Cebrayil qezasinda 5 Zengezur qezasinda 43 cemisi 75 kend muselman kendi dagidilmisdir Ermeni muellifi S Zavaryanin verdiyi melumata gore ise 1905 1906 ci illerde Zengezur qezasinda 43 muselman 14 ermeni kendi dagidilmisdir 8 Ermeniler tekce 1906 ci ilin avqust ayinda Zengezur qezasinda Xelec Karxana Qatar Incevar Dasnov Collu Yemezli Saldasli Mollalar Batuman Oxcu Sebedek Atqiz Purdavud Zurul Guman Iyilli Senali Minenevur Fercan Qalaboynu Bucagiq ve basqa kendleri yerle yeksan etmis azerbaycanli ehalisine qarsi soyqirim toretmisdiler 9 1918 ci ilde Andronik ve diger ermeni dasnak quldur bascilarinin vehsiliyi neticesinde Zengezur qezasinin turk muselman kendlerinde 3257 kisi 2276 qadin ve 2196 usaq oldurulmus 1060 kisi 794 qadin ve 485 usaq yaralanmisdi Belelikle Zengezur qezasinda her iki cinsden olan 10 068 nefer oldurulmus ve ya sikest edilmisdi Lakin bu reqemler de facievi veziyyeti tam eks etdirmirdi realliqda ermeni vehsiliklerinin sayi daha cox idi cunki muselmanlar qezadan qacqin dusduklerinden qurbanlarin sayini deqiq mueyyenlesdirmek mumkun olmamisdi 1917 ci ilde Zengezur qezasinda 123 085 nefer teskil eden turk muselman ehali 1926 ci il siyahiyaalinma gostericilerine gore say baximdan hec 5000 nefer deyildi FTK uzvu N Mixaylov 1918 ci il erzinde Zengezur qezasinda toredilmis vehsiliklerin tehqiqati esasinda hazirladigi meruzede dagidilmis ve mehv edilmis 115 kendin adi gosterilmisdi 10 Abideleri Redakte1891 ci ilde 9 sunnu 24 sie mescidi fealiyyet gostermsdir Dondarli mescidiKendleri RedakteAldere Anqelaut Angegakot Ancevanik Eliqulu Astazur Svanidzor Axlatian Xidirli Qubadli Bazarcay Sisyan Bartaz kend Bayandur Gorus Vagudi Varsanazur Qal Qarar Godekler Qubadli Qerenzur Gorus Darabaz Zengezur Derzili Cagazur Cahangirbeyli Cicimli Lacin Dondarli Qubadli Tex Zengilan Udgun Isgenderbeyli Kavart Qafan Qazi Qurdali Qazi Qurdali Qaraqislaq Sisyan Qaladeresi Gorus Qercalanli Qiqilu Lehvaz Malibeyli Memmedli Qubadli Megri Misni Lacin Mollalar Lacin Nuvedi Megri Norasenik Pirnaqut Pircevan Picenis Rabend Saralli Xestab Sariyataq Pircahan Sisian Sofulu Qarakilse Tatev Mincivan Ucanis Uz Xalac Qafan Xanazax Xendek Qubadli Xinzirek Xocahan Xot Salat Dasdi Sahsuvarli Minkend Dasdi Seki Zengezur Singer Sixovuz Sixlar Cebrayil Zengezur qezasinin milli terkibi 1897 11 azerbaycanlilar 51 6 ermeniler 46 1 kurdler 1 3 qalanlari 1 Hemcinin bax RedakteZengezurIstinadlar Redakte 1 2 Pervaya vseobshaya perepis naseleniya Rossijskoj Imperii 1897 g rus 1 2 1 Sumer Faruq Oguzlar tarixleri boy teskilat dastanlari Turk dilinden tercume eden Ramiz Esger Baki Yazici 1992 ISBN 5560005118 s 123 257 Zeynalov F Turkologiyanin esaslari Baki Maarif 1981 s 26 2 3 4 5 6 7 Demoskop Wekly Pervaya vseobshaya perepis naseleniya Rossijskoj Imperii 1897 g Raspredelenie naseleniya po rodnomu yazyku i uezdam Rossijskoj Imperii krome gubernij Evropejskoj Rossii rus Menbe https az wikipedia org w index php title Zengezur qezasi amp oldid 6070435, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.