fbpx
Wikipedia

Zəngilan

Avqust 11, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Zəngilan (dəqiqləşdirmə).

Zəngilan — Azərbaycanın Zəngilan rayonunun inzibati mərkəzi, Zəngilan şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər.

Şəhər
Zəngilan
Gerb
39°03′56″ şm. e. 46°41′49″ ş. u.
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat XIV əsr
Saat qurşağı UTC+4
Əhalisi
Əhalisi 500 nəfər (2015)
Rəsmi dili Azərbaycan dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Nəqliyyat kodu 64
Zəngilan
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Rayonun ərazisində 60-70-ci illərdə təsərrüfat işləri zamanı tapılan xeyli küp qəbirlər (küp qəbirlər Azərbaycanda e.ə. II əsrdən eramızın əvvəllərinə kimi mövcud olmuşdur) və e. ə. IV-II əsrlərə aid edilən və əksəriyyəti Makedoniyalı İsgəndərin adına zərb olunan onlarla sikkə ərazinin lap qədim zamanlardan beynəlxalq ticarətdə mühüm rol oynadığından xəbər verir. XIV əsrdə yaşamış məşhur coğrafiyaşünas və tarixçi Həmdullah Qəzvininin yazdığına görə, Zəngilanın əsası hicri tarixin 15-ci ilində, yəni 636-cı ildə qoyulub. Rayonun ərazisi həm Araz çayı boyunca şərqdən Qərbə, həm də Həkəri, Bərgüşad və Oxçu çayları boyunca cənubdan-Şimala və əksinə uzanan tarixi ticarət yolları üzərində yerləşir. Bu ərazi ibtidai insanların ilk məskənlərindən biri olmuşdur. Bunu rayonun müxtəlif yerlərindəki tarixi abidələr, o cümlədən Yeməzli kəndi ilə Yuxarı Yeməzli kəndi arasında olan və “Şəhid Məhəmməd” adlı yerdən tapılan pul və əşya qalıqları sübut edir. 60-cı illərdə bu ərazidə aparılan əkin və yol çəkilişi zamanı xeyli küp qəbirlər aşkar edilmişdir. Bu küp qəbirlərdən tapılmış müxtəlif əşyalar sübut edir ki, bu ərazi çox qədim bir tarixə malikdir. Kişilərin dəfn olunduğu qəbirlərdən tapılan bülöv daşı, qadınların dəfn olunduğu yerdən tapılan muncuq və qolbaqlar, həmçinin müxtəlif saxsı qablar, silahlar, nizə və oxların metal və bürünc ucluqları, sikkələr və s. əşyaların bir qismi qorunub saxlanılmışdır.

1962-ci ildə orada tapılan və saxsı qabda olan əşyalardan bir neçəsini əldə edən filologiya elmləri namizədi A. Həsənovun tədqiqatlar və araşdırmaları nəticəsində müəyyən edilir ki, bu sikkələr eramızdan əvvəl IV-II əsrlərə aiddir. Məlum olur ki, bu sikkələr bürünc ellin (yunan) pullarıdır. Rayonun “Şəhid Məhəmməd” adlı yerində tapılan sikkələr də bunu təsdiq edir. Bu sikkələr tədqiq edilib oxunduqdan sonra müəyyən edilmişdir ki, bunların üz tərəfində hökmdarın başının şəkli həkk olunub. Arxa tərəfdə isə qədim Yunan allahlarından Zevs, Poseydon və Dionisin bütöv şəkli verilib. Şəkillərdə yan tərəflərdə yunanca Bazilevs (hökmdar) sözü yazılıb. Sonra isə hökmdarın adı ona verilən təşbehlər-epitellər həkk olunmuşdur. Bu dövrdə ellin padşahlarını ilahiləşdirmək üçün onların adlarına təşbehlər artırırdılar.

Rayonun ərazisi müxtəlif dövrlərdə ayrı-ayrı inzibati ərazi bölgülərinə məruz qalmışdır. Rusiyanın işğalı zamanı 1828-ci ilə qədər bölgənin ərazisinin Bəsitçaydan qərbə tərəf hissəsi Naxçıvan, Şərqə tərəf hissəsi isə Qarabağ xanlığının tərkibində idi.

XIX əsrin əvvəllərində Rusiyanın Cənubi Qafqazı işğal etməsindən sonra yeni ərazi-inzibati bölgüsü aparılır. 1868-ci ildə Yelizavetpol quberniyası yaradılır. Onun tərkibində Şuşa, Yelizavetpol və Zəngəzur qəzaları yaradılır. Yeni bölgüyə əsasən Zəngilan rayonunun ərazisi Zəngəzur qəzasına daxil edilir.

1925-ci ilin sənədlərində Zəngilan Cəbrayıl qəzası tərkibində göstərilir. Xəritədə Zəngilandan Genlik, Aladin, Dəlləkli qeyd olunur. 1929-cu ildə Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosoialist Respublikasının qərarı ilə Zəngilan rayonunun Nüvədi, Toğud, Ernəzir kəndləri, 1946-cı ildə isə 4 min hektar meşə sahəsi Azərbaycan Respublikasından alınıb Ermənistan Respublikasına bağışlandı.

Son iki yüz ildə vahid sərhəddə malik olmayan Zəngilan 1930-cu ilin avqust ayının 8-də müstəqil rayon kimi formalaşır və dəqiq müəyyən olunmuş ərazisi olur.

1967-ci ildə Zəngilana Şəhər statusu verildi. Həmin vaxt Zəngilan rayonunda bir şəhər, 5 qəsəbə, 79 kənd olmuşdur.

Öz mövcudluğunun son illərində bu bölgə analoqu olmayan 1992-ci ilin dekabrında baş verən Şayıflı qırğınını və bir də nəhayət, 1993-cü ilin 27 oktyabrını yaşadı. Füzuli və Cəbrayıl rayonları işğal olunduqdan sonra zəngilanlılar 67 gün tam mühasirə şəraitində ermənilərlə vuruşmuşdur. 25-29 oktyabr 1993-cü ildə Zəngilan rayonunun əhalisi son anadək vuruşaraq 235 nəfər şəhid və itkin verərək Araz çayını keçmiş, İran İslam Respublikasının ərazisi ilə keçərək Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında məskunlaşmışlar.

Zəngilan şəhəri 20 oktyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir.

Coğrafi şəraiti

Ərazisi orta və alçaq dağlar sahəsindədir, mürəkkəb, parçalanmış səth quruluşuna malikdir. Şimal-qərbdən əraziyə daxil olan Bərgüşad silsiləsi (Süsən dağı-dəniz səviyyəsindən 1304 metr yüksəkdir) Bazarçayla Oxçu çayı arasında "Ağ oyuq" maili düzünü (dəniz səviyyəsindən 400-600 metr yüksəkdir) əmələ gətirir. Şimal-şərqdən Qarabağ silsiləsinin Araz və Həkəri çaylarına tərəf alçalan yamacları təpəli Gəyən çölündən keçir. Qərbdən Meğri (Mehri-Güney) silsiləsinin kənarı Şükrətaz dağı (dəniz səviyyəsindən 2270 metr yüksəkdir) yerləşir. Rayonda çöküntü suxurlarından başqa vulkanik materiallar-yura, təbaşir çöküntüləri yayılmışdır. Ərazidə bir sıra faydalı qazıntılar-tikinti daşı, qızıl yatağı, qara mərmər yatağı, əhəng xammalı, susuzlaşdırılmış soda üçün əhəng daşı vardır. Rayonun bitki örtüyü Araz palıdı bitən kserofit meşələr, mərkəzi hissədə və şimalda kolluqlardan ibarətdir.

Zəngilanın faunası belədir: rayonun cənubunda oxlu kirpi, cənub-şərqində çöl qabanı, ayı, cüyür yaşayır. Eləcə də ərazidə dağ keçisi, tülkü, boz dovşan, canavar, quşlardan qırqovul, kəklik, meşə xoruzu, gəlincik, sərçə, qarğa, sağsağan, qumru, vəhşi göyərçin geniş yayılmışdır.

Əhalisi

İl Sayı
2005 383
2015 500

Tanınmışları

İstinadlar

  1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi (2019). "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı" (PDF) (azərb.). stat.gov.az. 2020-04-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-04-16.
  2. "Bu kəndlər də azad edildi - Prezident elan etdi". qafqazinfo.az (azərb.). 20 oktyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2020.
  3. "Zəngilan və bu kəndləri azad edildi". qafqazinfo.az (azərb.). 20 oktyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2020.
  4. Qoşqar Təhməzli
  Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
   Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 11, 2021
zəngilan, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, azərbaycanın, rayonunun, inzibati, mərkəzi, şəhər, inzibati, ərazi, dairəsində, şəhər, şəhərgerb39, ölkə, azərbaycan, azərbaycantarixi, coğrafiyasıilk, məlumat, əsrsaat, qurşağı, 4əhalisiəhalisi,. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Zengilan deqiqlesdirme Zengilan Azerbaycanin Zengilan rayonunun inzibati merkezi Zengilan seher inzibati erazi dairesinde seher 1 SeherZengilanGerb39 03 56 sm e 46 41 49 s u Olke Azerbaycan AzerbaycanTarixi ve cografiyasiIlk melumat XIV esrSaat qursagi UTC 4EhalisiEhalisi 500 nefer 2015 Resmi dili Azerbaycan diliReqemsal identifikatorlarNeqliyyat kodu 64Zengilan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tarixi 2 Cografi seraiti 3 Ehalisi 3 1 Taninmislari 4 IstinadlarTarixi RedakteRayonun erazisinde 60 70 ci illerde teserrufat isleri zamani tapilan xeyli kup qebirler kup qebirler Azerbaycanda e e II esrden eramizin evvellerine kimi movcud olmusdur ve e e IV II esrlere aid edilen ve ekseriyyeti Makedoniyali Isgenderin adina zerb olunan onlarla sikke erazinin lap qedim zamanlardan beynelxalq ticaretde muhum rol oynadigindan xeber verir XIV esrde yasamis meshur cografiyasunas ve tarixci Hemdullah Qezvininin yazdigina gore Zengilanin esasi hicri tarixin 15 ci ilinde yeni 636 ci ilde qoyulub Rayonun erazisi hem Araz cayi boyunca serqden Qerbe hem de Hekeri Bergusad ve Oxcu caylari boyunca cenubdan Simala ve eksine uzanan tarixi ticaret yollari uzerinde yerlesir Bu erazi ibtidai insanlarin ilk meskenlerinden biri olmusdur Bunu rayonun muxtelif yerlerindeki tarixi abideler o cumleden Yemezli kendi ile Yuxari Yemezli kendi arasinda olan ve Sehid Mehemmed adli yerden tapilan pul ve esya qaliqlari subut edir 60 ci illerde bu erazide aparilan ekin ve yol cekilisi zamani xeyli kup qebirler askar edilmisdir Bu kup qebirlerden tapilmis muxtelif esyalar subut edir ki bu erazi cox qedim bir tarixe malikdir Kisilerin defn olundugu qebirlerden tapilan bulov dasi qadinlarin defn olundugu yerden tapilan muncuq ve qolbaqlar hemcinin muxtelif saxsi qablar silahlar nize ve oxlarin metal ve burunc ucluqlari sikkeler ve s esyalarin bir qismi qorunub saxlanilmisdir 1962 ci ilde orada tapilan ve saxsi qabda olan esyalardan bir necesini elde eden filologiya elmleri namizedi A Hesenovun tedqiqatlar ve arasdirmalari neticesinde mueyyen edilir ki bu sikkeler eramizdan evvel IV II esrlere aiddir Melum olur ki bu sikkeler burunc ellin yunan pullaridir Rayonun Sehid Mehemmed adli yerinde tapilan sikkeler de bunu tesdiq edir Bu sikkeler tedqiq edilib oxunduqdan sonra mueyyen edilmisdir ki bunlarin uz terefinde hokmdarin basinin sekli hekk olunub Arxa terefde ise qedim Yunan allahlarindan Zevs Poseydon ve Dionisin butov sekli verilib Sekillerde yan tereflerde yunanca Bazilevs hokmdar sozu yazilib Sonra ise hokmdarin adi ona verilen tesbehler epiteller hekk olunmusdur Bu dovrde ellin padsahlarini ilahilesdirmek ucun onlarin adlarina tesbehler artirirdilar Rayonun erazisi muxtelif dovrlerde ayri ayri inzibati erazi bolgulerine meruz qalmisdir Rusiyanin isgali zamani 1828 ci ile qeder bolgenin erazisinin Besitcaydan qerbe teref hissesi Naxcivan Serqe teref hissesi ise Qarabag xanliginin terkibinde idi XIX esrin evvellerinde Rusiyanin Cenubi Qafqazi isgal etmesinden sonra yeni erazi inzibati bolgusu aparilir 1868 ci ilde Yelizavetpol quberniyasi yaradilir Onun terkibinde Susa Yelizavetpol ve Zengezur qezalari yaradilir Yeni bolguye esasen Zengilan rayonunun erazisi Zengezur qezasina daxil edilir 1925 ci ilin senedlerinde Zengilan Cebrayil qezasi terkibinde gosterilir Xeritede Zengilandan Genlik Aladin Dellekli qeyd olunur 1929 cu ilde Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosoialist Respublikasinin qerari ile Zengilan rayonunun Nuvedi Togud Ernezir kendleri 1946 ci ilde ise 4 min hektar mese sahesi Azerbaycan Respublikasindan alinib Ermenistan Respublikasina bagislandi Son iki yuz ilde vahid serhedde malik olmayan Zengilan 1930 cu ilin avqust ayinin 8 de musteqil rayon kimi formalasir ve deqiq mueyyen olunmus erazisi olur 1967 ci ilde Zengilana Seher statusu verildi Hemin vaxt Zengilan rayonunda bir seher 5 qesebe 79 kend olmusdur Oz movcudlugunun son illerinde bu bolge analoqu olmayan 1992 ci ilin dekabrinda bas veren Sayifli qirginini ve bir de nehayet 1993 cu ilin 27 oktyabrini yasadi Fuzuli ve Cebrayil rayonlari isgal olunduqdan sonra zengilanlilar 67 gun tam muhasire seraitinde ermenilerle vurusmusdur 25 29 oktyabr 1993 cu ilde Zengilan rayonunun ehalisi son anadek vurusaraq 235 nefer sehid ve itkin vererek Araz cayini kecmis Iran Islam Respublikasinin erazisi ile kecerek Azerbaycanin muxtelif rayonlarinda meskunlasmislar Zengilan seheri 20 oktyabr 2020 ci il tarixinde Azerbaycan Silahli Quvveleri terefinden isgaldan azad edilmisdir 2 3 Cografi seraiti RedakteErazisi orta ve alcaq daglar sahesindedir murekkeb parcalanmis seth qurulusuna malikdir Simal qerbden eraziye daxil olan Bergusad silsilesi Susen dagi deniz seviyyesinden 1304 metr yuksekdir Bazarcayla Oxcu cayi arasinda Ag oyuq maili duzunu deniz seviyyesinden 400 600 metr yuksekdir emele getirir Simal serqden Qarabag silsilesinin Araz ve Hekeri caylarina teref alcalan yamaclari tepeli Geyen colunden kecir Qerbden Megri Mehri Guney silsilesinin kenari Sukretaz dagi deniz seviyyesinden 2270 metr yuksekdir yerlesir Rayonda cokuntu suxurlarindan basqa vulkanik materiallar yura tebasir cokuntuleri yayilmisdir Erazide bir sira faydali qazintilar tikinti dasi qizil yatagi qara mermer yatagi eheng xammali susuzlasdirilmis soda ucun eheng dasi vardir Rayonun bitki ortuyu Araz palidi biten kserofit meseler merkezi hissede ve simalda kolluqlardan ibaretdir Zengilanin faunasi beledir rayonun cenubunda oxlu kirpi cenub serqinde col qabani ayi cuyur yasayir Elece de erazide dag kecisi tulku boz dovsan canavar quslardan qirqovul keklik mese xoruzu gelincik serce qarga sagsagan qumru vehsi goyercin genis yayilmisdir Ehalisi RedakteIl Sayi2005 3832015 500Taninmislari Redakte Adile Abbasova Fizika elmleri doktoru professor Resad Abaszade Fizika uzre felsefe doktoru Qosqar Tehmezli Tibb elmleri uzre felsefe doktoru Azerbaycan Respublikasinin Qida Tehlukesizliyi Agentliyinin sedri 4 Istinadlar Redakte Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2019 Inzibati erazi bolgusu tesnifati PDF azerb stat gov az 2020 04 16 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2020 04 16 Bu kendler de azad edildi Prezident elan etdi qafqazinfo az azerb 20 oktyabr 2020 Istifade tarixi 20 oktyabr 2020 Zengilan ve bu kendleri azad edildi qafqazinfo az azerb 20 oktyabr 2020 Istifade tarixi 20 oktyabr 2020 Qosqar Tehmezli Azerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Zengilan amp oldid 5770105, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.