fbpx
Wikipedia

Yərmuq döyüşü

Avqust 09, 2021

Yərmuq döyüşü ― 636-cı ildə Ərəb müsəlman xilafəti ilə Bizans imperiyası orduları arasında baş vermiş döyüş.

Yərmuq döyüşü
Əsas münaqişə: Bizans-Ərəb müharibələri
Tarix 636-cı il 15-20 avqust
Yeri

Yərmuq çayı yaxınlığında, Suriyada

32.8141 ° N 35.9548 ° E
Nəticəsi Raşidi (Ərəb İslam) xilafətinin qələbəsi
Münaqişə tərəfləri

Raşidi (Ərəb İslam) xilafəti

Bizans imperiyası

Komandan(lar)

Xalid ibn Valid

Teodor Tritrius

Əbu Übeydə ibn əl-Cərrah Cəbələ ibn əl-Eyhəm
Tərəflərin qüvvəsi

15,000–40,000 (müasir mənbələr)

80,000–150,000 (müasir mənbələr)

24,000–40,000

(ilkin mənbələr)

100,000–200,000

(ilkin ərəb mənbələri)

140,000 (ilkin Roma mənbələri)

Ölənlər və yaralananlar

3000

50.000 (müasir mənbələr)

70.000-120.000 (ilkin mənbələr)

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Döyüş 636-cı ilin avqust ayında,Yərmuq çayı yaxınlığında,indiki Suriya-İordaniya və Suriya-İsrail sərhədləri boyunca,Cəlilə dənizinin (Təbəriyyə gölü) cənub-şərqində altı gün davam etmişdir.Döyüş nəticəsində Suriyadakı Bizans hakimiyyəti sona çatmış,müsəlmanlar tam qələbə qazanmışdır.Yərmuq döyüşü, hərb tarixinin ən qətiyyətli döyüşlərindən biri olaraq qəbul edilir. Bu döyüş Məhəmməd peyğəmbərin ölümündən sonra müsəlman fəthlərinin ilk böyük dalğası və İslamın o zamankı Xristian Levantına doğru irəliləməsinin başlanğıcı oldu.

Hadisələrin zəmini

Ətraflı məlumat üçün: Bizans-Sasani müharibələri(6-7-ci əsrlər) və Bizans-ərəb müharibələri

610-cu ildə, 602-628-ci illərdəki Bizans-Sasani müharibəsi zamanı I İrakli (610-641), Fokası (602-610) devirdikdən sonra Bizans İmperiyasının imperatoru oldu.Bu vaxt Sasanilər imperiyası Mesopotamiyanı fəth etdi və 611-ci ildə Suriyanı üstələyib Mazaca (indiki Kayseri, Türkiyə) ərazisini işğal edərək Anadoluya girdi.612-ci ildə İrakli farsları Anadoludan qovmağı bacardı.Lakin bu,613-cü ildə Suriyada farslara qarşı böyük bir hücum başlandıqda qətiləşdi.Sonrakı on ildə farslar Fələstin və Misiri fəth edə bildilər.Eyni zamanda, İrakli əks-hücuma hazırlaşdı və ordusunu yenidən qurdu.

Ərəblərin irəliləməsini yoxlamaq və itirilmiş əraziləri bərpa etmək üçün İmperator I İrakli 636-cı ilin mayında Levanta böyük bir ekspedisiya göndərdi.Bizans ordusu yaxınlaşdıqca ərəblər taktiki olaraq Suriyadan çəkildilər və Ərəbistan yarımadasına yaxın Yərmuq düzənliklərində bütün qüvvələrini yenidən toplayıb sayca üstün olan Bizans ordusunu məğlub etdilər.Döyüş Xalid ibn Vəlidin ən böyük hərbi qələbəsi kimi qəbul edilir.O cümlədən bu,tarixin ən böyük taktikantlarından və süvari komandirlərindən biri kimi onun nüfuzunu möhkəmləndirir.

622-ci ildə İrakli,nəhayət,hücuma başladı.İrakli farslar və onların Qafqaz və Ermənistandakı müttəfiqləri üzərində qazandığı böyük qələbələrdən sonra 627-ci ilin qışında Mesopotamiyada farslara qarşı bir hücum başlatdı və Nineviya döyüşündə (12 dekabr) qəti bir qələbə qazandı.Beləliklə də, Sasanilərin paytaxtı Ktesifonu təhdid etdi.Silsilə fəlakətlər nəticəsində nüfuzdan düşən II Xosrov sülh üçün Bizansla razılaşan və onun bütün işğal olunmuş ərazilərindən geri çəkilməyə razı olan oğlu II Qubadın rəhbərlik etdiyi bir çevriliş nəticəsində devrildi və öldürüldü.Üstəlik, 614-cü ildə Yerusəlimdən götürülmüş Əsl xaç və digər müqəddəs əşyalar da geri qaytarıldı.629-cu ildə İrakli Yerusəlimə təntənəli mərasimlə daxil oldu.

Eyni zamanda, Məhəmmədin İslamı təbliğ etdiyi və 630-cu ilə qədər Ərəbistanın böyük bir hissəsini tək bir siyasi hakimiyyət altına aldığı Ərəbistan yarımadasında sürətli bir siyasi inkişaf yaşandı.Məhəmməd 632-ci ilin iyununda vəfat etdikdə, Əbu Bəkr xəlifə və onun siyasi varisi seçildi.Əbu Bəkrin varis olmasından dərhal sonra çətinliklər ortaya çıxdı və bir neçə ərəb qəbiləsi Əbu Bəkrə qarşı açıq şəkildə qiyam qaldırdı. 632-633-cü illərdəki Ridda müharibələri olaraq bilinən hadisədə Əbu Bəkr rəqiblərini məğlub etməyi və Ərəbistanı Mədinədə xəlifənin mərkəzi hakimiyyəti altında birləşdirməyi bacardı.

Üsyançılar ram edildikdən sonra Əbu Bəkr İraqdan başlayaraq fəthlərə başladı.Ən parlaq generallardan Xalid ibn Vəlidin göndərildiyi Sasani farslarına qarşı bir sıra uğurlu yürüşlərdə İraq fəth edildi.Əbu Bəkrin özünə inamı artdı və Xalid İraqda qalasını qurduqdan sonra, Əbu Bəkr 634-cü il fevral ayında Suriyaya təcavüz üçün silah çağırışı etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, müsəlmanların Suriyaya istilası, Bizansın müdafiə tədbirləri ilə mübarizə aparmaq üçün saf qüvvə əvəzinə, strateji,diqqətlə planlanmış və yaxşı koordinasiya edilmiş hərbi əməliyyatlar idi.

Müsəlman orduları, qısa müddətdə Bizansın idarə etmək üçün çox kiçik olduğunu sübut etdilər və komandirləri möhkəmlənməyə çağırdılar. Xalid ibn Vəlid Əbu Bəkr tərəfindən İraqdan Suriyaya istilaya rəhbərlik etmək üçün göndərildi.İyul ayında Bizanslılar Ajnadaynda qəti şəkildə məğlub oldular.Sentyabr ayında Dəməşq tutuldu, ardından Fələstinin son əhəmiyyətli qarnizonunun məğlub edildiyi Fahl döyüşü oldu.

634-cü ildə Əbu Bəkr öldükdən sonra onun xələfi Ömər xilafətin Suriyaya doğru genişləndirilməsinə davam etmək qərarına gəldi.Düzdür, Xalidin rəhbərlik etdiyi əvvəlki əməliyyatlar uğurlu idi, lakin onu Əbu Übeydə əvəz etdi. Fələstinin cənubunda təhlükəsizliyi təmin edən müsəlman qüvvələr artıq ticarət yolu ilə irəlilədilər və 636-cı ilin əvvəllərində çox mübarizə aparmadan Tiberiya, Bəəlbək və Hümsü fəth etdilər.

Bizans əks-hücumu

 
Raşidi Xilafətinin Levant işğalını izah edən xəritə

Hümsü ələ keçirən müsəlmanlar, Bizans qalası olan Hələbdən və İraklinin yaşadığı Antioxiyadan uzaqda bir yürüşdə idilər. Ardıcıl uğursuzluqlardan təşvişə düşən İrakli, itirilmiş bölgələri yenidən almaq üçün əks-hücuma hazırlaşdı.635-ci ildə Sasani imperatoru III Yezdəgird Bizans imperatoru ilə ittifaqa girdi.İrakli də öz növbəsində ittifaqı möhkəmləndirmək üçün qızı (ənənələrə görə nəvəsi) Manyanhı III Yezdəgirdə ​​ərə verdi.İrakli Levantda böyük bir hücuma hazırlaşarkən,eyni zamanda Yezdəgird də İraqda əks-hücuma keçdi,bu həqiqətən yaxşı bir cəhd idi.Ancaq İrakli 636-cı ilin mayında hücuma başladıqda Yezdəgird ,güman ki, hökumətin tükənmiş vəziyyətinə görə bunu manevrlə əlaqələndirə bilmədi.

Bizans hazırlıqlara 635-ci ilin sonlarında başladı.Artıq 636-cı ilin may ayına qədər İraklinin Suriyanın şimalında (Antioxiya) topladığı böyük bir qüvvə var idi.Bu qüvvə isə slavyanlar,franklar,gürcülər,ermənilər və xristian ərəblərdən ibarət idi.Qüvvələr rəhbəri Teodor Tritirius olmaqla beş hissəyə bölündü.Erməni və Hümsün keçmiş qarnizon komandiri Vahan ümumi sahə komandiri oldu və komandanlığı altında tamamilə erməni ordusu var idi.Slavyan şahzadə Qanatir slavyanlara komandalıq edirdi və Qassani ərəblərinin kralı Cəbələ ibn əl-Eyhəm yalnız xristian ərəb qüvvələrinə komandanlıq etdi.Qalan avropalı qüvvələr isə Qriqori və Dairyanın rəhbərliyinə verildi.İrakli özü isə əməliyyata Antioxiyadan nəzarət edirdi. Bizans mənbələri komandirlər arasında Sasani generalı Şəhrbarazın oğlu Niketasdan bəhs edir,lakin onun hansı orduya rəhbərlik etdiyi naməlumdur.

Ərəb ordusu biri Fələstində Əmr, biri İordaniyada Şurahbil, biri Dəməşq-Qeysəriyyə (Kayseri) bölgəsində Yezid və sonuncusu Hümsdə Əbu Übeydə və Xalidin rəhbərliyi altında olmaqla 4 qrupa bölündü.

 
Döyüşdən əvvəl müsəlman və Bizans qoşun istiqamətləri.(Müasir ölkələr göstərilib).

Müsəlman qüvvələr coğrafi olaraq bölündükləri üçün İrakli bu vəziyyətdən istifadə etmək qərarına gəldi.O tək bir döyüşlə kifayətlənmək istəmədi,əksinə müsəlmanlar qoşunlarını birləşdirməzdən qabaq mərkəzi mövqe tutmaq və hər birinə qarşı böyük qüvvələr toplayaraq mübarizə aparmaq istədi.İraklinin məqsədi müsəlmanları geri çəkilməyə məcbur etməklə və ya müsəlman qüvvələrini ayrı-ayrılıqda məhv etməklə itirilmiş əraziləri geri almaq strategiyasını yerinə yetirmək idi.Bəlkə də şəhəri mühasirəyə alan Yezidin qüvvələrini üstələmək üçün İraklinin oğlu III Konstantinin rəhbərliyi ilə Qeysəriyyəyə (Kayseri) gücləndirici qüvvələr göndərildi.Bundan sonra Bizans ordusu 636-ci ilin iyun ayının ortalarında Antioxiya və Şimali Suriyadan köçdü.

Bizans imperiya ordusu aşağıdakı plana əsasən fəaliyyət göstərməli idi:

  • Cəbələnin yüngül silahlanmış xristian ərəbləri Həma üzərindən Hələbdən Hümsə gedəcək və əsas müsəlman ordusunu Hümsdə tutacaqdı.
  • Dairyan sahil ilə Hələb yolu arasından hərəkət edərək qərbdən Hümsə yaxınlaşacaqdı.Daha sonra müsəlmanları Cəbələnin dəstəsilə məşğul olanda sol cinahlarına zərbə endirəcəkdi.
  • Qriqori Mesopotamiya üzərindən Hümsə yaxınlaşan müsəlmanların sağ cinahını məhv edəcəkdi.
  • Qanatir sahil yolu ilə gedib Beyrutu zəbt edəcək,buradan Hümsdəki əsas müsəlman ordusunun qarşısını almaq üçün qərbdən zəif müdafiə olunmuş Dəməşqə hücum edəcəkdi.
  • Vahanın ordusu ehtiyat rolunu oynayacaq və Həma vasitəsilə Hümsə yaxınlaşacaqdı.

Raşidi strategiyası

Müsəlmanlar İraklinin Bizanslı məhbuslar vasitəsi ilə Şayzardakı hazırlıqlarını aşkar etdilər.Məhv edilə bilən ayrı-ayrı qüvvələrlə yaxalanma ehtimalı daha çox olduğundan, Xalid xəbərdarlıq etdi və müharibə üçün bir şura çağırdı.O Əbu Übeydəyə qoşunları Fələstin,Şimali və Mərkəzi Suriyadan geri çəkməsini və sonra bütün müsəlman ordusunu bir yerdə cəmləşdirməsini tövsiyə etdi.Əbu Übeydə, Cəbiyyə yaxınlığındakı geniş düzənlikdə qoşunların cəmləşməsini əmr etdi.Bu, Ömərdən möhkəmlənmənin gəlməsini asanlaşdırdı ki, Bizans ordularına qarşı güclü,birləşmiş bir qüvvə toplansın.Cizyəni (xərac) ödəyən insanlara qaytarmaqla əlaqədar təlimatlar da verildi.

Ancaq bir dəfə Cəbiyyədə cəmləşən müsəlmanlar Bizans tərəfdarı Qasani qüvvələrinin basqınlarına məruz qaldılar.Bölgədəki düşərgə, Kayseridə güclü bir Bizans qarnizonu salındığı və Bizans ordusunu müsəlmanların arxasına hücum edə biləcəyi üçün təhlükəli idi.Xalidin məsləhəti ilə müsəlman qüvvələr Dara’ya (Dara’ah) doğru geri çəkildilər.Bundan sonra Deyr Əyyub,Yarmuk düzünün şərq hissəsində düşərgələr qurdu.Bu güclü bir müdafiə mövqeyi idi.Manevrlər müsəlmanları və Bizanslıları onların yayınmağa çalışdığı bir döyüşə saldı.Manevrlər zamanı Xalidin kiçik yüngül süvari qoşunları ilə Bizans mühafizəçiləri arasında kiçik bir atışmadan başqa heç bir atışma olmadı.

Döyüş meydanı

Döyüş meydanı,Cəlilə dənizinin şərqində,hazırda İordaniya ilə Suriya arasındakı sərhəddə,Qolan təpələrinin cənub -şərqində,Hauran düzündə idi.Döyüş Yərmuq çayının cənubundakı düzənlikdə aparıldı.Bu düzənlik cənubunda İordan çayının qolu olan Yərmuq çayına birləşirdi.Çayın hündürlüyü 30 m-dən 200 m-ə qədər uçurumlu sahilləri var idi. Şimalda Cəbiyyə yolu və şərqdə Əzra təpələri vardı,təpələr əsl döyüş meydanından kənarda idi.Strateji baxımdan,döyüş meydanının yalnız bir üstünlüyü var idi: Tel əl Cümmə olaraq bilinən 100 m yüksəklikdə olan və müsəlman qoşunlarının cəmləşdiyi təpə Yarmuk düzənliyini tam görməyə şərait yaradırdı.Döyüş meydanının qərbindəki dərəyə bir neçə yerdən girmək olardı,amma əsas bir keçid var idi: Eyn Dəkər yaxınlığındakı Roma körpüsü.Məntiqi olaraq,Yərmuq düzündə hər iki ordunu saxlamaq üçün kifayət qədər su təchizatı və otlaq var idi.Düzənlik süvari manevrləri üçün ideal idi.

Qoşunların düzülməsi

İlkin mənbələr,müsəlman qüvvələrinin sayının 24.000 ilə 40.000 arasında,Bizans qüvvələrinin sayının 100.000 ilə 400.000 arasında olduğunu göstərir.Müvafiq orduların qüvvələri üçün müasir təxminlər isə fərqlidir:Bizans ordusu üçün təxminlərin böyük əksəriyyəti 80.000 ilə 150.000 arasında,ərəblər üçün isə 15.000-20.000 kimidir.Raşidi ordusu üçün təxminlər,əksərən 25.000 ilə 40.000 arasındadır.Bizans ordusunun və müttəfiqlərinin müsəlman ərəblərin sayından xeyli çox olduğu ilə razılaşan orijinal mənbələr,əsasən ərəb mənbələridir.Bizansın ilk erkən mənbəyi bu döyüş haqda bir əsr sonra yazan Teofanlardır.Döyüşün müddəti də dəyişir,bəziləri bir gün davam etdiyini,bəziləri bir gündən çox olduğunu iddia edir.

Xarici keçidlər

Khalid ibn-al-Walid and the muslim cresecent over Syria

Avqust 09, 2021
yərmuq, döyüşü, səhifədə, davam, etməkdədir, müdaxilə, etməyə, tələsməyin, əgər, məqalə, yarımçıq, qalıbsa, məqaləni, yaradan, istifadəçi, ilə, əlaqə, qura, bilərsiniz, səhifənin, tarixçəsində, məqalə, üzərində, işləmiş, istifadəçilərin, adlarını, görə, bilərs. Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger meqale yarimciq qalibsa meqaleni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde meqale uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 106 deqiqe evvel Aybeniz Gozelova terefinden redakte olunub Yenile Yermuq doyusu 636 ci ilde Ereb muselman xilafeti ile Bizans imperiyasi ordulari arasinda bas vermis doyus Yermuq doyusuEsas munaqise Bizans Ereb muharibeleriTarix 636 ci il 15 20 avqustYeri Yermuq cayi yaxinliginda Suriyada 32 8141 N 35 9548 ENeticesi Rasidi Ereb Islam xilafetinin qelebesiMunaqise terefleriRasidi Ereb Islam xilafeti Bizans imperiyasiKomandan lar Xalid ibn Valid Teodor TritriusEbu Ubeyde ibn el Cerrah Cebele ibn el EyhemTereflerin quvvesi15 000 40 000 muasir menbeler 80 000 150 000 muasir menbeler 24 000 40 000 ilkin menbeler 100 000 200 000 ilkin ereb menbeleri 140 000 ilkin Roma menbeleri Olenler ve yaralananlar3000 50 000 muasir menbeler 70 000 120 000 ilkin menbeler Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyus 636 ci ilin avqust ayinda Yermuq cayi yaxinliginda indiki Suriya Iordaniya ve Suriya Israil serhedleri boyunca Celile denizinin Teberiyye golu cenub serqinde alti gun davam etmisdir Doyus neticesinde Suriyadaki Bizans hakimiyyeti sona catmis muselmanlar tam qelebe qazanmisdir Yermuq doyusu herb tarixinin en qetiyyetli doyuslerinden biri olaraq qebul edilir Bu doyus Mehemmed peygemberin olumunden sonra muselman fethlerinin ilk boyuk dalgasi ve Islamin o zamanki Xristian Levantina dogru irelilemesinin baslangici oldu Mundericat 1 Hadiselerin zemini 2 Bizans eks hucumu 3 Rasidi strategiyasi 4 Doyus meydani 5 Qosunlarin duzulmesi 6 Xarici kecidlerHadiselerin zemini RedakteEtrafli melumat ucun Bizans Sasani muharibeleri 6 7 ci esrler ve Bizans ereb muharibeleri610 cu ilde 602 628 ci illerdeki Bizans Sasani muharibesi zamani I Irakli 610 641 Fokasi 602 610 devirdikden sonra Bizans Imperiyasinin imperatoru oldu Bu vaxt Sasaniler imperiyasi Mesopotamiyani feth etdi ve 611 ci ilde Suriyani usteleyib Mazaca indiki Kayseri Turkiye erazisini isgal ederek Anadoluya girdi 612 ci ilde Irakli farslari Anadoludan qovmagi bacardi Lakin bu 613 cu ilde Suriyada farslara qarsi boyuk bir hucum baslandiqda qetilesdi Sonraki on ilde farslar Felestin ve Misiri feth ede bildiler Eyni zamanda Irakli eks hucuma hazirlasdi ve ordusunu yeniden qurdu Ereblerin irelilemesini yoxlamaq ve itirilmis erazileri berpa etmek ucun Imperator I Irakli 636 ci ilin mayinda Levanta boyuk bir ekspedisiya gonderdi Bizans ordusu yaxinlasdiqca erebler taktiki olaraq Suriyadan cekildiler ve Erebistan yarimadasina yaxin Yermuq duzenliklerinde butun quvvelerini yeniden toplayib sayca ustun olan Bizans ordusunu meglub etdiler Doyus Xalid ibn Velidin en boyuk herbi qelebesi kimi qebul edilir O cumleden bu tarixin en boyuk taktikantlarindan ve suvari komandirlerinden biri kimi onun nufuzunu mohkemlendirir 622 ci ilde Irakli nehayet hucuma basladi Irakli farslar ve onlarin Qafqaz ve Ermenistandaki muttefiqleri uzerinde qazandigi boyuk qelebelerden sonra 627 ci ilin qisinda Mesopotamiyada farslara qarsi bir hucum baslatdi ve Nineviya doyusunde 12 dekabr qeti bir qelebe qazandi Belelikle de Sasanilerin paytaxti Ktesifonu tehdid etdi Silsile felaketler neticesinde nufuzdan dusen II Xosrov sulh ucun Bizansla razilasan ve onun butun isgal olunmus erazilerinden geri cekilmeye razi olan oglu II Qubadin rehberlik etdiyi bir cevrilis neticesinde devrildi ve olduruldu Ustelik 614 cu ilde Yeruselimden goturulmus Esl xac ve diger muqeddes esyalar da geri qaytarildi 629 cu ilde Irakli Yeruselime tenteneli merasimle daxil oldu Eyni zamanda Mehemmedin Islami teblig etdiyi ve 630 cu ile qeder Erebistanin boyuk bir hissesini tek bir siyasi hakimiyyet altina aldigi Erebistan yarimadasinda suretli bir siyasi inkisaf yasandi Mehemmed 632 ci ilin iyununda vefat etdikde Ebu Bekr xelife ve onun siyasi varisi secildi Ebu Bekrin varis olmasindan derhal sonra cetinlikler ortaya cixdi ve bir nece ereb qebilesi Ebu Bekre qarsi aciq sekilde qiyam qaldirdi 632 633 cu illerdeki Ridda muharibeleri olaraq bilinen hadisede Ebu Bekr reqiblerini meglub etmeyi ve Erebistani Medinede xelifenin merkezi hakimiyyeti altinda birlesdirmeyi bacardi Usyancilar ram edildikden sonra Ebu Bekr Iraqdan baslayaraq fethlere basladi En parlaq generallardan Xalid ibn Velidin gonderildiyi Sasani farslarina qarsi bir sira ugurlu yuruslerde Iraq feth edildi Ebu Bekrin ozune inami artdi ve Xalid Iraqda qalasini qurduqdan sonra Ebu Bekr 634 cu il fevral ayinda Suriyaya tecavuz ucun silah cagirisi etdi Qeyd etmek lazimdir ki muselmanlarin Suriyaya istilasi Bizansin mudafie tedbirleri ile mubarize aparmaq ucun saf quvve evezine strateji diqqetle planlanmis ve yaxsi koordinasiya edilmis herbi emeliyyatlar idi Muselman ordulari qisa muddetde Bizansin idare etmek ucun cox kicik oldugunu subut etdiler ve komandirleri mohkemlenmeye cagirdilar Xalid ibn Velid Ebu Bekr terefinden Iraqdan Suriyaya istilaya rehberlik etmek ucun gonderildi Iyul ayinda Bizanslilar Ajnadaynda qeti sekilde meglub oldular Sentyabr ayinda Demesq tutuldu ardindan Felestinin son ehemiyyetli qarnizonunun meglub edildiyi Fahl doyusu oldu 634 cu ilde Ebu Bekr oldukden sonra onun xelefi Omer xilafetin Suriyaya dogru genislendirilmesine davam etmek qerarina geldi Duzdur Xalidin rehberlik etdiyi evvelki emeliyyatlar ugurlu idi lakin onu Ebu Ubeyde evez etdi Felestinin cenubunda tehlukesizliyi temin eden muselman quvveler artiq ticaret yolu ile irelilediler ve 636 ci ilin evvellerinde cox mubarize aparmadan Tiberiya Beelbek ve Humsu feth etdiler Bizans eks hucumu Redakte Rasidi Xilafetinin Levant isgalini izah eden xerite Humsu ele keciren muselmanlar Bizans qalasi olan Helebden ve Iraklinin yasadigi Antioxiyadan uzaqda bir yurusde idiler Ardicil ugursuzluqlardan tesvise dusen Irakli itirilmis bolgeleri yeniden almaq ucun eks hucuma hazirlasdi 635 ci ilde Sasani imperatoru III Yezdegird Bizans imperatoru ile ittifaqa girdi Irakli de oz novbesinde ittifaqi mohkemlendirmek ucun qizi enenelere gore nevesi Manyanhi III Yezdegirde ere verdi Irakli Levantda boyuk bir hucuma hazirlasarken eyni zamanda Yezdegird de Iraqda eks hucuma kecdi bu heqiqeten yaxsi bir cehd idi Ancaq Irakli 636 ci ilin mayinda hucuma basladiqda Yezdegird guman ki hokumetin tukenmis veziyyetine gore bunu manevrle elaqelendire bilmedi Bizans hazirliqlara 635 ci ilin sonlarinda basladi Artiq 636 ci ilin may ayina qeder Iraklinin Suriyanin simalinda Antioxiya topladigi boyuk bir quvve var idi Bu quvve ise slavyanlar franklar gurculer ermeniler ve xristian ereblerden ibaret idi Quvveler rehberi Teodor Tritirius olmaqla bes hisseye bolundu Ermeni ve Humsun kecmis qarnizon komandiri Vahan umumi sahe komandiri oldu ve komandanligi altinda tamamile ermeni ordusu var idi Slavyan sahzade Qanatir slavyanlara komandaliq edirdi ve Qassani ereblerinin krali Cebele ibn el Eyhem yalniz xristian ereb quvvelerine komandanliq etdi Qalan avropali quvveler ise Qriqori ve Dairyanin rehberliyine verildi Irakli ozu ise emeliyyata Antioxiyadan nezaret edirdi Bizans menbeleri komandirler arasinda Sasani generali Sehrbarazin oglu Niketasdan behs edir lakin onun hansi orduya rehberlik etdiyi namelumdur Ereb ordusu biri Felestinde Emr biri Iordaniyada Surahbil biri Demesq Qeyseriyye Kayseri bolgesinde Yezid ve sonuncusu Humsde Ebu Ubeyde ve Xalidin rehberliyi altinda olmaqla 4 qrupa bolundu Doyusden evvel muselman ve Bizans qosun istiqametleri Muasir olkeler gosterilib Muselman quvveler cografi olaraq bolundukleri ucun Irakli bu veziyyetden istifade etmek qerarina geldi O tek bir doyusle kifayetlenmek istemedi eksine muselmanlar qosunlarini birlesdirmezden qabaq merkezi movqe tutmaq ve her birine qarsi boyuk quvveler toplayaraq mubarize aparmaq istedi Iraklinin meqsedi muselmanlari geri cekilmeye mecbur etmekle ve ya muselman quvvelerini ayri ayriliqda mehv etmekle itirilmis erazileri geri almaq strategiyasini yerine yetirmek idi Belke de seheri muhasireye alan Yezidin quvvelerini ustelemek ucun Iraklinin oglu III Konstantinin rehberliyi ile Qeyseriyyeye Kayseri guclendirici quvveler gonderildi Bundan sonra Bizans ordusu 636 ci ilin iyun ayinin ortalarinda Antioxiya ve Simali Suriyadan kocdu Bizans imperiya ordusu asagidaki plana esasen fealiyyet gostermeli idi Cebelenin yungul silahlanmis xristian erebleri Hema uzerinden Helebden Humse gedecek ve esas muselman ordusunu Humsde tutacaqdi Dairyan sahil ile Heleb yolu arasindan hereket ederek qerbden Humse yaxinlasacaqdi Daha sonra muselmanlari Cebelenin destesile mesgul olanda sol cinahlarina zerbe endirecekdi Qriqori Mesopotamiya uzerinden Humse yaxinlasan muselmanlarin sag cinahini mehv edecekdi Qanatir sahil yolu ile gedib Beyrutu zebt edecek buradan Humsdeki esas muselman ordusunun qarsisini almaq ucun qerbden zeif mudafie olunmus Demesqe hucum edecekdi Vahanin ordusu ehtiyat rolunu oynayacaq ve Hema vasitesile Humse yaxinlasacaqdi Rasidi strategiyasi RedakteMuselmanlar Iraklinin Bizansli mehbuslar vasitesi ile Sayzardaki hazirliqlarini askar etdiler Mehv edile bilen ayri ayri quvvelerle yaxalanma ehtimali daha cox oldugundan Xalid xeberdarliq etdi ve muharibe ucun bir sura cagirdi O Ebu Ubeydeye qosunlari Felestin Simali ve Merkezi Suriyadan geri cekmesini ve sonra butun muselman ordusunu bir yerde cemlesdirmesini tovsiye etdi Ebu Ubeyde Cebiyye yaxinligindaki genis duzenlikde qosunlarin cemlesmesini emr etdi Bu Omerden mohkemlenmenin gelmesini asanlasdirdi ki Bizans ordularina qarsi guclu birlesmis bir quvve toplansin Cizyeni xerac odeyen insanlara qaytarmaqla elaqedar telimatlar da verildi Ancaq bir defe Cebiyyede cemlesen muselmanlar Bizans terefdari Qasani quvvelerinin basqinlarina meruz qaldilar Bolgedeki duserge Kayseride guclu bir Bizans qarnizonu salindigi ve Bizans ordusunu muselmanlarin arxasina hucum ede bileceyi ucun tehlukeli idi Xalidin mesleheti ile muselman quvveler Dara ya Dara ah dogru geri cekildiler Bundan sonra Deyr Eyyub Yarmuk duzunun serq hissesinde dusergeler qurdu Bu guclu bir mudafie movqeyi idi Manevrler muselmanlari ve Bizanslilari onlarin yayinmaga calisdigi bir doyuse saldi Manevrler zamani Xalidin kicik yungul suvari qosunlari ile Bizans muhafizecileri arasinda kicik bir atismadan basqa hec bir atisma olmadi Doyus meydani RedakteDoyus meydani Celile denizinin serqinde hazirda Iordaniya ile Suriya arasindaki serhedde Qolan tepelerinin cenub serqinde Hauran duzunde idi Doyus Yermuq cayinin cenubundaki duzenlikde aparildi Bu duzenlik cenubunda Iordan cayinin qolu olan Yermuq cayina birlesirdi Cayin hundurluyu 30 m den 200 m e qeder ucurumlu sahilleri var idi Simalda Cebiyye yolu ve serqde Ezra tepeleri vardi tepeler esl doyus meydanindan kenarda idi Strateji baximdan doyus meydaninin yalniz bir ustunluyu var idi Tel el Cumme olaraq bilinen 100 m yukseklikde olan ve muselman qosunlarinin cemlesdiyi tepe Yarmuk duzenliyini tam gormeye serait yaradirdi Doyus meydaninin qerbindeki dereye bir nece yerden girmek olardi amma esas bir kecid var idi Eyn Deker yaxinligindaki Roma korpusu Mentiqi olaraq Yermuq duzunde her iki ordunu saxlamaq ucun kifayet qeder su techizati ve otlaq var idi Duzenlik suvari manevrleri ucun ideal idi Qosunlarin duzulmesi RedakteIlkin menbeler muselman quvvelerinin sayinin 24 000 ile 40 000 arasinda Bizans quvvelerinin sayinin 100 000 ile 400 000 arasinda oldugunu gosterir Muvafiq ordularin quvveleri ucun muasir texminler ise ferqlidir Bizans ordusu ucun texminlerin boyuk ekseriyyeti 80 000 ile 150 000 arasinda erebler ucun ise 15 000 20 000 kimidir Rasidi ordusu ucun texminler ekseren 25 000 ile 40 000 arasindadir Bizans ordusunun ve muttefiqlerinin muselman ereblerin sayindan xeyli cox oldugu ile razilasan orijinal menbeler esasen ereb menbeleridir Bizansin ilk erken menbeyi bu doyus haqda bir esr sonra yazan Teofanlardir Doyusun muddeti de deyisir bezileri bir gun davam etdiyini bezileri bir gunden cox oldugunu iddia edir Xarici kecidler RedakteKhalid ibn al Walid and the muslim cresecent over SyriaYarmouk in Sword of Allah at GrandeStrategyBattle of Yarmuk 636Menbe https az wikipedia org w index php title Yermuq doyusu amp oldid 6085441, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.