fbpx
Wikipedia

Xəlil bəy Xasməmmədov

Avqust 05, 2021

Xəlil bəy Hacıbaba oğlu Xasməmmədli (25 oktyabr 1873(1873-10-25), Yelizavetpol – 1947, İstanbul) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin görkəmli siyasi və dövlət xadimi. 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ədliyyə və daxili işlər naziri.

Xəlil bəy Xasməmmədov
Xəlil bəy Hacıbaba oğlu Xasməhəmmədov
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ədliyyə naziri
24 dekabr 1919 — 1 aprel 1920
Sələfi Teymur bəy Makinski
(vəzifə bərpa edilib)
Xələfi vəzifə ləğv olunub
Sələfi Fətəli xan Xoyski
Xələfi Teymur bəy Makinski
Sələfi vəzifə təsis edilib
Xələfi Fətəli xan Xoyski
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 3-cü Daxili İşlər Naziri
26 dekabr 1918 — 14 mart 1919
Sələfi Behbud xan Cavanşir
Xələfi Nəsib bəy Yusifbəyli
Şəxsi məlumatlar
Təhsili
Doğum tarixi 25 oktyabr 1873(1873-10-25)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1947
Vəfat yeri
Dəfn yeri

Həyatı

Xəlil bəy Xasməmmədli 1873-ci ildə Gəncədə anadan olmuşdur. Gəncə klassik gimnaziyasında orta təhsil almışdır O, Moskva Universitetinin hüquq fakültəsini (1895) bitirib müstəntiq işləmişdir.

Fəaliyyəti

Yekaterinodar (indiki Krasnodar) və Yelizavetpol (Gəncə) dairə məhkəmələrində işləmişdir. "İttifaqi-müslimin" təşkilatının din və hüquq komissiyalarının üzvü olmuşdur.

Yelizavetpol quberniyasından 2-ci Dövlət dumasına deputat seçilmişdir (1907). Xəlil bəy Xasməmmədov Fətəli xan Xoyski ilə birlikdə Dumanın milli-dini bərabərlik komissiyasının, Dumanın ikinci şöbəsinin və beş komissiyasının üzvü olmuş, xalq azadlığı partiyasını təmsil etmişdir. Özlərini "solların gənc tatar partiyasına" aid edən Xoyski və Xasməmmədov fraksiyanın proqramını "Varlılar və zadəganlar üçün" nəzərdə tutulduğundan, tam şəkildə qəbul etmirdilər. Xasməmmədov Dumanın müsəlman fraksiyasının iclasında amnistiya məsələsini qaldırmış və onun qanunvericilik yolu ilə keçirilməsini təklif etmişdi. 3-cü Dövlət dumasında (1907–1912) Xasməmmədov Azərbaycanı təmsil edən yeganə deputat idi. O, Dumanın imperatora müraciət hazırlanması, sorğular, köçürmə işi, məhkəmə islahatı üzrə komissiyalannın üzvü idi. Xəlil bəy Xasməmmədov Qafqaz müsəlmanlarının mənafeyini müdafiə edərək Duma deputatlarına bəyan etmişdi ki, "dövlətimizin siyasi quruluşunun bu və ya başqa ciir adlanması qətiyyən vacib deyil, bu siyasi quruluşun tələbatımızı, istəklərimizi yerinə yetirməyə qadir olan məzmunu bizim üçün daha vacibdir". Xasməmmədov Dumanın iki illik fəaliyyəti dövründə müsəlmanların hüquqlarının imperiyanın əsas əhalisi ilə bərabərləşdirilməsi, onların maarifiənməsi, rifahının yüksəldilməsi üçün heç bir iş görülmədiyini Duma üzvlərinin nəzərinə çatdırmış, kəndlilərin torpaq azlığından əziyyət çəkdiyini vurğulamışdır.

Xasməmmədov Dumanın bütün fəaliyyəti dövründə müxtəlif sorğular və məsələlər üzrə (ədalətli idarəçilik, yerli əhaliyə torpaq verilməsi, xalq təhsili, hərbi mükəlləfıyyət, seçki, dini etiqad, zemstvə idarələrinin tətbiqi, yerli məhkəmənin dəyişdirilməsi və s.) çıxış etmişdir. Xalq təhsili məsələləri barədə çıxışlarında Xasməmmədov ibtidai məktəbdə ana dilində təhsili müdafiə etsə də, "dövlət dilini bilməyi zəruri" sayırdı. Xasməmmədov Zaqafqaziya (Qori) seminariyası Azərbaycan şöbəsinin Yelizavetpola (Gəncəyə) köçürülməsi və onun müstəqil seminariyaya çevrilməsi barədə Xalq Maarifi Nazirliyi qarşısında vəsatət qaldırmışdı. O, 1911 il noyabrın 30-da hərbi mükəlləfıyyət barədə qanun layihəsi üzrə çıxış edərkən hərbi mükəlləfiyyətin müsəlmanlara da şamil olunmasını tələb etmişdi.

 
Xəlil bəy Xasməmmədov 1945-ci ildə İstanbulda

Xasməmmədov Yelizavetpol şəhər bələdiyyə rəisi (1913–1917) işləmişdir. Fevral inqilabından (1917) sonra Gəncədə "Türk Ədəmi-mərkəziyyət partiyasının yaradıcılarından biri, 1917 ildə keçirilmiş Qafqaz (Bakı, aprel) və Ümumrusiya (Moskva, May) müsəlmanları qurultaylarının iştirakçısı olmuşdur. Müsavat Partiyasının birinci qurultayında (Bakı, 1917, 26–31 oktyabr) Mərkəzi Komitənin üzvü seçilmişdir. Xasməmmədov Azərbaycan milli hərəkatının rəhbərlərindən biri, Yelizavetpol Qəza Ġcraiyyə Komitəsinin sədri, Zaqafqaziya komissarlığında Dövlət nəzarəti komissarı, Zaqafqaziya seyminin, Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının süqutundan (1918, 26 may) sonra Azərbaycan Milli şurasının (1918, 27 may) üzvü olmuşdur. O, 1918 ildə keçirilməsi nəzərdə tutulan İstanbul konfransına göndərilən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti nümayəndə heyətinə daxil idi.

Şərqdə ilk demokratik respublika olan ADR-də ədliyyə sisteminin fəaliyyətinə xüsusi əhəmiyyət verilərək, Ədliyyə Nazirliyi Cümhuriyyətin yaradılması ilə bir gündə 1918-ci il may ayının 28-də təsis edilmiş, Xəlil bəy Xasməmmədov ilk ədliyyə naziri təyin olunmuşdur

Xəlil bəy bütün həyatı boyu "Azərbaycana muxtariyyət" amalı uğrunda mübarizə aparmış, onun ictimai-siyasi fəaliyyətinin ən coşqun dövrü Azərbaycan Cümhuriyyətinin təşəkkülü və dirçəlişi ilə bağlı idi. O, müstəqil hökumətin beş kabinetindən dördündə iştirak etmiş, üç dəfə ədliyyə naziri, bir dəfə daxili işlər naziri vəzifələrində işləmişdir.

X. Xasməmmədov Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 1-ci Hökumət kabinəsində ədliyyə naziri, 2-ci kabinədə əvvəlcə portfelsiz nazir, 1918 il 6 oktyabr kabinədaxili dəyişikliklərdən sonra ədliyyə naziri, 3-cü kabinədə daxili işlər naziri, 5-ci kabinədə ədliyyə naziri vəzifələrində çalışmışdır. Müsavat Partiyasından Azərbaycan Parlamentinin üzvü idi. Xəlil bəy Xasməmmədov Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibində Cənubi Qafqaz respublikaları konfransında (1919, aprel-iyun) iştirak etmişdir.

Xasməmmədov 1920 ilin aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Türkiyədə səfiri təyin olunmuşdu. Aprel işğalından (1920) sonra Azərbaycana qayıtmamış, İstanbulda yaşamış, coşğun siyasi-publisistik fəaliyyət göstərmiş, "Yeni Qafqasya" (1923–1927), "Azəri-türk" (1928–31), "Odlu yurd" (1920–1930), "Azərbaycan yurd bilgisi" (1932-ci ildən nəşr olunub) jurnallarında, Parisdə fransızca çıxan "Prometey" (1929–38), rusca "Kavkaz" (1932–1938), Berlində Azərbaycan türkcəsində nəşr edilən "İstiqlal" (1932–1934) və "Qurtuluş" (1934–1938) qəzet və jurnallarında siyasi məzmunlu məqalələr dərc etdirmişdir.

Xasməmmədov Azərbaycan Milli (1924, İstanbul) Mərkəzi Komitəsinin və Müsavat Partiyası xarici bürosunun (İstanbulda fəaliyyət göstərirdi) 3 nəfərdən (Məhəmməd Əmin Rəsulzadə — sədr, Mirzə Bala Məmmədzadə — katib və Xəlil bəy Xasməmmədov — xəzinədar) ibarət rəyasət heyətinin üzvü idi. 1930-cu illərin əvvəlində Milli Mərkəz və Xarici Büro daxilindəki ixtilafların dərinləşməsi Azərbaycan siyasi mühacirətinin parçalanması ilə nəticələndi. Mustafa bəy Vəkiləv, Şəfı bəy Rüstəmbəyli və digərləri ilə birlikdə Xasməmmədov M.Ə.RəsuIzadəyə qarşı müxalif mövqedə dayanırdı. Sovet hökumətinin təzyiqi ilə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Türkiyəni tərk etdikdən. sonra Xəlil bəy, Şəfi bəy Rüstəmbəyli və başqalarının Avropadakı mərkəzdən göstəriş almadan, müstəqil fəaliyyət göstərmək meyli gücləndi. Nəticədə, Milli Müsavat Xalq Partiyasının konfransında (avqust 1936, Varşava) Xəlil bəy Xasməmmədov partiya sıralarından xaric edilmişdi.

 
Xəlil bəy Xasməmmədov (sağda əyləşib) Rusiya Dumasının müsəlman deputatları ilə. 1907

Azərbaycanın bütün Qafqazın türk-müsəlman xalqlan ilə sıx birliyinin qızğın tərəfdarı olan Xasməmmədov Azərbaycan və şimali Qafqaz mühacirləri tərəfındən yaradılmış "Azərbaycan-Dağlılar birliyi" adlanan qurumun ilk sədri seçilmişdi. 1942 ilin yazmda Almaniyanın Xarici işlər Nazirliyi xətti ilə Berlinə görüşə dəvət edilmiş tanınmış Qafqaz siyasi mühacirləri sırasında Xəlil bəy Xasməmmədov da olmuşdur.

O dövrdə daxili işlər orqanları hərbi nazirlik, təhlükəsizlik və xüsusi xidmət orqanları ilə sıx əlaqəli şəkildə fəaliyyət göstərirdi. Bunun da əsas səbəblərindən biri o idi ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinə qarşı işləyən əks qüvvələrin xeyli hissəsi milli ordunun və digər qurumların tərkibində əsgər, çavuş, zabit, polis və s. vəzifələr daşıyırdılar. Ona görə də hökumətin əleyhinə planlaşdırılan hər

hansı bir təxribatın qarşısını almaq üçün belə birgə fəaliyyət zəruri idi.

Xəlil bəy Cümhuriyyətin süqutu zaman Bakıda olub. Evi də indiki Ə.Cavad küçəsində yerləşib (Vrangelskaya, 22).Cümhuriyyət hökuməti onu 1920-ci ilin aprel ayının ortaları Konstantinopola (İstanbul) səfir təyin etmişdir, amma ara qarışdığına görə ora gedə bilməmişdi. 1920-ci ilin iyunun sonunda İstanbula çatır. Ömrünün qalan illərini İstanbulda yaşamış və 1947-ci ildə vəfat etmişdir. Xəlil bəy İstanbulun Fəri Köy məzarlığında dəfn olunmuşdur.

İstinadlar

  1. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, II cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2004, səh.19
  2. . 2017-07-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-16.
  3. . 2008-05-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-15.

Ədəbiyyat

  • Musa Qasımlı, Bahar Muradova, Vasif Qafarov. Azərbaycan parlamentarizmi tarixi. 2 cilddə. I cild. Bakı, 2018.
  • İbrahimli X., Azərbaycan siyasi mühacirəti, B., 1997;
  • Seyidzadə D., Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar, B., 1998;
  • Oruclu M.R., Azərbaycanda və mühacirətdə Müsavat Partiyasının fəaliyyəti (1911–1992), B., 2001;
  • Сеидзаде Д. Б., Азербаиджаниские депутаты в Гасударственно Думе России, Б., 1991.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Х.Хас — Мамедов[ölü keçid]

Avqust 05, 2021
xəlil, bəy, xasməmmədov, xəlil, bəy, hacıbaba, oğlu, xasməmmədli, oktyabr, 1873, 1873, yelizavetpol, 1947, istanbul, azərbaycan, xalq, cümhuriyyətinin, görkəmli, siyasi, dövlət, xadimi, 1918, ildə, azərbaycan, xalq, cümhuriyyətinin, ədliyyə, daxili, işlər, naz. Xelil bey Hacibaba oglu Xasmemmedli 25 oktyabr 1873 1873 10 25 Yelizavetpol 1947 Istanbul Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin gorkemli siyasi ve dovlet xadimi 1918 ci ilde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin edliyye ve daxili isler naziri Xelil bey XasmemmedovXelil bey Hacibaba oglu XasmehemmedovAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Edliyye naziri24 dekabr 1919 1 aprel 1920Selefi Teymur bey Makinski vezife berpa edilib Xelefi vezife legv olunub6 oktyabr 1918 7 dekabr 1918Selefi Feteli xan XoyskiXelefi Teymur bey Makinski28 may 1918 17 iyun 1918Selefi vezife tesis edilibXelefi Feteli xan XoyskiAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 3 cu Daxili Isler Naziri26 dekabr 1918 14 mart 1919Selefi Behbud xan CavansirXelefi Nesib bey YusifbeyliSexsi melumatlarTehsili Moskva Dovlet Universitetinin Huquq fakultesi d 1895 M V Lomonosov adina Moskva Dovlet UniversitetiDogum tarixi 25 oktyabr 1873 1873 10 25 Dogum yeri Yelizavetpol Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 1947Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeDefn yeri Ferikoy mezarligi2019 Azerbaycan Poct markasi Mundericat 1 Heyati 2 Fealiyyeti 3 Istinadlar 3 1 Edebiyyat 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteXelil bey Xasmemmedli 1873 ci ilde Gencede anadan olmusdur Gence klassik gimnaziyasinda orta tehsil almisdir O Moskva Universitetinin huquq fakultesini 1895 bitirib mustentiq islemisdir Fealiyyeti RedakteYekaterinodar indiki Krasnodar ve Yelizavetpol Gence daire mehkemelerinde islemisdir Ittifaqi muslimin teskilatinin din ve huquq komissiyalarinin uzvu olmusdur 1 Yelizavetpol quberniyasindan 2 ci Dovlet dumasina deputat secilmisdir 1907 Xelil bey Xasmemmedov Feteli xan Xoyski ile birlikde Dumanin milli dini beraberlik komissiyasinin Dumanin ikinci sobesinin ve bes komissiyasinin uzvu olmus xalq azadligi partiyasini temsil etmisdir Ozlerini sollarin genc tatar partiyasina aid eden Xoyski ve Xasmemmedov fraksiyanin proqramini Varlilar ve zadeganlar ucun nezerde tutuldugundan tam sekilde qebul etmirdiler Xasmemmedov Dumanin muselman fraksiyasinin iclasinda amnistiya meselesini qaldirmis ve onun qanunvericilik yolu ile kecirilmesini teklif etmisdi 3 cu Dovlet dumasinda 1907 1912 Xasmemmedov Azerbaycani temsil eden yegane deputat idi O Dumanin imperatora muraciet hazirlanmasi sorgular kocurme isi mehkeme islahati uzre komissiyalannin uzvu idi Xelil bey Xasmemmedov Qafqaz muselmanlarinin menafeyini mudafie ederek Duma deputatlarina beyan etmisdi ki dovletimizin siyasi qurulusunun bu ve ya basqa ciir adlanmasi qetiyyen vacib deyil bu siyasi qurulusun telebatimizi isteklerimizi yerine yetirmeye qadir olan mezmunu bizim ucun daha vacibdir Xasmemmedov Dumanin iki illik fealiyyeti dovrunde muselmanlarin huquqlarinin imperiyanin esas ehalisi ile beraberlesdirilmesi onlarin maarifienmesi rifahinin yukseldilmesi ucun hec bir is gorulmediyini Duma uzvlerinin nezerine catdirmis kendlilerin torpaq azligindan eziyyet cekdiyini vurgulamisdir 1 Xasmemmedov Dumanin butun fealiyyeti dovrunde muxtelif sorgular ve meseleler uzre edaletli idarecilik yerli ehaliye torpaq verilmesi xalq tehsili herbi mukellefiyyet secki dini etiqad zemstve idarelerinin tetbiqi yerli mehkemenin deyisdirilmesi ve s cixis etmisdir Xalq tehsili meseleleri barede cixislarinda Xasmemmedov ibtidai mektebde ana dilinde tehsili mudafie etse de dovlet dilini bilmeyi zeruri sayirdi Xasmemmedov Zaqafqaziya Qori seminariyasi Azerbaycan sobesinin Yelizavetpola Genceye kocurulmesi ve onun musteqil seminariyaya cevrilmesi barede Xalq Maarifi Nazirliyi qarsisinda vesatet qaldirmisdi O 1911 il noyabrin 30 da herbi mukellefiyyet barede qanun layihesi uzre cixis ederken herbi mukellefiyyetin muselmanlara da samil olunmasini teleb etmisdi 1 Xelil bey Xasmemmedov 1945 ci ilde Istanbulda Xasmemmedov Yelizavetpol seher belediyye reisi 1913 1917 islemisdir Fevral inqilabindan 1917 sonra Gencede Turk Edemi merkeziyyet partiyasinin yaradicilarindan biri 1917 ilde kecirilmis Qafqaz Baki aprel ve Umumrusiya Moskva May muselmanlari qurultaylarinin istirakcisi olmusdur Musavat Partiyasinin birinci qurultayinda Baki 1917 26 31 oktyabr Merkezi Komitenin uzvu secilmisdir Xasmemmedov Azerbaycan milli herekatinin rehberlerinden biri Yelizavetpol Qeza Ġcraiyye Komitesinin sedri Zaqafqaziya komissarliginda Dovlet nezareti komissari Zaqafqaziya seyminin Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasinin suqutundan 1918 26 may sonra Azerbaycan Milli surasinin 1918 27 may uzvu olmusdur O 1918 ilde kecirilmesi nezerde tutulan Istanbul konfransina gonderilen Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti numayende heyetine daxil idi 1 Serqde ilk demokratik respublika olan ADR de edliyye sisteminin fealiyyetine xususi ehemiyyet verilerek Edliyye Nazirliyi Cumhuriyyetin yaradilmasi ile bir gunde 1918 ci il may ayinin 28 de tesis edilmis Xelil bey Xasmemmedov ilk edliyye naziri teyin olunmusdur 2 Xelil bey butun heyati boyu Azerbaycana muxtariyyet amali ugrunda mubarize aparmis onun ictimai siyasi fealiyyetinin en cosqun dovru Azerbaycan Cumhuriyyetinin tesekkulu ve dircelisi ile bagli idi O musteqil hokumetin bes kabinetinden dordunde istirak etmis uc defe edliyye naziri bir defe daxili isler naziri vezifelerinde islemisdir X Xasmemmedov Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 1 ci Hokumet kabinesinde edliyye naziri 2 ci kabinede evvelce portfelsiz nazir 1918 il 6 oktyabr kabinedaxili deyisikliklerden sonra edliyye naziri 3 cu kabinede daxili isler naziri 5 ci kabinede edliyye naziri vezifelerinde calismisdir Musavat Partiyasindan Azerbaycan Parlamentinin uzvu idi Xelil bey Xasmemmedov Azerbaycan numayende heyetinin terkibinde Cenubi Qafqaz respublikalari konfransinda 1919 aprel iyun istirak etmisdir Xasmemmedov 1920 ilin aprelinde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Turkiyede sefiri teyin olunmusdu Aprel isgalindan 1920 sonra Azerbaycana qayitmamis Istanbulda yasamis cosgun siyasi publisistik fealiyyet gostermis Yeni Qafqasya 1923 1927 Azeri turk 1928 31 Odlu yurd 1920 1930 Azerbaycan yurd bilgisi 1932 ci ilden nesr olunub jurnallarinda Parisde fransizca cixan Prometey 1929 38 rusca Kavkaz 1932 1938 Berlinde Azerbaycan turkcesinde nesr edilen Istiqlal 1932 1934 ve Qurtulus 1934 1938 qezet ve jurnallarinda siyasi mezmunlu meqaleler derc etdirmisdir Xasmemmedov Azerbaycan Milli 1924 Istanbul Merkezi Komitesinin ve Musavat Partiyasi xarici burosunun Istanbulda fealiyyet gosterirdi 3 neferden Mehemmed Emin Resulzade sedr Mirze Bala Memmedzade katib ve Xelil bey Xasmemmedov xezinedar ibaret reyaset heyetinin uzvu idi 1930 cu illerin evvelinde Milli Merkez ve Xarici Buro daxilindeki ixtilaflarin derinlesmesi Azerbaycan siyasi muhaciretinin parcalanmasi ile neticelendi Mustafa bey Vekilev Sefi bey Rustembeyli ve digerleri ile birlikde Xasmemmedov M E ResuIzadeye qarsi muxalif movqede dayanirdi Sovet hokumetinin tezyiqi ile Mehemmed Emin Resulzade Turkiyeni terk etdikden sonra Xelil bey Sefi bey Rustembeyli ve basqalarinin Avropadaki merkezden gosteris almadan musteqil fealiyyet gostermek meyli guclendi Neticede Milli Musavat Xalq Partiyasinin konfransinda avqust 1936 Varsava Xelil bey Xasmemmedov partiya siralarindan xaric edilmisdi Xelil bey Xasmemmedov sagda eylesib Rusiya Dumasinin muselman deputatlari ile 1907 Azerbaycanin butun Qafqazin turk muselman xalqlan ile six birliyinin qizgin terefdari olan Xasmemmedov Azerbaycan ve simali Qafqaz muhacirleri terefinden yaradilmis Azerbaycan Daglilar birliyi adlanan qurumun ilk sedri secilmisdi 1942 ilin yazmda Almaniyanin Xarici isler Nazirliyi xetti ile Berline goruse devet edilmis taninmis Qafqaz siyasi muhacirleri sirasinda Xelil bey Xasmemmedov da olmusdur O dovrde daxili isler orqanlari herbi nazirlik tehlukesizlik ve xususi xidmet orqanlari ile six elaqeli sekilde fealiyyet gosterirdi Bunun da esas sebeblerinden biri o idi ki Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumetine qarsi isleyen eks quvvelerin xeyli hissesi milli ordunun ve diger qurumlarin terkibinde esger cavus zabit polis ve s vezifeler dasiyirdilar Ona gore de hokumetin eleyhine planlasdirilan herhansi bir texribatin qarsisini almaq ucun bele birge fealiyyet zeruri idi 3 Xelil bey Cumhuriyyetin suqutu zaman Bakida olub Evi de indiki E Cavad kucesinde yerlesib Vrangelskaya 22 Cumhuriyyet hokumeti onu 1920 ci ilin aprel ayinin ortalari Konstantinopola Istanbul sefir teyin etmisdir amma ara qarisdigina gore ora gede bilmemisdi 1920 ci ilin iyunun sonunda Istanbula catir Omrunun qalan illerini Istanbulda yasamis ve 1947 ci ilde vefat etmisdir Xelil bey Istanbulun Feri Koy mezarliginda defn olunmusdur Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Lider nesriyyat Baki 2004 seh 19 Azerbaycan edliyyesinin tarix muzeyi 2017 07 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 06 16 Arxivlenmis suret 2008 05 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 15 Edebiyyat Redakte Musa Qasimli Bahar Muradova Vasif Qafarov Azerbaycan parlamentarizmi tarixi 2 cildde I cild Baki 2018 Ibrahimli X Azerbaycan siyasi muhacireti B 1997 Seyidzade D Azerbaycan XX esrin evvellerinde musteqilliye aparan yollar B 1998 Oruclu M R Azerbaycanda ve muhaciretde Musavat Partiyasinin fealiyyeti 1911 1992 B 2001 Seidzade D B Azerbaidzhaniskie deputaty v Gasudarstvenno Dume Rossii B 1991 Hemcinin bax RedakteAzerbaycan Xalq CumhuriyyetiXarici kecidler RedakteH Has Mamedov olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Xelil bey Xasmemmedov amp oldid 6068498, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.