fbpx
Wikipedia

Vostok-1

September 27, 2022

Vostok-1 (rus. Восток 1 – "Şərq 1") — Vostok proqramının ilk kosmik uçuşu və tarixdə ilk dəfə insanla orbital kosmik uçuş. Vostok-3KA kosmik kapsulu 12 aprel 1961-ci ildə Sovet kosmonavtı Yuri Qaqarin ilə birlikdə Baykonur kosmodromundan buraxılmış və bunun nəticəsində Yuri Qaqarin Yer ətrafında orbital sürətə çatan və Yer ətrafında tam orbiti tamamlayan ilk insan olmuşdur.

Vostok 1
Ümumi məlumat
Ölkə  SSRİ
Təşkilat Sovet kosmik proqramı
Uçuş məlumatları
Gəminin adı Vostok
Daşıyıcı raket Vostok-K 8K72K
Buraxılma yeri Baykonur kosmodromu
45°55′13″ şm. e. 63°20′32″ ş. u.
Buraxılma tarixi 12 aprel 1961, 06:07 UTC
Bağlı olduğu müddət

1 saat, 48 dəqiqə[1]

1 saat, 46 dəqiqə
Eniş 12 aprel 1961, 07:55 UTC
Orbit 1
Apoqey 327 km (177 nmi)
Periqey 181 km (98 nmi)
Meyl 64,95 dərəcə
NSSDC ID 1961-012A
SCN 00103
Ekipaj
Ekipaj 1
Ekipaj üzvləri Yuri Qaqarin
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kosmik uçuşun orbitinin ən aşağı nöqtəs iatmosferin yuxarı hissəsindən 169 kilometr (91 nmi) məsafədə idi. Uçuş startdan enişə qədər 108 dəqiqə çəkdi. Qaqarin 7 kilometr (23,000 ft) hündürlükdə kapsulundan ayrılaraq paraşütlə yerə endi.

Arxa fon

Soyuq Müharibənin iki super gücü olan Sovet İttifaqı və ABŞ arasında Kosmos Yarışı Sovet İttifaqı 1957-ci ildə dünyanın ilk süni peyki Sputnik 1-i orbitə buraxmazdan əvvəl başlamışdı. Hər iki ölkə kosmosa uçuş texnologiyasını inkişaf etdirmək istəyirdi. Xüsusilə, hər iki ölkənin əsas məqsədi kosmosa ilk insanı göndərmək idi. Sovet İttifaqı ABŞ-ın Merkuri Layihəsi ilə rəqabətdə "Vostok" proqramını gizli şəkildə həyata keçirirdi. 1960-cı ilin mayından 1961-ci ilin martına qədər Vostok raket ailəsini və kosmik kapsulu sınaqdan keçirmək və inkişaf etdirmək üçün bir neçə prekursorsuz missiyaya başlandı. Bu missiyalar müxtəlif dərəcədə müvəffəqiyyət qazansa da, ilk ekipaj uçuşuna imkan verən son ikisi – Korabl Sputnik 4 və Korabl Sputnik 5 əsl uğur idi.

Pilot

Vostok-1 kapsulu bir kosmonavtı daşımaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. 27 yaşlı Yuri Qaqarin "Vostok-1"in baş pilotu seçildi, ehtiyatda isə German Titov və Qriqori Nelyubov oldu. Bu tapşırıqlar rəsmi olaraq aprelin 8-də, missiyadan dörd gün əvvəl verilmişdi, lakin Qaqarin son bir neçə ay ərzində kosmonavt namizədləri arasında ən yaxşısı kimi özünü büruzə verirdi.

Kosmanovtlar hazırlığının rəhbəri Nikolay Kamanin idi. Gəminin baş pilotunun kim olacağına o qərar verirdi. Kamanin 5 aprel tarixində gündəliyinə yazdığına görə, Qaqarinlə Titov arasında hələ də qərarsızdır:

"Məni Titovu seçməkdən saxlayan yeganə şey, bir günlük uçuş üçün daha güclü insanın olmasıdır."

9 apreldə görüş zamanı Qaqarin və Titova bu qərar haqqında məlumat verildikdə, Qaqarin çox sevindi və Titov məyus oldu. Aprelin 10-da bu görüş televiziya kameraları qarşısında yenidən canlandırıldığı üçün tədbirin rəsmi görüntüləri də olacaqdı. Buraya Qaqarinin qəbul nitqi daxil idi. Məxfilik səviyyəsinin göstəricisi olaraq, digər kosmanovt namizədlərindən biri Aleksey Leonov sonralar xatırlayırdı ki, o, kosmos uçuşu başlayana qədər missiya üçün kimin seçildiyini bilmirdi.

Hazırlıqlar

 
Frankfurt Hava Limanının "Rusiya kosmosda" sərgisində nümayiş etdirilən "Vostok" kosmik gəmisinin maketi

Vostok kosmik gəmisinin maketində sonrakı Vostok missiyalarından fərqli olaraq, kosmik gəmidən siqnalları qəbul etmək üçün xüsusi izləmə gəmiləri mövcud deyildi. Bunun əvəzinə onlar kosmik gəmi ilə əlaqə saxlamaq üçün komanda nöqtələri adlanan yerüstü stansiyalar şəbəkəsinə etibar etdilər. Bütün bu komandanlıq məntəqələri Sovet İttifaqının tərkibində yerləşirdi. Çəki məhdudiyyətlərinə görə ehtiyat retro-roket mühərriki yox idi. Kosmik gəmi retro-roketlərin uğursuzluğu halında sağ qalmağa və təbii orbital çürüməyə imkan vermək üçün 13 günlük ehtiyat daşıdı.

Buraxılış meydançasına köçürülərkən mühəndis Qerman Lebedev tərəfindən Qaqarinin dəbilqəsinə əl ilə "СССР" hərfləri yazılmışdı. Lebedev bunu belə əsaslandırırdı ki , U2 pilotu Qari Pauersin vurulmasından bir ildən az vaxt keçməsinə baxmayaraq, hansısa ölkəni müəyyənləşdirmədikdə kosmonavtın eniş zamanı casusla səhv salınması ehtimalı hələ də mövcuddur.

Avtomatik idarəetmə

Bütün missiya ya avtomatik sistemlər, ya da yerdən idarəetmə ilə idarə olunurdu. Bunun səbəbi, tibb işçiləri və kosmik gəmi mühəndislərinin bir insanın çəkisizliyə necə reaksiya verə biləcəyindən əmin olmaması idi. Buna görə də, pilotun əl ilə idarəetmə vasitələrini kilidləmək qərara alındı. Hər ehtimala qarşı, fövqəladə hallarda idarəetmə vasitələrinin kilidini açmaq üçün kod bort zərfinə yerləşdirildi. Uçuşdan əvvəl Kamanin və digər idarəetmə heyətinin üzvləri Qaqarinə kodu (1–2–5) dedilər.

11 aprel 1961

 
Qaqarinin 11 aprel 1961-ci il, saat 19:35 tarixli elektrokardioqramması. Moskva, Kosmonavtika Memorial Muzeyi.

11 aprel 1961-ci il səhər Baykonur kosmodromunda "Vostok-K" raketi və ona əlavə edilmiş "Vostok-3KA" kosmik kapsulu ilə birlikdə üfüqi vəziyyətdə buraxılış meydançasına bir neçə kilometr daşındı. Onlar buraxılış meydançasına çatdıqdan sonra texniki işçilər hər şeyin qaydasında olduğundan əmin olmaq üçün gücləndiricinin sürətli müayinəsini apardılar. Poblem aşkar edilmədikdə, gücləndirici LC-1-də quruldu. Moskva vaxtı ilə saat 10:00-da Qaqarin və Titova uçuş planına yekun baxış əmri verildi. Onlara bildirildi ki, buraxılış növbəti gün, Moskva vaxtı ilə saat 09:07-də baş tutmalıdır. Bu qərar ona görə verilmişdi ki, kapsul Afrika üzərində uçmağa başlayanda, yəni retro-raketlərin yenidən daxil olmaq üçün atəşə ehtiyacı olduğu zaman, günəş işığı oriyentasiya sisteminin sensorları üçün ideal olsun. Saat 18:00-da müxtəlif fizioloji göstəricilər alındıqdan sonra həkimlər kosmonavtlara qarşıdakı missiyaları müzakirə etməməyi tapşırdılar. Həmin axşam Qaqarin və Titov musiqi dinləyərək, bilardo oynayaraq və uşaqlıqları haqqında söhbət edərək stress atırdılar. Saat 21:50-də hər iki şəxsə yaxşı bir gecə yuxusu təmin etmək üçün yuxu dərmanı təklif edildi, lakin hər ikisi imtina etdi. Həkimlər kosmonavtların vəziyyətinə gecə boyu nəzarət etmək üçün onlara sensorlar qoşdular və onlar hər ikisinin yaxşı yatdığına nəzarət etməyi bacardılar. Qaqarinin bioqrafları deyirdilər ki, o gecə nə Qaqarin, nə də Titov yatmayıb. Baş konstruktor Sergey Korolev də qaçılmaz kosmosa uçuşun yaratdığı narahatlığa görə həmin gecə yatmamışdı.

Qaqarinin uçuşdan əvvəlki bəyanatı

Missiyadan əvvəl Qaqarin mətbuata bəyanatla çıxış edərək Sovet İttifaqına və bütün dünyaya belə müraciət etdi:

Hörmətli dostlar, həm tanıdığım, həm də tanımadığım həmvətənlər, bütün torpaqlardan və qitələrdən olan kişilər və qadınlar!

Bir neçə dəqiqədən sonra qüdrətli bir kosmik gəmi məni Kainatın uzaq genişliklərinə aparacaq. Başlamadan əvvəl bu son dəqiqələrdə sizə nə deyə bilərəm? Bütün keçmiş həyatımı bir gözəl an kimi görürəm. İndiyə qədər yaşadıqlarım və etdiyim hər şey bu ana hazırlıq idi. Siz başa düşməlisiniz ki, çox böyük həvəslə və uzun zamandır məşq etdiyimiz uçuş yaxınlaşdığı üçün hisslərimi ifadə etmək çətindir. Tarixdə bir ilk olan bu uçuşu etməli olduğum təklif ediləndə nə hiss keçirdiyimi deyə bilmirəm. Sevinc idi? Xeyr, bundan başqa bir şey idi. Qürur? Xeyr, bu təkcə qürur deyildi. Mən özümü çox xoşbəxt hiss etdim. Çünki kosmosda birinci olmaq, təbiətlə misli görünməmiş duel etməkdən böyük bir şey xəyal etmək olarmı? Amma sonra insanlığın arzuladığını həyata keçirən, insanlar üçün kosmosa yol göstərən ilk şəxs olmağın nəhəng məsuliyyəti haqqında düşündüm… Mənə bu tapşırılandan daha çətin bir iş deyə bilərsinizmi? Bir nəfərin, onlarla insanın, hətta bir kollektivin qarşısında məsuliyyət daşımıram. Bu, bütün sovet xalqı, bütün bəşəriyyət qarşısında, onun bu günü və gələcəyi qarşısında məsuliyyət daşıyıram. Əgər buna baxmayaraq, mən bu uçuşa cəsarət edirəmsə, bu, kommunist olduğum üçün, həmvətənlərimin, sovet kişi və qadınlarının göstərdiyi misilsiz şücaətlərdən güc aldığım üçündür. Bilirəm ki, işi daha yaxşı yerinə yetirmək üçün bütün iradəmi toplayacağam. Bunun əhəmiyyətini dərk edərək, Kommunist Partiyasının və sovet xalqının tapşırığını yerinə yetirmək üçün əlimdən gələni edəcəyəm.

Kosmosa uçmağa başladığım üçün xoşbəxtəmmi? Əlbəttə. Bütün dövrlərdə və bütün dövrlərdə insanın ən böyük sevinci yeni kəşflərdə iştirak etmək olub.

Mən bu ilk kosmosa uçuşu kommunizm insanlarına, sovet xalqımızın artıq qədəm qoyduğu və əminəm ki, yer üzündəki bütün insanların daxil olacağı bir cəmiyyətə həsr etmək istərdim.

Yenidən görüşmək ümidi ilə…

Uçuş

 
Uçuşdan əvvəl Qaqarin və Korolev (sağda).

1961-ci il aprelin 12-də səhər Moskva vaxtı ilə saat 05:30-da həm Qaqarin, həm də ehtiyat pilot olan Titov yuxudan oyandırıldı. Onlara səhər yeməyi verildi, skafandrlarını geyindirdilər, sonra isə buraxılış meydançasına aparıldılar. Qaqarin "Vostok-1" kosmik gəmisinə daxil oldu və yerli vaxtla saat 07:10-da (UTC 04:10) radiorabitə sistemi işə salındı. Qaqarin kosmik gəmidə olarkən, onun şəkli bort kamerasından buraxılış idarəetmə otağında televiziya ekranlarında göründü. Buraxılış daha iki saat baş verməyəcəkdi və bu müddət ərzində Qaqarin missiyanın əsas CapCom-u, həmçinin baş konstruktor Sergey Korolev, Nikolay Kamanin və bir neçə başqaları ilə söhbət etdi. Bir sıra sınaq və yoxlamalardan sonra Qaqarin kosmik gəmiyə daxil olduqdan təxminən qırx dəqiqə sonra onun lyuku bağlandı. Qaqarin isə bildirdi ki, lyuk düzgün möhürlənməyib və texniki işçilər təxminən bir saat vaxt sərf edərək bütün vintləri sökərək lyuku yenidən möhürləyiblər. 2014-cü ildəki nekroloqa görə, "Vostok"un baş konstruktoru Oleq İvanovski lyukun bərpasına şəxsən kömək edib. Lyukun əslində düzgün möhürlənib-möhürlənməməsi ilə bağlı bəzi fikir ayrılıqları var, çünki daha yeni hesablamalar göstəricinin yalan olduğunu bildirir. Bu müddət ərzində Qaqarin radio vasitəsilə bəzi musiqilərin səsləndirilməsini xahiş etdi. Bildirilir ki, Korolev çox narahat idi, çünki bu vaxta qədər SSRİ-in həyata keçirdiyi uçuşlardan yalnız 50%-i uğurlu idi (24 buraxılışdan 12-si uğursuz idi). Onu sakitləşdirmək üçün Korolevə həb verdilər. Qaqarin isə Korolevə nisbətən daha sakit idi, çünki işə başlamazdan təxminən yarım saat əvvəl onun nəbzi dəqiqədə 64 döyüntü ilə qeydə alınmışdı.

Orbitdə uçuşdan öncə

  • 06:07 UTC Baykonur Kosmodromunun 1 saylı sahəsindən buraxılış baş verdi. Korolev radio ilə dedi: "İlkin mərhələ… ara… əsas… qalx! Sizə yaxşı uçuş arzulayırıq. Hər şey qaydasındadır". Qaqarin cavab verdi: "Gedək! (Poyexalı!).
  • 06:09 (T+ 119 s) "Vostok" raketinin dörd qayışlı gücləndiricisi öz yanacaqlarının son hissəsini istifadə edərək əsas gəmidən uzaqlaşdı.
  • 06:10 (T+ 156 s) "Vostok-1"i örtən faydalı yük örtüyü "Vzor" optik oriyentasiya cihazı ilə Qaqarinin ayaqları altındakı pəncərəni açaraq buraxıldı.
  • 06:12 (T+ 300 s) Raketin nüvə mərhələsi öz yanacaq ehtiyatını istifadə etdi. Sonra isə kapsuldan və son raket mərhələsindən uzaqlaşdı. Son raket mərhələsi alovlandı.
  • 06:13 Qaqarin məlumat verdi: "…uçuş yaxşı davam edir. Mən Yer kürəsini görürəm. Görmə qabiliyyəti yaxşıdır…. Demək olar ki, hər şeyi görürəm. Kumulus bulud örtüyü altında müəyyən bir boşluq var. Uçuşa davam edirəm, hər şey yaxşıdır."
  • 06:14 Vostok-1 Rusiyanın mərkəzi üzərindən keçdi. Qaqarin: "Hər şey çox yaxşı işləyir. Bütün sistemlər işləyir. Gəlin davam edək!"
  • 06:15 Raketin yanacağının son mərhələsinin yanmasına üç dəqiqə qalmış Qaqarin radio ilə dedi: "Zarya-1, Zarya-1, mən sizi yaxşı eşidə bilmirəm. Özümü yaxşı hiss edirəm. Əhval-ruhiyyəm yaxşıdır. Davam edirəm. uçuş…" Vostok-1 Baykonur yerüstü stansiyasının radio diapazonundan kənara çıxmağa başladı.
  • 06:17 Raketin son mərhələsi bağlandı və Vostok-1 orbitə çatdı. On saniyədən sonra raket kapsuldan ayrıldı.

Orbitdə uçuş zamanı

 
Qaqarinin tam orbitinin yer üzərində izi; Yer kürəsinin şərqə doğru fırlanması səbəbi ilə enmə nöqtəsi uçuş nöqtəsindən qərbdə yerləşir.
  • 06:18 UTC (T+ 676 s) Qaqarin bildirdi ki, "Gəmi normal işləyir. Mən Yeri görürəm. Hər şey planlaşdırıldığı kimi gedir. Vostok-1 Sovet ittifaqının üzərindən keçərkən Sibir üzərində hərəkət etdi.
  • 06:21 Vostok-1 Kamçatka yarımadasının üzərindən keçdikdən sonra Şimali Sakit Okeanın üzərindən keçdi. Qaqarin radio ilə dedi: "…eniş rejiminin monitorunda işıqlar yanır. Özümü yaxşı hiss edirəm və əhvalım yaxşıdır. Kokpit parametrləri:

təzyiq:1; rütubət:65; temperatur:20; kupe-1-də təzyiq; birinci avtomatik:155; ikinci avtomatik:155; retro-raket sistemindəki təzyiq:320 atmosfer…"

  • 06:25 "Vostok-1" Kamçatka yarımadasından Cənubi Amerikanın cənub ucuna diaqonal olaraq Sakit Okeanı keçməyə başlayanda Qaqarin haqqında məlumat istədi. Onun orbital parametrləri: "Uçuş haqqında mənə nə deyə bilərsiniz? Mənə nə deyə bilərsiniz?".

Xabarovskdakı yerüstü stansiya hələ onun orbital parametrlərinə malik deyildi və "20 nömrəli (Korolyovun kod adı) təlimatı yoxdur və uçuş normal şəkildə davam edir" deyə cavab verdi. (Yerüstü idarəetmə sabit orbitin əldə olunduğunu uçuşdan sonra 25 dəqiqəyə qədər bilmədi.)

  • 06:31 Qaqarin Xabarovsk yer stansiyasına dedi: "Özümü gözəl, çox yaxşı, çox yaxşı, çox yaxşı hiss edirəm. Mənə bəzi nəticələr verin. uçuş!". Bu zaman Vostok-1 Xabarovsk üçün VHF radio üfüqünə yaxınlaşırdı və onlar cavab verdilər: "Təkrar edin. Mən sizi yaxşı eşidə bilmirəm". Qaqarin yenidən "Özümü çox yaxşı hiss edirəm. Uçuş haqqında məlumatlarınızı verin!" Vostok-1 daha sonra Xabarovsk yer stansiyasının VHF diapazonundan çıxdı.
  • 06:37 Günəş Şimali Sakit okean üzərində batarkən Vostok-1 səyahətinə davam edirdi. Qaqarin Havay adalarının şimal-qərbində gecəyə keçdi. Yer stansiyaları ilə VHF diapazonundan kənarda rabitə HF radiosu ilə davam etdi.
  • 06:46 Xabarovsk yerüstü stansiyası teleqrafla (Vostok-1-ə HF radiosunda) "KK" mesajı göndərdi. Bu, "Əmrlərin monitorinqini bildirin" mənasını verən kod idi, Qaqarinin kosmik gəminin avtomatlaşdırılmış eniş sistemi yerdən idarəetmədən təlimat aldığını bildirməsi tələbi idi.
  • 06:48 Vostok-1 cənub-şərq istiqamətində təxminən 170° qərbdə ekvatoru keçdi və Cənubi Sakit okeanı keçməyə başladı. Qaqarin HF radiosu ilə ötürdü: "Mən müntəzəm hesabat mesajını verirəm: 9 saat 48 dəqiqə (Moskva vaxtı), uçuş uğurla davam edir. Spusk-1 normal işləyir. Eniş rejimi monitorunun mobil göstəricisi hərəkət edir. İçərisində təzyiq. kokpit:1; rütubət:65; temperatur:20; kupedəki təzyiq:1,2 … Manual:150; Birinci avtomatik:155; ikinci avtomatik:155; retro raket sistemi tankları:320 atmosfer. Özümü yaxşı hiss edirəm…."
  • 06:49 Qaqarin məlumat verdi ki, o, Yerin gecə tərəfində idi.
  • 06:51 Qaqarin xəbər verir ki, günəşə görə istiqaməti tənzimləyən mexanizm açılıb. Bu mexanizm retro alovlanma üçün avtomobilin istiqamətini günəşə uyğun tənzimləyir. Orientasiya tənzimləmə mexanizmi bir-birini dəstəkləyən iki mexanizmdən ibarətdir: Avtomatik mexanizm Günəşə və əllə idarə olunan vizual mexanizmə görə istiqaməti müəyyən edir. Baxışçı hər birində 10 kq qaz olan iki soyuq azot vurulan raket sisteminə nəzarət edir.
  • 06:53 Xabarovsk yerüstü stansiyası Qaqarinə HF radiosu ilə göndərdi: "33 saylı (General Nikolay Kamanin) əmri ilə ötürücülər işə salınıb və biz bunu ötürürük: uçuş planlaşdırıldığı kimi davam edir və orbit belədir. Hesablanmışdır". Vostok-1-in indi sabit orbitdə olduğu məlum idi.
  • 07:04 Qaqarin 06:48-dəkinə bənzər başqa bir kosmik gəminin status mesajı göndərdi. Yer stansiyaları tərəfindən qəbul edildi.
  • 07:09 Qaqarin status hesabatı göndərir, lakin hesabat yer stansiyalarına çatmadı.
  • 07:10 Vostok-1 Cənubi Atlantika üzərində yenidən gün işığına keçdi. Bu nöqtədə retro alovlanmaya 15 dəqiqə qalmışdı.
  • 07:13 Qaqarin dördüncü kosmik gəmi status mesajı göndərdi; Moskva qismən bu mesajı aldı: "Mən sizi yaxşı başa düşdüm. Uçuş gedir…."
  • 07:18 Qaqarin status hesabatı göndərir, lakin hesabat yer stansiyalarına çatmadı.
  • 07:23 Qaqarin status hesabatı göndərir, lakin hesabat yer stansiyalarına çatmadı.

Eniş

  •  
    Vostok 1 kapsulu.
    07:25 UTC Vostok-1 retro atış üçün düzgün istiqamətdə yönəlir. Maşın Anqolanın Atlantik sahillərinə yaxınlaşarkən retrolar 42 saniyə ərzində atəşə tutulur. Atış Rusiyada planlaşdırılan eniş nöqtəsindən 8000 km aralıda aparılıb.
  • 07:25-dən 07:35-dək UTC : Retro alovlanmadan on saniyə sonra Vostok-1 gəmisinə xidmət modulunu eniş modulundan ayırmaq əmri verilir. Kabel dolaşıqlığı açılmır və parçalanmanın qarşısını alır. Kosmik gəminin iki modulu daha 10 dəqiqə bağlı qalır. Vostok-1 Afrikanın qərb sahillərindən keçir və mərkəzi Afrikadan keçərək Misirə doğru hərəkət edir.
  • 07:35 UTC : Vostok 1 Misir yaxınlığında atmosferə daxil olur. Kosmik gəminin iki hissəsi bağlı qaldığından, o, aerodinamik cəhətdən qeyri-sabit olur və vəhşicəsinə fırlanmağa başlayır. Nəhayət, naqillər dəsti yanır və enmə modulunu buraxır. Eniş modulu dərhal müvafiq eniş istiqamətini alır.
  • 07:55 UTC: Vostok-1 yerdən 7 km yüksəklikdə olanda giriş qapısı atılır və Qaqarin kosmik gəmini bosaldıcı oturacaqla tərk edir. 2,5 km yüksəklikdə Vostok-1-in əsas paraşütü açılır. Qaqarin və kosmik gəmi uçuşun başlanmasından 1 saat 48 dəqiqə sonra Engels şəhərindən 26 km cənub-qərbdə Saratov vilayətinin Şimal şərqində yerə enir. Vostok-1-in eniş vaxtı 07:55 UTC, Qaqarininki isə (paraşütü daha yüksəkdə açılır) 08:05 UTC-dir. İki məktəbli qız "Vostok-1"in enməsini görür və onu belə təsvir edir: "Bu, diametri iki-üç metr olan nəhəng top idi. Düşdü, yuxarı sıçradı və yenidən düşdü. İlk dəfə yerə dəyən yerdə böyük bir çuxur əmələ gəldi". Bundan başqa bir Fermer və qızı qəribə narıncı kostyumda və dəbilqədə paraşütlə göydən enən adamı görürlər. Qaqarin hadisəni belə təsvir edir: "Məni skafandrımda və paraşütüm arxamda süründüyünü görəndə qorxudan geri çəkildilər. "Qorxma, mən də sənin kimi sovetliyəm, indicə eniş etdim. Moskvaya zəng etmək üçün mənə telefon lazımdır"-dedim.

Reaksiyalar

Sovet reaksiyaları

 
Vostok raketinin surəti

Qaqarinin uçuşu hələ Qaqarin orbitdə olarkən 1930-cu illərdən bəri sovet radiosunun aparıcı şəxsiyyəti Yuri Levitan tərəfindən elan edilmişdir. Sovet raketlərinin buraxılması ilə bağlı xəbərlər adətən yalnız faktdan sonra efirə verilsə də, Sergey Korolev onları elanın mümkün qədər tez verilməli olduğuna inandırmaq üçün Partiya Mərkəzi Komitəsinə not yazdı:

"Biz TASS-ın ilk hesabatını dərc etməyi məqsədəuyğun hesab edirik."

Uçuş sosialist sisteminin kapitalizmdən üstünlüyünü nümayiş etdirərək sovet elminin və texnikasının böyük təntənəsi kimi qeyd olundu. Moskvada və SSRİ-nin digər şəhərlərində miqyası II Dünya Müharibəsində Qələbə Paradları ilə müqayisə oluna bilən kütləvi nümayişlər keçirildi. Qaqarin xalqın ən yüksək fəxri adı olan Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. O, həm də çoxsaylı mükafatlar və fəxri fərmanlar alaraq beynəlxalq bir məşhur oldu.

12 aprel SSRİ-də Kosmonavtika Günü elan edildi və bu gün Rusiyada rəsmi surətdə "Rusiyanın anım tarixlərindən" biri kimi qeyd olunur.

Qaqarinin qeyri-rəsmi cavabı olan Poyexali! ("Gedək!") bəşər tarixində Kosmos Dövrünün gəlişini ifadə etmək üçün istifadə edilən tarixi ifadəyə çevrildi. Sonralar o, Aleksandra Paxmutova və Nikolay Dobronravovun yazdığı sovet vətənpərvərlik mahnısının nəqarətinə daxil edildi ("Gedək!" Dedi, əlini yellədi). Daha sonra sovet mətbuatı yazır ki, gəmiyə minməzdən bir neçə dəqiqə əvvəl Qaqarin çıxış edib: Hörmətli dostlar, həm tanıdığım, həm də tanımadığım həmvətənlər, bütün torpaqlardan və qitələrdən olan kişilər və qadınlar!… "

Tarixçi Asif Siddiqinin fikrincə, Qaqarin əslində daha əvvəl Moskvada lentə alınmış "anonim nitq müəllifləri tərəfindən hazırlanmış bayağı sözlər deməyə məcbur olmuşdu".

ABŞ-ın reaksiyaları

 
Qaqarinin skafandrı

Rəsmi olaraq, ABŞ Sovet İttifaqını nailiyyətlərinə görə təbrik etdi. ABŞ yazıçıları kosmosa uçuşun kommunizm adından təbliğat qələbəsi qazanmasından narahat idilər. Prezident Con Kennedinin sözlərinə görə, ABŞ-ın Sovet raket daşıyıcısı texnologiyasına uyğunlaşması üçün "bir qədər vaxt lazımdır" və "yaxşı olana qədər xəbər daha pis olacaq". Kennedi həmçinin Sovet İttifaqına "görkəmli texniki nailiyyətlərinə" görə təbriklər göndərdi. Bir çox ABŞ qəzetlərinin rəy səhifələri sovet elmi nailiyyətlərini qabaqlamaq üçün səylərin yenilənməsinə çağırırdı. ABŞ-ın Birləşmiş Millətlər Təşkilatındakı o zamankı səfiri Adlai Stevenson "İndi sovet alimləri kosmosa bir insan çıxarıb onu diri qaytardılar, ümid edirəm ki, onlar da Birləşmiş Millətlər Təşkilatını diri qaytarmağa kömək edəcəklər" demişdi və daha ciddi notda kosmosdan istifadəni əhatə edən beynəlxalq müqavilələrə çağırdı (bu, 1967-ci il Kosmos Müqaviləsinə qədər baş vermədi).

Digər reaksiyalar

Hindistanın Baş naziri Cəvahirləl Nehru Sovet İttifaqını "insanlığın təbiət qüvvələri üzərində böyük qələbəsinə" görə təriflədi və bunu "sülhün qələbəsi" kimi qəbul etməyə çağırdı.

The Economist orbital platformaların gözlənilməz nüvə hücumları üçün istifadə oluna biləcəyindən narahat olduğunu dilə gətirib.

İsveçdəki "Svenska Dagbladet" "azad ölkələri" öz resurslarını "parçalamaq və sovurmaq" üçün qınadı, Qərbi Almaniyanın "Die Welt" qəzeti isə Amerikanın kosmosa ilk olaraq insan göndərmək üçün resurslara malik olduğunu, lakin Sovet məqsədyönlülüyünə görə məğlub olduğunu iddia etdi.

Yaponiyanın Yomiuri Şimbun qəzeti öz münasibətini belə ifadə etdi: "həm ABŞ, həm də Sovet İttifaqı öz yeni bilik və texnikalarını bəşəriyyətin rifahı naminə istifadə etməlidirlər".

Misirin Axbar El Yom qəzeti də eyni şəkildə soyuq müharibənin "sonsuz məkanda dinc yarışa çevriləcəyinə" ümid etdiyini" ifadə etdi.

Dünya rekordu

1961-ci ildə FAI qaydalarına əsasən FAI rekordlar kitabında rəsmi kosmos uçuşu sayılmaq üçün pilot kosmik gəmi ilə eniş etməli idi. Bəzi müasir sovet mənbələri Qaqarinin ayrıca yerə paraşütlə tullandığını bildirsə də, Sovet İttifaqı rəsmi olaraq onun "Vostok"la eniş etdiyini israr edirdi; hökumət kosmonavtı mətbuat konfranslarında yalan danışmağa məcbur etdi və FAI uçuşa sertifikat verdi. Sovet İttifaqı 1971-ci ilə qədər Qaqarinin "Vostok" enmə modulundan ayrı yerə atıldığını və yerə endiyini etiraf etmədi. Sovet rəsmiləri Vostok 1-in uçuşunu qeydiyyata almaq üçün FAI sənədlərini doldurarkən bildirdilər ki, buraxılış yeri 47°22′00″N 65°29′00″E-də Baykonurdur. Əslində, buraxılış sahəsi Baykonurdan 250 km (160 mil) cənub-qərbdə 45°55′12.72″N 63°20′32.32″E-də Tyuratam yaxınlığında idi. Onlar bunu Kosmik Mərkəzin yerini sirr saxlamağa çalışmaq üçün etmişdilər.

Xatirəsi

 
Engels yaxınlığındakı memorial abidə.

Uçuşdan 40 il sonra tarixçi Siddiqi yazırdı ki,

Vostok-1 şübhəsiz ki, təkcə kosmosun tədqiqi tarixində deyil, həm də bəşər övladının özünün tarixində əsas mərhələlərdən biri olaraq qalacaqdır. Bu nailiyyətin cəmi on altı il bundan əvvəl müharibə nəticəsində tamamilə viran qalmış Sovet İttifaqı tərəfindən uğurla həyata keçirilməsi nailiyyəti daha da heyran edir. ABŞ-dan fərqli olaraq, SSRİ çox əlverişsiz vəziyyətdən başlamalı idi. Onun sənaye infrastrukturu xarab olmuş, texnoloji imkanları ən yaxşı halda köhnəlmişdi. Torpaqlarının böyük bir hissəsi müharibə nəticəsində viran qalmışdı və o, təxminən 25 milyon vətəndaşını itirmişdi… Lakin kosmos yarışında liderlik edən totalitar dövlət idi.

Eniş yeri indi abidə parkıdır. Parkın mərkəzində 25 m (82 fut) hündürlüyündə, paz formalı, ağ daş bazadan əyri metal alov sütunu üzərində yüksələn gümüşü metal raket gəmisindən ibarət abidə yuksəldilib. Bunun qarşısında 3 metr (9 fut) hündürlüyündə ağ daşdan tikilmiş Yuri Qaqarinin skafandr geyinmiş, bir qolu salamlamaq üçün yuxarı qaldırılmış, digəri isə kosmik dəbilqə tutmuş heykəli ucaldılmışdır.

2011-ci ildə sənədli film istehsalçısı Kristofer Rayli Avropa Kosmik Agentliyinin astronavtı Paolo Nespoli ilə əməkdaşlıq edərək, Qaqarinin öz kosmos gəmisindən Yer kürəsini gördüyünü əks etdirən yeni bir film çəkdi. Film Vostok-1 kosmik gəmisindən bəhs edirdi. Nəticə olaraq çəkilmiş "Birinci Orbit" filmi insanın kosmosa uçmasının 50-ci ildönümünü qeyd etmək üçün onlayn olaraq buraxılmışdır.

Mənbə

İstinadlar

  1. "Google Maps – Vostok 1 Launch Pad – Gagarin's Start photo". İstifadə tarixi: December 25, 2010.
  2. ↑ "Vostok 1 – NSSDC ID: 1961-012A". NASA.
  3. ↑ . Beynəlxalq Aviasiya Federasiyası (FAI). iyul 26, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: mart 12, 2009.
  4. "Spaceflight mission report: Vostok 1". Spacefacts. 2020-08-11. İstifadə tarixi: 2020-03-12.
  5. "The Vostok (3A No. 3) mission". İstifadə tarixi: 2020-03-12. Gagarin's mission lasted 106 minutes, not 108 minutes, the duration that was reported for 50 years and even made book titles.
  6. Records file on the first space flight by the USSR citizen Youri Alexeyvich Gagarin (PDF). The USSR Central Aero Club. 1961.
  7. Siddiqi. səh. 262-272
  8. Burgess, Hall, 2010. səh. 140-141
  9. Burgess and Hall, p.141. The press said that Titov was so happy for Gagarin that he almost kissed him, but Titov denies this – Burgess and Hall, p.145.
  10. Siddiqi. səh. 272
  11. Burgess, Hall, 2010. səh. 142
  12. ↑ Burgess, Hall, 2010. səh. 151
  13. Hall, Shayler, 2001. səh. 148–149
  14. ""Тогда Юра вернулся на землю не из космоса, а с того света!.."" (rus).
  15. (rus). yanvar 15, 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: oktyabr 12, 2017.
  16. Siddiqi. səh. 278
  17. "Oleg Ivanovsky - obituary". The Daily Telegraph (ingilis). September 21, 2014. 2014-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: September 25, 2014.
  18. Burgess, Hall, 2010. səh. 156
  19. ↑ Burgess, Hall, 2010. səh. 150
  20. ↑ Siddiqi. səh. 273
  21. Burgess and Hall, p.151. During a post-flight press conference on April 15, Alexander Nesmeyanov claimed that Gagarin took a sleeping pill. Also, Siddiqi, p.273, claims that they were both asleep at 21:30 when Korolev came to visit them, but Burgess and Hall, p.151, says Korolev spoke with them at this time.
  22. ↑ Burgess, Hall, 2010. səh. 153
  23. Gagarin, Yuri. Soviet Man in Space (ingilis). 2001. ISBN 9780898754605.
  24. "ДО СКОРОЙ ВСТРЕЧИ!" (rus). 2021-04-01 tarixində .
  25. ↑ Siddiqi. səh. 274
  26. Siddiqi. səh. 275
  27. Obituary, Aviation Week and Space Technology, September 29, 2014, p.11.  (ing.)
  28. ↑ Siddiqi. səh. 276
  29. Khurana, Sukant. "VOSTOK 1 : FIRST MANNED SPACEFLIGHT IN HISTORY". Sukant Khurana (ingilis). 2018-05-04. İstifadə tarixi: 2018-08-02.
  30. Hall, Shayler, 2001. səh. 150
  31. ↑ Whiting, Melanie. "Remembering Yuri Gagarin 50 Years Later". NASA (ingilis). 2018-03-27. İstifadə tarixi: 2022-04-04.
  32. Harford, James. Korolev: How One Man Masterminded the Soviet Drive to Beat America to the Moon: How One Man Masterminded the Soviet Drive to Beat the Americans to the Moon (ingilis). John Wiley & Sons. 8 aprel 1997. səh. 169. ISBN 0-471-32721-2.
  33. Pervushin (2011), 7.1 Гражданин мира  (rus.)
  34. Государственная Дума. Федеральный закон № 32-ФЗ от 13 марта 1995 г. "О днях воинской славы и памятных датах России", в ред. Федерального закона № 59-ФЗ от 10 апреля 2009 г "О внесении изменения в статью 1.1 федерального закона "О днях воинской славы и памятных датах России"".  (rus.)
  35. Pervushin (2011), 6.2 Он сказал "Поехали!"  (rus.)
  36. Душенко, Константин. Большой словарь цитат и крылатых выражений (rus). Litres. 2014. ISBN 978-5-699-40115-4.
  37. 1961 Year in Review. UPI Audio Network. U.S. in Space.  (ing.)
  38. ↑ "Opinion of the Week: At Home and Abroad," The New York Times p. E11 (April 16, 1961). Quotes of reactions from many US and international sources.
  39. ↑ Siddiqi. səh. 283
  40. "The Cruise of the Vostok". Time (ingilis). April 21, 1961. February 4, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 5, 2011.
  41. Siddiqi. səh. 284
  42. Siddiqi. səh. 282
  43. "Google Maps – Vostok 1 Landing Site – Monument Park Location – Satellite photo". İstifadə tarixi: December 26, 2010.
  44. "Google Maps – Vostok 1 Landing Site – Rocket Monument photo". İstifadə tarixi: December 26, 2010.
  45. "Google Maps – Vostok 1 Landing Site – Yuri Gagarin Statue photo". İstifadə tarixi: December 26, 2010.
  46. Amos, Jonathan. "Movie recreates Gagarin's spaceflight". BBC News. March 23, 2011. İstifadə tarixi: March 27, 2011.

Ədəbiyyat

  • Siddiqi, Asif A. Challenge To Apollo: The Soviet Union and the Space Race, 1945–1974. NASA.
  • Burgess, Colin; Hall, Rex. The first Soviet cosmonaut team: their lives, legacy, and historical impact. Praxis. June 2, 2010. 356. ISBN 978-0-387-84823-5.
  • Hall, Rex; Shayler, David. The rocket men: Vostok & Voskhod, the first Soviet manned spaceflights. Springer. May 18, 2001. 350. ISBN 1-85233-391-X.

Xarici keçidlər

  • The flight of Vostok  (ing.)
  • NSSDCA/COSPAR ID: 1961–012A  (ing.)
  • Vostok  (ing.)
  • Советский космический корабль "Восток". Досье  (rus.)

September 27, 2022
vostok, Восток, şərq, vostok, proqramının, kosmik, uçuşu, tarixdə, dəfə, insanla, orbital, kosmik, uçuş, vostok, kosmik, kapsulu, aprel, 1961, ildə, sovet, kosmonavtı, yuri, qaqarin, ilə, birlikdə, baykonur, kosmodromundan, buraxılmış, bunun, nəticəsində, yuri. Vostok 1 rus Vostok 1 Serq 1 Vostok proqraminin ilk kosmik ucusu ve tarixde ilk defe insanla orbital kosmik ucus Vostok 3KA kosmik kapsulu 12 aprel 1961 ci ilde Sovet kosmonavti Yuri Qaqarin ile birlikde Baykonur kosmodromundan buraxilmis ve bunun neticesinde Yuri Qaqarin Yer etrafinda orbital surete catan ve Yer etrafinda tam orbiti tamamlayan ilk insan olmusdur Vostok 1Umumi melumatOlke SSRITeskilat Sovet kosmik proqramiUcus melumatlariGeminin adi VostokDasiyici raket Vostok K 8K72KBuraxilma yeri Baykonur kosmodromu45 55 13 sm e 63 20 32 s u 1 Buraxilma tarixi 12 aprel 1961 06 07 UTC 2 Bagli oldugu muddet 1 saat 48 deqiqe 1 3 1 saat 46 deqiqe 4 5 Enis 12 aprel 1961 07 55 UTCOrbit 1Apoqey 327 km 177 nmi 3 Periqey 181 km 98 nmi 6 Meyl 64 95 derece 2 NSSDC ID 1961 012ASCN 00103EkipajEkipaj 1Ekipaj uzvleri Yuri QaqarinVostok 2 Vikianbarda elaqeli mediafayllarKosmik ucusun orbitinin en asagi noqtes iatmosferin yuxari hissesinden 169 kilometr 91 nmi mesafede idi Ucus startdan enise qeder 108 deqiqe cekdi Qaqarin 7 kilometr 23 000 ft hundurlukde kapsulundan ayrilaraq parasutle yere endi Mundericat 1 Arxa fon 2 Pilot 3 Hazirliqlar 3 1 Avtomatik idareetme 3 2 11 aprel 1961 3 3 Qaqarinin ucusdan evvelki beyanati 4 Ucus 4 1 Orbitde ucusdan once 4 2 Orbitde ucus zamani 5 Enis 6 Reaksiyalar 6 1 Sovet reaksiyalari 6 2 ABS in reaksiyalari 6 3 Diger reaksiyalar 6 4 Dunya rekordu 7 Xatiresi 8 Menbe 8 1 Istinadlar 8 2 Edebiyyat 9 Xarici kecidlerArxa fon RedakteSoyuq Muharibenin iki super gucu olan Sovet Ittifaqi ve ABS arasinda Kosmos Yarisi Sovet Ittifaqi 1957 ci ilde dunyanin ilk suni peyki Sputnik 1 i orbite buraxmazdan evvel baslamisdi Her iki olke kosmosa ucus texnologiyasini inkisaf etdirmek isteyirdi Xususile her iki olkenin esas meqsedi kosmosa ilk insani gondermek idi Sovet Ittifaqi ABS in Merkuri Layihesi ile reqabetde Vostok proqramini gizli sekilde heyata kecirirdi 1960 ci ilin mayindan 1961 ci ilin martina qeder Vostok raket ailesini ve kosmik kapsulu sinaqdan kecirmek ve inkisaf etdirmek ucun bir nece prekursorsuz missiyaya baslandi Bu missiyalar muxtelif derecede muveffeqiyyet qazansa da ilk ekipaj ucusuna imkan veren son ikisi Korabl Sputnik 4 ve Korabl Sputnik 5 esl ugur idi Pilot RedakteVostok 1 kapsulu bir kosmonavti dasimaq ucun nezerde tutulmusdu 27 yasli Yuri Qaqarin Vostok 1 in bas pilotu secildi ehtiyatda ise German Titov ve Qriqori Nelyubov oldu Bu tapsiriqlar resmi olaraq aprelin 8 de missiyadan dord gun evvel verilmisdi lakin Qaqarin son bir nece ay erzinde kosmonavt namizedleri arasinda en yaxsisi kimi ozunu buruze verirdi 7 Kosmanovtlar hazirliginin rehberi Nikolay Kamanin idi Geminin bas pilotunun kim olacagina o qerar verirdi Kamanin 5 aprel tarixinde gundeliyine yazdigina gore Qaqarinle Titov arasinda hele de qerarsizdir Meni Titovu secmekden saxlayan yegane sey bir gunluk ucus ucun daha guclu insanin olmasidir 8 9 aprelde gorus zamani Qaqarin ve Titova bu qerar haqqinda melumat verildikde Qaqarin cox sevindi ve Titov meyus oldu 9 Aprelin 10 da bu gorus televiziya kameralari qarsisinda yeniden canlandirildigi ucun tedbirin resmi goruntuleri de olacaqdi Buraya Qaqarinin qebul nitqi daxil idi 10 11 Mexfilik seviyyesinin gostericisi olaraq diger kosmanovt namizedlerinden biri Aleksey Leonov sonralar xatirlayirdi ki o kosmos ucusu baslayana qeder missiya ucun kimin secildiyini bilmirdi 12 Hazirliqlar Redakte Frankfurt Hava Limaninin Rusiya kosmosda sergisinde numayis etdirilen Vostok kosmik gemisinin maketi Vostok kosmik gemisinin maketinde sonraki Vostok missiyalarindan ferqli olaraq kosmik gemiden siqnallari qebul etmek ucun xususi izleme gemileri movcud deyildi Bunun evezine onlar kosmik gemi ile elaqe saxlamaq ucun komanda noqteleri adlanan yerustu stansiyalar sebekesine etibar etdiler Butun bu komandanliq menteqeleri Sovet Ittifaqinin terkibinde yerlesirdi 13 Ceki mehdudiyyetlerine gore ehtiyat retro roket muherriki yox idi Kosmik gemi retro roketlerin ugursuzlugu halinda sag qalmaga ve tebii orbital curumeye imkan vermek ucun 13 gunluk ehtiyat dasidi 14 Buraxilis meydancasina kocurulerken muhendis Qerman Lebedev terefinden Qaqarinin debilqesine el ile SSSR herfleri yazilmisdi Lebedev bunu bele esaslandirirdi ki U2 pilotu Qari Pauersin vurulmasindan bir ilden az vaxt kecmesine baxmayaraq hansisa olkeni mueyyenlesdirmedikde kosmonavtin enis zamani casusla sehv salinmasi ehtimali hele de movcuddur 15 Avtomatik idareetme Redakte Butun missiya ya avtomatik sistemler ya da yerden idareetme ile idare olunurdu Bunun sebebi tibb iscileri ve kosmik gemi muhendislerinin bir insanin cekisizliye nece reaksiya vere bileceyinden emin olmamasi idi Buna gore de pilotun el ile idareetme vasitelerini kilidlemek qerara alindi Her ehtimala qarsi fovqelade hallarda idareetme vasitelerinin kilidini acmaq ucun kod bort zerfine yerlesdirildi 16 Ucusdan evvel Kamanin ve diger idareetme heyetinin uzvleri Qaqarine kodu 1 2 5 dediler 17 18 11 aprel 1961 Redakte Qaqarinin 11 aprel 1961 ci il saat 19 35 tarixli elektrokardioqrammasi Moskva Kosmonavtika Memorial Muzeyi 11 aprel 1961 ci il seher Baykonur kosmodromunda Vostok K raketi ve ona elave edilmis Vostok 3KA kosmik kapsulu ile birlikde ufuqi veziyyetde buraxilis meydancasina bir nece kilometr dasindi Onlar buraxilis meydancasina catdiqdan sonra texniki isciler her seyin qaydasinda oldugundan emin olmaq ucun guclendiricinin suretli muayinesini apardilar Poblem askar edilmedikde guclendirici LC 1 de quruldu 19 Moskva vaxti ile saat 10 00 da Qaqarin ve Titova ucus planina yekun baxis emri verildi 19 Onlara bildirildi ki buraxilis novbeti gun Moskva vaxti ile saat 09 07 de bas tutmalidir Bu qerar ona gore verilmisdi ki kapsul Afrika uzerinde ucmaga baslayanda yeni retro raketlerin yeniden daxil olmaq ucun atese ehtiyaci oldugu zaman gunes isigi oriyentasiya sisteminin sensorlari ucun ideal olsun 20 Saat 18 00 da muxtelif fizioloji gostericiler alindiqdan sonra hekimler kosmonavtlara qarsidaki missiyalari muzakire etmemeyi tapsirdilar Hemin axsam Qaqarin ve Titov musiqi dinleyerek bilardo oynayaraq ve usaqliqlari haqqinda sohbet ederek stress atirdilar 12 Saat 21 50 de her iki sexse yaxsi bir gece yuxusu temin etmek ucun yuxu dermani teklif edildi lakin her ikisi imtina etdi 21 Hekimler kosmonavtlarin veziyyetine gece boyu nezaret etmek ucun onlara sensorlar qosdular ve onlar her ikisinin yaxsi yatdigina nezaret etmeyi bacardilar 20 Qaqarinin bioqraflari deyirdiler ki o gece ne Qaqarin ne de Titov yatmayib 22 Bas konstruktor Sergey Korolev de qacilmaz kosmosa ucusun yaratdigi narahatliga gore hemin gece yatmamisdi 20 Qaqarinin ucusdan evvelki beyanati Redakte Missiyadan evvel Qaqarin metbuata beyanatla cixis ederek Sovet Ittifaqina ve butun dunyaya bele muraciet etdi Hormetli dostlar hem tanidigim hem de tanimadigim hemvetenler butun torpaqlardan ve qitelerden olan kisiler ve qadinlar Bir nece deqiqeden sonra qudretli bir kosmik gemi meni Kainatin uzaq genisliklerine aparacaq Baslamadan evvel bu son deqiqelerde size ne deye bilerem Butun kecmis heyatimi bir gozel an kimi gorurem Indiye qeder yasadiqlarim ve etdiyim her sey bu ana hazirliq idi Siz basa dusmelisiniz ki cox boyuk hevesle ve uzun zamandir mesq etdiyimiz ucus yaxinlasdigi ucun hisslerimi ifade etmek cetindir Tarixde bir ilk olan bu ucusu etmeli oldugum teklif edilende ne hiss kecirdiyimi deye bilmirem Sevinc idi Xeyr bundan basqa bir sey idi Qurur Xeyr bu tekce qurur deyildi Men ozumu cox xosbext hiss etdim Cunki kosmosda birinci olmaq tebietle misli gorunmemis duel etmekden boyuk bir sey xeyal etmek olarmi Amma sonra insanligin arzuladigini heyata keciren insanlar ucun kosmosa yol gosteren ilk sexs olmagin neheng mesuliyyeti haqqinda dusundum Mene bu tapsirilandan daha cetin bir is deye bilersinizmi Bir neferin onlarla insanin hetta bir kollektivin qarsisinda mesuliyyet dasimiram Bu butun sovet xalqi butun beseriyyet qarsisinda onun bu gunu ve geleceyi qarsisinda mesuliyyet dasiyiram Eger buna baxmayaraq men bu ucusa cesaret ediremse bu kommunist oldugum ucun hemvetenlerimin sovet kisi ve qadinlarinin gosterdiyi misilsiz sucaetlerden guc aldigim ucundur Bilirem ki isi daha yaxsi yerine yetirmek ucun butun irademi toplayacagam Bunun ehemiyyetini derk ederek Kommunist Partiyasinin ve sovet xalqinin tapsirigini yerine yetirmek ucun elimden geleni edeceyem Kosmosa ucmaga basladigim ucun xosbextemmi Elbette Butun dovrlerde ve butun dovrlerde insanin en boyuk sevinci yeni kesflerde istirak etmek olub Men bu ilk kosmosa ucusu kommunizm insanlarina sovet xalqimizin artiq qedem qoydugu ve eminem ki yer uzundeki butun insanlarin daxil olacagi bir cemiyyete hesr etmek isterdim Yeniden gorusmek umidi ile 23 24 Ucus Redakte Ucusdan evvel Qaqarin ve Korolev sagda 1961 ci il aprelin 12 de seher Moskva vaxti ile saat 05 30 da hem Qaqarin hem de ehtiyat pilot olan Titov yuxudan oyandirildi 22 Onlara seher yemeyi verildi skafandrlarini geyindirdiler sonra ise buraxilis meydancasina aparildilar 25 Qaqarin Vostok 1 kosmik gemisine daxil oldu ve yerli vaxtla saat 07 10 da UTC 04 10 radiorabite sistemi ise salindi 25 Qaqarin kosmik gemide olarken onun sekli bort kamerasindan buraxilis idareetme otaginda televiziya ekranlarinda gorundu Buraxilis daha iki saat bas vermeyecekdi ve bu muddet erzinde Qaqarin missiyanin esas CapCom u hemcinin bas konstruktor Sergey Korolev Nikolay Kamanin ve bir nece basqalari ile sohbet etdi 25 Bir sira sinaq ve yoxlamalardan sonra Qaqarin kosmik gemiye daxil olduqdan texminen qirx deqiqe sonra onun lyuku baglandi Qaqarin ise bildirdi ki lyuk duzgun mohurlenmeyib ve texniki isciler texminen bir saat vaxt serf ederek butun vintleri sokerek lyuku yeniden mohurleyibler 26 2014 cu ildeki nekroloqa gore Vostok un bas konstruktoru Oleq Ivanovski lyukun berpasina sexsen komek edib 27 Lyukun eslinde duzgun mohurlenib mohurlenmemesi ile bagli bezi fikir ayriliqlari var cunki daha yeni hesablamalar gostericinin yalan oldugunu bildirir Bu muddet erzinde Qaqarin radio vasitesile bezi musiqilerin seslendirilmesini xahis etdi 28 Bildirilir ki Korolev cox narahat idi cunki bu vaxta qeder SSRI in heyata kecirdiyi ucuslardan yalniz 50 i ugurlu idi 24 buraxilisdan 12 si ugursuz idi 29 Onu sakitlesdirmek ucun Koroleve heb verdiler Qaqarin ise Koroleve nisbeten daha sakit idi cunki ise baslamazdan texminen yarim saat evvel onun nebzi deqiqede 64 doyuntu ile qeyde alinmisdi 28 Orbitde ucusdan once Redakte 06 07 UTC Baykonur Kosmodromunun 1 sayli sahesinden buraxilis bas verdi Korolev radio ile dedi Ilkin merhele ara esas qalx Size yaxsi ucus arzulayiriq Her sey qaydasindadir Qaqarin cavab verdi Gedek Poyexali 30 31 06 09 T 119 s Vostok raketinin dord qayisli guclendiricisi oz yanacaqlarinin son hissesini istifade ederek esas gemiden uzaqlasdi 06 10 T 156 s Vostok 1 i orten faydali yuk ortuyu Vzor optik oriyentasiya cihazi ile Qaqarinin ayaqlari altindaki pencereni acaraq buraxildi 06 12 T 300 s Raketin nuve merhelesi oz yanacaq ehtiyatini istifade etdi Sonra ise kapsuldan ve son raket merhelesinden uzaqlasdi Son raket merhelesi alovlandi 06 13 Qaqarin melumat verdi ucus yaxsi davam edir Men Yer kuresini gorurem Gorme qabiliyyeti yaxsidir Demek olar ki her seyi gorurem Kumulus bulud ortuyu altinda mueyyen bir bosluq var Ucusa davam edirem her sey yaxsidir 06 14 Vostok 1 Rusiyanin merkezi uzerinden kecdi Qaqarin Her sey cox yaxsi isleyir Butun sistemler isleyir Gelin davam edek 06 15 Raketin yanacaginin son merhelesinin yanmasina uc deqiqe qalmis Qaqarin radio ile dedi Zarya 1 Zarya 1 men sizi yaxsi eside bilmirem Ozumu yaxsi hiss edirem Ehval ruhiyyem yaxsidir Davam edirem ucus Vostok 1 Baykonur yerustu stansiyasinin radio diapazonundan kenara cixmaga basladi 06 17 Raketin son merhelesi baglandi ve Vostok 1 orbite catdi On saniyeden sonra raket kapsuldan ayrildi Orbitde ucus zamani Redakte Qaqarinin tam orbitinin yer uzerinde izi Yer kuresinin serqe dogru firlanmasi sebebi ile enme noqtesi ucus noqtesinden qerbde yerlesir 06 18 UTC T 676 s Qaqarin bildirdi ki Gemi normal isleyir Men Yeri gorurem Her sey planlasdirildigi kimi gedir Vostok 1 Sovet ittifaqinin uzerinden kecerken Sibir uzerinde hereket etdi 06 21 Vostok 1 Kamcatka yarimadasinin uzerinden kecdikden sonra Simali Sakit Okeanin uzerinden kecdi Qaqarin radio ile dedi enis rejiminin monitorunda isiqlar yanir Ozumu yaxsi hiss edirem ve ehvalim yaxsidir Kokpit parametrleri tezyiq 1 rutubet 65 temperatur 20 kupe 1 de tezyiq birinci avtomatik 155 ikinci avtomatik 155 retro raket sistemindeki tezyiq 320 atmosfer 06 25 Vostok 1 Kamcatka yarimadasindan Cenubi Amerikanin cenub ucuna diaqonal olaraq Sakit Okeani kecmeye baslayanda Qaqarin haqqinda melumat istedi Onun orbital parametrleri Ucus haqqinda mene ne deye bilersiniz Mene ne deye bilersiniz Xabarovskdaki yerustu stansiya hele onun orbital parametrlerine malik deyildi ve 20 nomreli Korolyovun kod adi telimati yoxdur ve ucus normal sekilde davam edir deye cavab verdi Yerustu idareetme sabit orbitin elde olundugunu ucusdan sonra 25 deqiqeye qeder bilmedi 06 31 Qaqarin Xabarovsk yer stansiyasina dedi Ozumu gozel cox yaxsi cox yaxsi cox yaxsi hiss edirem Mene bezi neticeler verin ucus Bu zaman Vostok 1 Xabarovsk ucun VHF radio ufuqune yaxinlasirdi ve onlar cavab verdiler Tekrar edin Men sizi yaxsi eside bilmirem Qaqarin yeniden Ozumu cox yaxsi hiss edirem Ucus haqqinda melumatlarinizi verin Vostok 1 daha sonra Xabarovsk yer stansiyasinin VHF diapazonundan cixdi 06 37 Gunes Simali Sakit okean uzerinde batarken Vostok 1 seyahetine davam edirdi Qaqarin Havay adalarinin simal qerbinde geceye kecdi Yer stansiyalari ile VHF diapazonundan kenarda rabite HF radiosu ile davam etdi 06 46 Xabarovsk yerustu stansiyasi teleqrafla Vostok 1 e HF radiosunda KK mesaji gonderdi Bu Emrlerin monitorinqini bildirin menasini veren kod idi Qaqarinin kosmik geminin avtomatlasdirilmis enis sistemi yerden idareetmeden telimat aldigini bildirmesi telebi idi 06 48 Vostok 1 cenub serq istiqametinde texminen 170 qerbde ekvatoru kecdi ve Cenubi Sakit okeani kecmeye basladi Qaqarin HF radiosu ile oturdu Men muntezem hesabat mesajini verirem 9 saat 48 deqiqe Moskva vaxti ucus ugurla davam edir Spusk 1 normal isleyir Enis rejimi monitorunun mobil gostericisi hereket edir Icerisinde tezyiq kokpit 1 rutubet 65 temperatur 20 kupedeki tezyiq 1 2 Manual 150 Birinci avtomatik 155 ikinci avtomatik 155 retro raket sistemi tanklari 320 atmosfer Ozumu yaxsi hiss edirem 06 49 Qaqarin melumat verdi ki o Yerin gece terefinde idi 06 51 Qaqarin xeber verir ki gunese gore istiqameti tenzimleyen mexanizm acilib Bu mexanizm retro alovlanma ucun avtomobilin istiqametini gunese uygun tenzimleyir Orientasiya tenzimleme mexanizmi bir birini destekleyen iki mexanizmden ibaretdir Avtomatik mexanizm Gunese ve elle idare olunan vizual mexanizme gore istiqameti mueyyen edir Baxisci her birinde 10 kq qaz olan iki soyuq azot vurulan raket sistemine nezaret edir 06 53 Xabarovsk yerustu stansiyasi Qaqarine HF radiosu ile gonderdi 33 sayli General Nikolay Kamanin emri ile oturuculer ise salinib ve biz bunu otururuk ucus planlasdirildigi kimi davam edir ve orbit beledir Hesablanmisdir Vostok 1 in indi sabit orbitde oldugu melum idi 06 57 Vostok 1 Yeni Zelandiya ve Cili arasinda Cenubi Sakit Okeanin uzerinde idi Qaqarin radio ile dedi Men ucusu davam etdirirem ve Amerika uzerindeyem ON teleqraf siqnalini verdim 07 00 Vostok 1 Cenubi Amerikanin ucunda Magellan bogazini kecdi Vostok 1 missiyasinin xeberi Radio Moskvada yayimlandi 07 04 Qaqarin 06 48 dekine benzer basqa bir kosmik geminin status mesaji gonderdi Yer stansiyalari terefinden qebul edildi 07 09 Qaqarin status hesabati gonderir lakin hesabat yer stansiyalarina catmadi 07 10 Vostok 1 Cenubi Atlantika uzerinde yeniden gun isigina kecdi Bu noqtede retro alovlanmaya 15 deqiqe qalmisdi 07 13 Qaqarin dorduncu kosmik gemi status mesaji gonderdi Moskva qismen bu mesaji aldi Men sizi yaxsi basa dusdum Ucus gedir 07 18 Qaqarin status hesabati gonderir lakin hesabat yer stansiyalarina catmadi 07 23 Qaqarin status hesabati gonderir lakin hesabat yer stansiyalarina catmadi Enis Redakte Vostok 1 kapsulu 07 25 UTC Vostok 1 retro atis ucun duzgun istiqametde yonelir Masin Anqolanin Atlantik sahillerine yaxinlasarken retrolar 42 saniye erzinde atese tutulur Atis Rusiyada planlasdirilan enis noqtesinden 8000 km aralida aparilib 07 25 den 07 35 dek UTC Retro alovlanmadan on saniye sonra Vostok 1 gemisine xidmet modulunu enis modulundan ayirmaq emri verilir Kabel dolasiqligi acilmir ve parcalanmanin qarsisini alir Kosmik geminin iki modulu daha 10 deqiqe bagli qalir Vostok 1 Afrikanin qerb sahillerinden kecir ve merkezi Afrikadan kecerek Misire dogru hereket edir 07 35 UTC Vostok 1 Misir yaxinliginda atmosfere daxil olur Kosmik geminin iki hissesi bagli qaldigindan o aerodinamik cehetden qeyri sabit olur ve vehsicesine firlanmaga baslayir Nehayet naqiller desti yanir ve enme modulunu buraxir Enis modulu derhal muvafiq enis istiqametini alir 07 35 den 07 55 dek UTC Enis Misir ve Araliq denizi uzerinde davam edir Kiprin qerb sahillerini kecerek Turkiye semasina daxil olur Enen Vostok 1 Qara deniz uzerinden kecerek Krasnodara yaxinlasir 07 55 UTC Vostok 1 yerden 7 km yukseklikde olanda giris qapisi atilir ve Qaqarin kosmik gemini bosaldici oturacaqla terk edir 2 5 km yukseklikde Vostok 1 in esas parasutu acilir Qaqarin ve kosmik gemi ucusun baslanmasindan 1 saat 48 deqiqe sonra Engels seherinden 26 km cenub qerbde Saratov vilayetinin Simal serqinde yere enir Vostok 1 in enis vaxti 07 55 UTC Qaqarininki ise parasutu daha yuksekde acilir 08 05 UTC dir Iki mektebli qiz Vostok 1 in enmesini gorur ve onu bele tesvir edir Bu diametri iki uc metr olan neheng top idi Dusdu yuxari sicradi ve yeniden dusdu Ilk defe yere deyen yerde boyuk bir cuxur emele geldi Bundan basqa bir Fermer ve qizi qeribe narinci kostyumda ve debilqede parasutle goyden enen adami gorurler Qaqarin hadiseni bele tesvir edir Meni skafandrimda ve parasutum arxamda surunduyunu gorende qorxudan geri cekildiler Qorxma men de senin kimi sovetliyem indice enis etdim Moskvaya zeng etmek ucun mene telefon lazimdir dedim Reaksiyalar RedakteSovet reaksiyalari Redakte Vostok raketinin sureti Qaqarinin ucusu hele Qaqarin orbitde olarken 1930 cu illerden beri sovet radiosunun aparici sexsiyyeti Yuri Levitan terefinden elan edilmisdir Sovet raketlerinin buraxilmasi ile bagli xeberler adeten yalniz faktdan sonra efire verilse de Sergey Korolev onlari elanin mumkun qeder tez verilmeli olduguna inandirmaq ucun Partiya Merkezi Komitesine not yazdi Biz TASS in ilk hesabatini derc etmeyi meqsedeuygun hesab edirik 32 Ucus sosialist sisteminin kapitalizmden ustunluyunu numayis etdirerek sovet elminin ve texnikasinin boyuk tentenesi kimi qeyd olundu Moskvada ve SSRI nin diger seherlerinde miqyasi II Dunya Muharibesinde Qelebe Paradlari ile muqayise oluna bilen kutlevi numayisler kecirildi Qaqarin xalqin en yuksek fexri adi olan Sovet Ittifaqi Qehremani adina layiq goruldu O hem de coxsayli mukafatlar ve fexri fermanlar alaraq beynelxalq bir meshur oldu 33 12 aprel SSRI de Kosmonavtika Gunu elan edildi ve bu gun Rusiyada resmi suretde Rusiyanin anim tarixlerinden biri kimi qeyd olunur 34 Qaqarinin qeyri resmi cavabi olan Poyexali Gedek beser tarixinde Kosmos Dovrunun gelisini ifade etmek ucun istifade edilen tarixi ifadeye cevrildi 35 Sonralar o Aleksandra Paxmutova ve Nikolay Dobronravovun yazdigi sovet vetenperverlik mahnisinin neqaretine daxil edildi Gedek Dedi elini yelledi 36 31 Daha sonra sovet metbuati yazir ki gemiye minmezden bir nece deqiqe evvel Qaqarin cixis edib Hormetli dostlar hem tanidigim hem de tanimadigim hemvetenler butun torpaqlardan ve qitelerden olan kisiler ve qadinlar Tarixci Asif Siddiqinin fikrince Qaqarin eslinde daha evvel Moskvada lente alinmis anonim nitq muellifleri terefinden hazirlanmis bayagi sozler demeye mecbur olmusdu 25 ABS in reaksiyalari Redakte Qaqarinin skafandri Resmi olaraq ABS Sovet Ittifaqini nailiyyetlerine gore tebrik etdi 37 ABS yazicilari kosmosa ucusun kommunizm adindan tebligat qelebesi qazanmasindan narahat idiler Prezident Con Kennedinin sozlerine gore ABS in Sovet raket dasiyicisi texnologiyasina uygunlasmasi ucun bir qeder vaxt lazimdir ve yaxsi olana qeder xeber daha pis olacaq Kennedi hemcinin Sovet Ittifaqina gorkemli texniki nailiyyetlerine gore tebrikler gonderdi Bir cox ABS qezetlerinin rey sehifeleri sovet elmi nailiyyetlerini qabaqlamaq ucun seylerin yenilenmesine cagirirdi 38 ABS in Birlesmis Milletler Teskilatindaki o zamanki sefiri Adlai Stevenson Indi sovet alimleri kosmosa bir insan cixarib onu diri qaytardilar umid edirem ki onlar da Birlesmis Milletler Teskilatini diri qaytarmaga komek edecekler demisdi ve daha ciddi notda kosmosdan istifadeni ehate eden beynelxalq muqavilelere cagirdi 38 bu 1967 ci il Kosmos Muqavilesine qeder bas vermedi Diger reaksiyalar Redakte Hindistanin Bas naziri Cevahirlel Nehru Sovet Ittifaqini insanligin tebiet quvveleri uzerinde boyuk qelebesine gore terifledi ve bunu sulhun qelebesi kimi qebul etmeye cagirdi The Economist orbital platformalarin gozlenilmez nuve hucumlari ucun istifade oluna bileceyinden narahat oldugunu dile getirib Isvecdeki Svenska Dagbladet azad olkeleri oz resurslarini parcalamaq ve sovurmaq ucun qinadi Qerbi Almaniyanin Die Welt qezeti ise Amerikanin kosmosa ilk olaraq insan gondermek ucun resurslara malik oldugunu lakin Sovet meqsedyonluluyune gore meglub oldugunu iddia etdi Yaponiyanin Yomiuri Simbun qezeti oz munasibetini bele ifade etdi hem ABS hem de Sovet Ittifaqi oz yeni bilik ve texnikalarini beseriyyetin rifahi namine istifade etmelidirler 38 Misirin Axbar El Yom qezeti de eyni sekilde soyuq muharibenin sonsuz mekanda dinc yarisa cevrileceyine umid etdiyini ifade etdi 38 Dunya rekordu Redakte 1961 ci ilde FAI qaydalarina esasen FAI rekordlar kitabinda resmi kosmos ucusu sayilmaq ucun pilot kosmik gemi ile enis etmeli idi 39 Bezi muasir sovet menbeleri Qaqarinin ayrica yere parasutle tullandigini bildirse de Sovet Ittifaqi resmi olaraq onun Vostok la enis etdiyini israr edirdi hokumet kosmonavti metbuat konfranslarinda yalan danismaga mecbur etdi ve FAI ucusa sertifikat verdi 40 Sovet Ittifaqi 1971 ci ile qeder Qaqarinin Vostok enme modulundan ayri yere atildigini ve yere endiyini etiraf etmedi 39 Sovet resmileri Vostok 1 in ucusunu qeydiyyata almaq ucun FAI senedlerini doldurarken bildirdiler ki buraxilis yeri 47 22 00 N 65 29 00 E de Baykonurdur Eslinde buraxilis sahesi Baykonurdan 250 km 160 mil cenub qerbde 45 55 12 72 N 63 20 32 32 E de Tyuratam yaxinliginda idi Onlar bunu Kosmik Merkezin yerini sirr saxlamaga calismaq ucun etmisdiler 41 Xatiresi Redakte Engels yaxinligindaki memorial abide Ucusdan 40 il sonra tarixci Siddiqi yazirdi ki Vostok 1 subhesiz ki tekce kosmosun tedqiqi tarixinde deyil hem de beser ovladinin ozunun tarixinde esas merhelelerden biri olaraq qalacaqdir Bu nailiyyetin cemi on alti il bundan evvel muharibe neticesinde tamamile viran qalmis Sovet Ittifaqi terefinden ugurla heyata kecirilmesi nailiyyeti daha da heyran edir ABS dan ferqli olaraq SSRI cox elverissiz veziyyetden baslamali idi Onun senaye infrastrukturu xarab olmus texnoloji imkanlari en yaxsi halda kohnelmisdi Torpaqlarinin boyuk bir hissesi muharibe neticesinde viran qalmisdi ve o texminen 25 milyon vetendasini itirmisdi Lakin kosmos yarisinda liderlik eden totalitar dovlet idi 42 Enis yeri indi abide parkidir Parkin merkezinde 25 m 82 fut hundurluyunde paz formali ag das bazadan eyri metal alov sutunu uzerinde yukselen gumusu metal raket gemisinden ibaret abide yukseldilib Bunun qarsisinda 3 metr 9 fut hundurluyunde ag dasdan tikilmis Yuri Qaqarinin skafandr geyinmis bir qolu salamlamaq ucun yuxari qaldirilmis digeri ise kosmik debilqe tutmus heykeli ucaldilmisdir 43 44 45 2011 ci ilde senedli film istehsalcisi Kristofer Rayli Avropa Kosmik Agentliyinin astronavti Paolo Nespoli ile emekdasliq ederek Qaqarinin oz kosmos gemisinden Yer kuresini gorduyunu eks etdiren yeni bir film cekdi Film Vostok 1 kosmik gemisinden behs edirdi Netice olaraq cekilmis Birinci Orbit filmi insanin kosmosa ucmasinin 50 ci ildonumunu qeyd etmek ucun onlayn olaraq buraxilmisdir 46 Menbe RedakteIstinadlar Redakte Google Maps Vostok 1 Launch Pad Gagarin s Start photo Istifade tarixi December 25 2010 1 2 Vostok 1 NSSDC ID 1961 012A NASA 1 2 Aviation and Space World Records Beynelxalq Aviasiya Federasiyasi FAI iyul 26 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi mart 12 2009 Spaceflight mission report Vostok 1 Spacefacts 2020 08 11 Istifade tarixi 2020 03 12 The Vostok 3A No 3 mission Istifade tarixi 2020 03 12 Gagarin s mission lasted 106 minutes not 108 minutes the duration that was reported for 50 years and even made book titles Records file on the first space flight by the USSR citizen Youri Alexeyvich Gagarin PDF The USSR Central Aero Club 1961 Siddiqi seh 262 272 Burgess Hall 2010 seh 140 141 Burgess and Hall p 141 The press said that Titov was so happy for Gagarin that he almost kissed him but Titov denies this Burgess and Hall p 145 Siddiqi seh 272 Burgess Hall 2010 seh 142 1 2 Burgess Hall 2010 seh 151 Hall Shayler 2001 seh 148 149 Togda Yura vernulsya na zemlyu ne iz kosmosa a s togo sveta rus Where did the writing CCCP come from with authentic photos rus yanvar 15 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi oktyabr 12 2017 Siddiqi seh 278 Oleg Ivanovsky obituary The Daily Telegraph ingilis September 21 2014 2014 09 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi September 25 2014 Burgess Hall 2010 seh 156 1 2 Burgess Hall 2010 seh 150 1 2 3 Siddiqi seh 273 Burgess and Hall p 151 During a post flight press conference on April 15 Alexander Nesmeyanov claimed that Gagarin took a sleeping pill Also Siddiqi p 273 claims that they were both asleep at 21 30 when Korolev came to visit them but Burgess and Hall p 151 says Korolev spoke with them at this time 1 2 Burgess Hall 2010 seh 153 Gagarin Yuri Soviet Man in Space ingilis 2001 ISBN 9780898754605 DO SKOROJ VSTREChI rus 2021 04 01 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 4 Siddiqi seh 274 Siddiqi seh 275 Obituary Aviation Week and Space Technology September 29 2014 p 11 ing 1 2 Siddiqi seh 276 Khurana Sukant VOSTOK 1 FIRST MANNED SPACEFLIGHT IN HISTORY Sukant Khurana ingilis 2018 05 04 Istifade tarixi 2018 08 02 Hall Shayler 2001 seh 150 1 2 Whiting Melanie Remembering Yuri Gagarin 50 Years Later NASA ingilis 2018 03 27 Istifade tarixi 2022 04 04 Harford James Korolev How One Man Masterminded the Soviet Drive to Beat America to the Moon How One Man Masterminded the Soviet Drive to Beat the Americans to the Moon ingilis John Wiley amp Sons 8 aprel 1997 seh 169 ISBN 0 471 32721 2 Pervushin 2011 7 1 Grazhdanin mira rus Gosudarstvennaya Duma Federalnyj zakon 32 FZ ot 13 marta 1995 g O dnyah voinskoj slavy i pamyatnyh datah Rossii v red Federalnogo zakona 59 FZ ot 10 aprelya 2009 g O vnesenii izmeneniya v statyu 1 1 federalnogo zakona O dnyah voinskoj slavy i pamyatnyh datah Rossii rus Pervushin 2011 6 2 On skazal Poehali rus Dushenko Konstantin Bolshoj slovar citat i krylatyh vyrazhenij rus Litres 2014 ISBN 978 5 699 40115 4 1961 Year in Review UPI Audio Network U S in Space ing 1 2 3 4 Opinion of the Week At Home and Abroad The New York Times p E11 April 16 1961 Quotes of reactions from many US and international sources 1 2 Siddiqi seh 283 The Cruise of the Vostok Time ingilis April 21 1961 February 4 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi November 5 2011 Siddiqi seh 284 Siddiqi seh 282 Google Maps Vostok 1 Landing Site Monument Park Location Satellite photo Istifade tarixi December 26 2010 Google Maps Vostok 1 Landing Site Rocket Monument photo Istifade tarixi December 26 2010 Google Maps Vostok 1 Landing Site Yuri Gagarin Statue photo Istifade tarixi December 26 2010 Amos Jonathan Movie recreates Gagarin s spaceflight BBC News March 23 2011 Istifade tarixi March 27 2011 Edebiyyat Redakte Siddiqi Asif A Challenge To Apollo The Soviet Union and the Space Race 1945 1974 NASA Burgess Colin Hall Rex The first Soviet cosmonaut team their lives legacy and historical impact Praxis June 2 2010 356 ISBN 978 0 387 84823 5 Hall Rex Shayler David The rocket men Vostok amp Voskhod the first Soviet manned spaceflights Springer May 18 2001 350 ISBN 1 85233 391 X Xarici kecidler RedakteThe flight of Vostok ing NSSDCA COSPAR ID 1961 012A ing Vostok ing Sovetskij kosmicheskij korabl Vostok Dose rus Menbe https az wikipedia org w index php title Vostok 1 amp oldid 6612850, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.