Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Təbrizin mühasirəsi (1603) — Səfəvi–Osmanlı müharibəsi (1603–1618) zamanı baş vermiş hərbi toqquşma. Mühasirə Səfəvi ordusunun uğur qazanması və Təbrizin 18 il sonra təkrar Səfəvi imperiyasının əlinə keçməsi ilə nəticələnmişdir.
| Təbrizin mühasirəsi (1603) | |||
|---|---|---|---|
| Səfəvi–Osmanlı müharibəsi (1603–1618) | |||
 Jan Şardenin 1673-cü ilə aid Təbriz təsviri. | |||
| Tarix | 1603 | ||
| Yeri | Təbriz | ||
| Səbəbi | Səfəvi dövlətinin 1590-cı ildə itirdiyi torpaqları geri almaq istəyi | ||
| Nəticəsi | Mütləq Səfəvi qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Müharibənin yenidən başlaması
1590-cı ildə imzalanan İstanbul müqaviləsi ilə Səfəvi dövləti arasında sülh təmin edilmiş olsa da, gərginlik davam etməkdə idi. 1603-cü ildə isə, Səfəvi dövləti islahatlarla ordusunu yenidən qurmuş idisə, Osmanlı dövləti böhran keçirməkdə idi.
İstanbul sülhündən sonra Osmanlı dövləti qərb sərhədlərində bir neçə üsyanlar və məğlubiyyətlər qazanmışdı. Durmadan artırılan vergilər və müharibələr 1599-cu ildən Cəlali üsyanlarına səbəb olmuşdu. Bu dönəm ərzində isə, Səfəvi dövləti ordusunu yenidən qurmaqla qalmamış, şərqdəki düşməni Özbək xanlığına 1598-ci ildə qəti zərbə vurmağı da bacarmışdı. Artıq sırada Osmanlı dövlətinin olduğu bəlli idi. Şah Abbas əlverişli zamanın ələ düşməsini gözləməkdə idi.
Azərbaycan torpaqlarında olan Osmanlı döyüşçüləri imperiya daxilindəki problemlərə görə maaşlarını vaxtında ala bilmirdilər. Buna görə də, etiraz olaraq ətrafdakı bölgələrin yağmalanması ilə məşğul idilər. Bu yağmalardan birin də Salmas hakimi Qazi bəy yardım üçün Şah Abbasa müraciət etdi. Buna cavab olaraq, Şah Abbas ona xan titiulu ilə birlikdə, qılınc və kəmər də göndərdi.
Təbriz valisi Zəncirqıran Əli Paşa xəyanət olaraq qiymətləndirdiyi bu hərəkəti cəzalandırmaq üçün Təbrizdə kiçik bir qarnizon buraxaraq Qarnıyarıq qalasına sığınmış Qazi bəyin üstünə yürüşə çıxdı. Hərəkata Naxçıvandakı Osmanlı bölmələri də qatıldılar. Qala ələ keçirilsə də, Qazi bəy qaçmağı bacardı və İsfahandakı Şah Abbasa sığındı.
Bu hadisələrdən sonra Şah Abbas Təbrizi geri almağın vaxtının gəldiyini başa düşdü və 15 avqust 1603 tarixində İsfahanda səfər hazırlıqlarına başladı. Komandanlarından biri olan Allahverdi xana da Bağdad üzərinə yürüş etmə əmri verdi. 14 sentyabrda ordusu ilə hərəkətə keçən I Abbas 17 sentyabrda şimaldakı Kaşana çatdı. Bu formada yürüşünün əsas hədəfinin guya başqa yer olacağı görünüşünü və şaiyəsini yaymaq istəyirdi.
Ərdəbil canişini Zülfüqar xan və Qəzvin canişini Əmirgünə xana bölmələri ilə birlikdə ona qatılması təlimatı verib onlara doğru irəliləməyə başladığında Osmanlılar I Abbasın əsas hədəfinin Təbriz olduğunu başa düşdülər. Nahavəndi müqavimətə rast gəlmədən alan Şah I Abbas və ordusu 26 sentyabrda Təbriz ə çatdı və mühasirəyə başladı.
Mühasirə
Qaynaqlar şəhərdə 5 min tüfəngçi olmaqla qüvvətli bir qarnizonun, təxminən 200 müdafiə topunun və 10 il kifayət edə biləcək ərzağın olduğunu bildirməkdədir. Bununla birlikdə, bu döyüşçülərin önəmli bir qismi Qazi bəyi cəzalandırma hərəkatına qatılmaqla Təbriz xaricindəydi. Təbrizdə qalan qarnizona Əli Paşanın oğlu komandanlıq etməkdə idi.
Təbriz 1585-ci ildə Osmanlı işğalına düşdükdən sonra ciddi ziyan görmüş və əhalisinin böyük bir hissəsi şəhərdən köçmüşdü. Zamanla sülh şəraiti hökmsürdüyünə görə, əhalinin bir qismi geri gəlsə də, yerli xalqın əsasını təşkil edən Azərbaycan türklərinin şiə simvollarını daşımaları və ritualları yerinə yetirməsi qadağan edilmişdi. Qızılbaş ordusunun gəldiyini hiss edən yerli xalq ənənəvi Qızılbaş başlıqlarını taxmağa başladılar. Əhalidəki bu dəyişikliyi hiss edən Osmanlı qarnizonu şəhəri tərk edərək qalaya sığındı. Lakin qarnizon komandanı şəhəri mühasirəyə alanların kim olduğunu başa düşə bilməmişdi və mühasirəçilərin yağmaçılar olduğunu düşünərək atasına bu yöndə xəbər göndərmişdi.
Şah I Abbas əvvəlcə bölmələrindən bəzi döyüşçüləri şəhərə sızdırmağı bacardı. Bu döyüşçülər hiss etdirmədən növbəçiləri öldürməyi bacardılar. Bu əsnada, daha 500 döyüşçü tacir kimi şəhərə daxil oldu. Bu döyüşçülər pldürülmüş növbəçilərin keşiş çəkməli olduğu qala qapılarını açdıqdan sonra 6 min seçmə döyüşçü hücum akeçdi. Şəhər daxilində iki ordu arasında toqquşmalar başladı.
Qalanı mühasirəyə alanların Səfəvi ordusu olduğunu anlayan komanan atası Əli Paşaya bu barədə məlumat göndərdi və yardım istədi. Səfəvi ordusunun Təbriz önündə olduğunu xəbər alan və Qarnıyarıq qalası üzərinə olan yürüşündən dönən Əli Paşa şəhərə geri dönməyə çalışarkən 28 sentyabr 1603 tarixində Təbrizin şimal-qərbindəki Sufiyan yaxınlığındakı Əzbənt bölgəsində təxminən 15 minlik Səfəvi ordusu ilə qarşılaşdı. Döyüşdə sayıca az olan Osmanlı ordusu böyük bir məğlubiyyətə uğradı.
Səfəvi ordusu bu qələbə ilə Təbrizdə mühasirədə olan Osmanlı ordusunun yardım ümidlərinə də son qoydu. Səfəvi tərəfi mühasirədəkilərin müqavimətini qırmaq üçün onlara maaşlarının iki qatını təklif etdi və bu təklifi qəbul edənlərin sayı hər keçən gün də artdı. Sonda Osmanlı ordusu 21 oktyabr 1603-cü ildə təslim oldu.
Sonrakı hadisələr
Yerli xalq 1585-1586 illərindəki işğal zamanı edilən zülmün əvəzini çıxmaq üçün Osmanlı döyüşçülərini qətlə yetirdi. Səfəvi dövlətinin qurulduğu və ilk paytaxtı olan Təbriz şəhərinin işğaldan azad edilməsi bütün imperiya ərazisində böyük sevinclə qarşılandı.
Bölgənin ən mühüm əhəmiyyətli şəhəri olan Təbrizin geri alınması ilə birlikdə, Səfəvi dövləti qısa müddət ərzində Ordubad, Culfa, Maku, Salmas, Xoy, Marağa, Naxçıvan və Cavanşir bölgələri də azad edildi.
Həm müharibədən əvvəl, həm də müharibədən sonra Şah Abbas Osmanlı imperiyasına qarşı müttəfiq tapa bilmək üçün fəal xarici siyasət izləməkdə idi. Onun hakimiyyəti illərində iki dəfə Avropaya böyük elçi heyəti göndərilmişdi.
O, Təbrizi geri aldıqdan sonra elə bu şəhərdə 1593-cü ildən Osmanlı ilə müharibə edən Müqəddəs Roma imperatoru II Rudolfun elçisi Georg Tektanderi 15 noyabrda qəbul etdi. Elçi şaha imperatorun italyanca və latınca yazılmış məktublarını, eləcə də Moskva knyazının məktubunu təqdim etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Yaqub Mahmudov. Azerbaijan & Europe:Medieval Diplomatic Relations. Xlibris. 2010.
- David Blow. Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. I.B.Tauris. 2014. səh. 76.
- Roger Savory. Iran Under the Safavids. Cambridge: Cambridge University Press. 2007. səh. 86.
- Farrokh, Kaveh. "Liberation of Tabriz from Ottoman Turks by Shah Abbas I". kavehfarrokh.com. 25 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 2 July 2013.
- Kaveh Farrokh "Iran at War:1500-1988. Iran at War:1500-1988. Osprey Publishing. 2011.
- Zieneb Hatamzad (2013). Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I 2016-03-04 at the Wayback Machine. Life Science Journal 10 (8s): 405-407
Xarici keçidlər
- Joseph von Hammer, "Büyük Osmanlı Tarihi", c.8, s. 33-34
- Zieneb Hatamzad, "Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I", Life Science Journal (2013), 10(8s)
- İran tarihinde bu gün-İngilizce
- Özer Küpeli, "Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639), ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir (2009)
- Kaveh Farrokh "Iran at War:1500-1988", Osprey Publishing, 20 Dec 2011
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tebrizin muhasiresi 1603 Sefevi Osmanli muharibesi 1603 1618 zamani bas vermis herbi toqqusma Muhasire Sefevi ordusunun ugur qazanmasi ve Tebrizin 18 il sonra tekrar Sefevi imperiyasinin eline kecmesi ile neticelenmisdir Tebrizin muhasiresi 1603 Sefevi Osmanli muharibesi 1603 1618 Jan Sardenin 1673 cu ile aid Tebriz tesviri Tarix 1603Yeri TebrizSebebi Sefevi dovletinin 1590 ci ilde itirdiyi torpaqlari geri almaq isteyiNeticesi Mutleq Sefevi qelebesiMunaqise terefleriSefeviler Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar I Abbas Zencirqiran Eli PasaItkilerAz CoxMuharibenin yeniden baslamasi1590 ci ilde imzalanan Istanbul muqavilesi ile Sefevi dovleti arasinda sulh temin edilmis olsa da gerginlik davam etmekde idi 1603 cu ilde ise Sefevi dovleti islahatlarla ordusunu yeniden qurmus idise Osmanli dovleti bohran kecirmekde idi Istanbul sulhunden sonra Osmanli dovleti qerb serhedlerinde bir nece usyanlar ve meglubiyyetler qazanmisdi Durmadan artirilan vergiler ve muharibeler 1599 cu ilden Celali usyanlarina sebeb olmusdu Bu donem erzinde ise Sefevi dovleti ordusunu yeniden qurmaqla qalmamis serqdeki dusmeni Ozbek xanligina 1598 ci ilde qeti zerbe vurmagi da bacarmisdi Artiq sirada Osmanli dovletinin oldugu belli idi Sah Abbas elverisli zamanin ele dusmesini gozlemekde idi Azerbaycan torpaqlarinda olan Osmanli doyusculeri imperiya daxilindeki problemlere gore maaslarini vaxtinda ala bilmirdiler Buna gore de etiraz olaraq etrafdaki bolgelerin yagmalanmasi ile mesgul idiler Bu yagmalardan birin de Salmas hakimi Qazi bey yardim ucun Sah Abbasa muraciet etdi Buna cavab olaraq Sah Abbas ona xan titiulu ile birlikde qilinc ve kemer de gonderdi Tebriz valisi Zencirqiran Eli Pasa xeyanet olaraq qiymetlendirdiyi bu hereketi cezalandirmaq ucun Tebrizde kicik bir qarnizon buraxaraq Qarniyariq qalasina siginmis Qazi beyin ustune yuruse cixdi Herekata Naxcivandaki Osmanli bolmeleri de qatildilar Qala ele kecirilse de Qazi bey qacmagi bacardi ve Isfahandaki Sah Abbasa sigindi Bu hadiselerden sonra Sah Abbas Tebrizi geri almagin vaxtinin geldiyini basa dusdu ve 15 avqust 1603 tarixinde Isfahanda sefer hazirliqlarina basladi Komandanlarindan biri olan Allahverdi xana da Bagdad uzerine yurus etme emri verdi 14 sentyabrda ordusu ile herekete kecen I Abbas 17 sentyabrda simaldaki Kasana catdi Bu formada yurusunun esas hedefinin guya basqa yer olacagi gorunusunu ve saiyesini yaymaq isteyirdi Erdebil canisini Zulfuqar xan ve Qezvin canisini Emirgune xana bolmeleri ile birlikde ona qatilmasi telimati verib onlara dogru irelilemeye basladiginda Osmanlilar I Abbasin esas hedefinin Tebriz oldugunu basa dusduler Nahavendi muqavimete rast gelmeden alan Sah I Abbas ve ordusu 26 sentyabrda Tebriz e catdi ve muhasireye basladi MuhasireTebrizin geri alinmasini tesvir eden ve 1671 ci ilde cekilmis bir qravur Qaynaqlar seherde 5 min tufengci olmaqla quvvetli bir qarnizonun texminen 200 mudafie topunun ve 10 il kifayet ede bilecek erzagin oldugunu bildirmekdedir Bununla birlikde bu doyusculerin onemli bir qismi Qazi beyi cezalandirma herekatina qatilmaqla Tebriz xaricindeydi Tebrizde qalan qarnizona Eli Pasanin oglu komandanliq etmekde idi Tebriz 1585 ci ilde Osmanli isgalina dusdukden sonra ciddi ziyan gormus ve ehalisinin boyuk bir hissesi seherden kocmusdu Zamanla sulh seraiti hokmsurduyune gore ehalinin bir qismi geri gelse de yerli xalqin esasini teskil eden Azerbaycan turklerinin sie simvollarini dasimalari ve rituallari yerine yetirmesi qadagan edilmisdi Qizilbas ordusunun geldiyini hiss eden yerli xalq enenevi Qizilbas basliqlarini taxmaga basladilar Ehalideki bu deyisikliyi hiss eden Osmanli qarnizonu seheri terk ederek qalaya sigindi Lakin qarnizon komandani seheri muhasireye alanlarin kim oldugunu basa duse bilmemisdi ve muhasirecilerin yagmacilar oldugunu dusunerek atasina bu yonde xeber gondermisdi Sah I Abbas evvelce bolmelerinden bezi doyusculeri sehere sizdirmagi bacardi Bu doyusculer hiss etdirmeden novbecileri oldurmeyi bacardilar Bu esnada daha 500 doyuscu tacir kimi sehere daxil oldu Bu doyusculer pldurulmus novbecilerin kesis cekmeli oldugu qala qapilarini acdiqdan sonra 6 min secme doyuscu hucum akecdi Seher daxilinde iki ordu arasinda toqqusmalar basladi Qalani muhasireye alanlarin Sefevi ordusu oldugunu anlayan komanan atasi Eli Pasaya bu barede melumat gonderdi ve yardim istedi Sefevi ordusunun Tebriz onunde oldugunu xeber alan ve Qarniyariq qalasi uzerine olan yurusunden donen Eli Pasa sehere geri donmeye calisarken 28 sentyabr 1603 tarixinde Tebrizin simal qerbindeki Sufiyan yaxinligindaki Ezbent bolgesinde texminen 15 minlik Sefevi ordusu ile qarsilasdi Doyusde sayica az olan Osmanli ordusu boyuk bir meglubiyyete ugradi Sefevi ordusu bu qelebe ile Tebrizde muhasirede olan Osmanli ordusunun yardim umidlerine de son qoydu Sefevi terefi muhasiredekilerin muqavimetini qirmaq ucun onlara maaslarinin iki qatini teklif etdi ve bu teklifi qebul edenlerin sayi her kecen gun de artdi Sonda Osmanli ordusu 21 oktyabr 1603 cu ilde teslim oldu Sonraki hadiselerYerli xalq 1585 1586 illerindeki isgal zamani edilen zulmun evezini cixmaq ucun Osmanli doyusculerini qetle yetirdi Sefevi dovletinin quruldugu ve ilk paytaxti olan Tebriz seherinin isgaldan azad edilmesi butun imperiya erazisinde boyuk sevincle qarsilandi Bolgenin en muhum ehemiyyetli seheri olan Tebrizin geri alinmasi ile birlikde Sefevi dovleti qisa muddet erzinde Ordubad Culfa Maku Salmas Xoy Maraga Naxcivan ve Cavansir bolgeleri de azad edildi Hem muharibeden evvel hem de muharibeden sonra Sah Abbas Osmanli imperiyasina qarsi muttefiq tapa bilmek ucun feal xarici siyaset izlemekde idi Onun hakimiyyeti illerinde iki defe Avropaya boyuk elci heyeti gonderilmisdi O Tebrizi geri aldiqdan sonra ele bu seherde 1593 cu ilden Osmanli ile muharibe eden Muqeddes Roma imperatoru II Rudolfun elcisi Georg Tektanderi 15 noyabrda qebul etdi Elci saha imperatorun italyanca ve latinca yazilmis mektublarini elece de Moskva knyazinin mektubunu teqdim etdi Hemcinin baxSefevi Osmanli muharibesi 1603 1618 IstinadlarYaqub Mahmudov Azerbaijan amp Europe Medieval Diplomatic Relations Xlibris 2010 David Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend I B Tauris 2014 seh 76 Roger Savory Iran Under the Safavids Cambridge Cambridge University Press 2007 seh 86 Farrokh Kaveh Liberation of Tabriz from Ottoman Turks by Shah Abbas I kavehfarrokh com 25 November 2020 tarixinde Istifade tarixi 2 July 2013 Kaveh Farrokh Iran at War 1500 1988 Iran at War 1500 1988 Osprey Publishing 2011 Zieneb Hatamzad 2013 Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I 2016 03 04 at the Wayback Machine Life Science Journal 10 8s 405 407Xarici kecidlerJoseph von Hammer Buyuk Osmanli Tarihi c 8 s 33 34 Zieneb Hatamzad Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I Life Science Journal 2013 10 8s Iran tarihinde bu gun Ingilizce Ozer Kupeli Osmanli Safevi Munasebetleri 1612 1639 ege Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Izmir 2009 Kaveh Farrokh Iran at War 1500 1988 Osprey Publishing 20 Dec 2011