fbpx
Wikipedia

Türkiyə Kürdüstanı

Avqust 12, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Kürdüstan (dəqiqləşdirmə).

Türkiyə Kürdüstanı (kürd. Kurdistana Tirkiyê) və ya Şimali Kürdüstan (kürd. کوردستانا باکورئ/Bakurê Kurdistanê) — Türkiyənin Cənub-şərqi Anadolu regionunda, əsasən kürdlərin yaşadığı əraziyə verilən ad.

1965-ci il əhali siyahıyaalmasına görə, Türkiyədə kürddilli əhalinin yaşadığı illər. Tünd yaşıl rəngli illərdə əhalinin əksəriyyəti (>50%), açıq yaşıl rəngli illərdə isə bir qismi kürd dilində danışır.

Paris Kürd İnstitutunun təxminlərinə görə, Türkiyədə 20.000.000-a yaxın kürd yaşayır.

Kürdlər Türkiyənin cənub-şərqi ərazilərini Kürdüstanın dörd hissəsindən biri hesab edir. Digərlərinə Rojava və ya Qərbi Kürdüstan (Suriya), Cənubi Kürdüstan (İraq) və Şərqi Kürdüstan (İran) aiddir.

Vilayətin idarəedici bir kimliyi yoxdur və Türkiyə dövləti onu izah edərkən "Kürdüstan" sözünü istifadə edilməsini qınayır, rədd edir.

Türkiyə Kürdüstanı termini kürd millətçiliyi ilə əlaqəlidir. Bu isə onu Türkiyə daxilində mübahisəli bir termin edir. Buna görə də, termin birmənalı deyil və mühitindən asılı olaraq, fərqli mənalar verir. Termindən Türkiyənin əhəmiyyətli bir kürd əhalisi olan cənub-şərqi ərazilərinə xitab etmək üçün elmi məqalələrdə və xəbərlərdə istifadə edilir.

Tarix

Osmanlı imperiyası dövründə Kürdüstan toponimindən istifadə edilirdi, ancaq Türkiyə Respublikasında Maarif Vəkalətinin (indiki Milli Təhsil Nazirliyi) yayımladığı 8 dekabr 1925-ci il tarixli "Türk birliyini parçalamağa çalışan cərəyanlar" başlıqlı xəbərdarlıq ilə Lazistan və digər bütün etnonimlər ilə qurulan toponimlər, o cümlədən "Kürdüstan" toponimi də rəsmi istifadədən qaldırılmışdır. Ərazi onun yerinə şərq və ya cənub-şərq adlandırılmağa başlandı. Türkiyə torpaqlarında "Kürdüstan" adında müstəqil bir dövlət qurmağa çalışmaq Türkiyə Respublikasının 1982-ci il konstitusiyasının "ölkənin bölünməzliyi" maddəsini pozur.

Şeyx Səid üsyanı

1925-ci ilin fevral ayında cənub-şərqi Anadoluda mərkəzi hakimiyyətə qarşı olan kürd və zaza tayfalarının dəstəklədiyi xilafət və kürd separatçı hərəkatı tərəfdarı bir üsyan qaldırırlar. Fevral ayının 13-də Şeyx Səidin tərəfdarı olan bəzi şəxslərin Diyarbəkir ilinin Eğil nahiyəsinə bağlı Piran kəndində axtarış edən bir jandarma işçisinə atəş açması qısa müddətdə alovlanan hadisələrin başlanğıc nöqtəsi olmuşdur. Fevral ayının 16-da Gənc nahiyəsinin Darahin qəzasına hücum edən Şeyx Səid qubernatoru və digər vəzifəli şəxsləri əsir almış, xalqı İslam dini üçün üsyana çağıran bir bəyannamə ilə hərəkatı tək mərkəz altında birləşdirməyə çalışmışdır.

Üsyan başlanğıcda İslam şəriətinin bərpası üçün başladılsa da, sonraddan kürd üsyanına çevrilmişdir. Yerli tayfaların dəstəyini alan Şeyx Səid Diyarbəkir şəhərinə yürüş edir, Sivərək şəhərini ələ keçirir. Şeyx Abdullah öndərliyindəki üsyançılar Varton qəsəbəsini ələ keçirdikdən sonra Muş şəhərinə doğru irəliləmiş, ancaq könüllü qüvvələrin səyi nəticəsində Murad körpüsündə məğlub edilib, Varto qəsəbəsinə geri çəkilmişdilər.

Fevral ayının 21-də mərkəzi hökumət şərq əyalətlərində fövqəladə vəziyyət elan etmişdir. Mart ayının əvvəllərində Şeyx Səidin əmrindəki təxminən 10.000 nəfərlik ordu Diyarbəkir şəhərinə hücum etmış, şəhəri tuta bilməyərək mühasirəyə almışdır. Davam edən döyüşlərdə hökumət qüvvələri qələbə qazanmış, şəhəri ala bilməyəcəyini görən Şeyx Səid mühasirəni ləğv etmiş və Diyarbəkir şəhərindən geri çəkilmişdir.

 
Ağrı üsyanının rəhbərləri. Soldan sağa: Sipkanlı Halis bəy, İhsan Nuri paşa, Hasenanlı Fərzəndə bəy. 1927–1930-cu illər.

Mustafa Kamal Atatürkün istəyi ilə hadisələri üsyan olaraq dəyərləndirməyən və fövqəladə vəziyyətin elan olunması ilə həll ediləcəyini gözləyən baş nazir Əli Fəthi Okyar istefa vermiş, yeni hökumət isə İsmət İnönü rəhbərliyi ilə yenidən təşkil edilmişdir. Geniş miqyaslı top-yekun hücuma keçən hökumət qüvvələri üsyançıların çoxunu təslim olmağa məcbur etmişdir. Ölkədən qaçmağa çalışan tayfa rəsiləri həbs edilmişdir və üsyan aprel ayında rəsmi şəkildə sona çatmışdır.

Ağrı üsyanları

1926-cı ildən 1930-cu ilə qədər Türkiyənin Ağrı ilində müxtəlif üsyanlar qaldırılmışdır. Birinci üsyan 16 may 1926-cı il tarixində Cəlali Barho öndərliyindəki kürd tayfaları tərəfindən Ağrı dağı yaxınlıqlarında qaldırılmışdır. Türkiyə Silahlı Qüvvələri üsyanı bir ay sonra basdırmışdır.

Növbəti ilin sentyabr ayında Türkiyə Silahlı Qüvvələri əraziyə yenidən hücum etmiş, yerli əşirətlərin qaldırdıqları ikinci üsyanı basdırmışdır. Bundan sonra Ağrıda yaranan böhran daha da dərinləşmişdir.

1927-ci ilin sentyabr ayında Birləşmiş Krallığın dəstəyi ilə İhsan Nuri tərəfindən Ağrı Respublikası qurulmuşdur. 1930-cu ilin iyul ayında Saleh Omurtak öndərliyi türk qoşunları təxminən 15.000 kürdü öldürərək qətliam törədir. Bu böhranı sona çatdırmaq istəyən Türkiyə ordusu 1 iyulda Ağrı dağını mühasirəyə alır və 7 iyul 1930-cu ildə ümumi əməliyyata start verir. 25 iyulda sona çatan döyüşdə kürd liderlərin çoxusu ölür və ya həbs olunur, İhsan Nuri isə İrana qaçır. Həbs olunanlar daha sonra Adanada edam edilirlər.

Muğlalı hadisəsi

1943-cü ilin iyyun ayında Türkiyənin Van ilində 33 nəfər kürd heyvan qaçaqmalçılığı ilə təqsirkar bilinərək, Mustafa Muğlalı tərəfindən məhkəmə keçirilmədən edam edilir. Ölüm hökmü verilənlərdən sadəcə biri hadisə yerindən qaça bilir. Gerçəkləşən bu hadisələr Muğlalı hadisəsi kimi bilinir.

Dərsim üsyanı

1937–1938-ci illərdə kürd zazalar Dərsim vilayətində Türkiyə hökumətinə qarşı üsyan qaldırırlar. Üsyana ələvi kürd tayfa rəisi olan Seyid Rza öndərlik edirdi. Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar 10.000–80.000 kürdün ölümünə səbəb olmuşdur. Bu müddətdə dörd fərqli hərbi əməliyyat gerçəkləşdirilmişdir.

10 sentyabr 1937-ci ildə Seyid Rza Ərzincan ilindəki hökumət binasının önünə gəlir ki, sülh üçün danışıqlar aparsın, ancaq o, həbs olunur. O, növbəti gün Elazığa göndərilir və noyabr ayında yoldaşları ilə birlikdə edam olunur. Türkiyə Respublikasının Baş naziri Cəlal Bayar Dərsim üsyançılarına hücum etmək qərarına gəlir bə 2 yanvar 1938-ci ildə hərbi əməliyyata start verir. Həmin ilin avqustunda, daha sonra sentyabrında yeni bir hərbi əməliyyat həyata keçirilir. Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri üsyan boyunca olduqca fəal olmuşdular. Pilotlardan biri Kamal Atatürkün övladlığa götürdüyü qızı Səbihə Göyçən də var idi. Nuri Dərsimi Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin 1938-ci ildə vilayəti zəhərli qazlar ilə bombardman etdiyi iddia etmişdir.

PKK münaqişəsi

 
Kobaninin mühasirəsini etiraz edən kürdlər. 29 sentyabr 2014-cü il. İstanbul.
 
HDP tərəfdarları seçki nəticələrini qeyd edərkən. 8 iyun 2015-ci il. İstanbul.

1970-ci illərdə Türkiyə Kürdüstanındakı seperatçı hərəkat kürd-türk münaqişəsinə çevrildi. Türkiyə Silahlı Qüvvələri 1984-cü ildən 1999-cu ilə qədər PKK terror təşkilatı ilə vuruşurdu. Türkiyə hökuməti 1984-cü ildə PKK ilə vuruşmaq üçün Keçici və Könüllü Kənd Qoruyucuları sistemini təsis etmişdir. Bu milis qurumu yerli kürdlərdən təşkil olunmuşdu və təqribən 58.000 üzvə sahib idi. Qurumun bəzi üzvləri Türkiyə Dövlətinə çox ləyaqətli idi. Bu isə kürd döyüşçülər arasında çaxnaşmaya səbəb olmuşdur.

Türkiyə Silahlı Qüvvələri ilə PKK arasındakı döyüşlərə görə ölkənin cənub-şərqindəki şəhərətrafı ərazilər əhalisiz qalmış, kürd mülkiləri Diyarbəkir, Van və Şırnak kimi şəhərlərə, Türkiyənin qərbinə və hətta Avropaya köçmüşdür. Bu köçün səbəbləri Türkiyə hökumətinin ərazidə həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar və PKK təşkilatının kürd kəndlərinə etdikləri basqınlar idi. Türkiyə hökuməti təxminən 3.000 kürd kəndini məhv etmiş, 378.000 nəfərin məcburi köçkün olmasına səbəb olmuşdur.

2010-cu ildə PKK ilə hökumət qüvvələri vuruşmasından sonra İraq Kürdüstanında yerləşən bəzi yerlər Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən bombalanır. Türkiyə Ali Seçki Şurası 2011-ci ildə PKK ilə bağlantıları olmaları haqqında istintaq aparılan kürd namizədləri yaxın vaxtlarda keçiriləcək ümumi seçkilərdən kənarlaşdırır. Aprelin 19-u kürdlər qızğın etiraz aksiyalarına başlayırlar. Etiraz aksiyaları zamanı 3 nəfər ölür, 2.500 nəfər həbs olunur.

Türkiyə Respublikası Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan 28 dekabr 2012-ci ildə hökumətin həbs edilmiş seperatçı lider Abdullah Öcalan ilə danışıqlar apardığını açıqlamışdır. 21 mart 2013-cü ildə Öcalanın xalqa yazdığı məktub Diyarbəkir şəhərində keçirilən Novruz bayramı zamanı həm kürd, həm də ki türk dilində oxunulur. Məktubda sülhə və silahlı mübarizəyə son vermək çağırışı var idi. PKK bəyan edir ki, təşkilat sülh danışıqları aparmağa razıdır. 25 aprel 2013-cü ildə PKK Türkiyədəki bütün qüvvələrini Şimali İraqa köçürəcəyini açıqlayır.

2014-cü ilin oktyabr ayının 6-sından 7-sinə qədər Türkiyənin bir neçə şəhərində iğtişaşlar baş verir. Buna səbəb Türkiyə hökumətinin İŞİD qüvvələrində qaçan YPG döyüşçülərinə sərhədi keçməyə icazə verməməsi idi. Etirazçılara gözyaşardıcı qaz və su topları ilə cavab verilmişdi. Etiraz aksiyalarında 37 nəfər həlak olur. Suruç terror aktından sonra Şəhid Yalçın əməliyyatı həyata keçirilir. Bundan sorna Türkiyə Silahlı Qüvvələri İraqdakı PKK bazalarını bombalamağa başlayır. Buna səbəb təşkilatın birtərəfli olaraq, atəşkəsi sona çatdırmaq qərarı, eləcə də Ceylanpınar qəsəbəsində iki polisin öldürülməsi idi. Çox keçməmiş ölkədə münaqişə yaranır. Xeyli kürd biznesi kütlələr tərəfindən yağmalanır və məhv edilir. Xalqların Demokratik Partiyasının baş qərargahı və onun qolları da hücumlara məruz qalır. Bəzi kürd əhaliyə malik şəhər və kəndlərdə qətl hadisələri qeydə alınır. Avropa Şurası Cizrə şəhərinin blokadasına görə öz narahatlılığını dilə gətirir. 2017-ci ildən bəri kürd şəxsiyyətlərinin şərəfinə adlandırılmış küçə adları dəyişdirilir, kürd şəxsiyyətlərin şərəfinə ucaldırılmış heykəllər dağıdılır və kürd dilində yayım edən telekanallar bağlanılır.

Şəhərlər

Məntəqə Əhali
Diyarbəkir 843.500
Şanlıurfa 526.247
Malatya 426.381
Van 370.190
Elazığ 347.857
Məntəqə Əhali
Adıyaman 217.463
Mardin 147.585
Siirt 135.350
Sivərək 120.556
Tuncəli 38.878


Həmçinin bax

İstinadlar

  1. "Linguistic composition of the nations of the world". Europe and USSR (ingilis). vol.5. Kvebek: Presses de l'Université Laval. 1984. ISBN 2-7637-7044-4. (#text_ignored); (#first_missing_last)
  2. "Kurmancî" (PDF). Paris Kürd İnstitutu (ingilis) (19). Summer 1996.
  3. "Firat Cewerî: Min xwe ji otosansurê rizgar kiriye". Nefel.com (kürd). January, 2008. October 13, 2018 tarixində .
  4. "Bakurê Kurdistanê dikare bibe Şemzînaneka mezin". Nefel.com (kürd). January 13, 2018 tarixində .
  5. "The Kurdish Population". Institutkurde.org (ingilis). Paris Kürd İnstitutu. 2017. November 18, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: August 17, 2019. The territory, which the Kurds call Northern Kurdistan (Bakurê Kurdistanê), has 14.2 million inhabitants in 2016. According to several surveys, 86% of them are Kurds... So in 2016, there are about 12.2 million Kurds still living in Kurdistan in Turkey. We know that there are also strong Kurdish communities in the big Turkish metropolises like Istanbul, Izmir, Ankara, Adana, and Mersin. The numerical importance of this "diaspora" is estimated according to sources at 7 to 10 million... Assuming an average estimate of 8 million Kurds in the Turkish part of Turkey, thus arrives at the figure of 20 million Kurds in Turkey.
  6. Bengio, Ofra (2014). Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland (ingilis). University of Texas Press. ISBN 9780292758131.
  7. "The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, 2005". Bartleby.com (ingilis). December 26, 2007 tarixində .
  8. de Vos, Hüqo; Yongerden, Yost; van Etten, Yakob (2008). "Images of war: Using satellite images for human rights monitoring in Turkish Kurdistan". Disasters (ingilis). 32 (3): 449–466. doi:10.1111/j.1467-7717.2008.01049.x.
  9. Van Brünessen, M. (1988). "Between guerrilla war and political murder: The Workers' Party of Kurdistan" (PDF). Middle East Report (ingilis). 153: 40–50.
  10. Debora, Rand; Kohen, Kohen; Dvora, Faylon; Kerol, Doulinq; Tina, Uarren; Ayqal, Barak; Elisser, Raxmilevits; Heyq, Kazazyan; Ariella, Oppenheym (1991). "Evolution of a genetic disease in an ethnic isolate: beta-thalassemia in the Jews of Kurdistan". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (ingilis). 88 (1): 310–314. Bibcode:1991PNAS...88..310R. doi:10.1073/pnas.88.1.310. PMC 50800. PMID 1986379.
  11. Deyvis, P. H. (1995). "Lake Van and Turkish Kurdistan: A Botanical Journey". The Geographical Journal (ingilis). 122 (2): 156–165. doi:10.2307/1790844. JSTOR 1790844.
  12. "Maarif Vekaleti, adlarının yasaklanması". Kultur.gov.tr (türk). Kültür ve Turizm Bakanlığı. September 6, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: August 19, 2019.
  13. "Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası". Tbmm.gov.tr (türk). Türkiye Bütük Millec Meclisi Başkanlığı. November 19, 2011 tarixində .
  14. "Said dinçi naksibendi ayaklanamsı idi". Yakintarihimiz.org (türk). Yakın Tarihimiz. November 29, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: August 19, 2019.
  15. "Şeyh Said'in torunundan ilginç iddia". Sabah.com.tr (türk). Sabah. February 13, 2012. January 2, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: August 19, 2019.
  16. "Şeyh Said kürd devletinin başına türk keçirecekdi". Haksozhaber.net (türk). Haksöz Haber. January 10, 2010. August 19, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: August 19, 2019.
  17. "I Cihan Harbi sonrası" (türk). November 3, 2013 tarixində .
  18. Gerhard Beneki, Yanos M. Bak (1984). [Religion and rural revolt (#bad_url) (ingilis). Manchester University Press ND. səh. 289–290. ISBN 0719009901.
  19. "Şeyh Said İsyanı". Tarihiolaylar.com (türk). Tarihi Olaylar. December 18, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: August 19, 2019.
  20. Bulud, Faiq (1991). Devletin Gözüyle Türkiye'de Kürt İsyanları (türk). İstanbul: Yön Yayıncılık. OCLC 551489566.
  21. Edmonds, S. C. (1971). "Kurdish Nationalism",". Journal of Contemporary History (ingilis). 6 (No. 1): 91.
  22. "Kurdish Republic of Ararat". Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East (ingilis). Volume I. Infobase Publishing. 2009. səh. 385. ISBN 9780816071586.
  23. Vali, Abbas (2003). Essays on the origins of Kurdish nationalism (ingilis). Mazda Publishers. səh. 199. ISBN 978-1-56859-142-1.
  24. "Kurdish Republic of Ararat". Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East (ingilis). Infobase Publishing. 2009. səh. 38.
  25. Eygi, Mehmet Şevket (October 17, 2009). "Zilan katliamı". milligazete.com.tr (türk). Millî Gazete. November 10, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: August 26, 2019.
  26. Tahsin Əriş, Felit Özsoy (2007). Öncesi ve Sonrasıyla 1925 Kürt Direnişi (Palu-Hanî-Genç) (türk). Pêrî Yayınları. səh. 271. ISBN 978-975-9010-57-7.
  27. Alakom, Rohat (1998). (türk). Avesta. səh. 180. ISBN 975-7112-45-3. 2019-08-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-28.
  28. Hür, Ayşə (May 10, 2009). "Devletin demir yumruğu: Muğlalı Paşa". taraf.com.tr (türk). Taraf. August 31, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: August 26, 2019.
  29. Yost Congerden, Pol C. Vayt (2003). Turkey's Alevi enigma: a comprehensive overview. BRILL. səh. 198. ISBN 9789004125384l. (#parameter_ignored)
  30. "Dersim '38 Conference" (PDF). pen-kurd.org (ingilis). Pen Kurd. October 14, 2008. October 20, 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: August 26, 2019.
  31. Qəhrəman, Əhməd (2003). Kürt İsyanları (Tedip ve Tenkil) (türk). İstanbul: Evrensel Basım Yayın. səh. 286v287. ISBN 975-6525-48-7.
  32. Qəhrəman, Əhməd (2003). Kürt İsyanları (Tedip ve Tenkil) (türk). İstanbul: Evrensel Basım Yayın. səh. 292–293. ISBN 975-6525-48-7.
  33. Hür, Ayşə (November 16, 2008). "1937-1938'de Dersim'de neler oldu?". taraf.com.tr (türk). Taraf. March 23, 2016 tarixində .
  34. Bulud, Faiq (1991). Devletin Gözüyle Türkiye'de Kürt İsyanları (türk). İstanbul: Yön Yayıncılık. səh. 277. OCLC 551489566.
  35. Hallı, Rəşad (1972). Türkiye Cumhuriyetinde Ayaklanmalar (1924–1938) (türk). T. C. Genelkurmay Baskanlığı Harp Tarihi Dairesi. səh. 382.
  36. Brünessen, Martin van (2000). Kurdish ethno-nationalism versus nation-building states: collected articles (ingilis). Isis Press. səh. 116. ISBN 978-975-428-177-4.
  37. Bitti, Meriel (August 4, 2006). "Local guards divide Turkish Kurds". news.bbc.co.uk (ingilis). BBC News. December 4, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.
  38. Radu, Maykl (2001). "The Rise and Fall of the PKK". Orbis (ingilis). Filadelfiya: Foreign Policy Research Institute. 45 (1): 47–63. doi:10.1016/S0030-4387(00)00057-0. OCLC 93642482.
  39. "Still critical" (ingilis). 17 (2). Human Rights Watch. March 2005: 3. İstifadə tarixi: August 27, 2019.
  40. "Kurdish War: The Ceasefire Is Over". strategypage.com (ingilis). Strategy Page. June 6, 2010. October 10, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.
  41. "YSK ruling throws Ankara into tumultuous search for exit strategy". www.hurriyetdailynews.com (ingilis). Hürriyet. April 4, 2011. November 15, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.[ölü keçid]
  42. Küçükqoşum, Sevil (Auust 26, 2011). "Turkish-Iraqi ties strained over claims of civilian deaths". www.hurriyetdailynews.com (ingilis). Hürriyet. October 20, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.[ölü keçid]
  43. Göyçə, Dincər (May 16, 2011). "Thousands detained in eastern Turkey since March". www.hurriyetdailynews.com (ingilis). Hürriyet. November 29, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.[ölü keçid]
  44. "'İmralı ile görüşmeler devam ediyor'". ntvmsnbc.com (türk). Ntvmsnbc. December 28, 2012. December 31, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.[ölü keçid]
  45. "Kurdish Group to Pull Armed Units from Turkey". wsj.com (ingilis). The Wall Street Journal. April 25, 2013. October 12, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019. (#first_missing_last)
  46. Ərsay, Sami Orçun (October 18, 2014). "Anatomy of Protests against the invasion of Kobani". dailysabah.com (ingilis). DailySabah. December 8, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.
  47. "KCK official says PKK not responsible for murders of 2 Turkish policemen". todayszaman.com (türk). Todays Zaman. July 29, 2015. July 29, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.
  48. "Turkish jets target Kurds in Iraq, Islamic State militants in Syria". foxnews.com (ingilis). Fox News. July 25, 2015. September 24, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.[ölü keçid]
  49. Özər, Verda. "We really can't succeed against ISIL without Turkey: US". hurriyetdailynews.com (ingilis). Hurriyet Daily News. November 21, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.[ölü keçid]
  50. "The hatred never went away". economist.com (ingilis). Economist. September 12, 2015. November 26, 2015 tarixində .
  51. Canbazyan, Rupen (September 9, 2015). "'Lynching Campaign' Targets Kurds in Turkey, HDP Offices Attacked". armenianweekly.com (ingilis). Armenian Weekly. July 1, 2019 tarixində . (#parameter_ignored)
  52. "Turkey Kurds: Many dead in Cizre violence as MPs' march blocked". bbc.com (ingilis). BBC. September 10, 2015. September 12, 2015 tarixində .
  53. "Turkey should ensure immediate access to Cizre by independent observers". coe.int (ingilis). Avropa Şurası. September 11, 2015. September 26, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019.
  54. "Amid Turkey's Purge, a Renewed Attack on Kurdish Culturel". nytimes.com (ingilis). The New York Times. June 29, 2017. ISSN 0362-4331. April 23, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: August 27, 2019. (#parameter_ignored); (#first_missing_last)

Xarici keçidlər

  "Türkiyə" portalı
  • "Maps of Kurdish Regions". — globalSecurity.org saytında.  (ing.)
  • "Map of Kurdish Population Distribution". — globalSecurity.org saytında.  (ing.)

Avqust 12, 2021
türkiyə, kürdüstanı, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, kürdüstan, dəqiqləşdirmə, kürd, kurdistana, tirkiyê, şimali, kürdüstan, kürd, کوردستانا, باکورئ, bakurê, kurdistanê, türkiyənin, cənub, şərqi, anadolu, regionunda, əsasən, kürdlərin, yaşadığı, əraziy. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kurdustan deqiqlesdirme Turkiye Kurdustani kurd Kurdistana Tirkiye 2 3 ve ya Simali Kurdustan kurd کوردستانا باکورئ Bakure Kurdistane 4 Turkiyenin Cenub serqi Anadolu regionunda esasen kurdlerin yasadigi eraziye verilen ad 1965 ci il ehali siyahiyaalmasina gore Turkiyede kurddilli ehalinin yasadigi iller Tund yasil rengli illerde ehalinin ekseriyyeti gt 50 aciq yasil rengli illerde ise bir qismi kurd dilinde danisir 1 Paris Kurd Institutunun texminlerine gore Turkiyede 20 000 000 a yaxin kurd yasayir 5 Kurdler Turkiyenin cenub serqi erazilerini Kurdustanin dord hissesinden biri hesab edir Digerlerine Rojava ve ya Qerbi Kurdustan Suriya Cenubi Kurdustan Iraq ve Serqi Kurdustan Iran aiddir 6 7 Vilayetin idareedici bir kimliyi yoxdur ve Turkiye dovleti onu izah ederken Kurdustan sozunu istifade edilmesini qinayir redd edir Turkiye Kurdustani termini kurd milletciliyi ile elaqelidir Bu ise onu Turkiye daxilinde mubahiseli bir termin edir Buna gore de termin birmenali deyil ve muhitinden asili olaraq ferqli menalar verir Terminden Turkiyenin ehemiyyetli bir kurd ehalisi olan cenub serqi erazilerine xitab etmek ucun elmi meqalelerde ve xeberlerde istifade edilir 8 9 10 11 Mundericat 1 Tarix 1 1 Seyx Seid usyani 1 2 Agri usyanlari 1 3 Muglali hadisesi 1 4 Dersim usyani 1 5 PKK munaqisesi 2 Seherler 3 Hemcinin bax 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerTarix RedakteOsmanli imperiyasi dovrunde Kurdustan toponiminden istifade edilirdi ancaq Turkiye Respublikasinda Maarif Vekaletinin indiki Milli Tehsil Nazirliyi yayimladigi 8 dekabr 1925 ci il tarixli Turk birliyini parcalamaga calisan cereyanlar basliqli xeberdarliq ile Lazistan ve diger butun etnonimler ile qurulan toponimler o cumleden Kurdustan toponimi de resmi istifadeden qaldirilmisdir 12 Erazi onun yerine serq ve ya cenub serq adlandirilmaga baslandi Turkiye torpaqlarinda Kurdustan adinda musteqil bir dovlet qurmaga calismaq Turkiye Respublikasinin 1982 ci il konstitusiyasinin olkenin bolunmezliyi maddesini pozur 13 Seyx Seid usyani Redakte 1925 ci ilin fevral ayinda cenub serqi Anadoluda merkezi hakimiyyete qarsi olan kurd ve zaza tayfalarinin desteklediyi xilafet 14 ve kurd separatci 15 16 herekati terefdari bir usyan qaldirirlar Fevral ayinin 13 de Seyx Seidin terefdari olan bezi sexslerin Diyarbekir ilinin Egil nahiyesine bagli Piran kendinde axtaris eden bir jandarma iscisine ates acmasi qisa muddetde alovlanan hadiselerin baslangic noqtesi olmusdur Fevral ayinin 16 da Genc nahiyesinin Darahin qezasina hucum eden Seyx Seid qubernatoru ve diger vezifeli sexsleri esir almis xalqi Islam dini ucun usyana cagiran bir beyanname ile herekati tek merkez altinda birlesdirmeye calismisdir Usyan baslangicda Islam serietinin berpasi ucun basladilsa da sonraddan kurd usyanina cevrilmisdir 17 Yerli tayfalarin desteyini alan Seyx Seid Diyarbekir seherine yurus edir Siverek seherini ele kecirir Seyx Abdullah onderliyindeki usyancilar Varton qesebesini ele kecirdikden sonra Mus seherine dogru irelilemis ancaq konullu quvvelerin seyi neticesinde Murad korpusunde meglub edilib Varto qesebesine geri cekilmisdiler Fevral ayinin 21 de merkezi hokumet serq eyaletlerinde fovqelade veziyyet elan etmisdir Mart ayinin evvellerinde Seyx Seidin emrindeki texminen 10 000 neferlik ordu Diyarbekir seherine hucum etmis seheri tuta bilmeyerek muhasireye almisdir Davam eden doyuslerde hokumet quvveleri qelebe qazanmis seheri ala bilmeyeceyini goren Seyx Seid muhasireni legv etmis ve Diyarbekir seherinden geri cekilmisdir 18 Agri usyaninin rehberleri Soldan saga Sipkanli Halis bey Ihsan Nuri pasa Hasenanli Ferzende bey 1927 1930 cu iller Mustafa Kamal Ataturkun isteyi ile hadiseleri usyan olaraq deyerlendirmeyen ve fovqelade veziyyetin elan olunmasi ile hell edileceyini gozleyen bas nazir Eli Fethi Okyar istefa vermis yeni hokumet ise Ismet Inonu rehberliyi ile yeniden teskil edilmisdir Genis miqyasli top yekun hucuma kecen hokumet quvveleri usyancilarin coxunu teslim olmaga mecbur etmisdir Olkeden qacmaga calisan tayfa resileri hebs edilmisdir ve usyan aprel ayinda resmi sekilde sona catmisdir 19 Agri usyanlari Redakte 1926 ci ilden 1930 cu ile qeder Turkiyenin Agri ilinde muxtelif usyanlar qaldirilmisdir Birinci usyan 16 may 1926 ci il tarixinde Celali Barho onderliyindeki kurd tayfalari terefinden Agri dagi yaxinliqlarinda qaldirilmisdir 20 Turkiye Silahli Quvveleri usyani bir ay sonra basdirmisdir Novbeti ilin sentyabr ayinda Turkiye Silahli Quvveleri eraziye yeniden hucum etmis yerli esiretlerin qaldirdiqlari ikinci usyani basdirmisdir Bundan sonra Agrida yaranan bohran daha da derinlesmisdir 1927 ci ilin sentyabr ayinda 21 Birlesmis Kralligin desteyi ile 22 Ihsan Nuri terefinden 23 Agri Respublikasi qurulmusdur 24 1930 cu ilin iyul ayinda Saleh Omurtak onderliyi turk qosunlari texminen 15 000 kurdu oldurerek qetliam toredir 25 26 Bu bohrani sona catdirmaq isteyen Turkiye ordusu 1 iyulda Agri dagini muhasireye alir ve 7 iyul 1930 cu ilde umumi emeliyyata start verir 25 iyulda sona catan doyusde kurd liderlerin coxusu olur ve ya hebs olunur Ihsan Nuri ise Irana qacir Hebs olunanlar daha sonra Adanada edam edilirler 27 Muglali hadisesi Redakte 1943 cu ilin iyyun ayinda Turkiyenin Van ilinde 33 nefer kurd heyvan qacaqmalciligi ile teqsirkar bilinerek Mustafa Muglali terefinden mehkeme kecirilmeden edam edilir Olum hokmu verilenlerden sadece biri hadise yerinden qaca bilir Gerceklesen bu hadiseler Muglali hadisesi kimi bilinir 28 Dersim usyani Redakte 1937 1938 ci illerde kurd zazalar Dersim vilayetinde Turkiye hokumetine qarsi usyan qaldirirlar Usyana elevi kurd tayfa reisi olan Seyid Rza onderlik edirdi Turkiye Silahli Quvvelerinin heyata kecirdiyi herbi emeliyyatlar 10 000 80 000 kurdun olumune sebeb olmusdur 29 30 Bu muddetde dord ferqli herbi emeliyyat gerceklesdirilmisdir 10 sentyabr 1937 ci ilde Seyid Rza Erzincan ilindeki hokumet binasinin onune gelir ki sulh ucun danisiqlar aparsin ancaq o hebs olunur 31 O novbeti gun Elaziga gonderilir ve noyabr ayinda yoldaslari ile birlikde edam olunur 32 Turkiye Respublikasinin Bas naziri Celal Bayar Dersim usyancilarina hucum etmek qerarina gelir be 2 yanvar 1938 ci ilde herbi emeliyyata start verir 33 Hemin ilin avqustunda daha sonra sentyabrinda yeni bir herbi emeliyyat heyata kecirilir 34 Turkiye Herbi Hava Quvveleri usyan boyunca olduqca feal olmusdular Pilotlardan biri Kamal Ataturkun ovladliga goturduyu qizi Sebihe Goycen de var idi 35 Nuri Dersimi Turkiye Herbi Hava Quvvelerinin 1938 ci ilde vilayeti zeherli qazlar ile bombardman etdiyi iddia etmisdir 36 PKK munaqisesi Redakte Kobaninin muhasiresini etiraz eden kurdler 29 sentyabr 2014 cu il Istanbul HDP terefdarlari secki neticelerini qeyd ederken 8 iyun 2015 ci il Istanbul 1970 ci illerde Turkiye Kurdustanindaki seperatci herekat kurd turk munaqisesine cevrildi Turkiye Silahli Quvveleri 1984 cu ilden 1999 cu ile qeder PKK terror teskilati ile vurusurdu Turkiye hokumeti 1984 cu ilde PKK ile vurusmaq ucun Kecici ve Konullu Kend Qoruyuculari sistemini tesis etmisdir Bu milis qurumu yerli kurdlerden teskil olunmusdu ve teqriben 58 000 uzve sahib idi Qurumun bezi uzvleri Turkiye Dovletine cox leyaqetli idi Bu ise kurd doyusculer arasinda caxnasmaya sebeb olmusdur 37 Turkiye Silahli Quvveleri ile PKK arasindaki doyuslere gore olkenin cenub serqindeki seheretrafi eraziler ehalisiz qalmis kurd mulkileri Diyarbekir Van ve Sirnak kimi seherlere Turkiyenin qerbine ve hetta Avropaya kocmusdur Bu kocun sebebleri Turkiye hokumetinin erazide heyata kecirdiyi herbi emeliyyatlar ve PKK teskilatinin kurd kendlerine etdikleri basqinlar idi 38 Turkiye hokumeti texminen 3 000 kurd kendini mehv etmis 378 000 neferin mecburi kockun olmasina sebeb olmusdur 39 2010 cu ilde PKK ile hokumet quvveleri vurusmasindan sonra Iraq Kurdustaninda yerlesen bezi yerler Turkiye Herbi Hava Quvveleri terefinden bombalanir 40 Turkiye Ali Secki Surasi 2011 ci ilde PKK ile baglantilari olmalari haqqinda istintaq aparilan kurd namizedleri yaxin vaxtlarda kecirilecek umumi seckilerden kenarlasdirir 41 Aprelin 19 u kurdler qizgin etiraz aksiyalarina baslayirlar Etiraz aksiyalari zamani 3 nefer olur 42 2 500 nefer hebs olunur 43 Turkiye Respublikasi Bas naziri Receb Tayyib Erdogan 28 dekabr 2012 ci ilde hokumetin hebs edilmis seperatci lider Abdullah Ocalan ile danisiqlar apardigini aciqlamisdir 44 21 mart 2013 cu ilde Ocalanin xalqa yazdigi mektub Diyarbekir seherinde kecirilen Novruz bayrami zamani hem kurd hem de ki turk dilinde oxunulur Mektubda sulhe ve silahli mubarizeye son vermek cagirisi var idi PKK beyan edir ki teskilat sulh danisiqlari aparmaga razidir 25 aprel 2013 cu ilde PKK Turkiyedeki butun quvvelerini Simali Iraqa kocureceyini aciqlayir 45 2014 cu ilin oktyabr ayinin 6 sindan 7 sine qeder Turkiyenin bir nece seherinde igtisaslar bas verir Buna sebeb Turkiye hokumetinin ISID quvvelerinde qacan YPG doyusculerine serhedi kecmeye icaze vermemesi idi Etirazcilara gozyasardici qaz ve su toplari ile cavab verilmisdi Etiraz aksiyalarinda 37 nefer helak olur 46 Suruc terror aktindan sonra Sehid Yalcin emeliyyati heyata kecirilir Bundan sorna Turkiye Silahli Quvveleri Iraqdaki PKK bazalarini bombalamaga baslayir Buna sebeb teskilatin birterefli olaraq ateskesi sona catdirmaq qerari elece de Ceylanpinar qesebesinde iki polisin oldurulmesi idi 47 48 49 Cox kecmemis olkede munaqise yaranir Xeyli kurd biznesi kutleler terefinden yagmalanir ve mehv edilir 50 Xalqlarin Demokratik Partiyasinin bas qerargahi ve onun qollari da hucumlara meruz qalir 51 Bezi kurd ehaliye malik seher ve kendlerde qetl hadiseleri qeyde alinir 52 Avropa Surasi Cizre seherinin blokadasina gore oz narahatliligini dile getirir 53 2017 ci ilden beri kurd sexsiyyetlerinin serefine adlandirilmis kuce adlari deyisdirilir kurd sexsiyyetlerin serefine ucaldirilmis heykeller dagidilir ve kurd dilinde yayim eden telekanallar baglanilir 54 Seherler RedakteMenteqe EhaliDiyarbekir 843 500Sanliurfa 526 247Malatya 426 381Van 370 190Elazig 347 857Menteqe EhaliAdiyaman 217 463Mardin 147 585Siirt 135 350Siverek 120 556Tunceli 38 878Hemcinin bax RedakteIran Kurdustani Iraq Kurdustani Rojava Kurdustan KurdlerIstinadlar Redakte Linguistic composition of the nations of the world Europe and USSR ingilis vol 5 Kvebek Presses de l Universite Laval 1984 ISBN 2 7637 7044 4 text ignored first missing last Kurmanci PDF Paris Kurd Institutu ingilis 19 Summer 1996 Firat Ceweri Min xwe ji otosansure rizgar kiriye Nefel com kurd January 2008 October 13 2018 tarixinde arxivlesdirilib Bakure Kurdistane dikare bibe Semzinaneka mezin Nefel com kurd January 13 2018 tarixinde arxivlesdirilib The Kurdish Population Institutkurde org ingilis Paris Kurd Institutu 2017 November 18 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 17 2019 The territory which the Kurds call Northern Kurdistan Bakure Kurdistane has 14 2 million inhabitants in 2016 According to several surveys 86 of them are Kurds So in 2016 there are about 12 2 million Kurds still living in Kurdistan in Turkey We know that there are also strong Kurdish communities in the big Turkish metropolises like Istanbul Izmir Ankara Adana and Mersin The numerical importance of this diaspora is estimated according to sources at 7 to 10 million Assuming an average estimate of 8 million Kurds in the Turkish part of Turkey thus arrives at the figure of 20 million Kurds in Turkey Bengio Ofra 2014 Kurdish Awakening Nation Building in a Fragmented Homeland ingilis University of Texas Press ISBN 9780292758131 The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 2005 Bartleby com ingilis December 26 2007 tarixinde arxivlesdirilib de Vos Huqo Yongerden Yost van Etten Yakob 2008 Images of war Using satellite images for human rights monitoring in Turkish Kurdistan Disasters ingilis 32 3 449 466 doi 10 1111 j 1467 7717 2008 01049 x Van Brunessen M 1988 Between guerrilla war and political murder The Workers Party of Kurdistan PDF Middle East Report ingilis 153 40 50 Debora Rand Kohen Kohen Dvora Faylon Kerol Doulinq Tina Uarren Ayqal Barak Elisser Raxmilevits Heyq Kazazyan Ariella Oppenheym 1991 Evolution of a genetic disease in an ethnic isolate beta thalassemia in the Jews of Kurdistan Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America ingilis 88 1 310 314 Bibcode 1991PNAS 88 310R doi 10 1073 pnas 88 1 310 PMC 50800 PMID 1986379 Deyvis P H 1995 Lake Van and Turkish Kurdistan A Botanical Journey The Geographical Journal ingilis 122 2 156 165 doi 10 2307 1790844 JSTOR 1790844 Maarif Vekaleti adlarinin yasaklanmasi Kultur gov tr turk Kultur ve Turizm Bakanligi September 6 2009 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 Turkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasasi Tbmm gov tr turk Turkiye Butuk Millec Meclisi Baskanligi November 19 2011 tarixinde arxivlesdirilib Said dinci naksibendi ayaklanamsi idi Yakintarihimiz org turk Yakin Tarihimiz November 29 2014 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 Seyh Said in torunundan ilginc iddia Sabah com tr turk Sabah February 13 2012 January 2 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 Seyh Said kurd devletinin basina turk kecirecekdi Haksozhaber net turk Haksoz Haber January 10 2010 August 19 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 I Cihan Harbi sonrasi turk November 3 2013 tarixinde arxivlesdirilib Gerhard Beneki Yanos M Bak 1984 Religion and rural revolt bad url ingilis Manchester University Press ND seh 289 290 ISBN 0719009901 Seyh Said Isyani Tarihiolaylar com turk Tarihi Olaylar December 18 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 Bulud Faiq 1991 Devletin Gozuyle Turkiye de Kurt Isyanlari turk Istanbul Yon Yayincilik OCLC 551489566 Edmonds S C 1971 Kurdish Nationalism Journal of Contemporary History ingilis 6 No 1 91 Kurdish Republic of Ararat Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East ingilis Volume I Infobase Publishing 2009 seh 385 ISBN 9780816071586 Vali Abbas 2003 Essays on the origins of Kurdish nationalism ingilis Mazda Publishers seh 199 ISBN 978 1 56859 142 1 Kurdish Republic of Ararat Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East ingilis Infobase Publishing 2009 seh 38 Eygi Mehmet Sevket October 17 2009 Zilan katliami milligazete com tr turk Milli Gazete November 10 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 26 2019 Tahsin Eris Felit Ozsoy 2007 Oncesi ve Sonrasiyla 1925 Kurt Direnisi Palu Hani Genc turk Peri Yayinlari seh 271 ISBN 978 975 9010 57 7 Alakom Rohat 1998 Xoybun orgutu ve Agri ayaklanmasi turk Avesta seh 180 ISBN 975 7112 45 3 2019 08 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 08 28 Hur Ayse May 10 2009 Devletin demir yumrugu Muglali Pasa taraf com tr turk Taraf August 31 2009 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 26 2019 Yost Congerden Pol C Vayt 2003 Turkey s Alevi enigma a comprehensive overview BRILL seh 198 ISBN 9789004125384l parameter ignored Dersim 38 Conference PDF pen kurd org ingilis Pen Kurd October 14 2008 October 20 2017 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi August 26 2019 Qehreman Ehmed 2003 Kurt Isyanlari Tedip ve Tenkil turk Istanbul Evrensel Basim Yayin seh 286v287 ISBN 975 6525 48 7 Qehreman Ehmed 2003 Kurt Isyanlari Tedip ve Tenkil turk Istanbul Evrensel Basim Yayin seh 292 293 ISBN 975 6525 48 7 Hur Ayse November 16 2008 1937 1938 de Dersim de neler oldu taraf com tr turk Taraf March 23 2016 tarixinde arxivlesdirilib Bulud Faiq 1991 Devletin Gozuyle Turkiye de Kurt Isyanlari turk Istanbul Yon Yayincilik seh 277 OCLC 551489566 Halli Resad 1972 Turkiye Cumhuriyetinde Ayaklanmalar 1924 1938 turk T C Genelkurmay Baskanligi Harp Tarihi Dairesi seh 382 Brunessen Martin van 2000 Kurdish ethno nationalism versus nation building states collected articles ingilis Isis Press seh 116 ISBN 978 975 428 177 4 Bitti Meriel August 4 2006 Local guards divide Turkish Kurds news bbc co uk ingilis BBC News December 4 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 Radu Maykl 2001 The Rise and Fall of the PKK Orbis ingilis Filadelfiya Foreign Policy Research Institute 45 1 47 63 doi 10 1016 S0030 4387 00 00057 0 OCLC 93642482 Still critical ingilis 17 2 Human Rights Watch March 2005 3 Istifade tarixi August 27 2019 Kurdish War The Ceasefire Is Over strategypage com ingilis Strategy Page June 6 2010 October 10 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 YSK ruling throws Ankara into tumultuous search for exit strategy www hurriyetdailynews com ingilis Hurriyet April 4 2011 November 15 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 olu kecid Kucukqosum Sevil Auust 26 2011 Turkish Iraqi ties strained over claims of civilian deaths www hurriyetdailynews com ingilis Hurriyet October 20 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 olu kecid Goyce Dincer May 16 2011 Thousands detained in eastern Turkey since March www hurriyetdailynews com ingilis Hurriyet November 29 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 olu kecid Imrali ile gorusmeler devam ediyor ntvmsnbc com turk Ntvmsnbc December 28 2012 December 31 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 olu kecid Kurdish Group to Pull Armed Units from Turkey wsj com ingilis The Wall Street Journal April 25 2013 October 12 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 first missing last Ersay Sami Orcun October 18 2014 Anatomy of Protests against the invasion of Kobani dailysabah com ingilis DailySabah December 8 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 KCK official says PKK not responsible for murders of 2 Turkish policemen todayszaman com turk Todays Zaman July 29 2015 July 29 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 Turkish jets target Kurds in Iraq Islamic State militants in Syria foxnews com ingilis Fox News July 25 2015 September 24 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 olu kecid Ozer Verda We really can t succeed against ISIL without Turkey US hurriyetdailynews com ingilis Hurriyet Daily News November 21 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 olu kecid The hatred never went away economist com ingilis Economist September 12 2015 November 26 2015 tarixinde arxivlesdirilib Canbazyan Rupen September 9 2015 Lynching Campaign Targets Kurds in Turkey HDP Offices Attacked armenianweekly com ingilis Armenian Weekly July 1 2019 tarixinde arxivlesdirilib parameter ignored Turkey Kurds Many dead in Cizre violence as MPs march blocked bbc com ingilis BBC September 10 2015 September 12 2015 tarixinde arxivlesdirilib Turkey should ensure immediate access to Cizre by independent observers coe int ingilis Avropa Surasi September 11 2015 September 26 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 Amid Turkey s Purge a Renewed Attack on Kurdish Culturel nytimes com ingilis The New York Times June 29 2017 ISSN 0362 4331 April 23 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 27 2019 parameter ignored first missing last Xarici kecidler Redakte Turkiye portali Maps of Kurdish Regions globalSecurity org saytinda ing Map of Kurdish Population Distribution globalSecurity org saytinda ing Menbe https az wikipedia org w index php title Turkiye Kurdustani amp oldid 5965764, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.