Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tailand Cənub-Şərqi Asiyada, Hind-Çin və Malay yarımadasında yerləşir. Tailand 4 ölkə ilə həmsərhəddir – Kamboca, Laos, Myanma və Malayziya. 513,000 kv.km sahəsi ilə 51-ci, 66 milyon nəfər əhalisi ilə isə 20-ci yerdədir . Tailand fiziki-coğrafi, eləcə də əhalinin etnik tərkibinə görə əsas beş regiona bölünür: Mərkəzi, Şərqi, Şimali, Şimal-Şərqi və Cənubi Tailand.
Ərazisi və sərhədləri
Tailandın coğrafi kordinatları 5°36' və 20°28' şimal enliyi ilə 97°20' və 105°35' şərq uzunlu arasında dəyişir. Ümumi ərazinin 2,23 min km² dəniz zonasına aiddir. Ərazinin qərbdən şərqə doğru maksimal uzunluğu 780 km, şimaldan cənuba doğru isə — 1650 km-dir. Cənub-qərbdən ölkə ərazisini Andaman dənizinin suları yuyur. Cənubdan və şərqdən isə Cənubi Çin dənizinin Siam körfəzi ilə həmsərhəddir. Sahil xəttinin ümumi uzunluğu 3 219 km-dir. Dəniz sahili ərazilərdə düzənlik və bataqlıqlaşmış relyef üstünlük təşkil edir. Malay yarımadasının qərb sahillərində düyü əkələn körfəzlər və kiçik çayların estuariləri ilə çox parçalanmış. Siam körfəzinin Kamboca ilə olan sərhəddində Çanq və Kut adası yerləşir. Malay yarımadasının Samuy və Phanqan adaları Tailanda məxsusdur. Andaman dənizində isə Surin, Similan və Pxuket adaları yerləşir.
Geologiyası və faydalı qazıntıları
Tailandın şimalında, qərbində və cənubunda yerləşən dağ sistemləri paleozoy geosinklinalına aiddir. Cənubi asiya qırışıqlığına mezozoyda yenidən aktivləşmişdir. Dağlar paleozoy və triasın effuziv , qum daşlarından və şistlərindən təşkil olunmuş. Ölkənin şimal-şırqində yerləşən Korat yaylası mezozoyun qumdaşlarından ibarətdir. Tailandın mərkəzində tektonik çökmə yerləşir. Ərazi kaynozoyun çöküntü məhsulları ilə örtülmüş (5–7 km). Bu çökmə ərazidə Menam düzənliyi və Siam körfəzinin şelf hissəsi formalaşmış. Tailand ərazisində karst relyef formaları geniş yayılmış. Mağaralar üstünlük təşkil edir. Mağaraların çoxu buddizmin müqəddəs məkanları hesab olunur. Ən böyük mağaralardan biri — Pxravanqdenqdir. Uzunluğu 13,5 km-dir.
Mezozoy qranitləri böyük qalay yataqları ilə əlaqəlidir (1220 min ton)). Volfram ehtiyatlarının miqdarı 20 min tondur . Paleozoy strukturlarında stibium, flüorit, qurğuşun, sink, barit, dəmir filizi geniş yayılmışdır. Mərkəzdə və cənubda qonur və daş kömür ehtiyatları var. Qərbdə rubin və sapfir yataqları aşkar olunub.
Relyefi
Ölkə ərazisinin yarıdan çoxu düzənliklərdən ibarətdir. Bunlardan ən böyüyü — Menam düzənliyidir. Menam düzənliyi ölkənin mərkəzində, Çaupxraya çay vadisi boyu yerləşir. Çayın məhsulları hesabına quru ərazi ildə 2-3 metr Siam körfəzinə daxil olur. Düzənlik rayonlar şimaldan Luanqpxaban silsiləsinin cənub hissəsi və Pxipannam ön dağları ilə əhatələnir. Qərbdə Kxuntxan, Tanentaunci və Bilau silsilələri yerləşir. Bu silsilələr meridianal istiqamətdə Malay yarımadasında uzanır. Tailandın şimal-qərb hissəsində ölkənin ən yüksək zirvəsi — Doyintanon dağı (2559 m) yerləşir. Şərq hissədə yerləşən Korat yayalası ölkə ərazisinin ¼-ni tutur. Yayla ölkə daxilinə doğru tədricə yüksəlir və Danqrek, Fufan alçaq dağları formalaşır. Kra bərzəxindən cənubda, Malay yarımadasında kiçik düzənliklər və alçaq dağlar üstünlük təşkil edir. Tailandın Andaman dəniz sahilləri kəskin parçalanmışdır. Adalar, qayalıqlar və sualtı riftlər mövcuddur.
İqlimi
Cənub Şərqi Asiyada mərkəzi mövqe tutmasına, şimaldan cənuba doğru böyük məsafədə uzanmasına görə Tailand müxtəlif iqlim xüsusiyyətlərinə mlikdir. O üzdən əsas məhsul yığımı il ərzində bir neçə dəfə həyata keçirilir. Turizm mövsümi il boyu davam edir.
Tailand üçün subekvatorial və musson iqlimi xarakterikdir. Orta illik temperatur +13 °C-dən aşağı düşmür və nadir hallarda +40 °C-ni keçir. Ən isti aylar aprel və maydır. Ölkənin şimalında iqlim nisbətən . Sutkalıq temperatur bu ərazilərdə maksimum olur. Dağlıq ərazilərdə qışda temperatur 10—15 °C düşür. Düzənlik ərazilərin orta temperaturu + 22— +29 °C-dir. Tailandın cənub bölgələrinin iqlim şərtləri daha yümşaqdır. Malay yarımadasında orta aylıq temperatur + 27— + 29 °C-dir.
Şimal və cənub rayonlarında 3 mövsüm müşahidə olunur — isti və quru qış; qızmar və quru yaz; qızmar və rütubətli yay-payız. Cənubda isə 2 mövsüm ayrılır — rütubətli, tayfunlu yay və az rütubətli qış.
Daxili suları
Tailand su ehtiyatları ilə zəngin ölkədir. Ölkə ərazisindən və sərhədləri boyu bir çox bol sulu çaylar axır. Bütün çay hövzələrinə düşən yağıntının miqdarı 800 milyard m³-dir. Bunun 75 % buxarlanır və yeraltı sulara çevrilir. 25 % (200 milyard m³) su isə çaylara, göllərə və su anbarlarına daxil olur .
Çayları
Tailandın çayları 2 hövzəyə aiddir — Andaman dənizi və Cənubi Çin dənizi. Sonuncu hövzədən əlavə olaraq Siam körfəzi hövzəsi ayrılır. Əksər çaylar yağış suları ilə qidalanır. O üzdən səviyyənin mövsüm üzrə dəyişməsi müşahidə olunur.
Əsas çay sistemi Çaupxrayadır (Menam). Ümumi sahəsi 158 min km²-dir. İki əsas qolu var: Pinq (590 km) və Nan (627 km). Çaupxraya Siam körfəzinə tökülür və eni 135 km olan delta formalaşdırmış. Çayın mənsəbindən az aralı ölkə paytaxtı Banqkok yerləşir. Paytaxt limanına kimi dəniz gəmiləri asanlıqla üzə bilir (dərinlik 8,5 m).
Hövzəsinə görə ikinci böyük çay sistemi ölkənin şərqində yerləşir. Mun çayı Cənub Şərqi Asiyanın ən böyük çayı olan Mekonqun sağ qoludur. Tailandın qərb sərhəddi boyu, kiçik məsafədə Asiyanın böyük çaylarından biri keçir.
Gölləri və su anbarları
Tailand ərazisində göllər azdır. Malay yarımadasının şərq hissəsində, Sonqkxla şəhərinin yaxınlığında ölkənin ən böyük gölü — Txaleluanq yerləşir. Göl Siam körfəzi sahili boyu laqun formasında 75 km uzanır. Göllərdən fərqli olaraq su anbarları ölkədə üstünlük təşkil edir.
Torpaq örtüyü
Çay vadilərində torpaqlar allüvi və çəmənlik tiplidir. Mərkəzi düzənlik ərazilərində torpaqlar daha məhsuldardır. Çaupxraya çayının deltasında torpaq örtüyü gillidir və az sukeçiriciliyə malikdir. Rütubəti yaxşı saxladığına görə bu ərazilərdə çəltik sahələri geniş yayılıb. Mərkəzi düzənliklərdən kənarda qəhvəyi torpaqlar üstünlük təşkil edir. Malay yarımadasıda isə qırımız və sarı torpaqlar geniş yayılıb. Korat yayalasında qırmızı-qonur torpaqlar, dağlıq ərazilərdə isə dağ-meşə qırmızı torpaqlar mövcuddur.
Fauna və florası
2005-ci ilə olan məlumata görə meşələr ölkə ərazisinin 28,4 %-ni təşkil edir . 1965-ci ildə bu göstərici 60 % olmuşdur. Əsas meşə örtüyünün qırılması nəticəsində ərazidə ikinci dərəcəli akasiya savannaları, eləcə də evkalipt ağacları formalaşıb. 1989-cu ildən ölkədə meşə qırımının həcmi kəskin azaldılmışdır.
Fauna rayonlaşdırmasına görə Tailand Hind-Malay zoocoğrafi zonasına daxildir. İri heyvanlardan Asiya filini, Malay ayısını, yəhərli tapirı, çöldonuzunu misal göstərmək olar. Yırtıcılardan pələng, leopard, panter, benqal pişiyi üstünlük təşkil edir.
İstinadlar
- Thailand 2010-12-29 at the Wayback Machine — The World Factbook, CIA
- Таиланд // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Coğrafiya ensiklopediyası. II kitab. Bakı: Çaşıqoğlu Multimediya", 2012 - s.204
- "The Climate of Thailand" (PDF). Thai Meteorological Department. 1 August 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 18 August 2016.
- "State of water : Thailand" (ingilis). WEPA Database. 2012-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-02-11.
- Таиланд // Энциклопедия «Кругосвет».
- "Thailand Deforestation Rates and Related Forestry Figures". 2009-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-20.
- Dr. Susan L. Woodward. "Tropical Savannas". Biomes of the World. S. L. Woodward. 1997–2014. 19 December 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 23 February 2014.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tailand Cenub Serqi Asiyada Hind Cin ve Malay yarimadasinda yerlesir Tailand 4 olke ile hemserheddir Kamboca Laos Myanma ve Malayziya 513 000 kv km sahesi ile 51 ci 66 milyon nefer ehalisi ile ise 20 ci yerdedir Tailand fiziki cografi elece de ehalinin etnik terkibine gore esas bes regiona bolunur Merkezi Serqi Simali Simal Serqi ve Cenubi Tailand Tailandin topoqrafik xeritesiErazisi ve serhedleriTailandin cografi kordinatlari 5 36 ve 20 28 simal enliyi ile 97 20 ve 105 35 serq uzunlu arasinda deyisir Umumi erazinin 2 23 min km deniz zonasina aiddir Erazinin qerbden serqe dogru maksimal uzunlugu 780 km simaldan cenuba dogru ise 1650 km dir Cenub qerbden olke erazisini Andaman denizinin sulari yuyur Cenubdan ve serqden ise Cenubi Cin denizinin Siam korfezi ile hemserheddir Sahil xettinin umumi uzunlugu 3 219 km dir Deniz sahili erazilerde duzenlik ve bataqliqlasmis relyef ustunluk teskil edir Malay yarimadasinin qerb sahillerinde duyu ekelen korfezler ve kicik caylarin estuarileri ile cox parcalanmis Siam korfezinin Kamboca ile olan serheddinde Canq ve Kut adasi yerlesir Malay yarimadasinin Samuy ve Phanqan adalari Tailanda mexsusdur Andaman denizinde ise Surin Similan ve Pxuket adalari yerlesir Geologiyasi ve faydali qazintilariKxaosok milli parkinda magara Tailandin simalinda qerbinde ve cenubunda yerlesen dag sistemleri paleozoy geosinklinalina aiddir Cenubi asiya qirisiqligina mezozoyda yeniden aktivlesmisdir Daglar paleozoy ve triasin effuziv qum daslarindan ve sistlerinden teskil olunmus Olkenin simal sirqinde yerlesen Korat yaylasi mezozoyun qumdaslarindan ibaretdir Tailandin merkezinde tektonik cokme yerlesir Erazi kaynozoyun cokuntu mehsullari ile ortulmus 5 7 km Bu cokme erazide Menam duzenliyi ve Siam korfezinin self hissesi formalasmis Tailand erazisinde karst relyef formalari genis yayilmis Magaralar ustunluk teskil edir Magaralarin coxu buddizmin muqeddes mekanlari hesab olunur En boyuk magaralardan biri Pxravanqdenqdir Uzunlugu 13 5 km dir Mezozoy qranitleri boyuk qalay yataqlari ile elaqelidir 1220 min ton Volfram ehtiyatlarinin miqdari 20 min tondur Paleozoy strukturlarinda stibium fluorit qurgusun sink barit demir filizi genis yayilmisdir Merkezde ve cenubda qonur ve das komur ehtiyatlari var Qerbde rubin ve sapfir yataqlari askar olunub RelyefiPxi Pxi Le adasi Mayya korfezi Olke erazisinin yaridan coxu duzenliklerden ibaretdir Bunlardan en boyuyu Menam duzenliyidir Menam duzenliyi olkenin merkezinde Caupxraya cay vadisi boyu yerlesir Cayin mehsullari hesabina quru erazi ilde 2 3 metr Siam korfezine daxil olur Duzenlik rayonlar simaldan Luanqpxaban silsilesinin cenub hissesi ve Pxipannam on daglari ile ehatelenir Qerbde Kxuntxan Tanentaunci ve Bilau silsileleri yerlesir Bu silsileler meridianal istiqametde Malay yarimadasinda uzanir Tailandin simal qerb hissesinde olkenin en yuksek zirvesi Doyintanon dagi 2559 m yerlesir Serq hissede yerlesen Korat yayalasi olke erazisinin ni tutur Yayla olke daxiline dogru tedrice yukselir ve Danqrek Fufan alcaq daglari formalasir Kra berzexinden cenubda Malay yarimadasinda kicik duzenlikler ve alcaq daglar ustunluk teskil edir Tailandin Andaman deniz sahilleri keskin parcalanmisdir Adalar qayaliqlar ve sualti riftler movcuddur IqlimiTailandin iqlim xeritesi Cenub Serqi Asiyada merkezi movqe tutmasina simaldan cenuba dogru boyuk mesafede uzanmasina gore Tailand muxtelif iqlim xususiyyetlerine mlikdir O uzden esas mehsul yigimi il erzinde bir nece defe heyata kecirilir Turizm movsumi il boyu davam edir Tailand ucun subekvatorial ve musson iqlimi xarakterikdir Orta illik temperatur 13 C den asagi dusmur ve nadir hallarda 40 C ni kecir En isti aylar aprel ve maydir Olkenin simalinda iqlim nisbeten Sutkaliq temperatur bu erazilerde maksimum olur Dagliq erazilerde qisda temperatur 10 15 C dusur Duzenlik erazilerin orta temperaturu 22 29 C dir Tailandin cenub bolgelerinin iqlim sertleri daha yumsaqdir Malay yarimadasinda orta ayliq temperatur 27 29 C dir Simal ve cenub rayonlarinda 3 movsum musahide olunur isti ve quru qis qizmar ve quru yaz qizmar ve rutubetli yay payiz Cenubda ise 2 movsum ayrilir rutubetli tayfunlu yay ve az rutubetli qis Daxili sulariNan cayinda uzen evler Tailand su ehtiyatlari ile zengin olkedir Olke erazisinden ve serhedleri boyu bir cox bol sulu caylar axir Butun cay hovzelerine dusen yagintinin miqdari 800 milyard m dir Bunun 75 buxarlanir ve yeralti sulara cevrilir 25 200 milyard m su ise caylara gollere ve su anbarlarina daxil olur Caylari Tailandin caylari 2 hovzeye aiddir Andaman denizi ve Cenubi Cin denizi Sonuncu hovzeden elave olaraq Siam korfezi hovzesi ayrilir Ekser caylar yagis sulari ile qidalanir O uzden seviyyenin movsum uzre deyismesi musahide olunur Esas cay sistemi Caupxrayadir Menam Umumi sahesi 158 min km dir Iki esas qolu var Pinq 590 km ve Nan 627 km Caupxraya Siam korfezine tokulur ve eni 135 km olan delta formalasdirmis Cayin mensebinden az arali olke paytaxti Banqkok yerlesir Paytaxt limanina kimi deniz gemileri asanliqla uze bilir derinlik 8 5 m Hovzesine gore ikinci boyuk cay sistemi olkenin serqinde yerlesir Mun cayi Cenub Serqi Asiyanin en boyuk cayi olan Mekonqun sag qoludur Tailandin qerb serheddi boyu kicik mesafede Asiyanin boyuk caylarindan biri kecir Golleri ve su anbarlari Tailand erazisinde goller azdir Malay yarimadasinin serq hissesinde Sonqkxla seherinin yaxinliginda olkenin en boyuk golu Txaleluanq yerlesir Gol Siam korfezi sahili boyu laqun formasinda 75 km uzanir Gollerden ferqli olaraq su anbarlari olkede ustunluk teskil edir Torpaq ortuyuYeherli tapir Cay vadilerinde torpaqlar alluvi ve cemenlik tiplidir Merkezi duzenlik erazilerinde torpaqlar daha mehsuldardir Caupxraya cayinin deltasinda torpaq ortuyu gillidir ve az sukeciriciliye malikdir Rutubeti yaxsi saxladigina gore bu erazilerde celtik saheleri genis yayilib Merkezi duzenliklerden kenarda qehveyi torpaqlar ustunluk teskil edir Malay yarimadasida ise qirimiz ve sari torpaqlar genis yayilib Korat yayalasinda qirmizi qonur torpaqlar dagliq erazilerde ise dag mese qirmizi torpaqlar movcuddur Fauna ve florasi2005 ci ile olan melumata gore meseler olke erazisinin 28 4 ni teskil edir 1965 ci ilde bu gosterici 60 olmusdur Esas mese ortuyunun qirilmasi neticesinde erazide ikinci dereceli akasiya savannalari elece de evkalipt agaclari formalasib 1989 cu ilden olkede mese qiriminin hecmi keskin azaldilmisdir Fauna rayonlasdirmasina gore Tailand Hind Malay zoocografi zonasina daxildir Iri heyvanlardan Asiya filini Malay ayisini yeherli tapiri coldonuzunu misal gostermek olar Yirticilardan peleng leopard panter benqal pisiyi ustunluk teskil edir IstinadlarThailand 2010 12 29 at the Wayback Machine The World Factbook CIA Tailand Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 Cografiya ensiklopediyasi II kitab Baki Casiqoglu Multimediya 2012 s 204 The Climate of Thailand PDF Thai Meteorological Department 1 August 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 18 August 2016 State of water Thailand ingilis WEPA Database 2012 03 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 02 11 Tailand Enciklopediya Krugosvet Thailand Deforestation Rates and Related Forestry Figures 2009 02 18 tarixinde Istifade tarixi 2019 11 20 Dr Susan L Woodward Tropical Savannas Biomes of the World S L Woodward 1997 2014 19 December 2013 tarixinde Istifade tarixi 23 February 2014 Hemcinin bax