fbpx
Wikipedia

Skif padşahlığı

Skif padşahlığı — Eramızdan əvvəl VIII əsrin sonu, VII əsrin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycanın hərbi-siyasi tarixində kimmerlər və skiflər, həmçinin skiflərlə eyni toplumdan olan saklar və massagetlər mühüm rol oynamağa başladılar. Avrasiyanın qədim sakinləri olan və müxtəlif tarixi dövrlərdə Baş Qafqaz aşırımlarından və Dərbənd keçidindən Cənuba axın edən bu tayfalar Böyük Qafqazın Cənub ətəklərində, Şimali Azərbaycan torpaqlarında möhkəmləndikdən sonra buradan cənuba doğru, Manna ərazisinə və Anadolunun şərqinə də yayılmışdılar. Kimmerlərin adı ilk dəfə Manna ilə əlaqədar olaraq e. ə. VII əsrin son rübündə və e. ə VII əsrin ilk onilliklərində çəkilmişdir. Kimmerlərin bir hissəsi Qara dənizin cənubu ilə Anadoluya, digər hissəsi Dəryal keçidi ilə Qafqaza və Ön Asiyaya yayılmışlar. Kimmerlərlə bağlı bir sıra yer adları (Zaqatala yaxınlığında Qımır və Qımırlı, Qazax-Borçalı bölgəsində Kəmərli, Kəmərqaya, Qəmərli) göstərir ki, onların Azərbaycanın qərbində uzun müddət yaşadıqlarını göstərir.

Kimmerlərin ardınca Skiflərin axınları AzərbaycandaÖn Asiyada etnosiyasi vəziyyətə təsir göstərdi. Onlar Transqafqaza Dərbənd keçidindən daxil olmuşdular.

Kimmer-Skif-Sak toplumunun tərkibində digər köklərdən olan tayfalarla yanaşı güclü türk toplumları da vardı. "Tarixin atası" Heredotun (e. ə. V əsr) öz şəxsi müşahidələrinə əsaslanan məlumatları da bunu sübut edir. Heredotun yazdığına görə, skiflər at südü ilə qidalanırdılar; skiflərə qohum olan massagetlər də onlar kimi geyinir və onlarınkına bənzər həyat sürürdülər. Onlar yeganə bir tanrıya- Günəş tanrısına sitayiş edir, göydə sürətlə hərəkət edən Günəş tanrısına yerdə ən sürətli canlıdan, atdan qurban verirdilər.

Skiflər Mannadan şimaldakı Azərbaycan torpaqlarında və Şimali Azərbaycanın müəyyən hissəsində qüdrətli Skif şahlığı yaratmış, ölkə ərazisində vahid xalqın təşəkkül prosesində iştirak etmiş, dövlətçilik tariximizə öz töhfələrini vermişlər. İlk dəfə Azərbaycan ərazisində hər iki hissəni birləşdirən dövlət meydana gəlmişdir. E. ə. VII əsrin ortalarında bu vahid padşahlığın hökmdarı Tuqdamme olmuşdur. Skif-Massaget hökmdarları da Azərbaycan torpaqlarını yadelli təcavüzlərindən uğurla müdafiə etmişlər.

Skif çarlığı bir neçə on il ərzində Ön Asiyanın hərbi-siyasi həyatında çox mühüm amil olmuşdur. Hələ e. ə VI əsrin 90-cı illərində Skif çarlığı çox zəhmli bir qüvvə sayılırdı. Həmin əsrin ancaq 80-ci illərində "şimalın hökmdarları", yəni Skiflər haqqında həlak olmuş bir xalqdan danışılan kimi danışılırdı.

Skif şahlığı o dövrün ən qüdrətli imperiyalarından biri olan İran-Əhəməni imperiyasını ağır məğlubiyyətə uğratmışdı. Yaxın və Orta Şərqdə geniş işğallar həyata keçirmiş Əhəməni hökmdarı II Kir Azərbaycanın cənub torpaqlarını zəbt etdikdən sonra ölkəmizin şimalını da ələ keçirməyə cəhd göstərmişdir. E. ə. 530-cu ildə Midiya İmperiyası, Lidiya, Babilistan kimi qüdrərli dövlətləri aradan qaldıraraq Mərkəzi Asiyadan Misir hüdudlarına qədər çox geniş əraziləri ələ keçirmiş və bütün işğallara görə "Böyük Kir" adını qazanmış Kir üzərində massagetlərin qələbəsi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixinin ən şanlı səhifələrindən biridir. Skif padşahlığı dövründə Azərbaycan mədəniyyəti ilə Avrasiyanın çox geniş ərazilərinə yayılmış skif mədəniyyəti arasında qarşılıqlı əlaqə üçün də əlverişli şərait yaranmışdı. Arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar olunmuş maddi mədəniyyət nümunələri, habelə Azərbaycan ərazisində Skif-Massaget dövründən qalmış yer adları parlaq sübutdur.

Bu çarlıq Azərbaycan coğrafiyasında nisbətən sabit əraziyə malik idi. Bu padşahlıq azı 80 il yaşadı. Çarlığın öz hakim sülaləsi olmuşdur. Çarlar bu sülalənin nümayəndələrini özlərinə bərabər tutur və onlarla hesablaşırdılar. Skif çarı Madinin hakimiyyəti zamanında çarlıq böyük imperiyaya çevrilmiş, Asiyada isə Skif hegemonluğu dövrü başlamışdı. Azərbaycan tarixində skiflərin rolu və əhəmiyyəti böyükdür. Skif tayfaları Qara dəniz sahili Skifiyasının tarixinə də böyük töhfə vermişlər. Onlar Azərbaycandan və qonşu vilayətlərdən buraya skif mədəniyyətinin tərkib hissəsinə çevrilmiş Ön Asiya svilizasiyasının bir çox realiyalarını, o cümlədən incəsənətdə "heyvani üslub" deyilən üslubun bir çox ünsürlərini gətirmişdilər.

Skiflər xüsusən hərbi iş sahəsində mədəniyyətimizə müəyyən təsir göstərmişdilər. Hərb sənətimizə at belindən ox atmaq taktikası skiflərdən gəlmişdir. Heredot yazır ki, Midiyalılar öz oğullarını atıcılıq təlimi keçmək üçün skiflərin yanında şagirdliyə qoyurdular.

Bəzi tarixçilərin verdiyi məlumatlara əsasən Skif çarlığı Zaqafqaziyadanİrandan ta Kappadokiyayadək çox böyük bir ərazini əhatə edən böyük dövlətə çevrilmişdi. Məhz bu skiflər e. ə VII əsrin 30/20-ci illərində Ön Asiya ölkələrini bir neçə il dəhşətə salaraq "bütün Asiyaya hakim" olmuşdular. Bundan əvvəl midiyalılar darmadağın edilmişdi. Midiyalılar məğlubiyyətə uğrayandan bir neçə il sonra onlar skiflərin hakimiyyətindən xilas oldular. Ön Asiyada Skif padşahlığının tam hökmranlığına demək olar ki, e. ə VII əsrin onuncu illərinin əvvəlində son qoyuldu. Asiyada yeni qüvvə meydana gəldi. Bu qüvvə midiyalılar idi. Onlar skiflərə nəinki müqavimət göstərə bildilər, həm də tezliklə onların hakimiyyətinə tezliklə onların hakimiyyətinə son qoydular və hətta padşahlığın ərazisinə yiyələndilər. Qədim Şərq mənbələrində "Skif padşahlığı" haqqında son məlumatlardan biri e. ə 594-cü ilə aiddir. Padşahlıq ləğv olunmuşdu, lakin skif qrupları Azərbaycan ərazisində yaşamaqda davam edirdilər.

skif, padşahlığı, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, eramızdan, əvvəl, viii, əsrin, sonu, əsrin, əvvəllərindən, başlayaraq, azərbaycanın, hərbi, siyasi, tarixində, kimmerlər,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Skif padsahligi Eramizdan evvel VIII esrin sonu VII esrin evvellerinden baslayaraq Azerbaycanin herbi siyasi tarixinde kimmerler ve skifler hemcinin skiflerle eyni toplumdan olan saklar ve massagetler muhum rol oynamaga basladilar Avrasiyanin qedim sakinleri olan ve muxtelif tarixi dovrlerde Bas Qafqaz asirimlarindan ve Derbend kecidinden Cenuba axin eden bu tayfalar Boyuk Qafqazin Cenub eteklerinde Simali Azerbaycan torpaqlarinda mohkemlendikden sonra buradan cenuba dogru Manna erazisine ve Anadolunun serqine de yayilmisdilar Kimmerlerin adi ilk defe Manna ile elaqedar olaraq e e VII esrin son rubunde ve e e VII esrin ilk onilliklerinde cekilmisdir Kimmerlerin bir hissesi Qara denizin cenubu ile Anadoluya diger hissesi Deryal kecidi ile Qafqaza ve On Asiyaya yayilmislar Kimmerlerle bagli bir sira yer adlari Zaqatala yaxinliginda Qimir ve Qimirli Qazax Borcali bolgesinde Kemerli Kemerqaya Qemerli gosterir ki onlarin Azerbaycanin qerbinde uzun muddet yasadiqlarini gosterir Kimmerlerin ardinca Skiflerin axinlari Azerbaycanda ve On Asiyada etnosiyasi veziyyete tesir gosterdi Onlar Transqafqaza Derbend kecidinden daxil olmusdular Kimmer Skif Sak toplumunun terkibinde diger koklerden olan tayfalarla yanasi guclu turk toplumlari da vardi Tarixin atasi Heredotun e e V esr oz sexsi musahidelerine esaslanan melumatlari da bunu subut edir Heredotun yazdigina gore skifler at sudu ile qidalanirdilar skiflere qohum olan massagetler de onlar kimi geyinir ve onlarinkina benzer heyat sururduler Onlar yegane bir tanriya Gunes tanrisina sitayis edir goyde suretle hereket eden Gunes tanrisina yerde en suretli canlidan atdan qurban verirdiler Skifler Mannadan simaldaki Azerbaycan torpaqlarinda ve Simali Azerbaycanin mueyyen hissesinde qudretli Skif sahligi yaratmis olke erazisinde vahid xalqin tesekkul prosesinde istirak etmis dovletcilik tariximize oz tohfelerini vermisler Ilk defe Azerbaycan erazisinde her iki hisseni birlesdiren dovlet meydana gelmisdir E e VII esrin ortalarinda bu vahid padsahligin hokmdari Tuqdamme olmusdur Skif Massaget hokmdarlari da Azerbaycan torpaqlarini yadelli tecavuzlerinden ugurla mudafie etmisler Skif carligi bir nece on il erzinde On Asiyanin herbi siyasi heyatinda cox muhum amil olmusdur Hele e e VI esrin 90 ci illerinde Skif carligi cox zehmli bir quvve sayilirdi Hemin esrin ancaq 80 ci illerinde simalin hokmdarlari yeni Skifler haqqinda helak olmus bir xalqdan danisilan kimi danisilirdi Skif sahligi o dovrun en qudretli imperiyalarindan biri olan Iran Ehemeni imperiyasini agir meglubiyyete ugratmisdi Yaxin ve Orta Serqde genis isgallar heyata kecirmis Ehemeni hokmdari II Kir Azerbaycanin cenub torpaqlarini zebt etdikden sonra olkemizin simalini da ele kecirmeye cehd gostermisdir E e 530 cu ilde Midiya Imperiyasi Lidiya Babilistan kimi qudrerli dovletleri aradan qaldiraraq Merkezi Asiyadan Misir hududlarina qeder cox genis erazileri ele kecirmis ve butun isgallara gore Boyuk Kir adini qazanmis Kir uzerinde massagetlerin qelebesi Azerbaycan dovletciliyi tarixinin en sanli sehifelerinden biridir Skif padsahligi dovrunde Azerbaycan medeniyyeti ile Avrasiyanin cox genis erazilerine yayilmis skif medeniyyeti arasinda qarsiliqli elaqe ucun de elverisli serait yaranmisdi Arxeoloji qazintilar zamani askar olunmus maddi medeniyyet numuneleri habele Azerbaycan erazisinde Skif Massaget dovrunden qalmis yer adlari parlaq subutdur Bu carliq Azerbaycan cografiyasinda nisbeten sabit eraziye malik idi Bu padsahliq azi 80 il yasadi Carligin oz hakim sulalesi olmusdur Carlar bu sulalenin numayendelerini ozlerine beraber tutur ve onlarla hesablasirdilar Skif cari Madinin hakimiyyeti zamaninda carliq boyuk imperiyaya cevrilmis Asiyada ise Skif hegemonlugu dovru baslamisdi Azerbaycan tarixinde skiflerin rolu ve ehemiyyeti boyukdur Skif tayfalari Qara deniz sahili Skifiyasinin tarixine de boyuk tohfe vermisler Onlar Azerbaycandan ve qonsu vilayetlerden buraya skif medeniyyetinin terkib hissesine cevrilmis On Asiya svilizasiyasinin bir cox realiyalarini o cumleden incesenetde heyvani uslub deyilen uslubun bir cox unsurlerini getirmisdiler Skifler xususen herbi is sahesinde medeniyyetimize mueyyen tesir gostermisdiler Herb senetimize at belinden ox atmaq taktikasi skiflerden gelmisdir Heredot yazir ki Midiyalilar oz ogullarini aticiliq telimi kecmek ucun skiflerin yaninda sagirdliye qoyurdular Bezi tarixcilerin verdiyi melumatlara esasen Skif carligi Zaqafqaziyadan ve Irandan ta Kappadokiyayadek cox boyuk bir erazini ehate eden boyuk dovlete cevrilmisdi Mehz bu skifler e e VII esrin 30 20 ci illerinde On Asiya olkelerini bir nece il dehsete salaraq butun Asiyaya hakim olmusdular Bundan evvel midiyalilar darmadagin edilmisdi Midiyalilar meglubiyyete ugrayandan bir nece il sonra onlar skiflerin hakimiyyetinden xilas oldular On Asiyada Skif padsahliginin tam hokmranligina demek olar ki e e VII esrin onuncu illerinin evvelinde son qoyuldu Asiyada yeni quvve meydana geldi Bu quvve midiyalilar idi Onlar skiflere neinki muqavimet gostere bildiler hem de tezlikle onlarin hakimiyyetine tezlikle onlarin hakimiyyetine son qoydular ve hetta padsahligin erazisine yiyelendiler Qedim Serq menbelerinde Skif padsahligi haqqinda son melumatlardan biri e e 594 cu ile aiddir Padsahliq legv olunmusdu lakin skif qruplari Azerbaycan erazisinde yasamaqda davam edirdiler Menbe https az wikipedia org w index php title Skif padsahligi amp oldid 5940178, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.