fbpx
Wikipedia

Buryatlar

Buryatlar — əsasən Rusiya Federasiyasında, qismən MonqolustanÇində yaşayan monqol dilli xalq.

Buryatlar
буряадууд
Altarqana Festivalında güləşən buryat güləşçilər
Ümumi sayı
600 000
Yaşadığı ərazilər
Rusiya 461 389 (2010)
Monqolustan 45 087 (2010)
ÇXR 25 000 (1998)
Ukrayna 391 (2001)
Qazaxıstan 346 (2009)
Dili

Buryat dili

Dini

Tenqriçilik (Şamanizm)

Qohum xalqlar

Monqol xalqlarıTürklər

Əhalisi

Rusiya Federasiyasında 461,4 min nəfər (2010), o cümlədən Buryatiyada 286,8 min nəfər, İrkutsk vilayətində 77,7 min nəfər (Ust-Orda muxtar mahalında – 54), Aqa Buryat muxtar mahalında 45 min nəfər), Saxa (Yakutiya) Respublikasında 7 min nəfər yaşayır. Həmçinin Şimali Monqolustanda (Xentey, Şərq,Selenqa, Xubsuqul aymakları) təqr. 80 min nəfər, Çində (Daxili Monqolustan muxtar rayonu, Xulun-Buyr aymakı) təqribən 41 min nəfər, azsaylı qrupları Qırğızıstanda (əsasən, Bişkekdə), Ukraynada (əsasən, Kiyevdə) və s. yerlərdə məskunlaşmışlar. Ümumi sayları təqribən 600–620 min nəfərdir. Altay dil ailəsinin monqol qrupuna aid buryat dilində danışırlar. Rus və monqol dilləri də yayılmışdır. Dindarları buddistlər və xristianlardır, bir çoxu ənənəvi kultlarını (şamanizm və s.) qoruyub saxlayır.

Tarixi

Monqolların Baykalətrafına gəlmə tarixini müxtəlif tədqiqatçılar e.ə. 2-ci minillikdən (Q.N.Rumyantsev) eramızın 13-cü əsrinədək (S.A.Tokarev) müəyyən edirlər. Ehtimal ki, onlarla eramızın 1-ci minilliyindən Barquzin hövzəsində məskunlaşmış barqutları (çincə bayeqular, türkcə bayırqular) bağlamaq olar. Baykalətrafında yaşadıqları ilkin dövrdə monqolların türklərdən güclü siyasi və mədəni asılılıqda olmaları güman edilir.

Sonradan regionda monqolların nüfuzunun yayılması kidanlar dövlətinin yüksəlişi və Qırğız xaqanlığının (10-cu əsrin əvvəlləri) zəifləməsi ilə əlaqələndirilir. Mənbələrdə eramızın 2-ci minilliyinin əvvəllərində Baykal ətrafında sonradan 13-cü əsrdə Çingiz xan tərəfindən darmadağın edilmiş xorilər (kuralaslar) qeyd olunur. 13-cü əsrdə “Monqolun niquça tobçiyan” adlı tarixi salnaməsində ilk dəfə Buryatların adı çəkilir, bu dövrdə onlar, ehtimal ki, oyratlara tabe idilər. Rus mənbələrində 17-ci əsrdən onlar “bratlar” adlanır. Anqara hövzəsində və Lenanın yuxarı axarında xon qodorların (xonqoodor), bulaqatların (bulqad), exiritlərin (exirid), Baykalar - xasında – xorilərin birlikləri qeyd olunur. Onları təşkil edən nəsillər 19-cu əsrin əvvəllərində etno-ərazi qruplarının tərkibinə qatıldılar: qərbi Buryatlara Aşağı Uda (Uda çayının orta axarı), Balaqan, yaxud Unqa (Unqa çayı hövzəsi və Oka çayının orta axarı), Alar (Belaya və Alar çayları), İda (İda və Osa çayları hövzəsi, Uda çayının yuxarı axarları), Yuxarı Lena (Lena, Kuda və Murinin yuxarı axarları), Kuda (Kuda, Murin, Kitoy, Qoloustnaya çayları), Olxon (Olxon a. və Baykalın qərb sahili), Kitoy (Kitoy çayı), Oka (Oka çayının yuxarı axarları), Tunkin (İrkut çayının yuxarı axarları), Zakamensk (Cida çayının yuxarı axarları), Kudara (Selenqa çayının mənsəbində Kudara düzü) Buryatları; şərqi (Baykalarxası) Buryatlar – Selenqa (Selenqa və Cidanın orta və aşağı axarları), Xorin (Selenqanın sağ sahili), Barquzin (Barquzin çayı), Aqa (Aqa çayı, İnqoda çayının orta axarı və Onon çayının aşağı axarı), Onon xamniqanları (Onon çayı) aid idi.

Buryatların tərkibinə türk (o cümlədən yaxın keçmişədək – soyotlar) və tunqus qrupları daxil idi. Buryatlar uluslarda, yaxud xotonlarda; uluslar – şulenqlərin başçılığı ilə xolbonlarda, yaxud tabinlərdə; xolbonlar – zaysanların, yaxud qəbilə şulenqlərinin başçılıq etdiyi qəbilələrdə; qəbilələr – tayşaların başçılıq etdiyi “nəsildə” birləşirdilər; tayşa titulu 18-ci əsrin əvvəllərindən çarın fərmanı ilə verilirdi. Ümumi ulus və qəbilə yığıncaqları (suqlan) da mövcud olmuşdur. Ekzoqam qəbilələr özlərinin şəcərəsinə (ən qədim ləri 17-ci əsrə aiddir), ilk dövrlərdə ümumi ərazi və sitayiş yerlərinə malik idilər. Tədricən qəbilələr öz ərazi bütövlüklərini itirdilər və müxtəlif tərkibli inzibati-ərazi vahidləri “qəbilə” adlanmağa başladı. 1897-ci il siyahıya almasına görə Buryatların sayı 288 min nəfər, 1926-cı ildə – 237,5 min nəfər, 1939-cu ildə – 225 min nəfər olmuşdur.

Kənd təsərrüfatı

Ənənəvi mədəniyyətləri Cənubi Sibir xalqları üçün səciyyəvidir. Buryatların əsas ənənəvi məşğuliyyəti – köçəri, qərbi Buryatlara yarımköçəri maldarlıqdır; köçərilik daha çox Aqa Buryatlarında saxlanılmışdır. “Mal- qaranın beş növünü” (taban xuşuun mal) yetişdirirlər: at, qoyun, inək, keçi, 19-cu əsrədək qərbi Buryatlar və 20-ci əsrin ortalarınadək şərqi Buryatlar – dəvə, Zakamensk və Oka B.-yak yetişdirirdilər. Qədimdən ot becərilməsi və biçimi ilə məşğul olmuşlar. Ovçuluq (18-ci əsrin ortalarınadək yalnız yay və ox vasitəsilə), Baykalda balıqçılıqnerpa ovu da inkişaf etmişdi. 20-ci əsrin əvvəllərinədək ayin rəhbərinin (qalşa) başçılığı altında 1000 nəfərədək iştirakçı ilə atla sürək ovu (aba) adəti saxlanılmışdı.

Ovda atları olan bütün kişilər (10–13 yaşından) iştirak edirdilər. Ovçuluq idman yarışları ilə müşayiət olunurdu. Xış əkinçiliyi qərbi Buryatlarda qədim dövrlərdən, şərqi Buryatlar a 17-ci əsrin sonlarından məlumdur. Dəmirçilik (hər bir məskəndə də mir çixana var idi; dəmirçilər şamanlara bərabər tutulurdular), tunctökmə, zərgərlik (döymə, eşmə, qızıl suyuna salma, savadlama, minalama və s.), ağac üzərində oyma və naxışlama, at qılından xalçaların toxunması (taar), xəz mozaikası, qurama, dəri üzərində naxışbasma, naxışlı corabların toxunması inkişaf etmişdir. Ənənəvi evləri – keçə alaçıqdır, qərbi Buryatlarda 19-cu əsrin 2-ci yarısında mərkəzdəki 4 sütun üzərində çadırşəkilli dam örtüyü və bacası (urxe) olan kərtmə dörd-, altı- və səkkizbucaqlı alaçıqlarla (ger) əvəz olunmuşdur; rus komaları da yayılmışdır. Kişi geyimləri üçün Cənubi Sibir (qərbi B.), yaxud Şərqi Asiya (şərqi B.) tipli tunikayabənzər xalat-degel səciyyəvidir.Qadınlar koketkalı paltar (qərbi B.), yaxud qolsuz köynəklə (qadınlara “kürəklərini açıq qoymaq” qadağan idi) xalat- degel (şərqi B.; qızlarda və yaşlı qadınlarda – kişi biçimli, nişanlı qızlarda və ərli qadınlarda – kəsik ətəkli və büzmə qollu) geyinirdilər.

Qızlar bir hörük, qadınlar zəngin hörük qınları ilə bəzədilmiş iki hörük hörürdülər, yaşlı qadınlar saçlarını qırxırdılar. Həddi-büluğa çatmış gənclərin təpə hissədə hörük saxlanıl maqla saçlarını qırxırdılar. Kişilər və qadınlar gümüş, mərcan, firuzə və kəhrəbadan bəzək əşyaları ta xır dılar. Ənənəvi yeməkləri ətdən (diri heyvanların qanından istifadə olunması məlumdur) və süddən hazırlanır. Arpa və çovdar unundan əriştə, ocağın közündə şirin kökələr bişirirlər. İçkiləri – süd, yağ, piy, duz və s. ilə çay, turşudulmuş inək (kurun qaxurenge) və madyan südü, süddən hazırlanan araq (arxi, tarasun).

Dini etiqad

Ənənəvi dinin əsasını şamanizm təşkil edir. İl ərzində ailə, ulus və qəbilə bayramları (taylaqanlar) təşkil edilirdi. Böyük taylaqan yayın əvvəlində keçirilirdi. Yeni il (Saqan sara) qərbi Buryatlarda payızda, şərqi Buryatlara buddist təqviminə görə yanvar–fevral aylarında keçirilir, yayda Obo taxıl bayramı qeyd edilirdi. 20-ci əsrin sonlarından şamanizm yenidən canlanmışdır (neoşamanizm). Buryatiya Şamanları Assosiasiyası Xese xengereq (1993; 1997-ci ildən buryat xalq dini Bomurgel ruhanisi mərkəzi) yaradılmışdır.

Şifahi yaradıcılıq

Mahnılar, nağıllar, rəvayətlər, atalar sözləri, tapmacalar geniş yayılmışdır. Qəhrəmanlıq dastanları arasında “Geser” mühüm yer tutur. Musiqi yaradıcılığında şərqi və qərbi buryat ənənələri fərqlənir. Bəzi janrlarda polifoniya elementlərinə rast gəlinir. Buryat mədəniyyətində uligerlərin (“Abay Geser”, “Erensey”, “Lodoy Mergen” və s. dastanlar) statusu yüksəkdir; qərbi Buryatlar onları əvvəldən axıradək avazla oxuyurlar, şərqi Buryatın ifası mənzum və ya mənsur hissələrlə növbələşir, bəzən isə ikisimli kamanlı alət (xur) və ya sitra (yatağan) ilə müşayiət edilir. Həmçinin yan (limba) və şaquli (sur) fleytalar, bir sıra alınma alətlər yayılmışdır. Çoxlu lirik və mərasim janrlarını əhatə edən (sevgi, məişət, toy və s.) mahnılar (dun) və mahnı-rəqslər (qərbi Buryatlara xas dairəvi yooxor, hazırda hər yerdə yayılmışdır; şərqi Buryatlara xas neryeelqe) Buryatların mədəniyyətinin ən çox qorunub saxlanmış hissəsidir.  

İstinadlar

  1. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Национальный состав населения Российской Федерации
  2. Монгол Улсын хүн ам, орон сууцны 2010 оны тооллого: Хүн ам, орон сууцны 2010 оны толлого тооллогын үр дүн
  3. Михайлов Т.М. Буряты // Народы и религии мира. Энциклопедия. Главный редактор В.А. Тишков. Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 1998.
  4. Population statistics of Eastern Europe: Ethnic composition of Ukraine 2001
  5. Агентство Республики Казахстан по статистике: Национальный состав, вероисповедание и владения языками в Республике Казахстан. Итоги национальной переписи населения 2009 г.
  6. Buryat (people) -- Britannica Online Encyclopedia
  7. Buryatlar// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — V cild. Bakı, 2009. — Səh.: 117-118.

buryatlar, əsasən, rusiya, federasiyasında, qismən, monqolustan, çində, yaşayan, monqol, dilli, xalq, буряадууд, altarqana, festivalında, güləşən, buryat, güləşçilərümumi, sayı600, 000yaşadığı, ərazilərrusiya, 2010, monqolustan, 2010, çxr, 1998, ukrayna, 2001,. Buryatlar esasen Rusiya Federasiyasinda qismen Monqolustan ve Cinde yasayan monqol dilli xalq 6 Buryatlarburyaaduud Altarqana Festivalinda gulesen buryat gulescilerUmumi sayi600 000Yasadigi erazilerRusiya 461 389 2010 1 Monqolustan 45 087 2010 2 CXR 25 000 1998 3 Ukrayna 391 2001 4 Qazaxistan 346 2009 5 DiliBuryat diliDiniTenqricilik Samanizm Qohum xalqlarMonqol xalqlari ve Turkler Mundericat 1 Ehalisi 2 Tarixi 3 Kend teserrufati 4 Dini etiqad 5 Sifahi yaradiciliq 6 IstinadlarEhalisi RedakteRusiya Federasiyasinda 461 4 min nefer 2010 o cumleden Buryatiyada 286 8 min nefer Irkutsk vilayetinde 77 7 min nefer Ust Orda muxtar mahalinda 54 Aqa Buryat muxtar mahalinda 45 min nefer Saxa Yakutiya Respublikasinda 7 min nefer yasayir Hemcinin Simali Monqolustanda Xentey Serq Selenqa Xubsuqul aymaklari teqr 80 min nefer Cinde Daxili Monqolustan muxtar rayonu Xulun Buyr aymaki teqriben 41 min nefer azsayli qruplari Qirgizistanda esasen Biskekde Ukraynada esasen Kiyevde ve s yerlerde meskunlasmislar Umumi saylari teqriben 600 620 min neferdir Altay dil ailesinin monqol qrupuna aid buryat dilinde danisirlar Rus ve monqol dilleri de yayilmisdir Dindarlari buddistler ve xristianlardir bir coxu enenevi kultlarini samanizm ve s qoruyub saxlayir 7 Tarixi RedakteMonqollarin Baykaletrafina gelme tarixini muxtelif tedqiqatcilar e e 2 ci minillikden Q N Rumyantsev eramizin 13 cu esrinedek S A Tokarev mueyyen edirler Ehtimal ki onlarla eramizin 1 ci minilliyinden Barquzin hovzesinde meskunlasmis barqutlari cince bayeqular turkce bayirqular baglamaq olar Baykaletrafinda yasadiqlari ilkin dovrde monqollarin turklerden guclu siyasi ve medeni asililiqda olmalari guman edilir 7 Sonradan regionda monqollarin nufuzunun yayilmasi kidanlar dovletinin yukselisi ve Qirgiz xaqanliginin 10 cu esrin evvelleri zeiflemesi ile elaqelendirilir Menbelerde eramizin 2 ci minilliyinin evvellerinde Baykal etrafinda sonradan 13 cu esrde Cingiz xan terefinden darmadagin edilmis xoriler kuralaslar qeyd olunur 13 cu esrde Monqolun niquca tobciyan adli tarixi salnamesinde ilk defe Buryatlarin adi cekilir bu dovrde onlar ehtimal ki oyratlara tabe idiler Rus menbelerinde 17 ci esrden onlar bratlar adlanir Anqara hovzesinde ve Lenanin yuxari axarinda xon qodorlarin xonqoodor bulaqatlarin bulqad exiritlerin exirid Baykalar xasinda xorilerin birlikleri qeyd olunur Onlari teskil eden nesiller 19 cu esrin evvellerinde etno erazi qruplarinin terkibine qatildilar qerbi Buryatlara Asagi Uda Uda cayinin orta axari Balaqan yaxud Unqa Unqa cayi hovzesi ve Oka cayinin orta axari Alar Belaya ve Alar caylari Ida Ida ve Osa caylari hovzesi Uda cayinin yuxari axarlari Yuxari Lena Lena Kuda ve Murinin yuxari axarlari Kuda Kuda Murin Kitoy Qoloustnaya caylari Olxon Olxon a ve Baykalin qerb sahili Kitoy Kitoy cayi Oka Oka cayinin yuxari axarlari Tunkin Irkut cayinin yuxari axarlari Zakamensk Cida cayinin yuxari axarlari Kudara Selenqa cayinin mensebinde Kudara duzu Buryatlari serqi Baykalarxasi Buryatlar Selenqa Selenqa ve Cidanin orta ve asagi axarlari Xorin Selenqanin sag sahili Barquzin Barquzin cayi Aqa Aqa cayi Inqoda cayinin orta axari ve Onon cayinin asagi axari Onon xamniqanlari Onon cayi aid idi 7 Buryatlarin terkibine turk o cumleden yaxin kecmisedek soyotlar ve tunqus qruplari daxil idi Buryatlar uluslarda yaxud xotonlarda uluslar sulenqlerin basciligi ile xolbonlarda yaxud tabinlerde xolbonlar zaysanlarin yaxud qebile sulenqlerinin basciliq etdiyi qebilelerde qebileler taysalarin basciliq etdiyi nesilde birlesirdiler taysa titulu 18 ci esrin evvellerinden carin fermani ile verilirdi Umumi ulus ve qebile yigincaqlari suqlan da movcud olmusdur Ekzoqam qebileler ozlerinin seceresine en qedim leri 17 ci esre aiddir ilk dovrlerde umumi erazi ve sitayis yerlerine malik idiler Tedricen qebileler oz erazi butovluklerini itirdiler ve muxtelif terkibli inzibati erazi vahidleri qebile adlanmaga basladi 1897 ci il siyahiya almasina gore Buryatlarin sayi 288 min nefer 1926 ci ilde 237 5 min nefer 1939 cu ilde 225 min nefer olmusdur 7 Kend teserrufati RedakteEnenevi medeniyyetleri Cenubi Sibir xalqlari ucun seciyyevidir Buryatlarin esas enenevi mesguliyyeti koceri qerbi Buryatlara yarimkoceri maldarliqdir kocerilik daha cox Aqa Buryatlarinda saxlanilmisdir Mal qaranin bes novunu taban xusuun mal yetisdirirler at qoyun inek keci 19 cu esredek qerbi Buryatlar ve 20 ci esrin ortalarinadek serqi Buryatlar deve Zakamensk ve Oka B yak yetisdirirdiler Qedimden ot becerilmesi ve bicimi ile mesgul olmuslar Ovculuq 18 ci esrin ortalarinadek yalniz yay ve ox vasitesile Baykalda baliqciliq ve nerpa ovu da inkisaf etmisdi 20 ci esrin evvellerinedek ayin rehberinin qalsa basciligi altinda 1000 neferedek istirakci ile atla surek ovu aba adeti saxlanilmisdi 7 Ovda atlari olan butun kisiler 10 13 yasindan istirak edirdiler Ovculuq idman yarislari ile musayiet olunurdu Xis ekinciliyi qerbi Buryatlarda qedim dovrlerden serqi Buryatlar a 17 ci esrin sonlarindan melumdur Demircilik her bir meskende de mir cixana var idi demirciler samanlara beraber tutulurdular tunctokme zergerlik doyme esme qizil suyuna salma savadlama minalama ve s agac uzerinde oyma ve naxislama at qilindan xalcalarin toxunmasi taar xez mozaikasi qurama deri uzerinde naxisbasma naxisli corablarin toxunmasi inkisaf etmisdir Enenevi evleri kece alaciqdir qerbi Buryatlarda 19 cu esrin 2 ci yarisinda merkezdeki 4 sutun uzerinde cadirsekilli dam ortuyu ve bacasi urxe olan kertme dord alti ve sekkizbucaqli alaciqlarla ger evez olunmusdur rus komalari da yayilmisdir Kisi geyimleri ucun Cenubi Sibir qerbi B yaxud Serqi Asiya serqi B tipli tunikayabenzer xalat degel seciyyevidir Qadinlar koketkali paltar qerbi B yaxud qolsuz koynekle qadinlara kureklerini aciq qoymaq qadagan idi xalat degel serqi B qizlarda ve yasli qadinlarda kisi bicimli nisanli qizlarda ve erli qadinlarda kesik etekli ve buzme qollu geyinirdiler 7 Qizlar bir horuk qadinlar zengin horuk qinlari ile bezedilmis iki horuk horurduler yasli qadinlar saclarini qirxirdilar Heddi buluga catmis genclerin tepe hissede horuk saxlanil maqla saclarini qirxirdilar Kisiler ve qadinlar gumus mercan firuze ve kehrebadan bezek esyalari ta xir dilar Enenevi yemekleri etden diri heyvanlarin qanindan istifade olunmasi melumdur ve sudden hazirlanir Arpa ve covdar unundan eriste ocagin kozunde sirin kokeler bisirirler Ickileri sud yag piy duz ve s ile cay tursudulmus inek kurun qaxurenge ve madyan sudu sudden hazirlanan araq arxi tarasun 7 Dini etiqad RedakteEnenevi dinin esasini samanizm teskil edir Il erzinde aile ulus ve qebile bayramlari taylaqanlar teskil edilirdi Boyuk taylaqan yayin evvelinde kecirilirdi Yeni il Saqan sara qerbi Buryatlarda payizda serqi Buryatlara buddist teqvimine gore yanvar fevral aylarinda kecirilir yayda Obo taxil bayrami qeyd edilirdi 20 ci esrin sonlarindan samanizm yeniden canlanmisdir neosamanizm Buryatiya Samanlari Assosiasiyasi Xese xengereq 1993 1997 ci ilden buryat xalq dini Bomurgel ruhanisi merkezi yaradilmisdir 7 Sifahi yaradiciliq RedakteMahnilar nagillar revayetler atalar sozleri tapmacalar genis yayilmisdir Qehremanliq dastanlari arasinda Geser muhum yer tutur Musiqi yaradiciliginda serqi ve qerbi buryat eneneleri ferqlenir Bezi janrlarda polifoniya elementlerine rast gelinir Buryat medeniyyetinde uligerlerin Abay Geser Erensey Lodoy Mergen ve s dastanlar statusu yuksekdir qerbi Buryatlar onlari evvelden axiradek avazla oxuyurlar serqi Buryatin ifasi menzum ve ya mensur hisselerle novbelesir bezen ise ikisimli kamanli alet xur ve ya sitra yatagan ile musayiet edilir Hemcinin yan limba ve saquli sur fleytalar bir sira alinma aletler yayilmisdir Coxlu lirik ve merasim janrlarini ehate eden sevgi meiset toy ve s mahnilar dun ve mahni reqsler qerbi Buryatlara xas dairevi yooxor hazirda her yerde yayilmisdir serqi Buryatlara xas neryeelqe Buryatlarin medeniyyetinin en cox qorunub saxlanmis hissesidir 7 Istinadlar Redakte Portal Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Okonchatelnye itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya 2010 goda Nacionalnyj sostav naseleniya Rossijskoj Federacii Mongol Ulsyn hүn am oron suucny 2010 ony toollogo Hүn am oron suucny 2010 ony tollogo toollogyn үr dүn Mihajlov T M Buryaty Narody i religii mira Enciklopediya Glavnyj redaktor V A Tishkov Nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 1998 Population statistics of Eastern Europe Ethnic composition of Ukraine 2001 Agentstvo Respubliki Kazahstan po statistike Nacionalnyj sostav veroispovedanie i vladeniya yazykami v Respublike Kazahstan Itogi nacionalnoj perepisi naseleniya 2009 g Buryat people Britannica Online Encyclopedia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Buryatlar Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde V cild Baki 2009 Seh 117 118 Menbe https az wikipedia org w index php title Buryatlar amp oldid 5750317, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.