fbpx
Wikipedia

Sen Katayama

Sen Katayama (yap. 片山 潜, 26 dekabr 1859, Okayama prefekturası — 5 noyabr 1933, Moskva) — yapon kommunisti.

Sen Katayama
yap. 片山潜
Doğum tarixi 26 dekabr 1859(1859-12-26)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 5 noyabr 1933(1933-11-05) (73 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti jurnalist, insan hüquqları fəalı, müəllim, sindikatçı[d], fermer, siyasətçi
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Rus-yapon müharibəsinin qızğın çağı idi. Port Arturu mühasirəyə almış yapon generalı Noqin qoşunları qalaya hücuma, rus ordusunun baş komandanı Kuropatkin isə bütün ordunu Lyaoyan ətrafına toplayaraq qəti döyüşə hazırlaşırdı. Əhalinin geri qalmış təbəqələri arasında hakim dairələrin apardığı militarist təbliğat nəticəsində hər iki ölkədə çirkin millətçilik əfvali-ruhiyyəsi yayılmışdı.

Elə bu vaxt, 1904-cü il avqustun 14-də Amsterdamda (Hollandiya) II İnternasionalın növbəti VI konqresi öz işinə başladı. Sədrlik edən giriş sözündən sonra nümayəndələrin nəzərinə çatdırdı ki, vuruşan ölkələrin sosialistlərinin nümayəndələrindən rus Georgi Valentinoviç Plexanov və yapon Sen Katayama müavin seçilmişlər. Bu sözlərdən sonra Rusiya və Yaponiya fəhlələrinin qardaşlıq dostluğu əlaməti olaraq Plexanov və Katayama ayağa qalxıb, bir-birinin əlini sıxdılar. Sürəkli alqışlar salonu bürüdü. Plexanov və Katayama öz yerlərinə qayıtmaq istəyirdilər, lakin alqışlar dayanmırdı. Bunu gördükdə onlar yenidən bir-birinin əlini sıxdılar və Plexanov burada iştirak edənlərin sürəkli alqışları altında yapon sosialistini quçaqlayıb öpdü.

Həmin gün Sen Katayama müharibə əleyhinə parlaq bir nitq söylədi; Klara Setkin bu nitqi ingilis dilindən alman dilinə, Roza Lüksemburq isə fransız dilinə tərcümə etdilər. Kapitalizm quruluşunun, çar Rusiyası və imperialist Yaponiyası hökumətlərinin cinayətkar siyasətinin qurbanı olan rus və yapon zəhmətkeşlərinin bir-birinə dərin rəğbətini ifadə edən bu nitqin məzmunu konqresin qətnaməsi üçün əsas götürüldü. Proletar həmrəyliyinin Amsterdamdakı nümayişi böyük beynəlxalq rəğbət qazandı. Həmin günlərdə Sen Katayamanın adı Avropa qəzetlərinin səhifələrindən düşmürdü.

Sosialistlərin beynəlxalq konqresdə bu cür səmimi görüşü haqqındakı xəbər Yaponiyada böyük səs-küyə səbəb oldu. Mütərəqqi qəzet olan «Xeymin simbun» («Xalq qəzeti») həmin günlərdə belə yazırdı: «Əziz oxucular! Nəzərə alın ki, bu görüş, böyük bir hadisə, böyük əhəmiyyətə malik olan bir fakt kimi uzun illər dünya sosialist hərəkatı tarixinin səhifələrinə yazılacaqdır, çünki burada sadəcə olaraq Katayama familiyalı bir nəfər Plexanov familiyalı başqa bir nəfərin əlini sıxmamış, burada Yaponiya və Rusiya sosialist partiyaları öz elçiləri vasitəsilə bir-birinin əlini sıxmışdır». Bu qəzet hərbi döyüşlərin lap ilk günlərindən etibarən müharibəyə qarşı mövqe tutmuşdu. Hələ 1904-cü il martın 13-də qəzet «Rusiyanın sosialist partiyasına!» adlı bir müraciət çap etmişdi. Həmin müraciətdə ümumi düşmənə qarşı mübarizədə rus və yapon proletarlarının mənafe birliyi göstərilir və müharibə əleyhinə birgə mübarizə aparmağa çağırılırdı. Müraciətdə deyilirdi: «Biz sosialistlər üçün nə irqi, nə ərazi, nə də milli fərq yoxdur. Siz ilə biz yoldaşıq, qardaşıq, bacıyıq. Bizim sizinlə müharibə etməyimizə heç bir əsas yoxdur. Sizin düşməniniz yapon xalqı deyil, bizim militarizm, burjua vətənpərvərliyidir. Bizim düşmənimiz isə,–rus xalqı deyil, sizin millitarizm və burjua vətənpərvərliyidir». 1904-cü ildə 1 May beynəlxalq proletar həmrəyliyi günü RSDFP-nin «İskra» qəzetində həmin müraciətə cavab məktubu dərc olunmuşdu. «İskra» yazırdı: «Bu müraciət tarixi əhəmiyyəti olan bir sənəddir. –Bir halda ki, rus sosial-demokratları müharibə vaxtı özlərinin nə kimi çətinlikləri aradan qaldırdıqlarını yaxşı bilirlər... onda onlar yadda saxlamalıdırlar ki, öz ölkəsinin milli oyanması bəlkə də ən yüksək dərəcəyə çatdığı bir anda bizə nümayiş tərzilə əl verən yapon yoldaşların vəziyyəti daha ağırdır. İki ölkənin şovinizmində onların səsi ən yaxşı aləmin əks-sədası kimi səslənir, bu aləm isə şüurlu proletariatın hələ yalnız zehnindədir, amma sabahkı gün gerçəkliyə çevriləcəkdir», «İskra»nın cavab məktubunu «Xeymin simbun» bütünlüklə çap eləmişdi.

Beləliklə, altmışdan çox il bundan əvvəl Rusiya proletariatı ilə Yaponiya proletariatı arasında heç kimin heç bir vaxt qıra bilməyəcəyi beynəlmiləl əlaqə yaranıb genişləndi, iki qonşu ölkə zəhmətkeşlərinin qardaşlıq və əməkdaşlığının şanlı ənənələri yarandı və inkişaf etdi.

İlk addım

1859-cu il dekabrın 3-də Yaponiyanın ən böyük adası olan Xonsyunun (Okayama prefekturasının Kumetyo qəzasındakı Yuqe qəsəbəsinin indiki hissəsi) cənubundakı Mimasaka əyalətinin Xadeqi dağ kəndində yaşayan Kunixey Kayoun ikinci oğlu oldu, ona Suqataro adı qoydular. Yaponiyada olan adətə görə kiçik oğula atadan miras çatmır, o zaman Suqataronun anasının ailəsində oğlan uşağı olmadığı üçün ailənin familiyasını daşıyacaq adam yox idi. Ona görə ana özünün Yabuki qızlıq familiyasını Suqataroya vermək istədi.

Oğlan dörd yaşına çatanda doğma atası rahibliyə getdi. Suqataro Yabukinin tərbiyəsi ilə çox ağıllı bir adam olan, öz vəzifəsini yaxşı bilən, ədalətli ulu babası Kitidzaemon məşğul oldu. Kitidzaemon altmış ildən artıq kəndxudalıq etmiş, kəndlilərin mənafeyini cəsarətlə qorumuş və bununla da onların rəğbətini qazanmışdı. Onun uşağa böyük təsiri olmuşdur.

Suqataronun uşaqlığı Tokuqavanın feodal üsulu şəraitində keçmişdi. Uşaq lap kiçik yaşlarından həyatda hökm sürən ədalətsizliyi, qəddarlığı və zülmü öz gözü ilə görmüşdü. Onun gözü qarşısında 18681869-cu və 1873-cü illərdə yerli hakimiyyət orqanlarının töycü və xəyanətindən cana doymuş həmkəndlilərinin və qonşu kəndlilərin üsyanı baş vermişdi. 1873-cü ilin kəndli hərəkatında Suqataronun böyük qardaşı və əmisi də iştirak edirdi. Qardaşı bir ilə yaxın həbsxanada qaldı. Bütün bu hadisələr uşağın hafizəsinə həkk oldu və onun şüurunun formalaşmasına təsir elədi.

Suqataro ənənəvi sxolastik qayda üzrə yeddi yaşından oxumağa başlamışdı. Yerli sintoist məbədlərin keşişləri qədim kitablardan ona xəttatlıq və oxumaq öyrədirdilər. Başa düşmədiyi mətnləri əzbərləmək uşağın zəhləsini tökmüşdü, ona görə oxumağı davam etdirə bilmədi. O bir neçə ildən sonra yaxınlıqda açılmış qabaqcıl qayda ilə dərs keçilən yeni ibtidai məktəbə daxil oldu. Orada fənlər həyatla əlaqədar olduğu üçün uşağı çox maraqlandırır. O, burada özünə yoldaşlar tapır. Bu zaman Suqataronun qardaşı hökumət əleyhinə çıxışlarda iştirak etdiyi üçün həbs olunur, anası köməksiz, yalqız qalır. Cəmi yüz günə qədər oxumağına baxmayaraq, Suqataro məktəbi buraxmalı olur.

Lakin məktəbdə oyanmış oxumaq həvəsi tükənmədi. Səhərdən axşamadək kənd işləri ilə məşğul olan yeniyetmə qəti bir inadla müstəqil mütaliə ilə elə müvəffəqiyyət qazandı ki, nəticədə onu 1877-ci ilin payızında Yuqe qəsəbəsi ibtidai məktəbinin müəllimi özünə köməkçi götürdü və birinci sinfin şagirdləri ilə məşğul olmağı ona tapşırdı. Bir ildən sonra gənc ilk dəfə öz kəndindən kənara çıxaraq, başqa məktəbdə işləməyə getdi. Bu, müstəqil həyatın başlanğıcı oldu. Suqataro əldə etdiyi biliyin çox az olduğunu başa düşərək, müntəzəm təhsil almağı qarşısına bir məqsəd qoydu. 1880-ci ildə o, Okayama şəhərinin müəllimlik seminariyasına daxil olur. Suqataro burada ilk dəfə olaraq kollektiv çıxışda–iaşənin pis olduğuna qarşı etirazlarını bildirən tələbələrin tətilində iştirak edir.

Seminariyada bir il oxuduqdan sonra gənc Katayama iş axtarmaq və biliklər öyrənmək üçün Tokioya getməyi qət edir. Bu, çətin vaxt idi. Əvvəlcə o, Sekibunsya mətbəəsində yardımçı fəhlə olur, sonra isə mürəttib ixtisasına yiyələnir. Tez-tez işini dəyişməli olur. Üç il doyunca çörək yemədən gündə 10 saat işləyərək ayda iki gün istirahət etməsinə baxmayaraq, o yenilməz bir təkidlə axşamlar və gecələr kitab və dəftərlə əlləşir–oxuyur yazır, müxtəlif elmləri öyrənir.

Sen Katayama, məhz bu zaman mövcud quruluşu dəyişmək uğrunda, yapon xalqının xoş gələcəyi uğrunda mübarizə aparmaq lüzumunu dərk etməyə başladı. Onu bu işə, müəllimi R.Okanın tarixə dair əsərlərindən tərcümeyi-hallarına bələd olduğu 1868-ci il Meydzi inqilabının görkəmli xadimlərinin surətləri ruhlandırırdı.

Sonralar Sen Katayama «Keçilən yol» memuarında yazmışdı: «Mövcud qayda-qanunlara qarşı məndə daxilən etiraz hissi oyandı. İnqilab dövrünün xadimləri Tokuqavın istibdadından hiddətləndikləri kimi, mən də hökumətin təcavüzkarlığından hiddətlənmişdim... Bundan əlavə mən inqilabi fəaliyyət həsrətinə düşdüm. İnqilab dövründə göstərilən şücaətlər məni ruhlandırırdı, onun xadimlərini mən fədakar və qəhrəman hesab edirdim, buna görə də onları təqdis edir və surətlərini təsəvvürümdə daha artıq canlandıraraq, hakim bürokrat güruhla müqayisə edirdim». Katayama ali təhsil almaq arzusu ilə, həm də mübarizəyə yaxşı hazırlaşmaq üçün 1884-cü ilin noyabrında Birləşmiş Ştatlara gedir; əlbəttə, bu zaman onun demək olar bir qara qəpiyi də yox idi. Katayama okeanın o tərəfində on iki ildən artıq vaxt keçirir. Burada daha nə işlər görmür: paltaryuyan, süpürkəçi, gəmi yuyan, muzdur, aşpaz və mürəttib olur. Bu, «rəngli mühacir» hər şeyə–işsizliyə, aclığa, həyasız irqçilərin təhqirinə məruz qalır, Kapitalist istismarının və irqi ayrıseçkiliyin bütun əzab və əziyyətini çəkmiş Katayama bütün ömrü boyu zəncilərin və Birləşmiş Ştatların əmək adamlarının mənafeyini müdafiə etmiş və onların dostu olmuşdur.

Katayamanın polad iradəsi bütün bu çətinlikləri aradan qaldırmışdı. 1892-ci ildə o, Qrinel kollecini bitirib əvvəlcə bakalavr, sonra isə incəsənət magistri rütbəsi alır. Bu illərdə o, ictimai məsələlərlə, zəhmətkeşlərin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün mübarizə yolları axtarmaqla ciddi məşğul olmağa başlayır. 1894-cü ilin yazında Katayama bir dəstə tələbə ilə İngiltərəyə üç aylıq səfərə çıxır, bu ölkənin fəhlə hərəkatı ilə tanış olur, onun görkəmli rəhbərlərindən–Tom Mannla, Con Bernslə, Keyr Hardi ilə görüşür.

ABŞ-a qayıdaraq, Katayama, təhsilini artırmaq üçün yenidən hər cür işdə işləməkdən çəkinmir. 1895-ci ildə Katayama İyel universitetini də bitirməyə müvəffəq olur. Katayamanın dediyinə görə o, burada «ancaq ictimai məsələlərlə məşğul olmuşdur». Nəhayət, 1896-cı ildə Sen Katayama Yaponiyaya qayıdır.

Yaponiya fəhlə və kommunist hərəkatının təşkilatçısı və rəhbəri

Bu dövr, Yaponiya sənayesinin çoşqun inkişaf dövrü idi. Muzdla işləyənlərin sayı sürətlə artır, müasir proletariat təşəkkül tapırdı. İlk fəhlə təşkilatları meydana gəlir, yapon proletarları öz hüququ uğrunda, hər şeydən əvvəl, əmək şəraitinin yüngülləşdirilməsi uğrunda mütəşəkkil mübarizəyə qalxmağa başlayırdı.

Əgər 1882-ci ildə elan edilmiş «Əmək üzərində nəzarət» qanunu hesaba alınmazsa, bu illər Yaponiyada əmək qanunları yox idi. Həmin qanun isə iş gününün «qısa fasilə ilə səhərdən ta qaranlıq düşənədək» davam etməsini nəzərdə tutur, təkcə yeni il bayramı gününü və müəssisənin yaradıldığı günü iş günü hesab etmirdi. Bu qanuna əsasən sahibkarlar öz mülahizəsinə görə hətta həmin «iş gününü» uzada da bilərdilər. Yapon fəhlələri olduqca az əmək haqqı alır və heç bir siyasi hüquqlara malik deyildilər. Ağır həyat şəraiti, amansız istismar və hüquqsuzluq fəhlələrin daim hiddət və etirazına səbəb olurdu. Yapon proletarlarının 70–80-cı illərdəki kortəbii çıxışları göstərirdi ki, onların yenicə meydana çıxmış təşkilatçılarının siyasi görüşləri hələ çox dolaşıqdır.

Sen Katayama bütün öz həyatını Yaponiya fəhlə sinfinin azadlığı işinə həsr etmək arzusunda idi; lakin ona şəraitdən baş çıxarmaq və düzgün mübarizə yolu seçmək üçün bir qədər vaxt tələb olunurdu.

Sen Katayama vətənində özünün ictimai-siyasi fəaliyyətinə, sosiologiyaya və müxtəlif ölkələrin fəhlələrinin hüquqları uğrundakı mübarizələrinə dair çap etdirdiyi bir neçə məqalə ilə başladı. Sonralar o, ilahiyyat doktoru Qrinin köməyi ilə 1897-ci ildə Tokionun Kand küçəsində «Kinqsli-Kan» («Kinqsli Evi») adı ilə bir maarif idarəsi açır. Qrinin fikrincə bu idarə xristian-xeyriyyəçilik xarakteri daşımalı idi, O zaman hələ bəzi xülyaları aradan qaldırmayan Katayama bu idarə ilə əməkdaşlıq edirdi.

Lakin Katayama tez bir zamanda başa düşdü ki, zəhmətkeşlərin vəziyyətini bu metodla yüngülləşdirmək mümkün deyildir. O öz görüşləri ilə Qrindən uzaqlaşdı və daha Qrin «Kinqsli-Kan»a kömək etmədi. Sonralar Katayama yazmışdı: «Ağır həyat məktəbi keçdiyimdən, qəpik-quruşla oxuduğumdan məni fəhlə məsələsi sarsılmaz bir etiqadla özünə cəzb etdi və sonra bütünlüklə fəhlə hərəkatına qoşuldum, bu mənim həyati işim oldu». «Kinqsli-Kan» işinin məzmunu dəyişilməyə başladı. Orada ictimai məsələlərə dair mühazirələr oxunur, sonralar isə zəhmətkeşlər üçün axşam məktəbi və ingilis dilini öyrənən axşam kursları açılır, gənclər klubu təşkil edilir, siyasi məruzələr oxumaqla fəhlə bayramları keçirilir, hətta fəhlə qadınların uşaqları üçün bağça da açılır. «Kinqsli-Kan»ın bütün bu çoxcəhətli fəaliyyətinə Katayama rəhbərlik edir. Katayama şəhərin yaxınlığındakı müəssisələrdə–hərbi-dəniz donanmasına xidmət edən Koisikavo artilleriya zavodunda, Akabane cəbbəxanasında və zavodlarında işləyən fəhlələr arasında maarif məsələsinə xüsusi diqqət verirdi.

Yapon-Çin müharibəsindən sonra 90-cı illərin sonu sanayenin coşqun yüksəlişi ilə əlamətdardır. Ən zəruri ərzaq məhsulları qiymətinin durmadan artması yapon fəhləsnnin vəziyyətini daha da ağırlaşdırdı. Eyni zamanda proletariatın siyasi şüuru artdı, ölkədə ilk etiraz mitivqləri keçirildi. «Kinqsli-Kan»ın rəhbəri olmaq etibarı ilə Sen Katayama xatırlayır ki, mən hələ rəsmi qulluq sahibi deyildim, müəyyən vəzifəm, natiqlik istedadım yox idi, fəhlə məsələsini bilən adam hesab olunmurdum, buna baxmayaraq, harada fəhlə məsələsinə, yaxud ictimai problemlərə dair bir yığıncaq və ya mitinq olanda, məni oraya çağırıb danışmağımı xahiş edirdilər. Beləliklə, mən fəhlələr arasında tədriclə məşhurlaşdım və fəhlə məsələsi üzrə mütəxəssis hesab olundum.

18971898-ci illərdə tətil hərəkatı Yaponiyanı bürümüşdü. Zəhmətkeşlər təşəkkülə, həmkarlar ittifaqları yaratmağa başladılar. Sen Katayama 1898-ci ilin iyulunda Fusataro Takano, Xannosuke Savada və başqaları ilə birlikdə «Həmkarlar ittifatları təşkilatına yardım cəmiyyəti» («Rodo kumiay kiseydomeykay») yaratdılar.

Cəmiyyət aşağıdakı vəzifələri qarşısına qoymuşdu: fəhlə həmkarlar ittifaqları və kooperativləri təşkil etmək, fəhlələr arasında həmrəylik və birlik yaratmağa nail olmaq, zəhmətkeşlərin hüquqlarını qorumaq və genişləndirmək.

Katayama və onun yoldaşları ölkənin bir çox sənaye mərkəzlərinə gedərək, fəhlələri birləşməyə çağırır və xeyli muvəffəqiyyət qazanırlar. 1897-ci il dekabrın 1-də Metalçılar İttifaqı («Tekko kumiay») təsis olunur, tezliklə onun üzvlərinin sayı min nəfərə çatır. Həmin gün böyük mitinq-nümayiş keçirilr, Metalçılar ittifaqının və «Həmkarlar ittifaqları təşkilatına yardım cəmiyyəti»nin orqanı olan «Rodo sekay» («Fəhlə dünyası») qəzetinin birinci nömrəsi çapdan çıxır. Yaponiyada ilk dəfə çap olunan fəhlə qəzetinin redaktoru Sen Katayama olur. Bu qəzetin əhəmiyyəti Yaponiyanın sərhədlərindən kənara çıxır. Onun hər nömrəsində ingilis dilində xüsusi şöbəsi olmuşdur. Belə ki, xaric üçün «Rodo sekay» Yaponiya fəhlə hərəkatından məlumat verən qiymətli bir mənbə olmuşdu.

Əvvəllər də xalqın azadlığı və demokratik hüquqları uğrunda sol burjua liberal hərəkatının bəzi xadimləri xalq kütlələrini təşkil etməyə cəhd göstərmişlər. Lakin fəhlə sinfinin rəhbərliyi altında zəhmətkeşlərin təşkilatlarını yaratmaq uğrunda ilk dəfə Sen Katayama çyıxış etmişdir.

Həmin illərdə Katayama ictimai məsələlərə dair ədəbiyyatı ciddi surətdə öyrənməyi davam etdirirdi. O, 1898-ci ildə, sosializm təliminin yeganə doğru təlim olduğu əqidəsinə gəldikdən sonra, «Sosializmn öyrənən cəmiyyət»in («Syakaysyuqi kenkyukay») təşkilatçılarından biri olmuşdur, doğrudur, bu cəmiyyətin məqsədi yalnız «sosialist ideyalarını öyrənməklə» məhdudlaşmışdı. Katayama həmin illərdə tred-yunionizmlə qəti əlaqəsini kəsib, sosializm mövqeyinə keçdi. 1899-cu ilin iyulunda Katayama Tokionun Kanda rayonunda fəhlələrin yığıncağında «Sazişçilik və sosializm» mövzusuna dair çıxışında o zaman Yaponiya fəhlə hərəkatında meydana gələn islhatçılıq cərəyanını tənqid etdi. Onun bu nitqi «Rodo sekay» qəzetinin 46-cı nömrəsində dərc olundu və ölkənin fəhlə hərəkatı rəhbərlərinə böyük təsir bağışladı.

1900-cü ildə «Sosialist ittifaqı» («Syakaysyuqikyokay») yaradıldı, bu ittifaq islahatçılardan və burjua liberallarından ayrılmaq yolunda irəliyə doğru qəti addım atdı. İttifaqın fəaliyyətində Katayama fəal rol oynadı. «Sosialist ittifaqı» çoxlu fəhlə yığıncaqlarını və mitinqlərini keçirdi, Yaponiyada sosializm ideyasının təbliğinə və sosial-demokrat partiyasının yaranmasına hazırlığa xeyli kömək etdi. Sen Katayamanın rəhbərlik stdiyi fəhlə qəzeti «Rodo sekay» sosializm ideyalarını müntəzəm surətdə təbliğ etməyə başladı. Belə ki, 1900-cü ilin bir may nömrəsində «İctimai islahatlar və inqilab» adlı məqalə dərc olundu. 1901-ci ilin martında mütərəqqi jurnal «Rikuqo dzaesi» («Kainat») Sen Katayamanın «Kapital» və onun müəllifi K. Marks» adlı məqaləsini dərc etdi. Katayama elə o zaman «Mənim sosializmim» adlı kitabçasını buraxdı, o burada, əməklə kapital arasında qəti toqquşmanın labüdlüyünü əvvəlcədən söylədi və Yaponiyada sosial-demokrat partiyası yaratmaq lüzumunu qeyd etdi. Ölkədə ümumi seçki hüququ uğrunda geniş hərəkat başlanmışdı. 1890-cı ildə Yaponiya parlamentinə keçirilən ilk seçkilərdə senz və başqa məhdudiyyətlər üzündən seçicilərin sayı ölkə əhalisinin bir faizindən çox olmadı. Katayama da bu hərəkatda fəal iştirak etdi və 1899-cu ildə ümumi seçki hüququ uğrunda mübarizə ittifaqının («Futsu senkyo kisey domeykay») katibi seçildi.

Beləliklə, feodal kəndindən çıxaraq proletariatın sıralarına qoşulmuş, kapitalizm istismarının və irqçiliyin bütün ağırlığını öz üzərində sınayaraq uzun ideoloji axtarışlar yolu keçmiş bir kəndli oğlu keçən əsrin sonunda Yaponiya fəhlə hərəkatının görkəmli rəhbərlərindən və sosializm ideyasının təbliğatçılarından biri oldu. Onun səmərəli fəaliyyəti beynəlxalq aləmdə etiraf edildi: 1900-cü ildə II İnternasionalın Paris konqrösinin qərarı ilə Sen Katayama qiyabi olaraq Sosialist İnternasionalı İcraiyyə Komitəsi Bürosunun üzvü seçildi. 1901-ci ilin mayında Sen Katayama ilk dəfə Yaponiya Sosial-demokrat partiyası (Syakay Minsyuto) yaratmaq təşəbbüsündə iştirak etdi. Partiya proqramının çox mülayim olmasına («qanun çərçivəsində mübarizə») baxmayaraq yaradıldığından iki saat sonra hökumət orqanları tərəfindən qadağan edildi.

1903–1904-cü illərdə Sen Katayama o zaman Yaponiyada mütərəqqi ictimai fikirlərin uzlaşdığı keçmiş «Xeymin simbun» qəzetində əməkdaşlıq edirdi. Yapon imperializminin çar Rusiyası ilə müharibə hazırladığı illərdə Sen Katayama öz yoldaşları ilə ölkəni gəzərək hər yerdə subut edir, inandırırdı ki, yapon xllqına müharibə lazım deyil, bu onu yalnız yeni müsibətə salacaq, dağıntı və yeni qurbanlara səbəb olacaqdır. Sen Katayama rus-yapon müharibəsi əleyhinə bu cür cəsarətlə çıxış etdiyi II İnternasionalın Amsterdam konqresindən qayıtdıqdan sonra müharibə əleyhinə fəaliyyətini daha da artırdı. Rus-yapon müharibəsi yapon zəhmətkeşlərinin vəziyyətini o qədər pisləşdirdi ki, bir neçə yerdə açıq çıxışlar başlandı. Burada, şübhəsiz 1905-ci il rus inqilabının təsiri də hiss olunurdu. Sinfi mübarizənin olduqca kəskinləşməsi Yaponiya sosialistləri sıralarında olan ayrılmanı gücləndirdi, bununla da zəhmətkeşlər partiyası yaratmağın qəti lüzumu meydana çıxdı. 1906-cı ilin fevralında Sen Katayamanın iştirakı ilə Yaponiya Sosialist partiyası (Nippon Syakayto) yaradıldı. Partiya açıq iş aparmaq imkanlarını saxlamaq məqsədilə, bir hissəsi 1901-ci ildə qadağan edilmiş Sosialist Demokrat partiyasının proqramından götürülən çox mülayim bir praqram elan etdi. Katayama yeni partiyanın MİK üzvü seçildi.

1907-ci ilin iyunundan 1911-ci ilin avqustunadək Sen Katayama müntəzəm olaraq səhifələrində sooializm ideyalarını yayan həftəlik «Syakay simbun» qəzetini redaktə edirdi. Zəhmətkeşlərin amansız surətdə istismar olunub əzilməsindən konkret faktlar gətirərək qəzet, fəhlələrin sinfi şüurunu oyadır, cəmiyyəti yenidən qurmaqdan ötrü mübarizə etmək üçün həmkarlar ittifaqlarında və siyasi partiyalarda birləşmək lüzumunu sübut edirdi. 1907-ci ilin iyunundan 1908-ci ilin iyununadək təkcə bircə il ərzində qəzetin 45 nömrəsində Sen Katayamanın imzası ilə 21 məqalə dərc olundu. Bu vaxt ərzində qəzetin redaksiyası Tokioda zəhmətkeşlə rüçün 78 yığıncaq keçirdi, onun əməkdaşları isə əyalətlərə 150 dəfədən çox səfər etdilər: bu səfərlərin müntəzəm iştirakçısı olan Sei Katayama, bir qayda olaraq, dolğun məruzələrlə çıxış edirdi. Sen Katayama, o zaman Yaponiya fəhlə hərəkatında güclənməkdə olan islahatçı və anarxo-sindikalist cərayanın sosialist hərəkatı üçün necə təhlükəli olduğunu aydın təsəvvür edirdi. O, xüsusilə, görkəmli publisist olan Dendziro Kotokunun əleyhinə qəti çıxış edirdi. Dendziro Kotoku zəhmətkeşlər arasında siyasi və təşkilatçılıq işinə əhəmiyyət vermir, onların gündəlik mənafeyi uğrunda apardıqları mübarizənin vacib olduğunu başa düşmür, «Kapitalistlər sinfini məhv etmək üçün müstəqim hərəkət», «dərhal ümumi tətil keçirmək», «parlament seçkilərində iştirakdan imtina etmək» kimi avantürist şüarlar irəli sürürdü.

Fəhlə və sosialist hərəkatı yüksəlişindən qorxuya düşən yapon irticası hücuma keçdi. 1910-cu ildə polis imperatora gizli sui-qəsd hazırlanması haqqında uydurma bir iş düzəltdi. Bu işə görə məhkum olunmuş on iki nəfər, o cümlədən Dendziro Kotoku və onun yazıçı arvadı Suniko Abe 1911-ci il yanvarın 24-də edam olundu. Fəhlə təşkilatları aramsız surətdə təqib olunmağa başlandı. Yapon sosialistlərinin qalan yeganə orqanı «Syakay simbun» ayda yalnız bircə dəfə çıxmağa məcbur oldu. Buna baxmayaraq qəzetdə Sen Katayamanın əvvəlki kimi yenə də elmi sosializmin problemləri haqqında məqalələri buraxılırdı. 1911-ci ildə «Syakay simbun» qəzetinin redaktoru olmaq etibarı ilə Dendziro Kotokunun ölümündən sonra onun «İsanı danmaq» əsəri haqqında böyük rəy çap etdiyi üçün Sen Ka tayamanı cinayət məsuliyyətinə cəlb edirlər. Terror və cəza tədbirləri mərd mübarizi qorxutmadı. 1911-ci ilin sonunda Sen Katayama yeni ildən əmək haqqının artırılmasını tələb edən tramvay sürənlərin tətilini təşkil etdi. 1912-ci il yanvarın 1-də Tokioda bir tramvay vaqonu da yola çıxmadı. Amansız irtica dövründə imperialist Yaponnyasında altı minədək adamın iştirakı ilə başlanan bu tətil bir neçə gün davam etdi. Paytaxt polisi qəzəblənib özündən çıxdı. Tətilin bütün rəhbərləri dərhal həbs olunub, məhkəməyə verildi. Prokuror hiddətlə Sen Katayamanın üstünə düşərək, ona ən ağır cəza verilməsini tələb edirdi, çünki o guya, «qoyun dərisi geymiş pələng kimi təhlükəlidir». Tokio tramvayçılarının tətili haqqında bütün Yaponiyada geniş fikir söyləndi, onun barəsində xaricdə yazdılar. Məhz elə buna görə də onun rəhbərləri haqqında çıxarılan hökm amansız oldu. Məhkəmə Sen Katayamanı və onun 60 yoldaşını uzunmüddətli həbs cəzasına məhkum etdi. Sen Katayama Tokio həbsxanasının İtaqaya siyasi məhbusları üçün olan biradamlıq kamerində çox ağır şəraitdə doqquz aya yaxın qaldı. Katayama sonralar xatırlayırdı: «Həbsxanada mən çox ağır kədərli dəqiqələr keçirməli oldum. Gecədən xeyli keçmiş nəzarətçilər bir məhbusu işgəncə kamerinə dartıb aparır, orada onu bambuq ağacı ilə, yaxud qırmancla döyürdülər. Döyülən isə qışqırırdı. O, əvvəl çox bərk qışqırırdı, getdikcə səsi yavaşıyırdı, axırda isə yalnız anlaşılmaz bir səs gəlirdi...» Belə şəraitdə Katayama öz üzərində ciddi surətdə çalışaraq, siyasi təhsilini artırırdı. O, burada Marksın «Kapital»ını dərindən öyrənmiş və özünün tərcümeyi-halını yazmış, sonralar, 1930–1931-ci illərdə onu yenidən işləyib tamamlamışdır.

Habsxanadan çıxdıqdan sonra Katayama siyasi və ədəbi fəaliyyət göstərmək imkanından məhrum olmuşdu. Katayama o dövr haqqında belə yazırdı: «Mənimlə ən təhlükəli bir adam kimi rəftar edirdilər. Məni hər addımbaşı elə təqib edirdilər ki, fəhlə hərəkatında qətiyyən iştirak edə bilmirdim». Hər dəqiqə yeni bir cəza, həbs və hətta həbsxanada gizli qətl gözləmək olardı. 1914-cü ildə Sen Katayama Yaponiyanı yenidən tərk edib, xaricə getməyə məcbur oldu. Katayama öz ölkəsi xaricində olmasına baxmayaraq Yaponiya sosialist və fəhlə hərəkatı ilə sıx əlaqə saxlayırdı. O, Birləşmiş Ştatlarda olan yaponlar arasında böyük iş aparmış, yapon sosialist qrupu təşkil etmiş, yapon və ingilis dilində «Xeymin» adlı qəzet buraxmışdır ki, bu da 1919-cu ilin ortalarınadək Nyu-Yorkda çap olunmuşdur.

Sen Katayama Birləşmiş Ştatlarda rus mühacirləri RSDFP üzvləri V.Volodarski, A.M.Kollantay, L.K.Martens və başqaları ilə sıx əlaqə yaratmışdı. Katayama Simmervald və Kintal konfransları haqqında onlardan xəbər tutmuşdu.

Bu konfransların qərarlarının təsiri altında Katayama öz qəzetində müharibə əleyhinə geniş təbliğat aparmış, eyni zamanda ABŞ-ın sol sosialist hərəkatında iştirak etmişdir. Kommunist İnternasionalı yaradıldıqdan sonra Sen Katayama onun işinə fəal surətdə qoşuldu. ABŞ-da və Latın Amerikasında bir sıra məsul tapşırıqlar yerinə yetirdi. O, xüsusən Birləşmiş Ştatlarda, Msksikada və Kanadada kommunist partiyası yaranmasına yaxından kömək etdi. Kommunist İnternasionalı İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət heyəti Sen Katayama hapqında verdiyi nekroloqda belə yazmışdı: «Monarxist quldurlar dəstəsinin, mülkədar və kapitalistlərin, qondarma milli mənafe bayrağı altında daim zəhmətkeşlər hesabına varlandıqları bir ölkənin oğlu Sen Katayama həmişə proletar beynəlmiləlçiliyi uğrunda çarpışan namuslu və fədakar mübariz olmuşdur... Tale onu hansı sahəyə atırdısa, o çalışdığı hər yerdə kapitala qəti nifrətini, proletarların beynəlmiləl birliyini kütlələrə təbliğ edirdi». Sen Katayama Böyük Oktyabr inqilabını sevinclə qarşıladı. Onun «Xeymin» qəzeti dərhal rus inqilabına tərəfdar çıxdı, sonra isə sovet Uzaq Şərqində xarici hərbi müdaxiləni qətiyyətlə pislədi. Katayama Oktyabr inqilabının beynəlxalq əhəmiyyəti haqqında doğru fikrin yayılmasında böyük iş gördü. Böyük Oktyabrın təcrübəsini dərindən öyrənib yaymaq üçün Katayama V.İ.Leninin «Dövlət və inqilab» əsərini ingilis dilindən yapon dilinə tərcümə etdi.

Sen Katayama 1921-ci il dekabrın 14-də Sovet Rusiyasına gəldi. Burada onun coşqun fəaliyyəti geniş vüsət aldı. Dekabrın 19-da, o, artıq Kominternin nümayəndələrindən biri kimi RK(b)P-nin XI Ümumrusiya konfransını təbrik etdi. Bir az sonra, 1922-ci ilin yanvarında, o, Uzaq Şərq kommunist və inqilabi təşkilatlarının I qurultayının xitabət kürsüsündə göründü. Onun məruzəsi Yaponiyanın siyasi-iqtisadi vəziyyətinə və bu ölkənin fəhlə hərəkatının inkişafına həsr olunmuşdu.

Katayama dedi ki, Oktyabr inqilabı Yaponiyaya böyük təsir göstərmişdir, onun bilavasitə təsiri nəticəsində 1918-ci ilin avqust-sentyabr aylarında Yaponiya fəhlələrinin, kəndli və şəhər yoxsullarının «düyü üsyanı» deyilən kütləvi tətili başlanmış və bu tətillərdə təxminən 10 milyona yaxın adam iştirak etmişdir. Katayama öz məruzəsində qeyd etdi ki, nümayəndələrin təmsil etdiyi Koreya, Monqolustan, Yava və Yaponiyanın proletarları başa düşürlər ki, onların yeni imperialist müharibəsində bir-birini qırması çox böyük bir səhv olardı. Sen Katayama, sovet Uzaq Şərqində müdaxilədə iştirak edən yapon soldatları arasında müharibə əleyhinə təbliğat aparmağa böyük əhəmiyyət verirdi. Bu təbliğat yapon sosialistlərinin köməyi sayəsində yaxşı nəticə verdi. Beləki, 1920-ci ilin əvvəlində Pervaya Reçka rayonunda (Vladivostokun yaxınlığında) bütöv bir yapon rotası komandirlərinin əmrini yerinə yetirməkdən imtina etdi. Soldatlar poqonlarını qoparıb, qırmızı bant bağladılar. Rotanın soldatlarını zirehli «Mikasa» gəmisində dənizə çıxarıb güllələdilər. Başqa yerlərdə də yapon soldatları dəfələrlə Qızıl Ordu tərəfinə keçmişdilər. 1922-ci ilin may-iyun aylarında Katayama Sibirə səfərə çıxdı, bir həftəyə qədər Çitada qalıb, bir neça vərəqə yazdı; bunlar yapon soldatlarını Yaponiyaya qayıtmağa, Sovet Rusiyası fəhlə və kəndlilərinə qarşı vuruşmaqdan imtina etməyə çağırırdı. Bu aydın və anlaşıqlı vərəqələr yapon qoşunları arasında böyük təsir bağışladı və şübhəsiz onların müdaxiləyə qarşı narazılığını daha da gücləndirdi. Böyük Oktyabr inqalabı Yaponiyada fəhlə hərəkatının inkişafına güclü təkan verdi. Bir neçə kommunist qrupu meydana gəldi, bunlardan 1922-ci il iyulun 15-də Tokioda gizli təsisedici qurultayda Yaponiya Kommunist Partiyası yaradıldı. Sen Katayama YKP-nin yaradıcılarından və tanınmış rəhbərlərindən biri idi. O, ömrünün sonunadək Kominternin İcraiyyə Komitəsinə YKP-ni təmsil etmişdir.

Öz vətənindən uzaqda olmasına baxmayaraq Sen Katayama onun mənafeyi və mübarizəsi ilə yaşayır, qəzet və jurnallarını öyrənir, Yaponiyadan alınan məktubları diqqətlə oxuyur, oradan gələn yoldaşlarla uzun müddət söhbət edirdi. Katayama Şərq zəhmətkeşləri Kommunist Universitetinin yapon şöbəsində oxuyan tələbələr arasında böyük tərbiyə işi aparır, ABŞ və başqa ölkələrdə yaşayan yaponlarla əlaqə yaradırdı. YKP-nin gizli orqanı olan «Sekki» («Qırmızı bayraq») qəzeti müntəzəm olaraq Sen Katayamanın məqalə və məktublarını çap edirdi. O, 1932-ci ilin avqustunda qəzetdə çap olunmuş son məktublarının birində, budur, belə yazırdı: «Mən məhkum və nəsibsiz Yaponiyanı bir gün belə unutmuram. Mən sizin mübarizənizi, bütün gücünü mülkədar və kapitalistləri yıxıb, Sovet Yaponiyası qurmağa sərf edən proletariatın yeganə partiyası olan Kommunist partiyasının rəhbərliyi altında apardığımız mübarizəni heç vaxt unutmuram». Kominterndə işləyərkən Sen Katayama beynəlxalq fəhlə və kommunist hərəkatı təcrübəsini, inqilabi ənənələri və yapon proletariatının mübarizə dərslərini dərindən öyrənir və Yaponiya Kommunist Partiyasını möhkəmlətməkdə bu təcrübədən istifadə edirdi. O, Yaponiya Kommunist Partiyasının həyata keçirdiyi vəzifələri beynəlxalq kommunist hərəkatının ümumi məsələləri ilə əlaqələndirməyi bacarırdı. Katayama YKP-nin fəaliyyətini daim marksizm-leninizm yoluna yönəldir, partnyanın sıralarında olan sağ və sol opportunistləri qəti surətdə ifşa edir, Yaponiya zəhmətkeşlərinin beynəlmiləlçilik əlaqələrini genişləndirirdi. YKP ilə Sov.İKP arasında dostluq və qardaşlıq əməkdaşlığını möhkəmləndirirdi. Kominternin Yaponiyaya aid bütün ən vacib sənədləri onun bilavasitə iştirakı ilə hazırlanırdı. «Sekki» qəzetinin onu «Yaponiya fəhlə və sosialist hərəkatının atası» adlandırmağa tam haqqı var idi.

Müharibə və faşizm əleyhinə mətin mübariz

Sen Katayama 1922-ci ilin noyabrında Kominternin İcraiyyə Komitəsinə, sonra isə KİİK Rəyasət heyətinə üzv seçildi. O, bu vəzifədə ömrünün sonuna qədər çalışdı. Eyni zamanda o həmkarlar İttifaqları İnternasionalında və İBYT-da böyük işlər aparırdı. Müsləmləkəçiliyə qarşı mübarizənin ilk sıralarında olarkən o, Asiya xalqlarının milli və ictimai azadlıq mübarizəsinə xüsusi diqqət verirdi. O, hələ 1921-ci ildə «Yaponiya və gələcək ictimai inqilab» məqaləsində uzaqgörənliklə yazırdı: «Yapon imperializminin iflası nəinki koreyalıların və çinlilərin, hətta yapon proletariatının da xeyrinə olacaqdır. Britaniya malikanələrində imperializmin ləğvi isə daha çox xalq kütləsinin və irqlərin xeyrinədir. Meksikalıların, zəncilərin, Kuba, Qaiti, San Dominqo, Filippin və Mərkəzi Amerika əhalisinin azadlığı və həyatı Amerikada imperializmin iflasından asılıdır».

1924-cü il iyunun 25-də Sen Katayama Kominternin V konqresindəki çıxışında imperializmə qarşı mübarizədə metropoliya ilə müstəmləkə və asılı ölkələrin proletarlarının vahid cəbhəsini yaratmaq lüzumunu qeyd etdi. 1928-ci ildə Sen Katayama Kominternin VI konqresində Çin inqilabı, müstəmləkə məsələsi və Birləşmiş Ştatlarda zəncilərin vəziyyəti haqqında çıxış etdi. İmperialist müharibəsi, militarizm və faşizm əleyhinə barışmaz mübarizə Sei Katayamanın bütün həyatı boyu qırmızı tellərlə keçir. Onun 1904–1905-ci illərdə və birinci dünya müharibəsi dövründə müharibə əleyhinə necə fəal təbliğat apardığını yuxarıda qeyd etmişik. 1927-ci ildə Sen Katayama milli istiqlaliyyət uğrunda mübarizə üçün Beynəlxalq Antiimperialist cəmiyyətin yaradıcılarından biri oldu, bu cəmiyyətin Brüssel konqresinin işində fəal iştirak etdi. Öz xarakteri və tərkibinə görə Brüssel konqresi bir növ yeganə konqres idi. Bu konqresdə, demək olar, dünyanın bütün millətlərinin, siyasi və dini cərəyanların və ən müxtəlif peşələrin nümayəndələri iştirak edirdilər.

Konqresin iştirakçılarını ümumi məqsəd–müharibə əleyhinə mübarizə məqsədi birləşdirirdi. Müxtəlif ölkələrdən məruzələr dinlənildi, bu məruzələrin hər birində müstəmləkə əhalisinin, xüsusən zəncilərin amansız istismarından və sıxışdırılmasından bəhs olunurdu. Katayama faşizm və militarizm əleyhinə yorulmaq bilmədən, ehtirasla mübarizə aparırdı. O, Mancuriyanı işğal etdikdən sonra Çinin digər rayonlarını qəsb etməyə can atan və Sovet İttifaqı üzərinə hücuma hazırlaşan yapon hərbçilərini bütün dünya qarşısında cəsarətlə ifşa edirdi.

Sen Katayama 1932-ci ildə Amsterdamda müharibə əleyhinə keçirilən Beynəlxalq konqresdə demişdi: «Biz, imperialist müharibəsinə inqilabi müharibə elan etməli, Sovet İttifaqını mütəşəkkil surətdə müdafiəyə və qorumağa bütün fəhlə və kəndliləri çağırmalıyıq... Sözümün sonunda razılıqla bildirmək istəyirəm ki, mən 28 il bundan əvvəl burada, Amsterdamda verdiyim təntənəli andı yerinə yetirmişəm. Mən proletariatın beynəlxalq həmrəyliyi uğrunda mübarizə edəcəyimə and içmişdim, o vaxtdan bəri mən yapon kommunistləri və inqilabçı fəhlələrlə birlikdə Yaponiya imperialistlərinə qarşı mübarizə aparmışam. İndi yapon imperializminə qarşı mübarizə aparmağa və dünya proletariatının vətəni olan Sovet İttifaqını müdafiə etməyə mən yeni and içirəm. Mən bu konqresin tribunasından bütün dunya proletarlarını belə hərəkət etməyə çağırıram... Biz, Sovet İttifaqını müdafiə etmək üçün bütün dünyanın inqilabçı proletariatını güclü bir dəstə halında birləşdirməliyik...» Sen Katayamanın Amsterdamda müharibə əleyhinə konqresdə alovlu nitqi, onun Parisdə və Avropanın digər şəhərlərində müharibə əleyhinə keçirilən mitinqlərdəki çıxışları beynəlxalq mütərəqqi ictimaiyyətə böyük təsir bağışladı.

1933-cü ildə Sen Katayama Anri Barbüsə və Romen Rollana müraciət edərək, faşizm və irtica əleyhinə bütün ölkələrdə geniş kampaniya keçirməyə çağırdı. O, bu mübarizəni son nəfəsinədək davam etdirdi. Onun ölümündən əvvəlki sözləri belə idi: «Onlar çox hiyləgər və çirkin üsullara əl atırlar. Biz, faşizmə qarşı... xain və satqınlara qarşı mübarizə etməliyik».

Leninin şagirdi və sadiq ardıcılı

V.İ.Leninin əsərlərini öyrənməsi və dünya proletariatının rəhbəri ilə şəxsən görüşü Sen Katayamanın bütün həyatına və fəaliyyətinə böyük təsir göstərdi. 1922-ci ilin əvvəllərində Uzaq Şərq xalqlarının kommunist və inqilabi təşkilatlarının I qurultayında Leninlə görüşü haqqında Sen Katayama belə demişdi: «Yoldaş Lenin, hər ölkənin inqilabi fəhlə hərəkatının spesifik cəhətlərini və Uzaq Şərqdə fəhlə hərəkatının ümumi məsələlərini müzakirə edərkən bizim hər birimizlə ayrıca söhbət etdi. O, bizi, konqresdə təmsil olunan ölkələrin inqilabi qüvvələrini birləşdirməyə çağırdı. Lenin şəxsən mənə dedi ki, Kominternin III konqresinə təqdim etdiyim və sonralar «Kommunist İnternasionalı» jurnalında çap olunan məqaləmlə tamamilə razıdır. Yapon imperializminə qarşı Uzaq Şərq inqilabçı fəhlələrinin vahid cəbhəsini yaratmaq lüzumunu mən bu məqalədə sübut edirdim». Sen Katayama marksizm-leninizm təliminə yiyələnərək Yaponiya şəraitində onu yaradıcılıqla tətbiq etmək və Yaponiya Kommunist Partiyasını doğru yola yönəltmək üçün çox iş görmüşdür. O, təriqətçiliyə, ehkamçılığa qarşı, Fukumotonun və onun tərəfdarlarının sol opportunizminə, YKP-ni kütlələrdən uzaq düşmüş bir qiyamçı, avantürist dəstəyə çevirmək cəhdlərinə qarşı barışmaz mübarizə aparır, Yamakavanın və onun tərəfdarlarının sağ opportunizmini müntəzəm surətdə ifşa edirdi. Katayamanın «Yaponiyada marksizmin yaranması və inkişafı məsələsinə dair» dolğun əsəri, hamının etiraf etdiyinə görə, Yaponiya marksizm-leninizm ədəbiyyatının klassik əsəridir və bu günə kimi həmin əsər öz əhəmiyyətini saxlamışdır. Yaponiya və beynəlxalq fəhlə hərəkatının müxtəlif məsələlərinə həsr edilmiş 700-dən çox əsər onun qələminə mənsubdur. Sovet İttifaqının sadiq dostu olan Sen KataYama sovet xalqı ilə yapon xalqı arasında əlaqə və hərtərəfli əməkdaşlığı möhkəmləndirmək üçün əlindən gələni əsirgəmirdi. O, Yaponiya zəhmətkeşlərinin həyatından, onların militarizm və müharibə əleyhinə apardıqları mübarizədən sovet adamlarına həvəslə çox şey danışırdı. O, ölkəmizin çox şəhərlərində çıxış etmiş və onun nitqləri həmişə böyük müvəffəqiyyət qazanmışdır. 1930-cu ilin aprelində Sen Katayama Kominternin nümayəndəsi kimi Türküstan-Sibir dəmir yolunun açılışında iştirak etdi, Daşkəndə, Səmərqəndə, Buxaraya gedib, hər yerdə məruzə ilə çıxış etdi. Həmin ilin iyulunda o, həmkarlar İttifaqları İnternasionalının nümayəndəsi Manovar Musso ilə Tatarıstan Respublikasının on illiyi bayramında iştirak etmək üçün Kazan şəhərinə gedib. Katayama həmçinin Odessada, Bakıda, Vladivostokda və başqa şəhərlərdə məruzə ilə çıxış edib. Sen Katayama Azərbaycanda kommunizmin qələbəsinə dərindən inanır, Sovet İttifaqının qazandığı iqtisadi və siyasi nailiyyətlərə ürəkdən sevinirdi, çünki o, Yaponiyada və bütün dünyada kommunizm işi qələbəsinin təminatını bunda görürdü. O, 1927-ci ildə, Sibirə növbəti səfərdən sonra yazmışdı: «Çatan kimi Sibiri gəzməyə başladığıma görə həddindən artıq sevindim. Gəzdikcə ucsuz-bucaqsız məhsuldar torpaqlar gördüm... Öz-özümə düşünürdüm: inqilabın taleyi buradadır, çox yaxşı olub ki, inqilab ən əvvəl hər hansı başqa bir ölkədə deyil, Rusiyada qalib gəlib. Sovet Rusiyası öz ərazisində tükənməz təbii sərvətlər mənbəyinə və coşqun inkişaf üçün hədsiz imkanlara malikdir. Dünya imperializmi Oktyabr inqilabının nailiyyətlərini heç bir vaxt məhv edə bilməz».

Sen Katayamanın şəxsiyyəti onu tanıyanlara böyük təsir bağışlamışdır. O.V.Kuusinen xatırlayırdı: «Onunla işləyənlərin, hamısı onun məqsədli cəhdinə, mütəşəkkilliyinə, təvazökarlığına, insanlara qarşı böyük diqqətinə, onun gözəl insani sifətlərinə valeh idi». Kominterndə bir yerdə işlərkən Katayamanı yaxından tanıyan İngiltərə fəhlə hərəkatının veteranı Bob Stüart xatirələrində yazmışdır: «Mən Katayama ilə tez-tez görüşür, onun sədaqətli və gözəl dost olduğunu görürdüm. Moskvada biz bir evdə yaşayırdıq... Burada hamı–cavanlar da, qocalar da onu sevirdi. Bu evdə yaşayan uşaqlar onunla görüşüb salamlaşan zaman özlərini xoşbəxt hesab edirdilər. O zamankı ağır yaşayış illərində Sen Katayama balaca dostlarına bağışlamaq üçün özü ilə bir şey gətirərdi. O, pioner təşkilatının fəxri üzvü seçilmişdi və böyük bir məmnuniyyətlə pioner qalstuku taxırdı».

O zaman işdə atasına kömək edən böyük qızı Yasu Katayama yazır: «Atam çox ciddi həyat tərzi keçirərdi. O, saat səkkizdə durar, səhər yeməyindən sonra qəzet oxuyardı, saat doqquzda isə ingilis şriftli makinanın arxasında əyləşərdi. O, adətən işə saat onda, on birdə gedərdi. Əgər iclası olmasa idi, onda saat altıya yaxın evə qayıdardı, axşam yeməyindən sonra yenidən işləməyə başlardı. Çox vaxt axşamlar makinanın səsi kəsilərdi, bu zaman atam kresloda yuxuya gedərdi. Bu an, on beş dəqiqə davam edərdi, sonra makinanın səsi yenidən eşidilərdi. Hər gün belə olardı, atam öz adətinə elə ciddi əməl edərdi ki, bu, cavanları hətta təəccübləndirərdi. Uzun illərin ağır zəhməti də təkidli təlim atamda mətin, dönməz bir xasiyyət, böyük kommunizm işinə dərin bir inam yaratmışdı. Öz inqilabi fəaliyyətində olduğu kimi, adamlara münasibətində də o prinsipial, namuslu, sadə, həssas və qayğıkeş bir adam idi. Atam iş yoldaşlarına çox diqqətlə yanaşar, kömək edər, öz bilik və həyat təcrübəsini onlara öyrətməyə çalışardı».

Vəfatı

 
Sen Katayamanın movzeleyi

Sen Katayama 1933-cü il noyabrın 5-də Moskvada vəfat etmişdir.

Onun külü olan qutu Qızıl meydanda Kreml divarları yanında basdırılmışdır. Katayamanın ölümünün səhəri günü «Pravda» ona həsr edilmiş çoxlu material dərc etmişdi. Kominternin İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət heyəti yazırdı ki, Sen Katayama «beynəlxalq proletar inqilabının mətin döyüşçüsü, öz həyatını kommunizm uğrunda, kapitalın qanlı zülmündən bəşəriyyəti azad etmək uğrunda zəhmətkeşlərin və dünyanın məzlum xalqlarının işi uğrunda fədakar proletar mübarizəsinə həsr edən bir adam, bütün varlığı ilə bolşevik idi». 1933-cü il noyabrın 9-da matəm mitinqində çıxış edən yapon nümayəndəsi Susumu Okano (Nosaka) demişdi: «Bizim Katayama yapon imperializmi əleyhinə, şovinizm əleyhinə... Şərqin məzlum zəhmətkeşlərinin azadlığı uğrunda, SSRİ ilə qırılmaz qardaşlıq ittifaqı uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi aparmağı bizə vəsiyyət etmişdir. Katayama sosializmin qalib gəldiyi SSRİ-yə hədsiz sadiq olmağı, imperialist fitnələri və əksinqilabi müharibə əleyhinə amansız mübarizə aparmağı bizə vəsiyyət etmişdir... Katayama bizim üçün zəhmətkeşlərin beynəlxalq həmrəyliyi və kommunizmin məğlubedilməz işinə bolşevik sədaqəti nümunəsi idi». Katayamanın ölüm xəbəri Yaponiyaya çatdıqda Yaponiya KP MK-nın gizli orqanı olan «Sekki» 1933-cü il dekabrın 5-də ona həsr edilmiş xüsusi nömrə buraxdı. Kommunist partiyasının rəhbərliyi Yaponiya Antiimperialist cəmiyyəti və İBYT-nın yapon şöbəsi ilə birlikdə Tokioda, Osakada, Kobedə, Naqayada və bir çox başqa şəhərlərdə Sen Katayamaya həsr olunmuş matəm iclası keçirdilər. Matəm iştirakçıları qətnamə qəbul edərək, mərhumun qohum-əqrabasına məktubla başsağlığı verdilər. 1943-cü ildə, irticanın kədərli illərində Sen Katayamanın dostları, bu görkəmli Yaponiya inqilabçısının Tokionun Loyama qəbristanındakı, arvadının və yaxın adamlarının dəfn edildiyi qəbristandakı simvolik qəbri üstündə xəlvəti heykəlini qoydular. Hər il Katayamanın ölümü günü və martın 15-də (1928-ci ildə Yaponiya kommunistlərinin kütləvi surətdə həbs olunduğu gün) bu heykəlin yanına təzə çiçək dəstələri qoyulur. 1959-cu il dekabrın 3-də Yaponiya, SSRİ və bir çox digər ölkələrin ictimaiyyəti Sen Katayamanın anadan olmasının yüz illiyini qeyd etdi. Tokioda və Moskvada onun xatirəsinə həsr edilmiş təntənəli yığıncaqlar keçirildi. Yapon və rus dillərində onun əsərlərinin yubiley nəşri buraxıldı. Bu ildönümü günləri beynəlxalq kommunist hərəkatının bir sıra görkəmli xadimləri Sen Katayama barəsində öz xatirələrini çap etdirdilər. Fransa Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi Moris Torez öz məqaləsində, 1925-ci ildə, hələ gənc inqilabçı olduğu vaxt Sen Katayama ilə necə görüşdüyünü xatırlayaraq yazırdı: «Mənim üçün o, adını tarixə yazmış bir adam idi. Hörmət və höyrət obyekti idi. Mən onun apardığı mübarizə və şanlı keçmişi halqında bəzi şeylər bilirdim. Bilirdim ki, Sen Katayama Yaponiyada da ilk həmkarlar ittifaqını–metalçıların həmkarlar ittifaqını təşkil etmiş... 1901-ci ildə Yaponiya Sosial-demokrat partiyasının əsasını qoymuş... 1922-ci ildə Yaponiya Kommunist Partiyasının yaradılmasında mühüm rol oynamışdır». Sen Katayama o zaman Torezə böyük təsir bağışlamışdı. Torez yazmışdı: «Mən Katayamanın adını çəkən kimi, onun xoş təbəssümlü mərd simasının cizgiləri, mənalı baxışı, vüqarlı görgəmi gözümün qabağına gəlir». Sen Katayamanın fəaliyyətinə yüksək qiymət verərək, İtaliya Kommunist Partiyasının Baş katibi Palmiro Tolyatti yazmışdı: «Bizim Mərkəzi Komitə Sen Katayamanın anadan olmasının yüzillik bayramında birinci növbədə ona görə ürəkdən iştirak edəcəkdir ki, bununla nəinki İtaliya Kommunist Partiyasının iki milyon üzvünün, eyni zamanda partiyamız ilə bir sırada addımlayan milyonlarla italyan fəhləsinin hüsn-rəğbətini ifadə edə biləcəyik. Sen Katayamanın adı İtaliya fəhlələri və kommunistləri üçün son 80 ilərzində yapon proletariatının qəhrəmanlıq mübarizəsinin ifadəsidir, onun bu mübarizədə verdiyi bütün qurbanların ifadəsidir, yapon proletariatının bütün rəşadətinin ifadəsidir. Sen Katayamanın bütün həyatı daim sosializmin əzəmətini xatırladacaqdır. Onun həyatı əməli surətdə göstərdi ki, heç kim və heç nə bütün irqlərin beynəlmiləl birliyini, bütün dünya fəhlələrinin birliyini pozmağa qadir deyildir». Sen Katayamanın fəaliyyətinin Yaponiya Kommunist Partiyası üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğu ölkədə inqilabi hərəkatın veteranı, Yaponiya parlamentinin deputatı İosio Siqa inandırıcı surətdə qeyd etmişdir: «Katayama proletar beynəlmiləlçiliyi ideyalarının təcəssümü idi. Onun ənənələri Yaponiya Kommunist Partiyasının ən qiymətli inqilabi ənənəsidir». Yapon xalqı və başqa ölkələrin zəhmətkeşləri ilə birlikdə sovet adamları yapon xalqının şanlı oğlu–Yaponiya proletariatının böyük müəllimi və təşkilatçısı, ardıcıl beynəlmiləlçi və SSRİ-nin böyük dostu, istismara və milli zülmə qarşı, azadlıq, demokratiya və böyük kommunizm işinin qələbəsi uğrunda mətin mübariz Sen Katayamanın əziz xatirəsini daim öz qəlblərində saxlayacaqlar.

İstinadlar

  1. SNAC — 2010.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P3430"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
  2. Brockhaus Enzyklopädie
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5019"></a>
  3. Kublin, Hyman; Asian Revolutionary: The Life of Sen Katayama, (Princeton University Press, 1964).
  4. Orduya çağırılmamaqdan ötrü Suqataro Yabuki 1878-ci ildə qonşu Kamime kəndində yaşayan və övladı olmayan kəndli İkutaro Katayamanın götürmə oğlu oldu. 1895-ci ildə Suqataro adını dəyişib Sen qoydu, o vaxtdan Sen Katayama adlandı.
  5. 1867–1868-ci illərin sona yetməmiş yapon burjua inqilabı.
  6. I Yapon-Çin müharibəsi nəzərdə tutulur.
  7. Sen Katayamanın ölümündən sonra onun bu «Xatirələr»i 1964-cü ildə yapon dilindən tərcümə edilərək, «Nauka» nəşriyyatı tərəfindən buraxılmışdır.

Ədəbiyyat

  • Отец пролетарского движения в Японии, с. 607—633 // Жизнь, отданная борьбе. Под. ред. И. В. Милованова, Л. Н. Чернова — М.: Наука, 1964.
  • Из воспоминаний С.Катаямы «Три года революции в России» // Исторический архив. № 6 2006, № 4 2007.

Mənbə

  • Mübarizəyə həsr edilmiş ömür. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı–1967, səh. 140-148.

Xarici keçidlər

katayama, 片山, dekabr, 1859, okayama, prefekturası, noyabr, 1933, moskva, yapon, kommunisti, 片山潜doğum, tarixi, dekabr, 1859, 1859, doğum, yeri, kumenan, kume, district, okayama, yaponiyavəfat, tarixi, noyabr, 1933, 1933, yaşında, vəfat, yeri, moskva, rsfsr, ssr. Sen Katayama yap 片山 潜 26 dekabr 1859 Okayama prefekturasi 5 noyabr 1933 Moskva yapon kommunisti Sen Katayamayap 片山潜Dogum tarixi 26 dekabr 1859 1859 12 26 1 Dogum yeri Kumenan d Kume district d Okayama YaponiyaVefat tarixi 5 noyabr 1933 1933 11 05 2 73 yasinda Vefat yeri Moskva RSFSR SSRIDefn yeri Kreml divari nekropoluVetendasligi YaponiyaTehsili Serq Zehmetkeslerinin Kommunist Universiteti d Yel UniversitetiFealiyyeti jurnalist insan huquqlari feali muellim sindikatci d fermer siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 1 1 Ilk addim 1 2 Yaponiya fehle ve kommunist herekatinin teskilatcisi ve rehberi 1 3 Muharibe ve fasizm eleyhine metin mubariz 1 4 Leninin sagirdi ve sadiq ardicili 1 5 Vefati 2 Istinadlar 3 Edebiyyat 4 Menbe 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteRus yapon muharibesinin qizgin cagi idi Port Arturu muhasireye almis yapon generali Noqin qosunlari qalaya hucuma rus ordusunun bas komandani Kuropatkin ise butun ordunu Lyaoyan etrafina toplayaraq qeti doyuse hazirlasirdi Ehalinin geri qalmis tebeqeleri arasinda hakim dairelerin apardigi militarist tebligat neticesinde her iki olkede cirkin milletcilik efvali ruhiyyesi yayilmisdi Ele bu vaxt 1904 cu il avqustun 14 de Amsterdamda Hollandiya II Internasionalin novbeti VI konqresi oz isine basladi Sedrlik eden giris sozunden sonra numayendelerin nezerine catdirdi ki vurusan olkelerin sosialistlerinin numayendelerinden rus Georgi Valentinovic Plexanov ve yapon Sen Katayama muavin secilmisler Bu sozlerden sonra Rusiya ve Yaponiya fehlelerinin qardasliq dostlugu elameti olaraq Plexanov ve Katayama ayaga qalxib bir birinin elini sixdilar Surekli alqislar salonu burudu Plexanov ve Katayama oz yerlerine qayitmaq isteyirdiler lakin alqislar dayanmirdi Bunu gordukde onlar yeniden bir birinin elini sixdilar ve Plexanov burada istirak edenlerin surekli alqislari altinda yapon sosialistini qucaqlayib opdu Hemin gun Sen Katayama muharibe eleyhine parlaq bir nitq soyledi Klara Setkin bu nitqi ingilis dilinden alman diline Roza Luksemburq ise fransiz diline tercume etdiler Kapitalizm qurulusunun car Rusiyasi ve imperialist Yaponiyasi hokumetlerinin cinayetkar siyasetinin qurbani olan rus ve yapon zehmetkeslerinin bir birine derin regbetini ifade eden bu nitqin mezmunu konqresin qetnamesi ucun esas goturuldu Proletar hemreyliyinin Amsterdamdaki numayisi boyuk beynelxalq regbet qazandi Hemin gunlerde Sen Katayamanin adi Avropa qezetlerinin sehifelerinden dusmurdu Sosialistlerin beynelxalq konqresde bu cur semimi gorusu haqqindaki xeber Yaponiyada boyuk ses kuye sebeb oldu Mutereqqi qezet olan Xeymin simbun Xalq qezeti hemin gunlerde bele yazirdi Eziz oxucular Nezere alin ki bu gorus boyuk bir hadise boyuk ehemiyyete malik olan bir fakt kimi uzun iller dunya sosialist herekati tarixinin sehifelerine yazilacaqdir cunki burada sadece olaraq Katayama familiyali bir nefer Plexanov familiyali basqa bir neferin elini sixmamis burada Yaponiya ve Rusiya sosialist partiyalari oz elcileri vasitesile bir birinin elini sixmisdir Bu qezet herbi doyuslerin lap ilk gunlerinden etibaren muharibeye qarsi movqe tutmusdu Hele 1904 cu il martin 13 de qezet Rusiyanin sosialist partiyasina adli bir muraciet cap etmisdi Hemin muracietde umumi dusmene qarsi mubarizede rus ve yapon proletarlarinin menafe birliyi gosterilir ve muharibe eleyhine birge mubarize aparmaga cagirilirdi Muracietde deyilirdi Biz sosialistler ucun ne irqi ne erazi ne de milli ferq yoxdur Siz ile biz yoldasiq qardasiq baciyiq Bizim sizinle muharibe etmeyimize hec bir esas yoxdur Sizin dusmeniniz yapon xalqi deyil bizim militarizm burjua vetenperverliyidir Bizim dusmenimiz ise rus xalqi deyil sizin millitarizm ve burjua vetenperverliyidir 1904 cu ilde 1 May beynelxalq proletar hemreyliyi gunu RSDFP nin Iskra qezetinde hemin muraciete cavab mektubu derc olunmusdu Iskra yazirdi Bu muraciet tarixi ehemiyyeti olan bir seneddir Bir halda ki rus sosial demokratlari muharibe vaxti ozlerinin ne kimi cetinlikleri aradan qaldirdiqlarini yaxsi bilirler onda onlar yadda saxlamalidirlar ki oz olkesinin milli oyanmasi belke de en yuksek dereceye catdigi bir anda bize numayis terzile el veren yapon yoldaslarin veziyyeti daha agirdir Iki olkenin sovinizminde onlarin sesi en yaxsi alemin eks sedasi kimi seslenir bu alem ise suurlu proletariatin hele yalniz zehnindedir amma sabahki gun gercekliye cevrilecekdir Iskra nin cavab mektubunu Xeymin simbun butunlukle cap elemisdi Belelikle altmisdan cox il bundan evvel Rusiya proletariati ile Yaponiya proletariati arasinda hec kimin hec bir vaxt qira bilmeyeceyi beynelmilel elaqe yaranib genislendi iki qonsu olke zehmetkeslerinin qardasliq ve emekdasliginin sanli eneneleri yarandi ve inkisaf etdi 3 Ilk addim Redakte 1859 cu il dekabrin 3 de Yaponiyanin en boyuk adasi olan Xonsyunun Okayama prefekturasinin Kumetyo qezasindaki Yuqe qesebesinin indiki hissesi cenubundaki Mimasaka eyaletinin Xadeqi dag kendinde yasayan Kunixey Kayoun ikinci oglu oldu ona Suqataro adi qoydular Yaponiyada olan adete gore kicik ogula atadan miras catmir o zaman Suqataronun anasinin ailesinde oglan usagi olmadigi ucun ailenin familiyasini dasiyacaq adam yox idi Ona gore ana ozunun Yabuki qizliq familiyasini Suqataroya vermek istedi 4 Oglan dord yasina catanda dogma atasi rahibliye getdi Suqataro Yabukinin terbiyesi ile cox agilli bir adam olan oz vezifesini yaxsi bilen edaletli ulu babasi Kitidzaemon mesgul oldu Kitidzaemon altmis ilden artiq kendxudaliq etmis kendlilerin menafeyini cesaretle qorumus ve bununla da onlarin regbetini qazanmisdi Onun usaga boyuk tesiri olmusdur Suqataronun usaqligi Tokuqavanin feodal usulu seraitinde kecmisdi Usaq lap kicik yaslarindan heyatda hokm suren edaletsizliyi qeddarligi ve zulmu oz gozu ile gormusdu Onun gozu qarsisinda 1868 1869 cu ve 1873 cu illerde yerli hakimiyyet orqanlarinin toycu ve xeyanetinden cana doymus hemkendlilerinin ve qonsu kendlilerin usyani bas vermisdi 1873 cu ilin kendli herekatinda Suqataronun boyuk qardasi ve emisi de istirak edirdi Qardasi bir ile yaxin hebsxanada qaldi Butun bu hadiseler usagin hafizesine hekk oldu ve onun suurunun formalasmasina tesir eledi Suqataro enenevi sxolastik qayda uzre yeddi yasindan oxumaga baslamisdi Yerli sintoist mebedlerin kesisleri qedim kitablardan ona xettatliq ve oxumaq oyredirdiler Basa dusmediyi metnleri ezberlemek usagin zehlesini tokmusdu ona gore oxumagi davam etdire bilmedi O bir nece ilden sonra yaxinliqda acilmis qabaqcil qayda ile ders kecilen yeni ibtidai mektebe daxil oldu Orada fenler heyatla elaqedar oldugu ucun usagi cox maraqlandirir O burada ozune yoldaslar tapir Bu zaman Suqataronun qardasi hokumet eleyhine cixislarda istirak etdiyi ucun hebs olunur anasi komeksiz yalqiz qalir Cemi yuz gune qeder oxumagina baxmayaraq Suqataro mektebi buraxmali olur Lakin mektebde oyanmis oxumaq hevesi tukenmedi Seherden axsamadek kend isleri ile mesgul olan yeniyetme qeti bir inadla musteqil mutalie ile ele muveffeqiyyet qazandi ki neticede onu 1877 ci ilin payizinda Yuqe qesebesi ibtidai mektebinin muellimi ozune komekci goturdu ve birinci sinfin sagirdleri ile mesgul olmagi ona tapsirdi Bir ilden sonra genc ilk defe oz kendinden kenara cixaraq basqa mektebde islemeye getdi Bu musteqil heyatin baslangici oldu Suqataro elde etdiyi biliyin cox az oldugunu basa duserek muntezem tehsil almagi qarsisina bir meqsed qoydu 1880 ci ilde o Okayama seherinin muellimlik seminariyasina daxil olur Suqataro burada ilk defe olaraq kollektiv cixisda iasenin pis olduguna qarsi etirazlarini bildiren telebelerin tetilinde istirak edir Seminariyada bir il oxuduqdan sonra genc Katayama is axtarmaq ve bilikler oyrenmek ucun Tokioya getmeyi qet edir Bu cetin vaxt idi Evvelce o Sekibunsya metbeesinde yardimci fehle olur sonra ise murettib ixtisasina yiyelenir Tez tez isini deyismeli olur Uc il doyunca corek yemeden gunde 10 saat isleyerek ayda iki gun istirahet etmesine baxmayaraq o yenilmez bir tekidle axsamlar ve geceler kitab ve defterle ellesir oxuyur yazir muxtelif elmleri oyrenir Sen Katayama mehz bu zaman movcud qurulusu deyismek ugrunda yapon xalqinin xos geleceyi ugrunda mubarize aparmaq luzumunu derk etmeye basladi Onu bu ise muellimi R Okanin tarixe dair eserlerinden tercumeyi hallarina beled oldugu 1868 ci il Meydzi 5 inqilabinin gorkemli xadimlerinin suretleri ruhlandirirdi Sonralar Sen Katayama Kecilen yol memuarinda yazmisdi Movcud qayda qanunlara qarsi mende daxilen etiraz hissi oyandi Inqilab dovrunun xadimleri Tokuqavin istibdadindan hiddetlendikleri kimi men de hokumetin tecavuzkarligindan hiddetlenmisdim Bundan elave men inqilabi fealiyyet hesretine dusdum Inqilab dovrunde gosterilen sucaetler meni ruhlandirirdi onun xadimlerini men fedakar ve qehreman hesab edirdim buna gore de onlari teqdis edir ve suretlerini tesevvurumde daha artiq canlandiraraq hakim burokrat guruhla muqayise edirdim Katayama ali tehsil almaq arzusu ile hem de mubarizeye yaxsi hazirlasmaq ucun 1884 cu ilin noyabrinda Birlesmis Statlara gedir elbette bu zaman onun demek olar bir qara qepiyi de yox idi Katayama okeanin o terefinde on iki ilden artiq vaxt kecirir Burada daha ne isler gormur paltaryuyan supurkeci gemi yuyan muzdur aspaz ve murettib olur Bu rengli muhacir her seye issizliye acliga heyasiz irqcilerin tehqirine meruz qalir Kapitalist istismarinin ve irqi ayriseckiliyin butun ezab ve eziyyetini cekmis Katayama butun omru boyu zencilerin ve Birlesmis Statlarin emek adamlarinin menafeyini mudafie etmis ve onlarin dostu olmusdur Katayamanin polad iradesi butun bu cetinlikleri aradan qaldirmisdi 1892 ci ilde o Qrinel kollecini bitirib evvelce bakalavr sonra ise incesenet magistri rutbesi alir Bu illerde o ictimai meselelerle zehmetkeslerin veziyyetini yaxsilasdirmaq ucun mubarize yollari axtarmaqla ciddi mesgul olmaga baslayir 1894 cu ilin yazinda Katayama bir deste telebe ile Ingiltereye uc ayliq sefere cixir bu olkenin fehle herekati ile tanis olur onun gorkemli rehberlerinden Tom Mannla Con Bernsle Keyr Hardi ile gorusur ABS a qayidaraq Katayama tehsilini artirmaq ucun yeniden her cur isde islemekden cekinmir 1895 ci ilde Katayama Iyel universitetini de bitirmeye muveffeq olur Katayamanin dediyine gore o burada ancaq ictimai meselelerle mesgul olmusdur Nehayet 1896 ci ilde Sen Katayama Yaponiyaya qayidir Yaponiya fehle ve kommunist herekatinin teskilatcisi ve rehberi Redakte Bu dovr Yaponiya senayesinin cosqun inkisaf dovru idi Muzdla isleyenlerin sayi suretle artir muasir proletariat tesekkul tapirdi Ilk fehle teskilatlari meydana gelir yapon proletarlari oz huququ ugrunda her seyden evvel emek seraitinin yungullesdirilmesi ugrunda mutesekkil mubarizeye qalxmaga baslayirdi Eger 1882 ci ilde elan edilmis Emek uzerinde nezaret qanunu hesaba alinmazsa bu iller Yaponiyada emek qanunlari yox idi Hemin qanun ise is gununun qisa fasile ile seherden ta qaranliq dusenedek davam etmesini nezerde tutur tekce yeni il bayrami gununu ve muessisenin yaradildigi gunu is gunu hesab etmirdi Bu qanuna esasen sahibkarlar oz mulahizesine gore hetta hemin is gununu uzada da bilerdiler Yapon fehleleri olduqca az emek haqqi alir ve hec bir siyasi huquqlara malik deyildiler Agir heyat seraiti amansiz istismar ve huquqsuzluq fehlelerin daim hiddet ve etirazina sebeb olurdu Yapon proletarlarinin 70 80 ci illerdeki kortebii cixislari gosterirdi ki onlarin yenice meydana cixmis teskilatcilarinin siyasi gorusleri hele cox dolasiqdir Sen Katayama butun oz heyatini Yaponiya fehle sinfinin azadligi isine hesr etmek arzusunda idi lakin ona seraitden bas cixarmaq ve duzgun mubarize yolu secmek ucun bir qeder vaxt teleb olunurdu Sen Katayama veteninde ozunun ictimai siyasi fealiyyetine sosiologiyaya ve muxtelif olkelerin fehlelerinin huquqlari ugrundaki mubarizelerine dair cap etdirdiyi bir nece meqale ile basladi Sonralar o ilahiyyat doktoru Qrinin komeyi ile 1897 ci ilde Tokionun Kand kucesinde Kinqsli Kan Kinqsli Evi adi ile bir maarif idaresi acir Qrinin fikrince bu idare xristian xeyriyyecilik xarakteri dasimali idi O zaman hele bezi xulyalari aradan qaldirmayan Katayama bu idare ile emekdasliq edirdi Lakin Katayama tez bir zamanda basa dusdu ki zehmetkeslerin veziyyetini bu metodla yungullesdirmek mumkun deyildir O oz gorusleri ile Qrinden uzaqlasdi ve daha Qrin Kinqsli Kan a komek etmedi Sonralar Katayama yazmisdi Agir heyat mektebi kecdiyimden qepik qurusla oxudugumdan meni fehle meselesi sarsilmaz bir etiqadla ozune cezb etdi ve sonra butunlukle fehle herekatina qosuldum bu menim heyati isim oldu Kinqsli Kan isinin mezmunu deyisilmeye basladi Orada ictimai meselelere dair muhazireler oxunur sonralar ise zehmetkesler ucun axsam mektebi ve ingilis dilini oyrenen axsam kurslari acilir gencler klubu teskil edilir siyasi meruzeler oxumaqla fehle bayramlari kecirilir hetta fehle qadinlarin usaqlari ucun bagca da acilir Kinqsli Kan in butun bu coxcehetli fealiyyetine Katayama rehberlik edir Katayama seherin yaxinligindaki muessiselerde herbi deniz donanmasina xidmet eden Koisikavo artilleriya zavodunda Akabane cebbexanasinda ve zavodlarinda isleyen fehleler arasinda maarif meselesine xususi diqqet verirdi Yapon Cin muharibesinden sonra 6 90 ci illerin sonu sanayenin cosqun yukselisi ile elametdardir En zeruri erzaq mehsullari qiymetinin durmadan artmasi yapon fehlesnnin veziyyetini daha da agirlasdirdi Eyni zamanda proletariatin siyasi suuru artdi olkede ilk etiraz mitivqleri kecirildi Kinqsli Kan in rehberi olmaq etibari ile Sen Katayama xatirlayir ki men hele resmi qulluq sahibi deyildim mueyyen vezifem natiqlik istedadim yox idi fehle meselesini bilen adam hesab olunmurdum buna baxmayaraq harada fehle meselesine yaxud ictimai problemlere dair bir yigincaq ve ya mitinq olanda meni oraya cagirib danismagimi xahis edirdiler Belelikle men fehleler arasinda tedricle meshurlasdim ve fehle meselesi uzre mutexessis hesab olundum 1897 1898 ci illerde tetil herekati Yaponiyani burumusdu Zehmetkesler tesekkule hemkarlar ittifaqlari yaratmaga basladilar Sen Katayama 1898 ci ilin iyulunda Fusataro Takano Xannosuke Savada ve basqalari ile birlikde Hemkarlar ittifatlari teskilatina yardim cemiyyeti Rodo kumiay kiseydomeykay yaratdilar Cemiyyet asagidaki vezifeleri qarsisina qoymusdu fehle hemkarlar ittifaqlari ve kooperativleri teskil etmek fehleler arasinda hemreylik ve birlik yaratmaga nail olmaq zehmetkeslerin huquqlarini qorumaq ve genislendirmek Katayama ve onun yoldaslari olkenin bir cox senaye merkezlerine gederek fehleleri birlesmeye cagirir ve xeyli muveffeqiyyet qazanirlar 1897 ci il dekabrin 1 de Metalcilar Ittifaqi Tekko kumiay tesis olunur tezlikle onun uzvlerinin sayi min nefere catir Hemin gun boyuk mitinq numayis kecirilr Metalcilar ittifaqinin ve Hemkarlar ittifaqlari teskilatina yardim cemiyyeti nin orqani olan Rodo sekay Fehle dunyasi qezetinin birinci nomresi capdan cixir Yaponiyada ilk defe cap olunan fehle qezetinin redaktoru Sen Katayama olur Bu qezetin ehemiyyeti Yaponiyanin serhedlerinden kenara cixir Onun her nomresinde ingilis dilinde xususi sobesi olmusdur Bele ki xaric ucun Rodo sekay Yaponiya fehle herekatindan melumat veren qiymetli bir menbe olmusdu Evveller de xalqin azadligi ve demokratik huquqlari ugrunda sol burjua liberal herekatinin bezi xadimleri xalq kutlelerini teskil etmeye cehd gostermisler Lakin fehle sinfinin rehberliyi altinda zehmetkeslerin teskilatlarini yaratmaq ugrunda ilk defe Sen Katayama cyixis etmisdir Hemin illerde Katayama ictimai meselelere dair edebiyyati ciddi suretde oyrenmeyi davam etdirirdi O 1898 ci ilde sosializm teliminin yegane dogru telim oldugu eqidesine geldikden sonra Sosializmn oyrenen cemiyyet in Syakaysyuqi kenkyukay teskilatcilarindan biri olmusdur dogrudur bu cemiyyetin meqsedi yalniz sosialist ideyalarini oyrenmekle mehdudlasmisdi Katayama hemin illerde tred yunionizmle qeti elaqesini kesib sosializm movqeyine kecdi 1899 cu ilin iyulunda Katayama Tokionun Kanda rayonunda fehlelerin yigincaginda Saziscilik ve sosializm movzusuna dair cixisinda o zaman Yaponiya fehle herekatinda meydana gelen islhatciliq cereyanini tenqid etdi Onun bu nitqi Rodo sekay qezetinin 46 ci nomresinde derc olundu ve olkenin fehle herekati rehberlerine boyuk tesir bagisladi 1900 cu ilde Sosialist ittifaqi Syakaysyuqikyokay yaradildi bu ittifaq islahatcilardan ve burjua liberallarindan ayrilmaq yolunda ireliye dogru qeti addim atdi Ittifaqin fealiyyetinde Katayama feal rol oynadi Sosialist ittifaqi coxlu fehle yigincaqlarini ve mitinqlerini kecirdi Yaponiyada sosializm ideyasinin tebligine ve sosial demokrat partiyasinin yaranmasina hazirliga xeyli komek etdi Sen Katayamanin rehberlik stdiyi fehle qezeti Rodo sekay sosializm ideyalarini muntezem suretde teblig etmeye basladi Bele ki 1900 cu ilin bir may nomresinde Ictimai islahatlar ve inqilab adli meqale derc olundu 1901 ci ilin martinda mutereqqi jurnal Rikuqo dzaesi Kainat Sen Katayamanin Kapital ve onun muellifi K Marks adli meqalesini derc etdi Katayama ele o zaman Menim sosializmim adli kitabcasini buraxdi o burada emekle kapital arasinda qeti toqqusmanin labudluyunu evvelceden soyledi ve Yaponiyada sosial demokrat partiyasi yaratmaq luzumunu qeyd etdi Olkede umumi secki huququ ugrunda genis herekat baslanmisdi 1890 ci ilde Yaponiya parlamentine kecirilen ilk seckilerde senz ve basqa mehdudiyyetler uzunden secicilerin sayi olke ehalisinin bir faizinden cox olmadi Katayama da bu herekatda feal istirak etdi ve 1899 cu ilde umumi secki huququ ugrunda mubarize ittifaqinin Futsu senkyo kisey domeykay katibi secildi Belelikle feodal kendinden cixaraq proletariatin siralarina qosulmus kapitalizm istismarinin ve irqciliyin butun agirligini oz uzerinde sinayaraq uzun ideoloji axtarislar yolu kecmis bir kendli oglu kecen esrin sonunda Yaponiya fehle herekatinin gorkemli rehberlerinden ve sosializm ideyasinin tebligatcilarindan biri oldu Onun semereli fealiyyeti beynelxalq alemde etiraf edildi 1900 cu ilde II Internasionalin Paris konqrosinin qerari ile Sen Katayama qiyabi olaraq Sosialist Internasionali Icraiyye Komitesi Burosunun uzvu secildi 1901 ci ilin mayinda Sen Katayama ilk defe Yaponiya Sosial demokrat partiyasi Syakay Minsyuto yaratmaq tesebbusunde istirak etdi Partiya proqraminin cox mulayim olmasina qanun cercivesinde mubarize baxmayaraq yaradildigindan iki saat sonra hokumet orqanlari terefinden qadagan edildi 1903 1904 cu illerde Sen Katayama o zaman Yaponiyada mutereqqi ictimai fikirlerin uzlasdigi kecmis Xeymin simbun qezetinde emekdasliq edirdi Yapon imperializminin car Rusiyasi ile muharibe hazirladigi illerde Sen Katayama oz yoldaslari ile olkeni gezerek her yerde subut edir inandirirdi ki yapon xllqina muharibe lazim deyil bu onu yalniz yeni musibete salacaq daginti ve yeni qurbanlara sebeb olacaqdir Sen Katayama rus yapon muharibesi eleyhine bu cur cesaretle cixis etdiyi II Internasionalin Amsterdam konqresinden qayitdiqdan sonra muharibe eleyhine fealiyyetini daha da artirdi Rus yapon muharibesi yapon zehmetkeslerinin veziyyetini o qeder pislesdirdi ki bir nece yerde aciq cixislar baslandi Burada subhesiz 1905 ci il rus inqilabinin tesiri de hiss olunurdu Sinfi mubarizenin olduqca keskinlesmesi Yaponiya sosialistleri siralarinda olan ayrilmani guclendirdi bununla da zehmetkesler partiyasi yaratmagin qeti luzumu meydana cixdi 1906 ci ilin fevralinda Sen Katayamanin istiraki ile Yaponiya Sosialist partiyasi Nippon Syakayto yaradildi Partiya aciq is aparmaq imkanlarini saxlamaq meqsedile bir hissesi 1901 ci ilde qadagan edilmis Sosialist Demokrat partiyasinin proqramindan goturulen cox mulayim bir praqram elan etdi Katayama yeni partiyanin MIK uzvu secildi 1907 ci ilin iyunundan 1911 ci ilin avqustunadek Sen Katayama muntezem olaraq sehifelerinde sooializm ideyalarini yayan heftelik Syakay simbun qezetini redakte edirdi Zehmetkeslerin amansiz suretde istismar olunub ezilmesinden konkret faktlar getirerek qezet fehlelerin sinfi suurunu oyadir cemiyyeti yeniden qurmaqdan otru mubarize etmek ucun hemkarlar ittifaqlarinda ve siyasi partiyalarda birlesmek luzumunu subut edirdi 1907 ci ilin iyunundan 1908 ci ilin iyununadek tekce birce il erzinde qezetin 45 nomresinde Sen Katayamanin imzasi ile 21 meqale derc olundu Bu vaxt erzinde qezetin redaksiyasi Tokioda zehmetkesle rucun 78 yigincaq kecirdi onun emekdaslari ise eyaletlere 150 defeden cox sefer etdiler bu seferlerin muntezem istirakcisi olan Sei Katayama bir qayda olaraq dolgun meruzelerle cixis edirdi Sen Katayama o zaman Yaponiya fehle herekatinda guclenmekde olan islahatci ve anarxo sindikalist cerayanin sosialist herekati ucun nece tehlukeli oldugunu aydin tesevvur edirdi O xususile gorkemli publisist olan Dendziro Kotokunun eleyhine qeti cixis edirdi Dendziro Kotoku zehmetkesler arasinda siyasi ve teskilatciliq isine ehemiyyet vermir onlarin gundelik menafeyi ugrunda apardiqlari mubarizenin vacib oldugunu basa dusmur Kapitalistler sinfini mehv etmek ucun musteqim hereket derhal umumi tetil kecirmek parlament seckilerinde istirakdan imtina etmek kimi avanturist suarlar ireli sururdu Fehle ve sosialist herekati yukselisinden qorxuya dusen yapon irticasi hucuma kecdi 1910 cu ilde polis imperatora gizli sui qesd hazirlanmasi haqqinda uydurma bir is duzeltdi Bu ise gore mehkum olunmus on iki nefer o cumleden Dendziro Kotoku ve onun yazici arvadi Suniko Abe 1911 ci il yanvarin 24 de edam olundu Fehle teskilatlari aramsiz suretde teqib olunmaga baslandi Yapon sosialistlerinin qalan yegane orqani Syakay simbun ayda yalniz birce defe cixmaga mecbur oldu Buna baxmayaraq qezetde Sen Katayamanin evvelki kimi yene de elmi sosializmin problemleri haqqinda meqaleleri buraxilirdi 1911 ci ilde Syakay simbun qezetinin redaktoru olmaq etibari ile Dendziro Kotokunun olumunden sonra onun Isani danmaq eseri haqqinda boyuk rey cap etdiyi ucun Sen Ka tayamani cinayet mesuliyyetine celb edirler Terror ve ceza tedbirleri merd mubarizi qorxutmadi 1911 ci ilin sonunda Sen Katayama yeni ilden emek haqqinin artirilmasini teleb eden tramvay surenlerin tetilini teskil etdi 1912 ci il yanvarin 1 de Tokioda bir tramvay vaqonu da yola cixmadi Amansiz irtica dovrunde imperialist Yaponnyasinda alti minedek adamin istiraki ile baslanan bu tetil bir nece gun davam etdi Paytaxt polisi qezeblenib ozunden cixdi Tetilin butun rehberleri derhal hebs olunub mehkemeye verildi Prokuror hiddetle Sen Katayamanin ustune duserek ona en agir ceza verilmesini teleb edirdi cunki o guya qoyun derisi geymis peleng kimi tehlukelidir Tokio tramvaycilarinin tetili haqqinda butun Yaponiyada genis fikir soylendi onun baresinde xaricde yazdilar Mehz ele buna gore de onun rehberleri haqqinda cixarilan hokm amansiz oldu Mehkeme Sen Katayamani ve onun 60 yoldasini uzunmuddetli hebs cezasina mehkum etdi Sen Katayama Tokio hebsxanasinin Itaqaya siyasi mehbuslari ucun olan biradamliq kamerinde cox agir seraitde doqquz aya yaxin qaldi Katayama sonralar xatirlayirdi Hebsxanada men cox agir kederli deqiqeler kecirmeli oldum Geceden xeyli kecmis nezaretciler bir mehbusu isgence kamerine dartib aparir orada onu bambuq agaci ile yaxud qirmancla doyurduler Doyulen ise qisqirirdi O evvel cox berk qisqirirdi getdikce sesi yavasiyirdi axirda ise yalniz anlasilmaz bir ses gelirdi Bele seraitde Katayama oz uzerinde ciddi suretde calisaraq siyasi tehsilini artirirdi O burada Marksin Kapital ini derinden oyrenmis ve ozunun tercumeyi halini yazmis sonralar 1930 1931 ci illerde onu yeniden isleyib tamamlamisdir 7 Habsxanadan cixdiqdan sonra Katayama siyasi ve edebi fealiyyet gostermek imkanindan mehrum olmusdu Katayama o dovr haqqinda bele yazirdi Menimle en tehlukeli bir adam kimi reftar edirdiler Meni her addimbasi ele teqib edirdiler ki fehle herekatinda qetiyyen istirak ede bilmirdim Her deqiqe yeni bir ceza hebs ve hetta hebsxanada gizli qetl gozlemek olardi 1914 cu ilde Sen Katayama Yaponiyani yeniden terk edib xarice getmeye mecbur oldu Katayama oz olkesi xaricinde olmasina baxmayaraq Yaponiya sosialist ve fehle herekati ile six elaqe saxlayirdi O Birlesmis Statlarda olan yaponlar arasinda boyuk is aparmis yapon sosialist qrupu teskil etmis yapon ve ingilis dilinde Xeymin adli qezet buraxmisdir ki bu da 1919 cu ilin ortalarinadek Nyu Yorkda cap olunmusdur Sen Katayama Birlesmis Statlarda rus muhacirleri RSDFP uzvleri V Volodarski A M Kollantay L K Martens ve basqalari ile six elaqe yaratmisdi Katayama Simmervald ve Kintal konfranslari haqqinda onlardan xeber tutmusdu Bu konfranslarin qerarlarinin tesiri altinda Katayama oz qezetinde muharibe eleyhine genis tebligat aparmis eyni zamanda ABS in sol sosialist herekatinda istirak etmisdir Kommunist Internasionali yaradildiqdan sonra Sen Katayama onun isine feal suretde qosuldu ABS da ve Latin Amerikasinda bir sira mesul tapsiriqlar yerine yetirdi O xususen Birlesmis Statlarda Msksikada ve Kanadada kommunist partiyasi yaranmasina yaxindan komek etdi Kommunist Internasionali Icraiyye Komitesinin Reyaset heyeti Sen Katayama hapqinda verdiyi nekroloqda bele yazmisdi Monarxist quldurlar destesinin mulkedar ve kapitalistlerin qondarma milli menafe bayragi altinda daim zehmetkesler hesabina varlandiqlari bir olkenin oglu Sen Katayama hemise proletar beynelmilelciliyi ugrunda carpisan namuslu ve fedakar mubariz olmusdur Tale onu hansi saheye atirdisa o calisdigi her yerde kapitala qeti nifretini proletarlarin beynelmilel birliyini kutlelere teblig edirdi Sen Katayama Boyuk Oktyabr inqilabini sevincle qarsiladi Onun Xeymin qezeti derhal rus inqilabina terefdar cixdi sonra ise sovet Uzaq Serqinde xarici herbi mudaxileni qetiyyetle pisledi Katayama Oktyabr inqilabinin beynelxalq ehemiyyeti haqqinda dogru fikrin yayilmasinda boyuk is gordu Boyuk Oktyabrin tecrubesini derinden oyrenib yaymaq ucun Katayama V I Leninin Dovlet ve inqilab eserini ingilis dilinden yapon diline tercume etdi Sen Katayama 1921 ci il dekabrin 14 de Sovet Rusiyasina geldi Burada onun cosqun fealiyyeti genis vuset aldi Dekabrin 19 da o artiq Kominternin numayendelerinden biri kimi RK b P nin XI Umumrusiya konfransini tebrik etdi Bir az sonra 1922 ci ilin yanvarinda o Uzaq Serq kommunist ve inqilabi teskilatlarinin I qurultayinin xitabet kursusunde gorundu Onun meruzesi Yaponiyanin siyasi iqtisadi veziyyetine ve bu olkenin fehle herekatinin inkisafina hesr olunmusdu Katayama dedi ki Oktyabr inqilabi Yaponiyaya boyuk tesir gostermisdir onun bilavasite tesiri neticesinde 1918 ci ilin avqust sentyabr aylarinda Yaponiya fehlelerinin kendli ve seher yoxsullarinin duyu usyani deyilen kutlevi tetili baslanmis ve bu tetillerde texminen 10 milyona yaxin adam istirak etmisdir Katayama oz meruzesinde qeyd etdi ki numayendelerin temsil etdiyi Koreya Monqolustan Yava ve Yaponiyanin proletarlari basa dusurler ki onlarin yeni imperialist muharibesinde bir birini qirmasi cox boyuk bir sehv olardi Sen Katayama sovet Uzaq Serqinde mudaxilede istirak eden yapon soldatlari arasinda muharibe eleyhine tebligat aparmaga boyuk ehemiyyet verirdi Bu tebligat yapon sosialistlerinin komeyi sayesinde yaxsi netice verdi Beleki 1920 ci ilin evvelinde Pervaya Recka rayonunda Vladivostokun yaxinliginda butov bir yapon rotasi komandirlerinin emrini yerine yetirmekden imtina etdi Soldatlar poqonlarini qoparib qirmizi bant bagladilar Rotanin soldatlarini zirehli Mikasa gemisinde denize cixarib gullelediler Basqa yerlerde de yapon soldatlari defelerle Qizil Ordu terefine kecmisdiler 1922 ci ilin may iyun aylarinda Katayama Sibire sefere cixdi bir hefteye qeder Citada qalib bir neca vereqe yazdi bunlar yapon soldatlarini Yaponiyaya qayitmaga Sovet Rusiyasi fehle ve kendlilerine qarsi vurusmaqdan imtina etmeye cagirirdi Bu aydin ve anlasiqli vereqeler yapon qosunlari arasinda boyuk tesir bagisladi ve subhesiz onlarin mudaxileye qarsi naraziligini daha da guclendirdi Boyuk Oktyabr inqalabi Yaponiyada fehle herekatinin inkisafina guclu tekan verdi Bir nece kommunist qrupu meydana geldi bunlardan 1922 ci il iyulun 15 de Tokioda gizli tesisedici qurultayda Yaponiya Kommunist Partiyasi yaradildi Sen Katayama YKP nin yaradicilarindan ve taninmis rehberlerinden biri idi O omrunun sonunadek Kominternin Icraiyye Komitesine YKP ni temsil etmisdir Oz veteninden uzaqda olmasina baxmayaraq Sen Katayama onun menafeyi ve mubarizesi ile yasayir qezet ve jurnallarini oyrenir Yaponiyadan alinan mektublari diqqetle oxuyur oradan gelen yoldaslarla uzun muddet sohbet edirdi Katayama Serq zehmetkesleri Kommunist Universitetinin yapon sobesinde oxuyan telebeler arasinda boyuk terbiye isi aparir ABS ve basqa olkelerde yasayan yaponlarla elaqe yaradirdi YKP nin gizli orqani olan Sekki Qirmizi bayraq qezeti muntezem olaraq Sen Katayamanin meqale ve mektublarini cap edirdi O 1932 ci ilin avqustunda qezetde cap olunmus son mektublarinin birinde budur bele yazirdi Men mehkum ve nesibsiz Yaponiyani bir gun bele unutmuram Men sizin mubarizenizi butun gucunu mulkedar ve kapitalistleri yixib Sovet Yaponiyasi qurmaga serf eden proletariatin yegane partiyasi olan Kommunist partiyasinin rehberliyi altinda apardigimiz mubarizeni hec vaxt unutmuram Kominternde isleyerken Sen Katayama beynelxalq fehle ve kommunist herekati tecrubesini inqilabi eneneleri ve yapon proletariatinin mubarize derslerini derinden oyrenir ve Yaponiya Kommunist Partiyasini mohkemletmekde bu tecrubeden istifade edirdi O Yaponiya Kommunist Partiyasinin heyata kecirdiyi vezifeleri beynelxalq kommunist herekatinin umumi meseleleri ile elaqelendirmeyi bacarirdi Katayama YKP nin fealiyyetini daim marksizm leninizm yoluna yoneldir partnyanin siralarinda olan sag ve sol opportunistleri qeti suretde ifsa edir Yaponiya zehmetkeslerinin beynelmilelcilik elaqelerini genislendirirdi YKP ile Sov IKP arasinda dostluq ve qardasliq emekdasligini mohkemlendirirdi Kominternin Yaponiyaya aid butun en vacib senedleri onun bilavasite istiraki ile hazirlanirdi Sekki qezetinin onu Yaponiya fehle ve sosialist herekatinin atasi adlandirmaga tam haqqi var idi Muharibe ve fasizm eleyhine metin mubariz Redakte Sen Katayama 1922 ci ilin noyabrinda Kominternin Icraiyye Komitesine sonra ise KIIK Reyaset heyetine uzv secildi O bu vezifede omrunun sonuna qeder calisdi Eyni zamanda o hemkarlar Ittifaqlari Internasionalinda ve IBYT da boyuk isler aparirdi Muslemlekeciliye qarsi mubarizenin ilk siralarinda olarken o Asiya xalqlarinin milli ve ictimai azadliq mubarizesine xususi diqqet verirdi O hele 1921 ci ilde Yaponiya ve gelecek ictimai inqilab meqalesinde uzaqgorenlikle yazirdi Yapon imperializminin iflasi neinki koreyalilarin ve cinlilerin hetta yapon proletariatinin da xeyrine olacaqdir Britaniya malikanelerinde imperializmin legvi ise daha cox xalq kutlesinin ve irqlerin xeyrinedir Meksikalilarin zencilerin Kuba Qaiti San Dominqo Filippin ve Merkezi Amerika ehalisinin azadligi ve heyati Amerikada imperializmin iflasindan asilidir 1924 cu il iyunun 25 de Sen Katayama Kominternin V konqresindeki cixisinda imperializme qarsi mubarizede metropoliya ile mustemleke ve asili olkelerin proletarlarinin vahid cebhesini yaratmaq luzumunu qeyd etdi 1928 ci ilde Sen Katayama Kominternin VI konqresinde Cin inqilabi mustemleke meselesi ve Birlesmis Statlarda zencilerin veziyyeti haqqinda cixis etdi Imperialist muharibesi militarizm ve fasizm eleyhine barismaz mubarize Sei Katayamanin butun heyati boyu qirmizi tellerle kecir Onun 1904 1905 ci illerde ve birinci dunya muharibesi dovrunde muharibe eleyhine nece feal tebligat apardigini yuxarida qeyd etmisik 1927 ci ilde Sen Katayama milli istiqlaliyyet ugrunda mubarize ucun Beynelxalq Antiimperialist cemiyyetin yaradicilarindan biri oldu bu cemiyyetin Brussel konqresinin isinde feal istirak etdi Oz xarakteri ve terkibine gore Brussel konqresi bir nov yegane konqres idi Bu konqresde demek olar dunyanin butun milletlerinin siyasi ve dini cereyanlarin ve en muxtelif peselerin numayendeleri istirak edirdiler Konqresin istirakcilarini umumi meqsed muharibe eleyhine mubarize meqsedi birlesdirirdi Muxtelif olkelerden meruzeler dinlenildi bu meruzelerin her birinde mustemleke ehalisinin xususen zencilerin amansiz istismarindan ve sixisdirilmasindan behs olunurdu Katayama fasizm ve militarizm eleyhine yorulmaq bilmeden ehtirasla mubarize aparirdi O Mancuriyani isgal etdikden sonra Cinin diger rayonlarini qesb etmeye can atan ve Sovet Ittifaqi uzerine hucuma hazirlasan yapon herbcilerini butun dunya qarsisinda cesaretle ifsa edirdi Sen Katayama 1932 ci ilde Amsterdamda muharibe eleyhine kecirilen Beynelxalq konqresde demisdi Biz imperialist muharibesine inqilabi muharibe elan etmeli Sovet Ittifaqini mutesekkil suretde mudafieye ve qorumaga butun fehle ve kendlileri cagirmaliyiq Sozumun sonunda raziliqla bildirmek isteyirem ki men 28 il bundan evvel burada Amsterdamda verdiyim tenteneli andi yerine yetirmisem Men proletariatin beynelxalq hemreyliyi ugrunda mubarize edeceyime and icmisdim o vaxtdan beri men yapon kommunistleri ve inqilabci fehlelerle birlikde Yaponiya imperialistlerine qarsi mubarize aparmisam Indi yapon imperializmine qarsi mubarize aparmaga ve dunya proletariatinin veteni olan Sovet Ittifaqini mudafie etmeye men yeni and icirem Men bu konqresin tribunasindan butun dunya proletarlarini bele hereket etmeye cagiriram Biz Sovet Ittifaqini mudafie etmek ucun butun dunyanin inqilabci proletariatini guclu bir deste halinda birlesdirmeliyik Sen Katayamanin Amsterdamda muharibe eleyhine konqresde alovlu nitqi onun Parisde ve Avropanin diger seherlerinde muharibe eleyhine kecirilen mitinqlerdeki cixislari beynelxalq mutereqqi ictimaiyyete boyuk tesir bagisladi 1933 cu ilde Sen Katayama Anri Barbuse ve Romen Rollana muraciet ederek fasizm ve irtica eleyhine butun olkelerde genis kampaniya kecirmeye cagirdi O bu mubarizeni son nefesinedek davam etdirdi Onun olumunden evvelki sozleri bele idi Onlar cox hiyleger ve cirkin usullara el atirlar Biz fasizme qarsi xain ve satqinlara qarsi mubarize etmeliyik Leninin sagirdi ve sadiq ardicili Redakte V I Leninin eserlerini oyrenmesi ve dunya proletariatinin rehberi ile sexsen gorusu Sen Katayamanin butun heyatina ve fealiyyetine boyuk tesir gosterdi 1922 ci ilin evvellerinde Uzaq Serq xalqlarinin kommunist ve inqilabi teskilatlarinin I qurultayinda Leninle gorusu haqqinda Sen Katayama bele demisdi Yoldas Lenin her olkenin inqilabi fehle herekatinin spesifik cehetlerini ve Uzaq Serqde fehle herekatinin umumi meselelerini muzakire ederken bizim her birimizle ayrica sohbet etdi O bizi konqresde temsil olunan olkelerin inqilabi quvvelerini birlesdirmeye cagirdi Lenin sexsen mene dedi ki Kominternin III konqresine teqdim etdiyim ve sonralar Kommunist Internasionali jurnalinda cap olunan meqalemle tamamile razidir Yapon imperializmine qarsi Uzaq Serq inqilabci fehlelerinin vahid cebhesini yaratmaq luzumunu men bu meqalede subut edirdim Sen Katayama marksizm leninizm telimine yiyelenerek Yaponiya seraitinde onu yaradiciliqla tetbiq etmek ve Yaponiya Kommunist Partiyasini dogru yola yoneltmek ucun cox is gormusdur O teriqetciliye ehkamciliga qarsi Fukumotonun ve onun terefdarlarinin sol opportunizmine YKP ni kutlelerden uzaq dusmus bir qiyamci avanturist desteye cevirmek cehdlerine qarsi barismaz mubarize aparir Yamakavanin ve onun terefdarlarinin sag opportunizmini muntezem suretde ifsa edirdi Katayamanin Yaponiyada marksizmin yaranmasi ve inkisafi meselesine dair dolgun eseri haminin etiraf etdiyine gore Yaponiya marksizm leninizm edebiyyatinin klassik eseridir ve bu gune kimi hemin eser oz ehemiyyetini saxlamisdir Yaponiya ve beynelxalq fehle herekatinin muxtelif meselelerine hesr edilmis 700 den cox eser onun qelemine mensubdur Sovet Ittifaqinin sadiq dostu olan Sen KataYama sovet xalqi ile yapon xalqi arasinda elaqe ve herterefli emekdasligi mohkemlendirmek ucun elinden geleni esirgemirdi O Yaponiya zehmetkeslerinin heyatindan onlarin militarizm ve muharibe eleyhine apardiqlari mubarizeden sovet adamlarina hevesle cox sey danisirdi O olkemizin cox seherlerinde cixis etmis ve onun nitqleri hemise boyuk muveffeqiyyet qazanmisdir 1930 cu ilin aprelinde Sen Katayama Kominternin numayendesi kimi Turkustan Sibir demir yolunun acilisinda istirak etdi Daskende Semerqende Buxaraya gedib her yerde meruze ile cixis etdi Hemin ilin iyulunda o hemkarlar Ittifaqlari Internasionalinin numayendesi Manovar Musso ile Tataristan Respublikasinin on illiyi bayraminda istirak etmek ucun Kazan seherine gedib Katayama hemcinin Odessada Bakida Vladivostokda ve basqa seherlerde meruze ile cixis edib Sen Katayama Azerbaycanda kommunizmin qelebesine derinden inanir Sovet Ittifaqinin qazandigi iqtisadi ve siyasi nailiyyetlere urekden sevinirdi cunki o Yaponiyada ve butun dunyada kommunizm isi qelebesinin teminatini bunda gorurdu O 1927 ci ilde Sibire novbeti seferden sonra yazmisdi Catan kimi Sibiri gezmeye basladigima gore heddinden artiq sevindim Gezdikce ucsuz bucaqsiz mehsuldar torpaqlar gordum Oz ozume dusunurdum inqilabin taleyi buradadir cox yaxsi olub ki inqilab en evvel her hansi basqa bir olkede deyil Rusiyada qalib gelib Sovet Rusiyasi oz erazisinde tukenmez tebii servetler menbeyine ve cosqun inkisaf ucun hedsiz imkanlara malikdir Dunya imperializmi Oktyabr inqilabinin nailiyyetlerini hec bir vaxt mehv ede bilmez Sen Katayamanin sexsiyyeti onu taniyanlara boyuk tesir bagislamisdir O V Kuusinen xatirlayirdi Onunla isleyenlerin hamisi onun meqsedli cehdine mutesekkilliyine tevazokarligina insanlara qarsi boyuk diqqetine onun gozel insani sifetlerine valeh idi Kominternde bir yerde islerken Katayamani yaxindan taniyan Ingiltere fehle herekatinin veterani Bob Stuart xatirelerinde yazmisdir Men Katayama ile tez tez gorusur onun sedaqetli ve gozel dost oldugunu gorurdum Moskvada biz bir evde yasayirdiq Burada hami cavanlar da qocalar da onu sevirdi Bu evde yasayan usaqlar onunla gorusub salamlasan zaman ozlerini xosbext hesab edirdiler O zamanki agir yasayis illerinde Sen Katayama balaca dostlarina bagislamaq ucun ozu ile bir sey getirerdi O pioner teskilatinin fexri uzvu secilmisdi ve boyuk bir memnuniyyetle pioner qalstuku taxirdi O zaman isde atasina komek eden boyuk qizi Yasu Katayama yazir Atam cox ciddi heyat terzi kecirerdi O saat sekkizde durar seher yemeyinden sonra qezet oxuyardi saat doqquzda ise ingilis sriftli makinanin arxasinda eyleserdi O adeten ise saat onda on birde gederdi Eger iclasi olmasa idi onda saat altiya yaxin eve qayidardi axsam yemeyinden sonra yeniden islemeye baslardi Cox vaxt axsamlar makinanin sesi kesilerdi bu zaman atam kresloda yuxuya gederdi Bu an on bes deqiqe davam ederdi sonra makinanin sesi yeniden esidilerdi Her gun bele olardi atam oz adetine ele ciddi emel ederdi ki bu cavanlari hetta teeccublendirerdi Uzun illerin agir zehmeti de tekidli telim atamda metin donmez bir xasiyyet boyuk kommunizm isine derin bir inam yaratmisdi Oz inqilabi fealiyyetinde oldugu kimi adamlara munasibetinde de o prinsipial namuslu sade hessas ve qaygikes bir adam idi Atam is yoldaslarina cox diqqetle yanasar komek eder oz bilik ve heyat tecrubesini onlara oyretmeye calisardi Vefati Redakte Sen Katayamanin movzeleyi Sen Katayama 1933 cu il noyabrin 5 de Moskvada vefat etmisdir Onun kulu olan qutu Qizil meydanda Kreml divarlari yaninda basdirilmisdir Katayamanin olumunun seheri gunu Pravda ona hesr edilmis coxlu material derc etmisdi Kominternin Icraiyye Komitesinin Reyaset heyeti yazirdi ki Sen Katayama beynelxalq proletar inqilabinin metin doyuscusu oz heyatini kommunizm ugrunda kapitalin qanli zulmunden beseriyyeti azad etmek ugrunda zehmetkeslerin ve dunyanin mezlum xalqlarinin isi ugrunda fedakar proletar mubarizesine hesr eden bir adam butun varligi ile bolsevik idi 1933 cu il noyabrin 9 da matem mitinqinde cixis eden yapon numayendesi Susumu Okano Nosaka demisdi Bizim Katayama yapon imperializmi eleyhine sovinizm eleyhine Serqin mezlum zehmetkeslerinin azadligi ugrunda SSRI ile qirilmaz qardasliq ittifaqi ugrunda olum dirim mubarizesi aparmagi bize vesiyyet etmisdir Katayama sosializmin qalib geldiyi SSRI ye hedsiz sadiq olmagi imperialist fitneleri ve eksinqilabi muharibe eleyhine amansiz mubarize aparmagi bize vesiyyet etmisdir Katayama bizim ucun zehmetkeslerin beynelxalq hemreyliyi ve kommunizmin meglubedilmez isine bolsevik sedaqeti numunesi idi Katayamanin olum xeberi Yaponiyaya catdiqda Yaponiya KP MK nin gizli orqani olan Sekki 1933 cu il dekabrin 5 de ona hesr edilmis xususi nomre buraxdi Kommunist partiyasinin rehberliyi Yaponiya Antiimperialist cemiyyeti ve IBYT nin yapon sobesi ile birlikde Tokioda Osakada Kobede Naqayada ve bir cox basqa seherlerde Sen Katayamaya hesr olunmus matem iclasi kecirdiler Matem istirakcilari qetname qebul ederek merhumun qohum eqrabasina mektubla bassagligi verdiler 1943 cu ilde irticanin kederli illerinde Sen Katayamanin dostlari bu gorkemli Yaponiya inqilabcisinin Tokionun Loyama qebristanindaki arvadinin ve yaxin adamlarinin defn edildiyi qebristandaki simvolik qebri ustunde xelveti heykelini qoydular Her il Katayamanin olumu gunu ve martin 15 de 1928 ci ilde Yaponiya kommunistlerinin kutlevi suretde hebs olundugu gun bu heykelin yanina teze cicek desteleri qoyulur 1959 cu il dekabrin 3 de Yaponiya SSRI ve bir cox diger olkelerin ictimaiyyeti Sen Katayamanin anadan olmasinin yuz illiyini qeyd etdi Tokioda ve Moskvada onun xatiresine hesr edilmis tenteneli yigincaqlar kecirildi Yapon ve rus dillerinde onun eserlerinin yubiley nesri buraxildi Bu ildonumu gunleri beynelxalq kommunist herekatinin bir sira gorkemli xadimleri Sen Katayama baresinde oz xatirelerini cap etdirdiler Fransa Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin Bas katibi Moris Torez oz meqalesinde 1925 ci ilde hele genc inqilabci oldugu vaxt Sen Katayama ile nece gorusduyunu xatirlayaraq yazirdi Menim ucun o adini tarixe yazmis bir adam idi Hormet ve hoyret obyekti idi Men onun apardigi mubarize ve sanli kecmisi halqinda bezi seyler bilirdim Bilirdim ki Sen Katayama Yaponiyada da ilk hemkarlar ittifaqini metalcilarin hemkarlar ittifaqini teskil etmis 1901 ci ilde Yaponiya Sosial demokrat partiyasinin esasini qoymus 1922 ci ilde Yaponiya Kommunist Partiyasinin yaradilmasinda muhum rol oynamisdir Sen Katayama o zaman Toreze boyuk tesir bagislamisdi Torez yazmisdi Men Katayamanin adini ceken kimi onun xos tebessumlu merd simasinin cizgileri menali baxisi vuqarli gorgemi gozumun qabagina gelir Sen Katayamanin fealiyyetine yuksek qiymet vererek Italiya Kommunist Partiyasinin Bas katibi Palmiro Tolyatti yazmisdi Bizim Merkezi Komite Sen Katayamanin anadan olmasinin yuzillik bayraminda birinci novbede ona gore urekden istirak edecekdir ki bununla neinki Italiya Kommunist Partiyasinin iki milyon uzvunun eyni zamanda partiyamiz ile bir sirada addimlayan milyonlarla italyan fehlesinin husn regbetini ifade ede bileceyik Sen Katayamanin adi Italiya fehleleri ve kommunistleri ucun son 80 ilerzinde yapon proletariatinin qehremanliq mubarizesinin ifadesidir onun bu mubarizede verdiyi butun qurbanlarin ifadesidir yapon proletariatinin butun resadetinin ifadesidir Sen Katayamanin butun heyati daim sosializmin ezemetini xatirladacaqdir Onun heyati emeli suretde gosterdi ki hec kim ve hec ne butun irqlerin beynelmilel birliyini butun dunya fehlelerinin birliyini pozmaga qadir deyildir Sen Katayamanin fealiyyetinin Yaponiya Kommunist Partiyasi ucun ne derecede ehemiyyetli oldugu olkede inqilabi herekatin veterani Yaponiya parlamentinin deputati Iosio Siqa inandirici suretde qeyd etmisdir Katayama proletar beynelmilelciliyi ideyalarinin tecessumu idi Onun eneneleri Yaponiya Kommunist Partiyasinin en qiymetli inqilabi enenesidir Yapon xalqi ve basqa olkelerin zehmetkesleri ile birlikde sovet adamlari yapon xalqinin sanli oglu Yaponiya proletariatinin boyuk muellimi ve teskilatcisi ardicil beynelmilelci ve SSRI nin boyuk dostu istismara ve milli zulme qarsi azadliq demokratiya ve boyuk kommunizm isinin qelebesi ugrunda metin mubariz Sen Katayamanin eziz xatiresini daim oz qelblerinde saxlayacaqlar Istinadlar Redakte SNAC 2010 lt a href https wikidata org wiki Track P3430 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q29861311 gt lt a gt Brockhaus Enzyklopadie lt a href https wikidata org wiki Track Q237227 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5019 gt lt a gt Kublin Hyman Asian Revolutionary The Life of Sen Katayama Princeton University Press 1964 Orduya cagirilmamaqdan otru Suqataro Yabuki 1878 ci ilde qonsu Kamime kendinde yasayan ve ovladi olmayan kendli Ikutaro Katayamanin goturme oglu oldu 1895 ci ilde Suqataro adini deyisib Sen qoydu o vaxtdan Sen Katayama adlandi 1867 1868 ci illerin sona yetmemis yapon burjua inqilabi I Yapon Cin muharibesi nezerde tutulur Sen Katayamanin olumunden sonra onun bu Xatireler i 1964 cu ilde yapon dilinden tercume edilerek Nauka nesriyyati terefinden buraxilmisdir Edebiyyat RedakteOtec proletarskogo dvizheniya v Yaponii s 607 633 Zhizn otdannaya borbe Pod red I V Milovanova L N Chernova M Nauka 1964 Iz vospominanij S Katayamy Tri goda revolyucii v Rossii Istoricheskij arhiv 6 2006 4 2007 Menbe RedakteMubarizeye hesr edilmis omur Azerbaycan Dovlet Nesriyyati Baki 1967 seh 140 148 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Sen Katayama ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Sen Katayama amp oldid 6028790, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.