Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Rəşid (Bəy) Çaxoviç Axriyev (1893-1942) — Şimali Qafqaz xalqlarının ilk pilotu; Tacikistanın "Aviasiya Pioneri";İnquşetiyanın ilk pilotu.
| Rəşid Axriyev | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1893 |
| Vəfat tarixi | 20 yanvar 1942 (48–49 yaşında) |
| Vətəndaşlığı | |
| Milliyyəti | inquş |
| Atası | Çax Axriyev |
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti |  Rusiya imperiyası→ SSRİ |
| Qoşun növü | Hərbi hava qüvvələri |
| Xidmət illəri | 1914—1942 |
| Döyüşlər | Birinci Dünya müharibəsi Böyük Vətən müharibəsi |
Xüsusi eskadronun tərkibində hərbi vəzifəsini yerinə yetirərkən 1942-ci ildə vəfat edir.
Həyatı
Erkən illəri
1893-cü ildə Rusiya imperiyası, Terek vilayəti, Nazran rayonu, Furtouq kəndində - indi İnquşetiya Respublikasının Ceyraxski rayonunda anadan olub. Mənşəcə inquş olan Rəşidin atası rus etnoqraf və pedaqoqu Çax Axriyev, anası isə Aişa Bazorkina idi. Gimnaziyada təhsil alır, sonra 1914-cü ildə Tiflis hərb məktəbinə daxil olur və oranı bitirir.
Birinci Dünya müharibəsi
Birinci Dünya müharibəsində iştirak edən Rəşid iki dəfə yaralanıb. Çap olunmuş mənbələrə görə, müharibə illərində 10 bombardmançı İlya Murometsdən ibarət Rusiya İmperiyası Hava Qüvvələrinin hava bölməsində xidmət etmişdir. O, rus aviasiyasının hərbi əməliyyatlarına qatılaraq alman qoşunlarını bombalayır (rabitə, anbarlar və s).
Birinci Dünya müharibəsinə 27 iyul 1917-ci il tarixində qatıldı və Qatçina Hərbi Aviasiya Məktəbini (Farman IV və Moran Parasol təyyarələrində ixtisaslaşmış) müvəffəqiyyətlə başa vurur və Rusiya İmperiyası Hava Qüvvələrinin zabit-aviatoru olur. 9 avqust 1917-ci il tarixində qərargah kapitanı R.Axriyev Cənub-Qərb cəbhəsi Aviasiya Müfəttişinin sərəncamına verilir. İnqilabdan sonra digər aviatorlarla birlikdə Türkiyəyə mühacirət edir. Almaniya tərəfində döyüşərək Alman pilotları ilə birlikdə ingilis və fransız qoşunlarının mövqelərinin bombalanmasında iştirak edir. SSRİ əfvi elanı verdikdən sonra vətəninə qayıdır.
Qırmızı Ordu sıralarında
1923-cü ildə könüllü olaraq Qırmızı Ordu sıralarına qatıldı və tezliklə Orta Asiyaya göndərildi və burada Rusiya Könüllü Donanma Cəmiyyətinin Orta Asiya şöbəsinin yaradıcılarından biri oldu (1924). Sovet hökuməti tərəfindən Almaniyadan satın alınan 8 (səkkiz) nəqliyyat Yunker "U-13" təyyarəsində (söküldü, dəmir yolu ilə Daşkəndə çatdırıldı və orada yığıldı) Daşkənd-Buxara və Buxara-Düşənbə də daxil olmaqla Orta Asiya hava yollarının inkişafında və açılışında iştirak etdi. 1924-cü ilin avqustunda Daşkənd-Buxara hava yolunda uçan ilk pilot oldu.
3 sentyabr 1924-cü ildə R.Axriyev, uçuş mexaniki R.T.Komarovla birlikdə yunker-13 təyyarəsində "beynəlxalq hava yolu" ilə Tacikistan MSSR-ə umuş etdi; bu hadisə Tacikistanın tarixinə düşdü: 3 sentyabr Tacikistan Respublikasının Aviasiya Günü kimi qeyd olunur. Beləliklə, pilot R. Axriyev vətəndaş müharibəsinin təhlükəli şəraitində həftədə üç dəfə həyata keçirilməyə başlayan Buxara -Düşənbə hava yolunda müntəzəm uçuşlar edən "pioner" oldu.
SSRİ Hökuməti tərəfindən fəaliyyətinə görə qiymətli hədiyyə ilə təltif edilmişdi.
1927-ci ildə Xarkova köçür; "Ukrvozduxputi"nin Xarkov-Moskva, Xarkov-Kiyev, Xarkov-Rostov marşrutu üzrə daimi pilotu olur. Ən təcrübəli mülki aviasiya pilotlarından biri olaraq şöhrət qazanır. 1941-ci ilə qədər Ukrayna Mülki Hava Donanması Müdirliyinin Xarkov Aviasiya Birliyində xidmət etmişdir.
Böyük Vətən müharibəsində iştirakı
Böyük Vətən müharibəsinin başlaması ilə könüllü olaraq cəbhəyə yollanır. 1941-ci ildə Rəşid-bəy Axriyev Şimal-Qərb Xüsusi Hava Qrupuna təyin edilir. General-mayor Ş.L.Çankotadzenin komandanlığı altında xüsusi təyinatlı uçuş bölməsində xidmət edir. Uçuş dəstəsi Leninqrad-Moskva marşrutu ilə uçur, mühasirədə olan Leninqrada sursat və ərzaq çatdırırdı.
20 yanvar 1942-ci ildə 3 təyyarəyə alman zenit silahları tərəfindən (aparıcı R.Axriyev idi) atəşə tutuldu. Düşmənin müvəqqəti işğal etdiyi ərazidə iki təyyarə vuruldu və düşdü. Leninqrad nasist işğalından azad edildikdən sonra, 1944-cü ildə təyyarələr və ölən pilotların qalıqları, onların arasında Axriyev Rəşid-bəy Çaxoviçin qalıqları da tapıldı. Onlar Arbuzovo kəndi yaxınlığında hərbi ehtiramla dəfn edildi.
Ailəsi
- Atası — Çax Elmurziyeviç Axriyev (1850-1914), rus alimi, İnquş etnoqrafı, tarixçi və hüquqşünası olmuşdur.
- Oğlu — Hacı Rəşid-Bəyoviç Axriyev, Kabarda-Balkar Dövlət Universitetinin tibb fakültəsinin dekanı olub.
İstinadlar
- А. Ларенок, В. Гладкий, В. Блашкевич. Это начиналось так... // Крыльям Таджикистана — 70. Страницы героизма и славы авиаторов Таджикистана. Душанбе. 1994.
- "Российская музейная энциклопедия: Н-Я". 2018-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-14.
- "Газдиевы-Базоркины в истории Ингушетии и России". Сердало. 2011-04-04. 2013-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-13.
- Р. Аушева. "Родом он из Фуртоуга". Газета «Голос Назрани». 2013-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-13.
- "Ахриев Рашид-Бек Чахович — Офицеры русской императорской армии". 2017-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-14.
- "Ахриев Рашид-Бек Чахович". 2019-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-13.
- https://ru.sputnik-tj.com/country/20170903/1023051891/aviatsiya-tadzhikistan-samolet-polet.htm1[ölü keçid]
- "ГРАЖДАНСКОЙ АВИАЦИИ ТАДЖИКИСТАНА 85 ЛЕТ". 2013-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-07.
- "Открыт авиарейс Душанбе-Кабул. Слетать решились только 6 пассажиров (все - журналисты)". ЦентрАзия. 2002-03-30. 2014-10-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-13.
- "Мой дед — Чах Эльмурзиевич Ахриев". 1999-06-24. 2013-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-13.
Ədəbiyyat
- Ларенок А. П., Гладкий В. А., Блашкевич В. М. Крыльям Таджикистана — 70. — Душанбе, 1994. — C. 16-17.
- Ахриев Рашид-бек Чахович // vainah.info
- Гешаев, Муса Баутдинович. Знаменитые ингуши. 2 (2000 nüs.). : STIG. 2006.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Resid Bey Caxovic Axriyev 1893 1942 Simali Qafqaz xalqlarinin ilk pilotu Tacikistanin Aviasiya Pioneri Inqusetiyanin ilk pilotu Resid AxriyevSexsi melumatlarDogum tarixi 1893 1893 Vefat tarixi 20 yanvar 1942 1942 01 20 48 49 yasinda Vetendasligi SSRIMilliyyeti inqusAtasi Cax AxriyevTehsili Tiflis Herbi Mektebi d Herbi fealiyyetiMensubiyyeti Rusiya imperiyasi SSRIQosun novu Herbi hava quvveleriXidmet illeri 1914 1942Doyusler Birinci Dunya muharibesi Boyuk Veten muharibesi Xususi eskadronun terkibinde herbi vezifesini yerine yetirerken 1942 ci ilde vefat edir HeyatiErken illeri 1893 cu ilde Rusiya imperiyasi Terek vilayeti Nazran rayonu Furtouq kendinde indi Inqusetiya Respublikasinin Ceyraxski rayonunda anadan olub Mensece inqus olan Residin atasi rus etnoqraf ve pedaqoqu Cax Axriyev anasi ise Aisa Bazorkina idi Gimnaziyada tehsil alir sonra 1914 cu ilde Tiflis herb mektebine daxil olur ve orani bitirir Birinci Dunya muharibesi Birinci Dunya muharibesinde istirak eden Resid iki defe yaralanib Cap olunmus menbelere gore muharibe illerinde 10 bombardmanci Ilya Murometsden ibaret Rusiya Imperiyasi Hava Quvvelerinin hava bolmesinde xidmet etmisdir O rus aviasiyasinin herbi emeliyyatlarina qatilaraq alman qosunlarini bombalayir rabite anbarlar ve s Birinci Dunya muharibesine 27 iyul 1917 ci il tarixinde qatildi ve Qatcina Herbi Aviasiya Mektebini Farman IV ve Moran Parasol teyyarelerinde ixtisaslasmis muveffeqiyyetle basa vurur ve Rusiya Imperiyasi Hava Quvvelerinin zabit aviatoru olur 9 avqust 1917 ci il tarixinde qerargah kapitani R Axriyev Cenub Qerb cebhesi Aviasiya Mufettisinin serencamina verilir Inqilabdan sonra diger aviatorlarla birlikde Turkiyeye muhaciret edir Almaniya terefinde doyuserek Alman pilotlari ile birlikde ingilis ve fransiz qosunlarinin movqelerinin bombalanmasinda istirak edir SSRI efvi elani verdikden sonra vetenine qayidir Qirmizi Ordu siralarinda 1923 cu ilde konullu olaraq Qirmizi Ordu siralarina qatildi ve tezlikle Orta Asiyaya gonderildi ve burada Rusiya Konullu Donanma Cemiyyetinin Orta Asiya sobesinin yaradicilarindan biri oldu 1924 Sovet hokumeti terefinden Almaniyadan satin alinan 8 sekkiz neqliyyat Yunker U 13 teyyaresinde sokuldu demir yolu ile Daskende catdirildi ve orada yigildi Daskend Buxara ve Buxara Dusenbe de daxil olmaqla Orta Asiya hava yollarinin inkisafinda ve acilisinda istirak etdi 1924 cu ilin avqustunda Daskend Buxara hava yolunda ucan ilk pilot oldu 3 sentyabr 1924 cu ilde R Axriyev ucus mexaniki R T Komarovla birlikde yunker 13 teyyaresinde beynelxalq hava yolu ile Tacikistan MSSR e umus etdi bu hadise Tacikistanin tarixine dusdu 3 sentyabr Tacikistan Respublikasinin Aviasiya Gunu kimi qeyd olunur Belelikle pilot R Axriyev vetendas muharibesinin tehlukeli seraitinde heftede uc defe heyata kecirilmeye baslayan Buxara Dusenbe hava yolunda muntezem ucuslar eden pioner oldu SSRI Hokumeti terefinden fealiyyetine gore qiymetli hediyye ile teltif edilmisdi 1927 ci ilde Xarkova kocur Ukrvozduxputi nin Xarkov Moskva Xarkov Kiyev Xarkov Rostov marsrutu uzre daimi pilotu olur En tecrubeli mulki aviasiya pilotlarindan biri olaraq sohret qazanir 1941 ci ile qeder Ukrayna Mulki Hava Donanmasi Mudirliyinin Xarkov Aviasiya Birliyinde xidmet etmisdir Boyuk Veten muharibesinde istiraki Boyuk Veten muharibesinin baslamasi ile konullu olaraq cebheye yollanir 1941 ci ilde Resid bey Axriyev Simal Qerb Xususi Hava Qrupuna teyin edilir General mayor S L Cankotadzenin komandanligi altinda xususi teyinatli ucus bolmesinde xidmet edir Ucus destesi Leninqrad Moskva marsrutu ile ucur muhasirede olan Leninqrada sursat ve erzaq catdirirdi 20 yanvar 1942 ci ilde 3 teyyareye alman zenit silahlari terefinden aparici R Axriyev idi atese tutuldu Dusmenin muveqqeti isgal etdiyi erazide iki teyyare vuruldu ve dusdu Leninqrad nasist isgalindan azad edildikden sonra 1944 cu ilde teyyareler ve olen pilotlarin qaliqlari onlarin arasinda Axriyev Resid bey Caxovicin qaliqlari da tapildi Onlar Arbuzovo kendi yaxinliginda herbi ehtiramla defn edildi AilesiAtasi Cax Elmurziyevic Axriyev 1850 1914 rus alimi Inqus etnoqrafi tarixci ve huquqsunasi olmusdur Oglu Haci Resid Beyovic Axriyev Kabarda Balkar Dovlet Universitetinin tibb fakultesinin dekani olub IstinadlarA Larenok V Gladkij V Blashkevich Eto nachinalos tak Krylyam Tadzhikistana 70 Stranicy geroizma i slavy aviatorov Tadzhikistana Dushanbe 1994 Rossijskaya muzejnaya enciklopediya N Ya 2018 02 16 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 14 Gazdievy Bazorkiny v istorii Ingushetii i Rossii Serdalo 2011 04 04 2013 01 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 13 R Ausheva Rodom on iz Furtouga Gazeta Golos Nazrani 2013 04 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 13 Ahriev Rashid Bek Chahovich Oficery russkoj imperatorskoj armii 2017 07 16 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 14 Ahriev Rashid Bek Chahovich 2019 11 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 13 https ru sputnik tj com country 20170903 1023051891 aviatsiya tadzhikistan samolet polet htm1 olu kecid GRAZhDANSKOJ AVIACII TADZhIKISTANA 85 LET 2013 12 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 07 Otkryt aviarejs Dushanbe Kabul Sletat reshilis tolko 6 passazhirov vse zhurnalisty CentrAziya 2002 03 30 2014 10 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 13 Moj ded Chah Elmurzievich Ahriev 1999 06 24 2013 04 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 13 EdebiyyatLarenok A P Gladkij V A Blashkevich V M Krylyam Tadzhikistana 70 Dushanbe 1994 C 16 17 Ahriev Rashid bek Chahovich vainah info Geshaev Musa Bautdinovich Znamenitye ingushi 2 2000 nus STIG 2006