Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Qloriya funikulyoru (port. Ascensor da Glória; əhali arasında port. Elevador da Glória kimi də tanınır) — Portuqaliyanın Lissabon şəhərində, Santo-Antonio inzibati ərazisində dəmir yolu üzərində işləyən funikulyor xəttidir. Funikulyor "Carris" şirkəti tərəfindən idarə olunur. Pombalin şəhərinin mərkəzini (Restauradores meydanından) Bayrru-Altu məhəlləsi (São Pedro de Alcântara Garden) ilə birləşdirir.
| Qloriya funikulyoru | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Koordinatlar | HGYO |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
3 sentyabr 2025-ci ildə tramvaylardan birinin relsdən çıxması nəticəsində 17 nəfər həlak olub.
İş prinsipi
Xətt funikulyor prinsipinə tam uyğun işləyir, iki vaqon relsin yuxarı ucunda çarxın üzərində birləşdirilnmiş yükdaşıma kabelinin əks uclarına daimi qoşulublar. Funikulyorun qeyri-adiliyi, dartmanın hər iki vaqonun elektrik mühərrikləri ilə təmin edilməsi, onların elektrik qidalanmasının isə vaqonların damındakı naqillər vasitəsilə təmin edilməsindədir.
Əsl funikulyor prinsipi üzrə iki vaqon kabel ilə bir-birinə bağlıdır və yalnız birlikdə hərəkət edirlər: yəni biri qalxanda digəri enir, hər vaqon da digəri üçün əks-çəki rolunu oynayır. 275 metr (902 ft) səyahət təxminən üç dəqiqə çəkir.
Tarixi
1875-ci ildə "Nova Companhia dos Ascensores Mecânicos de Lisboa" (NCAML) şirkətinə "Calçada da Glória" boyunca tramvay xətti çəkmək icazəsi verildi. Baş mühəndis Raul Mesnye du Ponsar idi. Tikintiyə isə yalnız 1882 ildə başlanıldı.
Tamamlanmış funikulyor 24 oktyabr 1885-ci ildə istifadəyə verildi. O, ilkin olaraq su ilə işləyən əks-çəki sistemi ilə idarə edilirdi və 1886-cı ildə buxarla işləyən mexanizmlə əvəz edildi. Tramvay xəttinə çöl təkərləri olan iki vaqon və əyləc başmaqları ilə sıxılan mərkəzi kabel daxildir. İnteryer iki mərtəbəyə bölünmüşdü, aşağıdakı iki skamya içəriyə tərəf baxırdı, yuxarıdakı ikisi isə onlarla üzbəüz idi.
1912-ci ildə NCAML şirkəti Lissabon bələdiyyə şurası ilə xətləri elektrikləşdirməyə icazə verən müqavilə imzaladı. Bu təmir və quraşdırmalar 1914–1915-ci illərdə yerinə yetirildi.
1926-cı ildə NCAML şirkəti ləğv edildi və funikulyor "Carris" şirkətinin mülkiyyətinə çevrildi. 1927-ci ildə dəyişikliklərin bir hissəsi olaraq Praça dos Restauradores meydanında sərnişinlər üçün bir dayanacaq tikilib istifadəyə verildi, lakin bu tikili mübahisələrə səbəb oldu. O, 1934-cü ildə söküldü.
1995-ci il avqustun 1-də "Carris" şirkəti xəttin mədəni irs kimi təsnifləşdirilməsi üçün təklif verdi. Buna cavab olaraq, 1997-ci il martın 11-də Portuqaliya Memarlıq İrsi İnstitutunun (IPPAR) məsləhət şurası tramvayın Milli Abidə kimi tanınmasını təklif etdi. 1997-ci il aprelin 9-da mədəniyyət naziri tərəfindən bu təsnifatın təsdiqlənməsi barədə sərəncam verildi. Daha sonra DRLisboa bu təsnifata Travessa do Fala-Só küçəsindəki bir binanın da daxil edilməsini və qanunda düzəliş edilməsini təklif etdi. Bu dəyişiklik 2003-cü il yanvarın 7-də IPPAR tərəfindən təsdiqləndi.
Relsdən çıxmalar
7 may 2018-ci ildə vaqonlardan biri təkərlərinə qulluq edilmədiyi üçün relsdən çıxıb. Heç kim xəsarət almayıb.
3 sentyabr 2025-ci ildə vaqonlardan biri relsdən çıxaraq Azadlıq meydanı (Avenida da Liberdade) yaxınlığında, xəttin qurtaracağına yaxın yerdə binaya çırpıldı, 17 nəfər həlak oldu, 5-i ağır olmaqla, 21 nəfər yaralandı.
Memarlıq
Tramvay sistemi yaşayış olan ərazidə yerləşir və 17,7% meyilliyə malik olan ox üzrə uzanır; bu ox "Avenida da Liberdade"dən "Rua de São Pedro de Alcântara"ya qədər gedir və Palácio Foz və Misericórdia da daxil olmaqla, 19-cu əsrə aid binaların yerləşdiyi ərazidən keçir.
Funikulyor iki vaqondan ibarətdir və hər iki vaqon paralel oxlar üzrə hərəkət edir, biri qalxanda digəri enir. Tramvaylar yolun yamacına nisbətən meyillidir ki, sərnişinlər baxış bucağını qoruya bilsin; oturacaqlar isə uzununa istiqamətlənmişdir.
İstinadlar
- http://www.wikilovesmonuments.org.pt/.
- "Ficha Técnica: Ascensor da Glória" [Technical File: Glória Funicular] (portuqal). Carris de Ferro de Lisboa. İstifadə tarixi: 4 September 2025.
- "Three dead after historic funicular railway derails in Lisbon". BBC. 3 September 2025. İstifadə tarixi: 3 September 2025.
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;SIPAadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Cipriano, Carlos. "O elevador da Glória descarrilou e ninguém disse nada". PÚBLICO (portuqal). 2018-05-17. İstifadə tarixi: 2025-09-03.
- "What to know about the streetcar derailment in Lisbon". AP News. 4 September 2025. İstifadə tarixi: 4 September 2025.
Mənbələr
- O Occidente. VIII. 1885.
- Capitão, Maria Amélia Motta. Subsídios para a História dos Transportes Terrestres em Lisboa no Século XIX (portuqal). Lisbon, Portugal. 1974.
- Larange, José. O Ascensor da Glória. Lisboa (portuqal) (Série II, Ano III). CCFL. 1993.
- Larange, José. O Ascensor da Glória. Lisboa (portuqal). O Livro da Carris. 1993.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qloriya funikulyoru port Ascensor da Gloria ehali arasinda port Elevador da Gloria kimi de taninir Portuqaliyanin Lissabon seherinde Santo Antonio inzibati erazisinde demir yolu uzerinde isleyen funikulyor xettidir Funikulyor Carris sirketi terefinden idare olunur Pombalin seherinin merkezini Restauradores meydanindan Bayrru Altu mehellesi Sao Pedro de Alcantara Garden ile birlesdirir Qloriya funikulyoruUmumi melumatlarOlke PortuqaliyaKoordinatlar 38 42 58 sm e 9 08 33 q u H G Y O Vikianbarda elaqeli mediafayllar 3 sentyabr 2025 ci ilde tramvaylardan birinin relsden cixmasi neticesinde 17 nefer helak olub Is prinsipiXett funikulyor prinsipine tam uygun isleyir iki vaqon relsin yuxari ucunda carxin uzerinde birlesdirilnmis yukdasima kabelinin eks uclarina daimi qosulublar Funikulyorun qeyri adiliyi dartmanin her iki vaqonun elektrik muherrikleri ile temin edilmesi onlarin elektrik qidalanmasinin ise vaqonlarin damindaki naqiller vasitesile temin edilmesindedir Esl funikulyor prinsipi uzre iki vaqon kabel ile bir birine baglidir ve yalniz birlikde hereket edirler yeni biri qalxanda digeri enir her vaqon da digeri ucun eks ceki rolunu oynayir 275 metr 902 ft seyahet texminen uc deqiqe cekir Tarixi20 ci esrin evvellerinde tramvay vaqonlarindan biri 1875 ci ilde Nova Companhia dos Ascensores Mecanicos de Lisboa NCAML sirketine Calcada da Gloria boyunca tramvay xetti cekmek icazesi verildi Bas muhendis Raul Mesnye du Ponsar idi Tikintiye ise yalniz 1882 ilde baslanildi Tamamlanmis funikulyor 24 oktyabr 1885 ci ilde istifadeye verildi O ilkin olaraq su ile isleyen eks ceki sistemi ile idare edilirdi ve 1886 ci ilde buxarla isleyen mexanizmle evez edildi Tramvay xettine col tekerleri olan iki vaqon ve eylec basmaqlari ile sixilan merkezi kabel daxildir Interyer iki mertebeye bolunmusdu asagidaki iki skamya iceriye teref baxirdi yuxaridaki ikisi ise onlarla uzbeuz idi 1912 ci ilde NCAML sirketi Lissabon belediyye surasi ile xetleri elektriklesdirmeye icaze veren muqavile imzaladi Bu temir ve qurasdirmalar 1914 1915 ci illerde yerine yetirildi 1957 ci ilde Bayrru Altu istiqametinde hereket eden funikulyor 1926 ci ilde NCAML sirketi legv edildi ve funikulyor Carris sirketinin mulkiyyetine cevrildi 1927 ci ilde deyisikliklerin bir hissesi olaraq Praca dos Restauradores meydaninda sernisinler ucun bir dayanacaq tikilib istifadeye verildi lakin bu tikili mubahiselere sebeb oldu O 1934 cu ilde sokuldu 1995 ci il avqustun 1 de Carris sirketi xettin medeni irs kimi tesniflesdirilmesi ucun teklif verdi Buna cavab olaraq 1997 ci il martin 11 de Portuqaliya Memarliq Irsi Institutunun IPPAR meslehet surasi tramvayin Milli Abide kimi taninmasini teklif etdi 1997 ci il aprelin 9 da medeniyyet naziri terefinden bu tesnifatin tesdiqlenmesi barede serencam verildi Daha sonra DRLisboa bu tesnifata Travessa do Fala So kucesindeki bir binanin da daxil edilmesini ve qanunda duzelis edilmesini teklif etdi Bu deyisiklik 2003 cu il yanvarin 7 de IPPAR terefinden tesdiqlendi Relsden cixmalar 7 may 2018 ci ilde vaqonlardan biri tekerlerine qulluq edilmediyi ucun relsden cixib Hec kim xesaret almayib 3 sentyabr 2025 ci ilde vaqonlardan biri relsden cixaraq Azadliq meydani Avenida da Liberdade yaxinliginda xettin qurtaracagina yaxin yerde binaya cirpildi 17 nefer helak oldu 5 i agir olmaqla 21 nefer yaralandi Memarliq2015 ci ilde qraffiti ile boyanmis tramvay Tramvay sistemi yasayis olan erazide yerlesir ve 17 7 meyilliye malik olan ox uzre uzanir bu ox Avenida da Liberdade den Rua de Sao Pedro de Alcantara ya qeder gedir ve Palacio Foz ve Misericordia da daxil olmaqla 19 cu esre aid binalarin yerlesdiyi eraziden kecir Funikulyor iki vaqondan ibaretdir ve her iki vaqon paralel oxlar uzre hereket edir biri qalxanda digeri enir Tramvaylar yolun yamacina nisbeten meyillidir ki sernisinler baxis bucagini qoruya bilsin oturacaqlar ise uzununa istiqametlenmisdir Istinadlarhttp www wikilovesmonuments org pt Ficha Tecnica Ascensor da Gloria Technical File Gloria Funicular portuqal Carris de Ferro de Lisboa Istifade tarixi 4 September 2025 Three dead after historic funicular railway derails in Lisbon BBC 3 September 2025 Istifade tarixi 3 September 2025 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi SIPA adli istinad ucun metn gosterilmeyib Cipriano Carlos O elevador da Gloria descarrilou e ninguem disse nada PUBLICO portuqal 2018 05 17 Istifade tarixi 2025 09 03 What to know about the streetcar derailment in Lisbon AP News 4 September 2025 Istifade tarixi 4 September 2025 Menbeler O Occidente VIII 1885 Capitao Maria Amelia Motta Subsidios para a Historia dos Transportes Terrestres em Lisboa no Seculo XIX portuqal Lisbon Portugal 1974 Larange Jose O Ascensor da Gloria Lisboa portuqal Serie II Ano III CCFL 1993 Larange Jose O Ascensor da Gloria Lisboa portuqal O Livro da Carris 1993