fbpx
Wikipedia

Qarabağ münaqişəsi zamanı dağıdılmış tarix-memarlıq abidələri və muzeylərin siyahısı

Dekabr 31, 2022

Qarabağ münaqişəsi zamanı dağıdılmış tarix-memarlıq abidələri və muzeylərin siyahısı — Qarabağ, eyni zamanda onun ətrafında yerləşən Azərbaycan ərazilərində Birinci və İkinci Qarabağ müharibələri zamanı qismən və ya tamamilə dağıdılmış talan edilmiş və ya hər hansı bir şəkildə zərər çəkmiş tarix-memarlıq abidələrini əks etdirən siyahı.

Siyahının hazırlanması zamanı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli, 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş dövlət qeydiyyatına alınmış daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısından istifadə edilmişdir. Tarix və memarlıq abidələri qeydiyyata alınma prinsipinə uyğun olaraq, dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətliyinə görə üç başlıqda göstərilmişdir.

Cədvəllərdə abidələrinin sıralanma nömrəsi, adı, ünvanı ilə yanaşı qısa təsvir bölməsində tarixi və müvafiq mənbələr əsasında dağıdılması haqqında məlumatlar, mümkün şəkli (dağıdıldıqdan sonra və ya əvvəl) və dəqiq koordinantları qeyd edilmişdir.

Eyni zamanda, siyahıya müharibələr zamanı yuxarıda qeyd edilmiş ərazilərdə dağıdılmış və ya ziyan görmüş monumental-heykəltəraşlıq nümunələri və muzeylər də daxil edilmişdir.

Zəmin

  Əsas məqalə: Qarabağ müharibəsi

Erməni komandiri Arkadi Ter-Tadevosyanın dediyinə görə, 1992-ci ildə Şuşa işğal edildikdən sonra şəhər yaxınlıqdakı Xankəndindən olan ermənilər tərəfindən talan və məhv edilmişdir. Ter-Tadevosyan demişdir ki, Qarabağ erməniləri azərbaycanlıların geri dönməməsi üçün evləri yandırmışdır. 2002-ci ildə, şəhərin erməni qüvvələri tərəfindən işğal edilməsindən on il sonra, şəhərin təxminən 80%-i xarabalıq halında idi. Ermənilər Şuşadan olan üç azərbaycanlı musiqiçi və şairin tarixi büstlərini də söküb satmışdır.

Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) araşdırma missiyası 2005-ci ildə Füzuli şəhərinə səyahət etmiş və şəhərin xarabalıq olduğunu bildirmişdir.

Ağdam şəhəri erməni qüvvələrinin hücum əməliyyatı əsnasında və sonrasında dağıdılmışdır. Ermənilər geridə qoyulan xarabalıqları belə yağmalamışdır.

İslam Konfransı Təşkilatı

  Əsas məqalə: İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Dağlıq Qarabağ münaqişəsilə bağlı qətnamələri

İslam Konfransı Təşkilatının 10/11 saylı qətnaməsində üzv dövlətlərin "işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində arxeoloji, mədəni və dini abidələrin (İslam abidələri də daxil olmaqla) talan və məhv edilməsindən" narahat olduqları bildirilir.

İslam Konfransı Təşkilatı Xarici İşlər Nazirləri Şurasının 10/37 saylı qətnaməsinin üçüncü hissəsində Azərbaycan ərazisində tarixi İslam abidələrinin məhv edilməsini pislənir. İslami müqəddəs yerlərin qorunması haqqında 2/37-C saylı qətnamənin İşğal altında olan Azərbaycan ərazilərində İslam tarixi və mədəni reliktlərinin və ziyarətgahlarının məhv edilməsi və ləkənməsi bölməsi altında üzv dövlətlərin Xarici İşlər Nazirləri Şurası Azərbaycan tarixinin, mədəniyyətinin, arxeologiyasının və etnoqrafiyasının İslam irsinin tərkib hissəsi olan qisminin Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə qalan nümunələrinin məhvi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etmişdir. Həmçinin, burada Azərbaycan ərazisində etnik təmizləmə məqsədi ilə Azərbaycan məscidlərinin və digər İslam ziyarətgahlarının tamamilə və vəhşicəsinə məhv edilməsinin insanlığa qarşı cinayət olduğu bir daha təsdiqlənmişdir. Qətnamədə Ermənistan Respublikasının işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərində Ermənistanın İslam irsinə təcavüzü nəticəsində, o cümlədən nadir qədim əsərlərin və İslam sivilizasiyasının, tarix və memarlıq abidələrinin, məscidlər, türbələr, məzarlar, arxeoloji qazıntılar, muzeylər, kitabxanalar, rəsm sərgi salonları və hökumət teatrları və konservatoriyalar, çoxlu miqdarda qiymətli xəzinələrin və milyonlarla kitabın və tarixi əlyazmanın məhv edilməsi və qaçaqmalçılıq yolu ilə ölkədən çıxarılması işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində İslam irsini tamamilə məhv etmək cəhdi kimi tanınmış və Azərbaycanın özünə vurulan ziyana görə adekvat təzminat almaq hüququ təsdiqlənmişdir. Burada həmçinin, Ermənistan Respublikasının bu cür əməllərə görə təzminat ödəmək məsuliyyəti olduğu qeyd edilmişdir.

Azərbaycan Ermənistana qarşı

2020-ci ilin sonunda həm Azərbaycan, həm də Ermənistan İkinci Qarabağ müharibəsi ilə əlaqədar bir-birinə qarşı məhkəmə işi açmışdır. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin Böyük Palatası hər iki işə baxacaq.

Azərbaycan Ermənistana qarşı məhkəmə işində iddiaçı olan Azərbaycan tərəfi 2020-ci ilə qədər məscidlər, kitabxanalar, tarixi abidələr də daxil olmaqla Azərbaycan irsinə daxil olan abidələrin erməni tərəfi tərəfindən məhv edildiyini irəli sürmüşdür. Bura Şuşa qəbiristanlıqları və mövcud olmuş 67 məsciddən (və ya İslam ziyarətgahları) 65-i daxildir. Qalan iki məscid zədələnmişdir.

Tarix-Memarlıq abidələri

Dünya əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidələri

Dünya əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidələri arasında ən çox ziyan çəkəni e.ə. II minilliyin sonlarına aid olan və Orta Tunc dövrü insanlarının yaşayış izlərini daşıyan Üzərliktəpə arxeoloji abidəsidir. 1993-cü ildən ermənilərin işğalı altında olan abidə ərazisi 2019-cu ilə kimi mütəmmadi olaraq hər il ermənilər tərəfindən yandırılmışdır.

Ağdam rayonu ərazisindəki Qutlu Musa türbəsi baxımsızlıqdan qəzalı vəziyyətə düşmüş, türbənin fasadlarını bəzəyən unikal divar rəsmləri boyanaraq məhv edilmiş, interyerindəki oyma naxışlı daş plitələri isə dağıdılmışdır. Şuşa şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən abidələr şəhərin 90-cı illərdə ermənilər tərəfindən bombardıman edilməsi zamanı ciddi zədə almışdır. 1992-ci ildə şəhərin ermənilər tərəfindən işğal edilməsindən sonra burda olan İslam memarlıq nümunələrinin hamısı tamamilə və ya qismən dağıdılmışdır.

XIII əsrə aid Gəncəsər monastırı 1990-cı illərdə erməni silahlı birləşmələri tərəfindən məşvərət yeri və silah anbarı kimi istifadə edildiyinə görə dəfələrlə Azərbaycanlı hərbi birləşmələrin hücumuna məruz qalmış, monastırın fasadına qismən zərər dəymişdir. 2000–2002-ci illərdə monastırın dam örtüyü və interyerlərində ciddi təmir işləri aparılmış və ilkin memarlıq xüsusiyyətlərinə uyğun olmayan elementlər əlavə edilmişdir. 2011-ci ildən etibarən monastırın fasadlarının memarlığına müdaxilə edilmiş, kompleksi əhatə edən qala divarları müasir daşlarla üzlənmişdir.

1992-ci ildə Laçın rayonunun işğal edilməsi ilə ermənilərin nəzarəti altına keçən Sisərnəvəng monastırı 1999–2000-ci illərdə əsaslı təmir edilmiş, bu zaman abidənin dam örtüyü, fasadları və interyerinə ciddi dəyişikliklər edilmişdir. 2020-ci il Dağlıq Qarabağ atəşkəs bəyanatına əsasən Laçın rayonu ərazisini tərk edən ermənilərin monasıtın həyətində yerləşən VI–IX əsrlər və sonrakı dövrlərə aid bədii təsvirli daşlar və xaç daşları aparmalarını əks etdirən fotolar sosial mediada yayımlanmışdır.

№ Abidə Ünvan Qısa təsvir Şəkil Koordinantları
1 Qutlu Musa türbəsi Ağdam, Xaçındərbətli Hülakülərin hakimiyyəti dövründə — 1314-cü ildə Şahbənzər adlı yerli memar tərəfindən inşa edilmiş Qutlu Musa türbəsi türbəsi aktiv döyüş mərkəzlərindən uzaq olsa da, əraziyə nəzarət edən erməni əhali tərəfindən ciddi dağıntıya məruz qalmışdır. Ümumilikdə türbənin dam örtüyü və divarları saxlansa da, dekorativ elementlərinə, xüsusilə unikal fasad rəsmlərinə zərər vurulmuşdur. Belə ki, türbənin fasad rəsmləri üzərinə sprey boya ilə xaç rəsmləri çəkilmiş və müxtəlif adlar yazılmış, interyeri bəzəyən dekorativ daşyonma sənəti nümunələri isə dağıdılmışdır.   40°01′58″ şm. e. 46°49′01″ ş. u.
2 Gəncəsər monastırı Kəlbəcər, Vəngli 1216–1261-ci illərdə inşa edilmiş Gəncəsər monastırı 1990-cı illərdə erməni silahlı birləşmələri tərəfindən məşvərət yeri və silah anbarı kimi istifadə edildiyinə görə dəfələrlə Azərbaycanlı hərbi birləşmələrin hücumuna məruz qalmış, monastırın fasadına qismən zərər dəymişdir. 2000–2002-ci illərdə monastırın dam örtüyü və interyerlərində ciddi təmir işləri aparılmış və ilkin memarlıq xüsusiyyətlərinə uyğun olmayan elementlər əlavə edilmişdir. 2011-ci ildən etibarən monastırın fasadlarının memarlığına müdaxilə edilmiş, kompleksi əhatə edən qala divarları müasir daşlarla üzlənmişdir.   40°03′24″ şm. e. 46°31′52″ ş. u.
3 Üzərliktəpə Ağdam, Xındırıstan Orta Tunc dövrünə aid Üzərliktəpə yaşayış yeri Qafqazda ilk şəhər tipli yaşayış məskəni hesab edilir. 1993-cü ildən ermənilərin nəzarəti altında olan Üzərliktəpə abidəsi ərazisində tədqiq edilmiş kurqanlar məhv edilib, ərazi hərbi məqsədlərlə istifadə olunub və dəfələrlə yandırılıb. 39°59′01″ şm. e. 46°55′43″ ş. u.
4 Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu Şuşa   39°45′30″ şm. e. 46°44′54″ ş. u.
5 Sisərnəvəng monastırı Laçın, Hüsülü Hüsülü kənd ərazisini tərk edən ermənilər monastır ərazisindəki VI–XIII əsrlərə aid bədii tərtibatlı və oyma naxışlı qəbir daşlarını Ermənistana aparıblar.   39°38′39″ şm. e. 46°24′27″ ş. u.

Ölkə əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidələri

№ Abidə Ünvan Qısa təsvir Şəkil Koordinantları
1 Arğalı türbəsi Füzuli, Əhmədalılar 39°25′22″ şm. e. 47°20′04″ ş. u.
2 Şeyx Babı türbəsi Füzuli, Babı 39°24′35″ şm. e. 47°19′38″ ş. u.
3 Amaras monastırı Xocavənd, Sos
 
 39°41′01″ şm. e. 47°03′26″ ş. u.
4 Gürcülü türbəsi Qubadlı, Gürcülü   39°25′36″ şm. e. 46°27′54″ ş. u.
5 Məlik Əjdər türbəsi Laçın, Cicimli   39°30′43″ şm. e. 46°30′59″ ş. u.
6 Şuşa qalası Şuşa   39°45′58″ şm. e. 46°45′04″ ş. u.
7 Qarabağ xan sarayı Şuşa   39°45′43″ şm. e. 46°45′32″ ş. u.
8 Qaraböyük xanım sarayı Şuşa   39°45′58″ şm. e. 46°45′10″ ş. u.
9 Hacı Quluların mülkü Şuşa   39°45′42″ şm. e. 45°32′00″ ş. u.
10 Xan qızı Natəvanın sarayı Şuşa   39°45′53″ şm. e. 46°45′03″ ş. u.
11 Əsəd bəyin evi Şuşa   39°45′51″ şm. e. 46°45′09″ ş. u.
12 Yuxarı Gövhər ağa məscidi Şuşa   39°45′36″ şm. e. 46°45′08″ ş. u.
13 Aşağı Gövhər ağa məscidi Şuşa   39°45′42″ şm. e. 46°45′12″ ş. u.
14 İki mərtəbəli karvansaray Şuşa 39°45′37″ şm. e. 46°44′59″ ş. u.
15 Mehmandarovların evi Şuşa   39°45′24″ şm. e. 46°45′11″ ş. u.
16 İbrahimxəlil xan sarayı Şuşa   39°45′41″ şm. e. 46°45′44″ ş. u.
17 İsa bulağı Şuşa 39°44′40″ şm. e. 46°42′36″ ş. u.
18 Üzeyir Hacıbəyovun evi Şuşa   39°44′56″ şm. e. 46°44′52″ ş. u.
19 Xanlıq Muxtar karvansarayı Şuşa Şəhər 1992-ci ildə ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra karvansaraydakı İslam elementləri və ərəb dilindəki yazılar erməni xaçı və yazısı ilə əvəzlənmişdir. 39°45′47″ şm. e. 46°45′03″ ş. u.
20 Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarayı Şuşa   39°44′06″ şm. e. 46°44′06″ ş. u.
21 Zülfüqar Hacıbəyovun evi Şuşa 39°45′44″ şm. e. 46°45′07″ ş. u.
22 Saatlı məscidi Şuşa Şəhər 1992-ci ildə ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra məsciddəki İslam elementləri və ərəb dilindəki yazılar erməni xaçı və yazısı ilə əvəzlənmişdir.   39°45′46″ şm. e. 46°45′03″ ş. u.
23 Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin evi Şuşa 39°45′40″ şm. e. 46°45′33″ ş. u.
24 Qazançı kilsəsi Şuşa   39°45′32″ şm. e. 46°44′50″ ş. u.
25 Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin evi Şuşa 39°45′34″ şm. e. 46°45′09″ ş. u.
26 Yuxarı məscid mədrəsəsi Şuşa
27 Səfərov qardaşlarının karvansarayı Şuşa 39°45′40″ şm. e. 46°45′24″ ş. u.
28 Sadıqcanın evi Şuşa 39°45′45″ şm. e. 46°45′09″ ş. u.
29 Uğurlu bəyin evi Şuşa 39°45′40″ şm. e. 46°45′10″ ş. u.
30 Şirin su hamamı Şuşa   39°45′47″ şm. e. 46°45′07″ ş. u.
31 Seyid Şuşinskinin evi Şuşa 39°45′22″ şm. e. 46°45′19″ ş. u.
32 Vaqif türbəsi Şuşa   39°45′19″ şm. e. 46°45′29″ ş. u.
32 Qasım bəy Zakirin evi Şuşa 39°45′43″ şm. e. 46°45′19″ ş. u.
33 Behbudovların evi Şuşa 39°45′15″ şm. e. 46°45′14″ ş. u.
34 Firudin bəy Şuşinskinin evi Şuşa 39°45′52″ şm. e. 46°44′47″ ş. u.
35 Firudin bəy Köçərlinin evi Şuşa 39°45′42″ şm. e. 46°44′45″ ş. u.
36 Mir Möhsün Nəvvabın evi Şuşa   39°45′38″ şm. e. 46°45′00″ ş. u.
37 Bülbülün evi Şuşa   39°45′41″ şm. e. 46°45′28″ ş. u.
38 Hüseyn bəy Köçərlinin evi Şuşa 39°45′32″ şm. e. 46°45′16″ ş. u.
39 Keçəçi oğlu Məhəmmədin evi Şuşa 39°45′28″ şm. e. 46°45′21″ ş. u.
40 Karvansaray axırı Şuşa 39°45′35″ şm. e. 46°45′05″ ş. u.
41 Gəray Əsədovun evi Şuşa 39°45′28″ şm. e. 46°45′19″ ş. u.
42 Süleyman Sani Axundovun evi Şuşa 39°45′28″ şm. e. 46°45′13″ ş. u.
43 Cabbar Qaryağdıoğlunun evi Şuşa 39°45′28″ şm. e. 46°45′24″ ş. u.
44 Məmmədbəyli türbəsi Zəngilan, Məmmədbəyli   39°10′00″ şm. e. 46°48′00″ ş. u.
45 Dairəvi qüllə Zəngilan, Hacallı 39°07′11″ şm. e. 46°48′02″ ş. u.
46 Şərifan yaşayış yeri və sərdabələri Zəngilan, Şərifan 39°07′57″ şm. e. 46°47′57″ ş. u.
47 Mirəli türbəsi Füzuli, Aşağı Veysəlli   39°41′50″ şm. e. 47°11′52″ ş. u.
48 Qarğabazar karvansarası Füzuli, Qarğabazar   39°32′18″ şm. e. 47°09′26″ ş. u.
49 Katarovəng monastırı Xocavənd, Ziyarət dağının zirvəsi, Köhnə Tağlar və Susanlıq kəndlərinin arası 2000-ci illərdə ermənilər tərəfindən təmir edilən abidənin orijinal dam örtüyü və fasad elementləri dəyişdirilmişdir. İkinci Qarabağ müharibəsində Ziyarət dağının Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad edilməsindən sonra abidəyə zərər yetirilmişdir. Sosial şəbəkədə naməlum Azərbaycan əsgəri tərəfindən yayımlanmış videoda monastırın dağıdılmış giriş qapısı və abidə ətrafında dağıdılmış xaç daşlar görünür.   39°31′33″ şm. e. 46°51′22″ ş. u.

Yerli əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidələri

№ Abidə Ünvan Qısa təsvir Şəkil Koordinantları
1 Pənah xanın imarəti Ağdam 39°59′35″ şm. e. 56°20′05″ ş. u.
2 Pənahəli xanın türbəsi Ağdam 39°59′33″ şm. e. 56°56′19″ ş. u.
3 Xanoğlu türbəsi Ağdam 39°59′33″ şm. e. 56°56′19″ ş. u.
4 Ağdam türbəsi Ağdam 39°59′33″ şm. e. 56°56′19″ ş. u.
5 Papravənd türbəsi Ağdam, Papravənd 40°09′26″ şm. e. 46°50′30″ ş. u.
6 Papravənd məscidi Ağdam, Papravənd 40°09′26″ şm. e. 46°50′30″ ş. u.
7 Maqsudlu türbəsi Ağdam, Maqsudlu 40°05′39″ şm. e. 46°53′57″ ş. u.
8 Maşallah məscidi Ağdam, Qiyaslı 40°01′16″ şm. e. 46°54′57″ ş. u.
9 Boyəhmədlilər məscidi Ağdam, Boyəhmədli 40°07′50″ şm. e. 46°51′48″ ş. u.
10 Kəngərli türbəsi Ağdam, Kəngərli 40°02′16″ şm. e. 46°58′23″ ş. u.
11 Sultan Allahverdi hamamı Cəbrayıl 39°23′58″ şm. e. 47°01′38″ ş. u.
12 Xudayarlı türbələri Cəbrayıl, Xudayarlı 39°11′42″ şm. e. 46°55′40″ ş. u.
13 Şıxlar türbəsi Cəbrayıl, Şıxlar 39°26′22″ şm. e. 46°51′35″ ş. u.
14 Çələbilər məscidi Cəbrayıl, Çələbilər 39°23′18″ şm. e. 46°49′43″ ş. u.
15 Papı məscidi Cəbrayıl, Papı 39°24′10″ şm. e. 47°04′29″ ş. u.
16 Daşkəsən Cəbrayıl, Daşkəsən 39°25′43″ şm. e. 47°06′16″ ş. u.
17 Qərb məscidi Cəbrayıl, Məzrə 39°18′17″ şm. e. 47°06′25″ ş. u.
18 Müəllimlər evi Füzuli 39°35′47″ şm. e. 47°08′45″ ş. u.
19 Füzuli şəhər İcra Hakimiyyətinin binası Füzuli 39°35′54″ şm. e. 47°08′53″ ş. u.
20 Pənahəli xan məscidi Füzuli, Qorqan 39°33′35″ şm. e. 47°16′59″ ş. u.
21 Hacı Ələkbər məscidi Füzuli 39°35′44″ şm. e. 47°08′43″ ş. u.
22 Arran məscidi Füzuli, Böyük Bəhmənli 39°31′44″ şm. e. 47°28′55″ ş. u.
23 Şah Abbas məscidi Füzuli, Qarğabazar 39°32′18″ şm. e. 47°09′27″ ş. u.
24 Qarğabazar türbəsi Füzuli, Qarğabazar 39°32′14″ şm. e. 47°09′36″ ş. u.
25 Xanlıq məscidi Füzuli, Dədəli 39°35′04″ şm. e. 47°09′33″ ş. u.
26 Qacar məscidi Füzuli, Qacar 39°39′03″ şm. e. 47°03′24″ ş. u.
27 Çayqırağı məscidi Füzuli, Merdinli 39°35′47″ şm. e. 47°15′57″ ş. u.
28 Gecəgözlü məscidi Füzuli, Gecəgözlü 39°34′46″ şm. e. 47°11′45″ ş. u.
29 Əzəmət məscidi Füzuli, Yuxarı Veysəlli 39°44′12″ şm. e. 47°05′43″ ş. u.
30 Şöləxanım məscidi Füzuli, Yuxarı Veysəlli 39°34′42″ şm. e. 47°15′44″ ş. u.
31 Camaat məscidi Füzuli, Araz Dilağarda 39°33′59″ şm. e. 47°36′15″ ş. u.
32 Ərənlər məscidi Füzuli, Qoçəhmədli 39°31′59″ şm. e. 47°07′34″ ş. u.
32 Qaradağlı məscidi Füzuli, Qaradağlı 39°30′42″ şm. e. 47°04′37″ ş. u.
33 Divanlılar türbəsi Füzuli, Divanalılar 39°40′04″ şm. e. 47°05′07″ ş. u.
34 Qaraxanbəyli məscidi Füzuli, Qaraxanbəyli 39°36′16″ şm. e. 47°16′42″ ş. u.
35 Xocavənd türbəsi Xocavənd 39°47′53″ şm. e. 47°06′29″ ş. u.
36 Həzrəti Əbülfəzl ağa məscidi Xocavənd 39°47′50″ şm. e. 47°06′16″ ş. u.
37 Albanberd kilsəsi Xocavənd, Qarakənd 39°51′20″ şm. e. 47°02′00″ ş. u.
38 Dəmirçilər məscidi Qubadlı, Dəmirçilər 39°19′09″ şm. e. 46°36′03″ ş. u.
39 Çöl məscidi Qubadlı, Dondarlı 39°18′43″ şm. e. 46°36′30″ ş. u.
40 Yusifbəyli məscidi Qubadlı, Yusifbəyli 39°18′53″ şm. e. 46°42′00″ ş. u.
41 Həzrəti Həvvaxanım türbəsi Qubadlı, Boyunəkər 39°14′48″ şm. e. 46°38′20″ ş. u.
42 Molla Mirzəxan məscidi Qubadlı, Mollalı 39°14′39″ şm. e. 46°40′03″ ş. u.
43 Həzrəti Mahmud məscidi Qubadlı, Mirlər 39°18′02″ şm. e. 46°37′58″ ş. u.
44 Cümə məscidi Qubadlı, Məmər 39°15′06″ şm. e. 46°41′39″ ş. u.
45 Böyüklər məscidi Qubadlı, Xələc 39°20′46″ şm. e. 46°30′51″ ş. u.
46 Mahruzlu məscidi Qubadlı, Mahruzlu 39°12′40″ şm. e. 46°44′11″ ş. u.
47 Mahruzlu məscidi Qubadlı, Mahruzlu 39°12′40″ şm. e. 46°44′11″ ş. u.
48 Güləbird türbəsi Laçın, Güləbird 39°29′37″ şm. e. 46°36′03″ ş. u.
49 Həmzə Sultan sarayı Laçın, Hüsülü Hüsülü kənd ərazisini tərk edən ermənilər saray ərazisindəki XIV–XV əsrlərə aid bədii tərtibatlı və oyma naxışlı qəbir daşlarını Ermənistana aparıblar.   39°38′39″ şm. e. 46°24′28″ ş. u.
50 Soltan Əhməd sarayı Laçın, Soltanlar 39°38′20″ şm. e. 46°25′23″ ş. u.
51 Soltan Baba türbəsi Laçın, Zeyvə 39°40′29″ şm. e. 46°24′57″ ş. u.
52 Şeyx Əhməd türbəsi Laçın, Zeyvə 39°40′29″ şm. e. 46°24′57″ ş. u.
53 Meşəkənarı məscidi Laçın, Qarıqışlaq 39°40′02″ şm. e. 46°23′04″ ş. u.
54 Xanlar məscidi Laçın, Piçənis 39°48′15″ şm. e. 46°26′36″ ş. u.
55 Piçənis məscidi Laçın, Piçənis 39°48′16″ şm. e. 46°26′40″ ş. u.
56 Abadxeyir türbəsi Laçın, Əhmədli 39°40′46″ şm. e. 46°14′55″ ş. u.
57 Realniy məktəbin binası Şuşa   39°45′12″ şm. e. 46°44′37″ ş. u.
58 Aslan Qaraşovun evi Şuşa 39°45′35″ şm. e. 46°44′49″ ş. u.
59 Çuxur məhlə məscidi Şuşa 39°45′40″ şm. e. 46°45′27″ ş. u.
60 Mərdinli məscidi Şuşa 39°45′45″ şm. e. 46°45′10″ ş. u.
61 Culfalar məscidi Şuşa 39°45′27″ şm. e. 46°45′16″ ş. u.
62 Bəhmən Mirzənin evi Şuşa 39°45′54″ şm. e. 46°44′50″ ş. u.
63 Turşsu bulağı Şuşa 39°45′56″ şm. e. 46°44′49″ ş. u.
64 Köçərli məscidi Şuşa 39°45′56″ şm. e. 46°44′46″ ş. u.
65 Mamayı məscidi Şuşa 39°45′42″ şm. e. 46°45′00″ ş. u.
66 Zöhrabbəyovların malikanəsi Şuşa 39°45′34″ şm. e. 46°45′22″ ş. u.
67 Quyuluq məscidi Şuşa 39°45′35″ şm. e. 46°45′19″ ş. u.
68 Xoca Mərcanlı bulağı Şuşa 39°45′37″ şm. e. 46°45′04″ ş. u.
69 Zəngilan Cümə məscidi Zəngilan 39°05′22″ şm. e. 46°38′37″ ş. u.
70 Yaylalar məscidi Zəngilan, Malatkeşin 39°06′11″ şm. e. 46°38′36″ ş. u.
71 Muş məscidi Zəngilan, Qıraq Müşlan 39°03′51″ şm. e. 46°40′53″ ş. u.

Monumental və xatirə abidələri

№ Abidə Ünvan Qısa təsvir Şəkil Koordinantları
1 Xurşudbanu Natəvanın qəbirüstü abidəsi Ağdam Birinci Qarabağ müharibəsindən sonra abidə tamamən dağıdılmış, qəbr təhqir olunmuş, Xurşudbanu Natavanın sümükləri isə çıxarılmışdır.   39°59′33″ şm. e. 46°59′19″ ş. u.
2 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Ağdam   39°59′04″ şm. e. 46°54′56″ ş. u.
3 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Cəbrayıl  
4 Məhəmməd Füzulinin heykəli Füzuli  
5 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Füzuli
6 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Kəlbəcər
7 Qaçaq Nəbi və Həcərin heykəli Qubadlı
8 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Qubadlı
9 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Laçın  
10 Molla Pənah Vaqifin büstü Şuşa  
11 Üzeyir Hacıbəyovun heykəli Şuşa  
12 Mir Möhsün Nəvvabın qəbirüstü abidəsi Şuşa   46°45′26″ şm. e. 39°45′15″ ş. u.
13 Molla Pənah Vaqifin heykəli Xankəndi
14 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Xankəndi
15 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Xocavənd
16 Böyük Vətən Müharibəsində həlak olanların xatirə abidəsi Zəngilan

Muzeylər

№ Abidə Ünvan Qısa təsvir Şəkil Koordinantları
1 Qurban Pirimovun xatirə muzeyi Ağdam, Gülablı 39°52′50″ şm. e. 46°56′42″ ş. u.
2 Füzuli Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Füzuli 39°36′21″ şm. e. 47°09′11″ ş. u.
3 Sarı Aşığın xatirə muzeyi Laçın, Güləbird
4 Bülbülün ev-muzyi Şuşa
5 Üzeyir Hacıbəyovun ev-muzyi Şuşa
6 Mir Möhsün Nəvvabın ev-muzeyi Şuşa
7 Zəngilan Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Zəngilan
8 Zəngilan Daş Heykəllər Muzeyi Zəngilan
9 Laçın Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Laçın
10 Qubadlı Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Qubadlı  
11 Əsgəran Tarix - Diyarşünaslıq Muzeyi Əsgəran
12 Cəbrayıl Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Cəbrayıl
13 Ağdam Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Ağdam, Qaradağlı
14 Çörək muzeyi Ağdam
15 Xurşidbanu Natəvanın xatirə muzeyi Ağdam
16 Xurşidbanu Natəvanın ev-muzeyi Şuşa
17 Süleyman Sani Axundovun ev-muzeyi Ağdam, Seyidli
18 Şuşa Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Şuşa
19 Azərbaycan Dövlət Qarabağ Tarixi Muzeyi Şuşa
20 Hadrut Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Hadrut
21 Xocavənd Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Xocavənd
22 Ağdərə Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi Ağdərə
23 Laçın Dövlət Rəsm Qalereyası Laçın
24 Şuşa Dövlət Rəsm Qalereyası Şuşa
25 Qubadlı Dövlət Rəsm Qalereyası Qubadlı
26 Ağdam Dövlət Rəsm Qalereyası Ağdam

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli, 132 nömrəli qərarına 1 nömrəli əlavə 2016-03-05 at the Wayback Machine, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, İstifadə tarixi:9 yanvar 2015
  2. "Шуша - цитадель Карабаха: почему она важна для азербайджанцев и армян" [Shusha is the citadel of Karabakh: why is it important for Azerbaijanis and Armenians]. BBC Russian Service (rus). 7 November 2020. 9 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2020.
  3. "Shusha Armenians recall their bittersweet victory". Institute for War and Peace Reporting. 10 May 2002. 18 April 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 April 2021.
  4. de Waal, Thomas. "Shusha Armenians Recall Their Bittersweet Victory". Institute for War and Peace Reporting. 10 may 2002. 5 oktyabr 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 5 oktyabr 2015.
  5. de Waal, Thomas (2003, 2013). Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace And War. New York University Press, pp. 196-197.
  6. OSCE Minsk Group, 31 January-5 February 2005, Report of the OSCE Fact-Finding Mission (FFM) to the Occupied Territories of Azerbaijan Surrounding Nagorno-Karabakh (NK) (April 2005), pp. 7–8.
  7. P. Osterlund, “After the war: Touring Azerbaijan’s reclaimed territories”, Eurasianet (22 December 2020), available at https://eurasianet.org/after-the-war-touring-azerbaijans-reclaimedterritories[ölü keçid].
  8. (PDF). 2011-07-17 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-13.
  9. (PDF). 2010-12-27 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-13.
  10. "Organization of Islamic Conference. The Destruction and Desecration of Islamic Historical and Cultural Relics and Shrines in the Occupied Azerbaijan Territories Resulting From the Aggression of the Republic of Armenia Against the Republic of Azerbaijan" (PDF). İstifadə tarixi: 2010-12-14.[ölü keçid]
  11. R. Orujev. "Министры иностранных дел ОИК приняли три резолюции по Нагорному Карабаху" [Ministers of Foreign Affairs of OIC adopted three resolutions on Nagorno-Karabakh]. Ekho. 2010-05-20. 2021-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-12-14.
  12. Ghazanchyan, Siranush. "ECtHR Grand Chamber to examine two inter-state cases lodged by Armenia and Azerbaijan". Public Radio of Armenia. 12 May 2021. 17 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 28 September 2021.
  13. INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE INTERPRETATION AND APPLICATION OF THE INTERNATIONAL CONVENTION ON THE ELIMINATION OF ALL FORMS OF RACIAL DISCRIMINATION (REPUBLIC OF AZERBAIJAN v. REPUBLIC OF ARMENIA) 2022-08-18 at the Wayback Machine. APPLICATION INSTITUTING PROCEEDINGS filed in the Registry of the Court on 23 September 2021
  14. ↑ "Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günü". sputnik.az. Sputnik Azərbaycan. 18.04.2018. 2021-02-10 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  15. ↑ ""Sarı Musa türbəsini "xaça çəkiblər"" (19 iyul). Ekspress. 2007. 2020-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  16. "Появились кадры последствий утреннего обстрела Шуши". Известия. 3 ноября 2020. 2022-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  17. "Нагорный Карабах заявил об обстреле персидской мечети в Шуши". Кавказский Узел. kavkaz-uzel.eu. 02 ноября 2020. 2022-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  18. "Стало известно об осквернении часовни в контролируемом Азербайджаном Шуши". lenta.ru. 20 ноября 2020. 2020-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  19. "Город Шуши в Карабахе подвергся ударам". ria.ru. Ria Novosti. 2 октября 2020. 2022-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  20. "Три журналиста ранены при обстреле собора в Шуши". kavkaz-uzel.eu. 08 октября 2020. 2022-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  21. ↑ Отчёт лорда Хилтона о посещении Нагорного Карабаха 2009-06-27 at the Wayback Machine Gandsazar Monastery: deliberately bombed by Azeri aircraft. A monastic building was destroyed but the Church was fortunately missed
  22. ↑ "Gandzasar facelift: Vandalism or restoration as tiling continues at Karabakh medieval church's fence?". ArmeniaNow. 12 July 2011. 2012-05-18 tarixində .
  23. Organova, Natalya. "Гандзасар: война амбиций". noev-kovcheg.ru (15). 2011. 2021-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-05. «Когда Левон Айрапетян ремонтировал в 2000-2002 годах притвор церкви, когда выкладывал пол церкви плиткой, когда ремонтировал алтарь церкви, где были архитекторы?» – задается риторическим вопросом отец Григор.
  24. Məmmədova, Aidə. "Qarabağda tunc dövrü boyalı qablar istehsalı ocaqları". anl.az. Azərbaycan Milli Kitabxanası. 2021-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  25. Məmmədov, Zaur. "Ağdam məscidinin qarşısından dünyaya göndərilən mesajlar". apa.az. APA. 25 Noyabr 2020. 2021-02-10 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  26. "Məhv edilən mədəni irsimiz – Erməni işğalı nəticəsində Azərbaycana 23 trln. dollardan artıq zərər dəyib". xeberler.info.az. 10-09-2020. 2021-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  27. ↑ Baghirova, Nazrin. "❗️Покидая Карабах, армянская сторона разгромила и разграбила множество древних албанских памятников христианской истории, а также вывезла древние надгробные камни". 3:14 PM · 8 янв. 2021. 2021-01-08 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  28. "Salvaging our cultural heritage at Tsitsernavank to prevent cultural destruction by Azerbaijan". 2 декабря 2020 г. ·. İstifadə tarixi: 5 fevral 2021.
  29. ↑ "Mədəni irsə dəymiş ziyan". mfa.gov.az. Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi. İstifadə tarixi: 29 yanvar 2021.[ölü keçid]
  30. "Азербайджанцы осквернили храм Катаро на вершине Дизапайта". infoteka24.ru. 16 января, 2021. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 19 yanvar 2021.
  31. "Məşhur fotoqraf Ağdamda: "Natəvanın sümükləri qəbirdən çıxarılmışdı"". 2021-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-28.

Dekabr 31, 2022
qarabağ, münaqişəsi, zamanı, dağıdılmış, tarix, memarlıq, abidələri, muzeylərin, siyahısı, qarabağ, eyni, zamanda, onun, ətrafında, yerləşən, azərbaycan, ərazilərində, birinci, ikinci, qarabağ, müharibələri, zamanı, qismən, tamamilə, dağıdılmış, talan, edilmiş. Qarabag munaqisesi zamani dagidilmis tarix memarliq abideleri ve muzeylerin siyahisi Qarabag eyni zamanda onun etrafinda yerlesen Azerbaycan erazilerinde Birinci ve Ikinci Qarabag muharibeleri zamani qismen ve ya tamamile dagidilmis talan edilmis ve ya her hansi bir sekilde zerer cekmis tarix memarliq abidelerini eks etdiren siyahi Siyahinin hazirlanmasi zamani Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci il tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmis dovlet qeydiyyatina alinmis dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisindan istifade edilmisdir 1 Tarix ve memarliq abideleri qeydiyyata alinma prinsipine uygun olaraq dunya olke ve yerli ehemiyyetliyine gore uc basliqda gosterilmisdir Cedvellerde abidelerinin siralanma nomresi adi unvani ile yanasi qisa tesvir bolmesinde tarixi ve muvafiq menbeler esasinda dagidilmasi haqqinda melumatlar mumkun sekli dagidildiqdan sonra ve ya evvel ve deqiq koordinantlari qeyd edilmisdir Eyni zamanda siyahiya muharibeler zamani yuxarida qeyd edilmis erazilerde dagidilmis ve ya ziyan gormus monumental heykelterasliq numuneleri ve muzeyler de daxil edilmisdir Mundericat 1 Zemin 1 1 Islam Konfransi Teskilati 1 2 Azerbaycan Ermenistana qarsi 2 Tarix Memarliq abideleri 2 1 Dunya ehemiyyetli tarix memarliq abideleri 2 2 Olke ehemiyyetli tarix memarliq abideleri 2 3 Yerli ehemiyyetli tarix memarliq abideleri 3 Monumental ve xatire abideleri 4 Muzeyler 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarZemin Redakte Esas meqale Qarabag muharibesiErmeni komandiri Arkadi Ter Tadevosyanin dediyine gore 1992 ci ilde Susa isgal edildikden 2 sonra seher yaxinliqdaki Xankendinden olan ermeniler terefinden talan ve mehv edilmisdir Ter Tadevosyan demisdir ki Qarabag ermenileri azerbaycanlilarin geri donmemesi ucun evleri yandirmisdir 3 2002 ci ilde seherin ermeni quvveleri terefinden isgal edilmesinden on il sonra seherin texminen 80 i xarabaliq halinda idi 4 Ermeniler Susadan olan uc azerbaycanli musiqici ve sairin tarixi bustlerini de sokub satmisdir 5 Avropada Tehlukesizlik ve Emekdasliq Teskilatinin ATET arasdirma missiyasi 2005 ci ilde Fuzuli seherine seyahet etmis ve seherin xarabaliq oldugunu bildirmisdir 6 Agdam seheri ermeni quvvelerinin hucum emeliyyati esnasinda ve sonrasinda dagidilmisdir Ermeniler geride qoyulan xarabaliqlari bele yagmalamisdir 7 Islam Konfransi Teskilati Redakte Esas meqale Islam Emekdasliq Teskilatinin Dagliq Qarabag munaqisesile bagli qetnameleriIslam Konfransi Teskilatinin 10 11 sayli qetnamesinde uzv dovletlerin isgal olunmus Azerbaycan erazilerinde arxeoloji medeni ve dini abidelerin Islam abideleri de daxil olmaqla talan ve mehv edilmesinden narahat olduqlari bildirilir 8 9 Islam Konfransi Teskilati Xarici Isler Nazirleri Surasinin 10 37 sayli qetnamesinin ucuncu hissesinde Azerbaycan erazisinde tarixi Islam abidelerinin mehv edilmesini pislenir Islami muqeddes yerlerin qorunmasi haqqinda 2 37 C sayli qetnamenin Isgal altinda olan Azerbaycan erazilerinde Islam tarixi ve medeni reliktlerinin ve ziyaretgahlarinin mehv edilmesi ve lekenmesi bolmesi altinda uzv dovletlerin Xarici Isler Nazirleri Surasi Azerbaycan tarixinin medeniyyetinin arxeologiyasinin ve etnoqrafiyasinin Islam irsinin terkib hissesi olan qisminin Ermenistan terefinden isgal olunmus erazilerde qalan numunelerinin mehvi ile bagli narahatliqlarini ifade etmisdir Hemcinin burada Azerbaycan erazisinde etnik temizleme meqsedi ile Azerbaycan mescidlerinin ve diger Islam ziyaretgahlarinin tamamile ve vehsicesine mehv edilmesinin insanliga qarsi cinayet oldugu bir daha tesdiqlenmisdir Qetnamede Ermenistan Respublikasinin isgal etdiyi Azerbaycan erazilerinde Ermenistanin Islam irsine tecavuzu neticesinde o cumleden nadir qedim eserlerin ve Islam sivilizasiyasinin tarix ve memarliq abidelerinin mescidler turbeler mezarlar arxeoloji qazintilar muzeyler kitabxanalar resm sergi salonlari ve hokumet teatrlari ve konservatoriyalar coxlu miqdarda qiymetli xezinelerin ve milyonlarla kitabin ve tarixi elyazmanin mehv edilmesi ve qacaqmalciliq yolu ile olkeden cixarilmasi isgal olunmus Azerbaycan erazilerinde Islam irsini tamamile mehv etmek cehdi kimi taninmis ve Azerbaycanin ozune vurulan ziyana gore adekvat tezminat almaq huququ tesdiqlenmisdir Burada hemcinin Ermenistan Respublikasinin bu cur emellere gore tezminat odemek mesuliyyeti oldugu qeyd edilmisdir 10 11 Azerbaycan Ermenistana qarsi Redakte 2020 ci ilin sonunda hem Azerbaycan hem de Ermenistan Ikinci Qarabag muharibesi ile elaqedar bir birine qarsi mehkeme isi acmisdir Avropa Insan Huquqlari Mehkemesinin Boyuk Palatasi her iki ise baxacaq 12 Azerbaycan Ermenistana qarsi mehkeme isinde iddiaci olan Azerbaycan terefi 2020 ci ile qeder mescidler kitabxanalar tarixi abideler de daxil olmaqla Azerbaycan irsine daxil olan abidelerin ermeni terefi terefinden mehv edildiyini ireli surmusdur Bura Susa qebiristanliqlari ve movcud olmus 67 mescidden ve ya Islam ziyaretgahlari 65 i daxildir Qalan iki mescid zedelenmisdir 13 Tarix Memarliq abideleri RedakteDunya ehemiyyetli tarix memarliq abideleri Redakte Dunya ehemiyyetli tarix memarliq abideleri arasinda en cox ziyan cekeni e e II minilliyin sonlarina aid olan ve Orta Tunc dovru insanlarinin yasayis izlerini dasiyan Uzerliktepe arxeoloji abidesidir 1993 cu ilden ermenilerin isgali altinda olan abide erazisi 2019 cu ile kimi mutemmadi olaraq her il ermeniler terefinden yandirilmisdir 14 Agdam rayonu erazisindeki Qutlu Musa turbesi baximsizliqdan qezali veziyyete dusmus turbenin fasadlarini bezeyen unikal divar resmleri boyanaraq mehv edilmis interyerindeki oyma naxisli das pliteleri ise dagidilmisdir 15 Susa seherinin tarixi merkezinde yerlesen abideler seherin 90 ci illerde ermeniler terefinden bombardiman edilmesi zamani ciddi zede almisdir 16 17 18 19 20 1992 ci ilde seherin ermeniler terefinden isgal edilmesinden sonra burda olan Islam memarliq numunelerinin hamisi tamamile ve ya qismen dagidilmisdir XIII esre aid Genceser monastiri 1990 ci illerde ermeni silahli birlesmeleri terefinden mesveret yeri ve silah anbari kimi istifade edildiyine gore defelerle Azerbaycanli herbi birlesmelerin hucumuna meruz qalmis monastirin fasadina qismen zerer deymisdir 21 2000 2002 ci illerde monastirin dam ortuyu ve interyerlerinde ciddi temir isleri aparilmis ve ilkin memarliq xususiyyetlerine uygun olmayan elementler elave edilmisdir 2011 ci ilden etibaren monastirin fasadlarinin memarligina mudaxile edilmis kompleksi ehate eden qala divarlari muasir daslarla uzlenmisdir 22 1992 ci ilde Lacin rayonunun isgal edilmesi ile ermenilerin nezareti altina kecen Siserneveng monastiri 1999 2000 ci illerde esasli temir edilmis bu zaman abidenin dam ortuyu fasadlari ve interyerine ciddi deyisiklikler edilmisdir 2020 ci il Dagliq Qarabag ateskes beyanatina esasen Lacin rayonu erazisini terk eden ermenilerin monasitin heyetinde yerlesen VI IX esrler ve sonraki dovrlere aid bedii tesvirli daslar ve xac daslari aparmalarini eks etdiren fotolar sosial mediada yayimlanmisdir Abide Unvan Qisa tesvir Sekil Koordinantlari1 Qutlu Musa turbesi Agdam Xacinderbetli Hulakulerin hakimiyyeti dovrunde 1314 cu ilde Sahbenzer adli yerli memar terefinden insa edilmis Qutlu Musa turbesi turbesi aktiv doyus merkezlerinden uzaq olsa da eraziye nezaret eden ermeni ehali terefinden ciddi dagintiya meruz qalmisdir Umumilikde turbenin dam ortuyu ve divarlari saxlansa da dekorativ elementlerine xususile unikal fasad resmlerine zerer vurulmusdur Bele ki turbenin fasad resmleri uzerine sprey boya ile xac resmleri cekilmis ve muxtelif adlar yazilmis 15 interyeri bezeyen dekorativ dasyonma seneti numuneleri ise dagidilmisdir 40 01 58 sm e 46 49 01 s u 2 Genceser monastiri Kelbecer Vengli 1216 1261 ci illerde insa edilmis Genceser monastiri 1990 ci illerde ermeni silahli birlesmeleri terefinden mesveret yeri ve silah anbari kimi istifade edildiyine gore defelerle Azerbaycanli herbi birlesmelerin hucumuna meruz qalmis monastirin fasadina qismen zerer deymisdir 21 2000 2002 ci illerde monastirin dam ortuyu ve interyerlerinde ciddi temir isleri aparilmis 23 ve ilkin memarliq xususiyyetlerine uygun olmayan elementler elave edilmisdir 2011 ci ilden etibaren monastirin fasadlarinin memarligina mudaxile edilmis kompleksi ehate eden qala divarlari muasir daslarla uzlenmisdir 22 40 03 24 sm e 46 31 52 s u 3 Uzerliktepe Agdam Xindiristan Orta Tunc dovrune aid Uzerliktepe yasayis yeri Qafqazda ilk seher tipli yasayis meskeni hesab edilir 24 25 1993 cu ilden ermenilerin nezareti altinda olan Uzerliktepe abidesi erazisinde tedqiq edilmis kurqanlar mehv edilib 26 erazi herbi meqsedlerle istifade olunub 14 ve defelerle yandirilib 39 59 01 sm e 46 55 43 s u 4 Susa Dovlet Tarix Memarliq Qorugu Susa 39 45 30 sm e 46 44 54 s u 5 Siserneveng monastiri Lacin Husulu Husulu kend erazisini terk eden ermeniler monastir erazisindeki VI XIII esrlere aid bedii tertibatli ve oyma naxisli qebir daslarini Ermenistana apariblar 27 28 39 38 39 sm e 46 24 27 s u Olke ehemiyyetli tarix memarliq abideleri Redakte Abide Unvan Qisa tesvir Sekil Koordinantlari1 Argali turbesi Fuzuli Ehmedalilar 39 25 22 sm e 47 20 04 s u 2 Seyx Babi turbesi Fuzuli Babi 39 24 35 sm e 47 19 38 s u 3 Amaras monastiri Xocavend Sos 39 41 01 sm e 47 03 26 s u 4 Gurculu turbesi Qubadli Gurculu 39 25 36 sm e 46 27 54 s u 5 Melik Ejder turbesi Lacin Cicimli 39 30 43 sm e 46 30 59 s u 6 Susa qalasi Susa 39 45 58 sm e 46 45 04 s u 7 Qarabag xan sarayi Susa 39 45 43 sm e 46 45 32 s u 8 Qaraboyuk xanim sarayi Susa 39 45 58 sm e 46 45 10 s u 9 Haci Qulularin mulku Susa 39 45 42 sm e 45 32 00 s u 10 Xan qizi Natevanin sarayi Susa 39 45 53 sm e 46 45 03 s u 11 Esed beyin evi Susa 39 45 51 sm e 46 45 09 s u 12 Yuxari Govher aga mescidi Susa 39 45 36 sm e 46 45 08 s u 13 Asagi Govher aga mescidi Susa 39 45 42 sm e 46 45 12 s u 14 Iki mertebeli karvansaray Susa 39 45 37 sm e 46 44 59 s u 15 Mehmandarovlarin evi Susa 39 45 24 sm e 46 45 11 s u 16 Ibrahimxelil xan sarayi Susa 39 45 41 sm e 46 45 44 s u 17 Isa bulagi Susa 39 44 40 sm e 46 42 36 s u 18 Uzeyir Hacibeyovun evi Susa 39 44 56 sm e 46 44 52 s u 19 Xanliq Muxtar karvansarayi Susa Seher 1992 ci ilde ermeniler terefinden isgal edildikden sonra karvansaraydaki Islam elementleri ve ereb dilindeki yazilar ermeni xaci ve yazisi ile evezlenmisdir 29 39 45 47 sm e 46 45 03 s u 20 Aga Qehreman Mirsiyab oglunun karvansarayi Susa 39 44 06 sm e 46 44 06 s u 21 Zulfuqar Hacibeyovun evi Susa 39 45 44 sm e 46 45 07 s u 22 Saatli mescidi Susa Seher 1992 ci ilde ermeniler terefinden isgal edildikden sonra mesciddeki Islam elementleri ve ereb dilindeki yazilar ermeni xaci ve yazisi ile evezlenmisdir 29 39 45 46 sm e 46 45 03 s u 23 Ebdurrehim bey Haqverdiyevin evi Susa 39 45 40 sm e 46 45 33 s u 24 Qazanci kilsesi Susa 39 45 32 sm e 46 44 50 s u 25 Yusif Vezir Cemenzeminlinin evi Susa 39 45 34 sm e 46 45 09 s u 26 Yuxari mescid medresesi Susa27 Seferov qardaslarinin karvansarayi Susa 39 45 40 sm e 46 45 24 s u 28 Sadiqcanin evi Susa 39 45 45 sm e 46 45 09 s u 29 Ugurlu beyin evi Susa 39 45 40 sm e 46 45 10 s u 30 Sirin su hamami Susa 39 45 47 sm e 46 45 07 s u 31 Seyid Susinskinin evi Susa 39 45 22 sm e 46 45 19 s u 32 Vaqif turbesi Susa 39 45 19 sm e 46 45 29 s u 32 Qasim bey Zakirin evi Susa 39 45 43 sm e 46 45 19 s u 33 Behbudovlarin evi Susa 39 45 15 sm e 46 45 14 s u 34 Firudin bey Susinskinin evi Susa 39 45 52 sm e 46 44 47 s u 35 Firudin bey Kocerlinin evi Susa 39 45 42 sm e 46 44 45 s u 36 Mir Mohsun Nevvabin evi Susa 39 45 38 sm e 46 45 00 s u 37 Bulbulun evi Susa 39 45 41 sm e 46 45 28 s u 38 Huseyn bey Kocerlinin evi Susa 39 45 32 sm e 46 45 16 s u 39 Kececi oglu Mehemmedin evi Susa 39 45 28 sm e 46 45 21 s u 40 Karvansaray axiri Susa 39 45 35 sm e 46 45 05 s u 41 Geray Esedovun evi Susa 39 45 28 sm e 46 45 19 s u 42 Suleyman Sani Axundovun evi Susa 39 45 28 sm e 46 45 13 s u 43 Cabbar Qaryagdioglunun evi Susa 39 45 28 sm e 46 45 24 s u 44 Memmedbeyli turbesi Zengilan Memmedbeyli 39 10 00 sm e 46 48 00 s u 45 Dairevi qulle Zengilan Hacalli 39 07 11 sm e 46 48 02 s u 46 Serifan yasayis yeri ve serdabeleri Zengilan Serifan 39 07 57 sm e 46 47 57 s u 47 Mireli turbesi Fuzuli Asagi Veyselli 39 41 50 sm e 47 11 52 s u 48 Qargabazar karvansarasi Fuzuli Qargabazar 39 32 18 sm e 47 09 26 s u 49 Kataroveng monastiri Xocavend Ziyaret daginin zirvesi Kohne Taglar ve Susanliq kendlerinin arasi 2000 ci illerde ermeniler terefinden temir edilen abidenin orijinal dam ortuyu ve fasad elementleri deyisdirilmisdir Ikinci Qarabag muharibesinde Ziyaret daginin Azerbaycan Ordusu terefinden azad edilmesinden sonra abideye zerer yetirilmisdir Sosial sebekede namelum Azerbaycan esgeri terefinden yayimlanmis videoda monastirin dagidilmis giris qapisi ve abide etrafinda dagidilmis xac daslar gorunur 30 39 31 33 sm e 46 51 22 s u Yerli ehemiyyetli tarix memarliq abideleri Redakte Abide Unvan Qisa tesvir Sekil Koordinantlari1 Penah xanin imareti Agdam 39 59 35 sm e 56 20 05 s u 2 Penaheli xanin turbesi Agdam 39 59 33 sm e 56 56 19 s u 3 Xanoglu turbesi Agdam 39 59 33 sm e 56 56 19 s u 4 Agdam turbesi Agdam 39 59 33 sm e 56 56 19 s u 5 Papravend turbesi Agdam Papravend 40 09 26 sm e 46 50 30 s u 6 Papravend mescidi Agdam Papravend 40 09 26 sm e 46 50 30 s u 7 Maqsudlu turbesi Agdam Maqsudlu 40 05 39 sm e 46 53 57 s u 8 Masallah mescidi Agdam Qiyasli 40 01 16 sm e 46 54 57 s u 9 Boyehmedliler mescidi Agdam Boyehmedli 40 07 50 sm e 46 51 48 s u 10 Kengerli turbesi Agdam Kengerli 40 02 16 sm e 46 58 23 s u 11 Sultan Allahverdi hamami Cebrayil 39 23 58 sm e 47 01 38 s u 12 Xudayarli turbeleri Cebrayil Xudayarli 39 11 42 sm e 46 55 40 s u 13 Sixlar turbesi Cebrayil Sixlar 39 26 22 sm e 46 51 35 s u 14 Celebiler mescidi Cebrayil Celebiler 39 23 18 sm e 46 49 43 s u 15 Papi mescidi Cebrayil Papi 39 24 10 sm e 47 04 29 s u 16 Daskesen Cebrayil Daskesen 39 25 43 sm e 47 06 16 s u 17 Qerb mescidi Cebrayil Mezre 39 18 17 sm e 47 06 25 s u 18 Muellimler evi Fuzuli 39 35 47 sm e 47 08 45 s u 19 Fuzuli seher Icra Hakimiyyetinin binasi Fuzuli 39 35 54 sm e 47 08 53 s u 20 Penaheli xan mescidi Fuzuli Qorqan 39 33 35 sm e 47 16 59 s u 21 Haci Elekber mescidi Fuzuli 39 35 44 sm e 47 08 43 s u 22 Arran mescidi Fuzuli Boyuk Behmenli 39 31 44 sm e 47 28 55 s u 23 Sah Abbas mescidi Fuzuli Qargabazar 39 32 18 sm e 47 09 27 s u 24 Qargabazar turbesi Fuzuli Qargabazar 39 32 14 sm e 47 09 36 s u 25 Xanliq mescidi Fuzuli Dedeli 39 35 04 sm e 47 09 33 s u 26 Qacar mescidi Fuzuli Qacar 39 39 03 sm e 47 03 24 s u 27 Cayqiragi mescidi Fuzuli Merdinli 39 35 47 sm e 47 15 57 s u 28 Gecegozlu mescidi Fuzuli Gecegozlu 39 34 46 sm e 47 11 45 s u 29 Ezemet mescidi Fuzuli Yuxari Veyselli 39 44 12 sm e 47 05 43 s u 30 Solexanim mescidi Fuzuli Yuxari Veyselli 39 34 42 sm e 47 15 44 s u 31 Camaat mescidi Fuzuli Araz Dilagarda 39 33 59 sm e 47 36 15 s u 32 Erenler mescidi Fuzuli Qocehmedli 39 31 59 sm e 47 07 34 s u 32 Qaradagli mescidi Fuzuli Qaradagli 39 30 42 sm e 47 04 37 s u 33 Divanlilar turbesi Fuzuli Divanalilar 39 40 04 sm e 47 05 07 s u 34 Qaraxanbeyli mescidi Fuzuli Qaraxanbeyli 39 36 16 sm e 47 16 42 s u 35 Xocavend turbesi Xocavend 39 47 53 sm e 47 06 29 s u 36 Hezreti Ebulfezl aga mescidi Xocavend 39 47 50 sm e 47 06 16 s u 37 Albanberd kilsesi Xocavend Qarakend 39 51 20 sm e 47 02 00 s u 38 Demirciler mescidi Qubadli Demirciler 39 19 09 sm e 46 36 03 s u 39 Col mescidi Qubadli Dondarli 39 18 43 sm e 46 36 30 s u 40 Yusifbeyli mescidi Qubadli Yusifbeyli 39 18 53 sm e 46 42 00 s u 41 Hezreti Hevvaxanim turbesi Qubadli Boyuneker 39 14 48 sm e 46 38 20 s u 42 Molla Mirzexan mescidi Qubadli Mollali 39 14 39 sm e 46 40 03 s u 43 Hezreti Mahmud mescidi Qubadli Mirler 39 18 02 sm e 46 37 58 s u 44 Cume mescidi Qubadli Memer 39 15 06 sm e 46 41 39 s u 45 Boyukler mescidi Qubadli Xelec 39 20 46 sm e 46 30 51 s u 46 Mahruzlu mescidi Qubadli Mahruzlu 39 12 40 sm e 46 44 11 s u 47 Mahruzlu mescidi Qubadli Mahruzlu 39 12 40 sm e 46 44 11 s u 48 Gulebird turbesi Lacin Gulebird 39 29 37 sm e 46 36 03 s u 49 Hemze Sultan sarayi Lacin Husulu Husulu kend erazisini terk eden ermeniler saray erazisindeki XIV XV esrlere aid bedii tertibatli ve oyma naxisli qebir daslarini Ermenistana apariblar 27 39 38 39 sm e 46 24 28 s u 50 Soltan Ehmed sarayi Lacin Soltanlar 39 38 20 sm e 46 25 23 s u 51 Soltan Baba turbesi Lacin Zeyve 39 40 29 sm e 46 24 57 s u 52 Seyx Ehmed turbesi Lacin Zeyve 39 40 29 sm e 46 24 57 s u 53 Mesekenari mescidi Lacin Qariqislaq 39 40 02 sm e 46 23 04 s u 54 Xanlar mescidi Lacin Picenis 39 48 15 sm e 46 26 36 s u 55 Picenis mescidi Lacin Picenis 39 48 16 sm e 46 26 40 s u 56 Abadxeyir turbesi Lacin Ehmedli 39 40 46 sm e 46 14 55 s u 57 Realniy mektebin binasi Susa 39 45 12 sm e 46 44 37 s u 58 Aslan Qarasovun evi Susa 39 45 35 sm e 46 44 49 s u 59 Cuxur mehle mescidi Susa 39 45 40 sm e 46 45 27 s u 60 Merdinli mescidi Susa 39 45 45 sm e 46 45 10 s u 61 Culfalar mescidi Susa 39 45 27 sm e 46 45 16 s u 62 Behmen Mirzenin evi Susa 39 45 54 sm e 46 44 50 s u 63 Turssu bulagi Susa 39 45 56 sm e 46 44 49 s u 64 Kocerli mescidi Susa 39 45 56 sm e 46 44 46 s u 65 Mamayi mescidi Susa 39 45 42 sm e 46 45 00 s u 66 Zohrabbeyovlarin malikanesi Susa 39 45 34 sm e 46 45 22 s u 67 Quyuluq mescidi Susa 39 45 35 sm e 46 45 19 s u 68 Xoca Mercanli bulagi Susa 39 45 37 sm e 46 45 04 s u 69 Zengilan Cume mescidi Zengilan 39 05 22 sm e 46 38 37 s u 70 Yaylalar mescidi Zengilan Malatkesin 39 06 11 sm e 46 38 36 s u 71 Mus mescidi Zengilan Qiraq Muslan 39 03 51 sm e 46 40 53 s u Monumental ve xatire abideleri Redakte Abide Unvan Qisa tesvir Sekil Koordinantlari1 Xursudbanu Natevanin qebirustu abidesi Agdam Birinci Qarabag muharibesinden sonra abide tamamen dagidilmis qebr tehqir olunmus Xursudbanu Natavanin sumukleri ise cixarilmisdir 31 39 59 33 sm e 46 59 19 s u 2 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Agdam 39 59 04 sm e 46 54 56 s u 3 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Cebrayil 4 Mehemmed Fuzulinin heykeli Fuzuli 5 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Fuzuli6 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Kelbecer7 Qacaq Nebi ve Hecerin heykeli Qubadli8 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Qubadli9 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Lacin 10 Molla Penah Vaqifin bustu Susa 11 Uzeyir Hacibeyovun heykeli Susa 12 Mir Mohsun Nevvabin qebirustu abidesi Susa 46 45 26 sm e 39 45 15 s u 13 Molla Penah Vaqifin heykeli Xankendi14 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Xankendi15 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi Xocavend16 Boyuk Veten Muharibesinde helak olanlarin xatire abidesi ZengilanMuzeyler Redakte Abide Unvan Qisa tesvir Sekil Koordinantlari1 Qurban Pirimovun xatire muzeyi Agdam Gulabli 39 52 50 sm e 46 56 42 s u 2 Fuzuli Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Fuzuli 39 36 21 sm e 47 09 11 s u 3 Sari Asigin xatire muzeyi Lacin Gulebird4 Bulbulun ev muzyi Susa5 Uzeyir Hacibeyovun ev muzyi Susa6 Mir Mohsun Nevvabin ev muzeyi Susa7 Zengilan Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Zengilan8 Zengilan Das Heykeller Muzeyi Zengilan9 Lacin Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Lacin10 Qubadli Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Qubadli 11 Esgeran Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Esgeran12 Cebrayil Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Cebrayil13 Agdam Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Agdam Qaradagli14 Corek muzeyi Agdam15 Xursidbanu Natevanin xatire muzeyi Agdam16 Xursidbanu Natevanin ev muzeyi Susa17 Suleyman Sani Axundovun ev muzeyi Agdam Seyidli18 Susa Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Susa19 Azerbaycan Dovlet Qarabag Tarixi Muzeyi Susa20 Hadrut Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Hadrut21 Xocavend Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Xocavend22 Agdere Tarix Diyarsunasliq Muzeyi Agdere23 Lacin Dovlet Resm Qalereyasi Lacin24 Susa Dovlet Resm Qalereyasi Susa25 Qubadli Dovlet Resm Qalereyasi Qubadli26 Agdam Dovlet Resm Qalereyasi AgdamHemcinin bax RedakteQarabag muharibesi incesenetdeIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci il tarixli 132 nomreli qerarina 1 nomreli elave Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi Istifade tarixi 9 yanvar 2015 Shusha citadel Karabaha pochemu ona vazhna dlya azerbajdzhancev i armyan Shusha is the citadel of Karabakh why is it important for Azerbaijanis and Armenians BBC Russian Service rus 7 November 2020 9 November 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 November 2020 Shusha Armenians recall their bittersweet victory Institute for War and Peace Reporting 10 May 2002 18 April 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 April 2021 de Waal Thomas Shusha Armenians Recall Their Bittersweet Victory Institute for War and Peace Reporting 10 may 2002 5 oktyabr 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 oktyabr 2015 de Waal Thomas 2003 2013 Black Garden Armenia and Azerbaijan through Peace And War New York University Press pp 196 197 OSCE Minsk Group 31 January 5 February 2005 Report of the OSCE Fact Finding Mission FFM to the Occupied Territories of Azerbaijan Surrounding Nagorno Karabakh NK April 2005 pp 7 8 P Osterlund After the war Touring Azerbaijan s reclaimed territories Eurasianet 22 December 2020 available at https eurasianet org after the war touring azerbaijans reclaimedterritories olu kecid Organization of Islamic Conference RESOLUTIONS ON POLITICAL AFFAIRS ADOPTED BY THE ELEVENTH SESSION OF THE ISLAMIC SUMMIT CONFERENCE PDF 2011 07 17 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 13 OIC RESEARCH CENTRE FOR ISLAMIC HISTORY ART AND CULTURE PDF 2010 12 27 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 13 Organization of Islamic Conference The Destruction and Desecration of Islamic Historical and Cultural Relics and Shrines in the Occupied Azerbaijan Territories Resulting From the Aggression of the Republic of Armenia Against the Republic of Azerbaijan PDF Istifade tarixi 2010 12 14 olu kecid R Orujev Ministry inostrannyh del OIK prinyali tri rezolyucii po Nagornomu Karabahu Ministers of Foreign Affairs of OIC adopted three resolutions on Nagorno Karabakh Ekho 2010 05 20 2021 12 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 14 Ghazanchyan Siranush ECtHR Grand Chamber to examine two inter state cases lodged by Armenia and Azerbaijan Public Radio of Armenia 12 May 2021 17 August 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 September 2021 INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE INTERPRETATION AND APPLICATION OF THE INTERNATIONAL CONVENTION ON THE ELIMINATION OF ALL FORMS OF RACIAL DISCRIMINATION REPUBLIC OF AZERBAIJAN v REPUBLIC OF ARMENIA Arxivlesdirilib 2022 08 18 at the Wayback Machine APPLICATION INSTITUTING PROCEEDINGS filed in the Registry of the Court on 23 September 2021 1 2 Beynelxalq Abideler ve Tarixi Yerler Gunu sputnik az Sputnik Azerbaycan 18 04 2018 2021 02 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 1 2 Sari Musa turbesini xaca cekibler 19 iyul Ekspress 2007 2020 11 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Poyavilis kadry posledstvij utrennego obstrela Shushi Izvestiya 3 noyabrya 2020 2022 09 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Nagornyj Karabah zayavil ob obstrele persidskoj mecheti v Shushi Kavkazskij Uzel kavkaz uzel eu 02 noyabrya 2020 2022 07 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Stalo izvestno ob oskvernenii chasovni v kontroliruemom Azerbajdzhanom Shushi lenta ru 20 noyabrya 2020 2020 11 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Gorod Shushi v Karabahe podvergsya udaram ria ru Ria Novosti 2 oktyabrya 2020 2022 05 14 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Tri zhurnalista raneny pri obstrele sobora v Shushi kavkaz uzel eu 08 oktyabrya 2020 2022 07 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 1 2 Otchyot lorda Hiltona o poseshenii Nagornogo Karabaha Arxivlesdirilib 2009 06 27 at the Wayback Machine Gandsazar Monastery deliberately bombed by Azeri aircraft A monastic building was destroyed but the Church was fortunately missed 1 2 Gandzasar facelift Vandalism or restoration as tiling continues at Karabakh medieval church s fence ArmeniaNow 12 July 2011 2012 05 18 tarixinde arxivlesdirilib Organova Natalya Gandzasar vojna ambicij noev kovcheg ru 15 2011 2021 10 16 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 02 05 Kogda Levon Ajrapetyan remontiroval v 2000 2002 godah pritvor cerkvi kogda vykladyval pol cerkvi plitkoj kogda remontiroval altar cerkvi gde byli arhitektory zadaetsya ritoricheskim voprosom otec Grigor Memmedova Aide Qarabagda tunc dovru boyali qablar istehsali ocaqlari anl az Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2021 04 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Memmedov Zaur Agdam mescidinin qarsisindan dunyaya gonderilen mesajlar apa az APA 25 Noyabr 2020 2021 02 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Mehv edilen medeni irsimiz Ermeni isgali neticesinde Azerbaycana 23 trln dollardan artiq zerer deyib xeberler info az 10 09 2020 2021 02 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 1 2 Baghirova Nazrin Pokidaya Karabah armyanskaya storona razgromila i razgrabila mnozhestvo drevnih albanskih pamyatnikov hristianskoj istorii a takzhe vyvezla drevnie nadgrobnye kamni 3 14 PM 8 yanv 2021 2021 01 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 fevral 2021 Salvaging our cultural heritage at Tsitsernavank to prevent cultural destruction by Azerbaijan 2 dekabrya 2020 g Istifade tarixi 5 fevral 2021 1 2 Medeni irse deymis ziyan mfa gov az Azerbaycan Respublikasi Xarici Isler Nazirliyi Istifade tarixi 29 yanvar 2021 olu kecid Azerbajdzhancy oskvernili hram Kataro na vershine Dizapajta infoteka24 ru 16 yanvarya 2021 2022 03 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 yanvar 2021 Meshur fotoqraf Agdamda Natevanin sumukleri qebirden cixarilmisdi 2021 04 14 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 28 Menbe https az wikipedia org w index php title Qarabag munaqisesi zamani dagidilmis tarix memarliq abideleri ve muzeylerin siyahisi amp oldid 6784187, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.