İbrahimxəlil xan sarayı və ya İbrahimxəlil xanın qəsri — Şuşa şəhərinin cənub-şərq hissəsində, Daşaltı kəndi yaxınlığında yerləşən tarixi saraydır. Bəzi mənbələrdə saray həm də Qarabağ xan sarayı adlandırılır ki, bu da İbrahimxəlil xanın hakimiyyəti dövründə sarayın xan igamətdahı olması ilə əlaqədardır.
İbrahimxəlil xan sarayı
İbrahimxəlil xanın saray kompleksini əhatə edən qala divarları
Şuşanın tarixi mərkəzinin planında Qaraböyük xanımın sarayının yerləşməsi
Azərbaycanın feodal dövrü qala-şəhərləri üçün xan sarayının yerləşdiyi qəsrlər xarakterikdir. XVIII əsrin əvvəllərindən formalaşmağa başlayan kiçik feodal dövlətləri olan xanlıqların paytaxtı olan yeni şəhərlərin memarlıq-planlaşdırma baxımından dominantı olan bu qəsrlərdə hökmdar və onun ailəsinin yaşaması, təhlükəsizliyi və fəaliyyətini təmin etmək üçün saray kompleksi və digər köməkçi binalar yerləşirdi. XVI – XVIII əsrlərdə Azərbaycanda hökmdar qəsrləri İçəri qala, Bala qala və ya Ərk (məsələn Təbrizdə olduğu kimi) adlandırılırdı.
Adətən feodal şəhərlərinin inşasına hökmdar qəsrinin inşasından başlanılırdı. Şuşa qalasının yerləşdiyi ərazi özünəməxsus strateji xüsusiyyətə malik olduğuna görə, qaladaxili qəsrlərin, o cümlədən Pənahəli xanın qəsrinin inşasına Şuşa qalasının inşası ilə eyni dövrdə başlanılmışdır. Mirzə Adıgözəl bəyin məlumatına görə Pənahəli xanın hakimiyyəti dövründə Şuşada xan ailəsinin üzvləri üçün “geniş binalar və hündür saraylar” inşa edilmişdi.
Pənah xan Şuşada özünə balaca qalaya oxşar qala divarları ilə əhatə edilmiş saray inşa etdirdi. Öz sarayı yaxınlığında isə təpə üzərində oğlu İbrahimxəlil üçün saray inşa etdirdi.
Şuşa qalasındakı qəsrlərin özünəməxsus memarlıq xüsusiyyətləri qədim dövrlərdən səyyahlar və şəhər qonaqlarının diqqətini cəlb etmişdir. Məsələn XIX əsrin ortalarında “Qafqaz” (rus.Кавказ) qəzetində yazılır: “Şəhərdəki müxtəlif evlər və yaşayış binaları arasında xan ailəsi üzvlərinin yaşadığı qəsrlər o dəqiqə diqqət çəkir: onlar özünəməxsus xarakterə malikdirlər. Onları künclərində dairəvi qüllələr olan hündür divarlar əhatə edir.”
Tarixi bilinməyən baş plana əsasən müəyyən edilmişdir ki, demək olar ki, bütün Şuşa qəsrləri oxşar konfiqurasiyaya malik olmuşdur: planda düzbucaqlı formaya malik olmaqla, onların dörd küncündə müdafiə qüllələri yerləşdirilmişdi. Daxildən bu divarlara bitişik şəkildə qəsr sakinlərinə xidmət edənlərin yaşaması üçün saray tipli binalar inşa edilirdi. Şuşa qəsrlərinin həcm-məkan və plan formalaşmasının həllinə Şahbulaq qalasının memarlıq xüsusiyyətləri təsir göstərmişdir.
Şahbulaq qəsrində olduğu kimi bu qəsrlərin də girişləri şimal istiqamətində yerləşir. Birbaşa girişdən müdafiə olunmaq üçün qapının qarşısında Г formalı keçidə malik prizmatik örtüklə tamamlanan qüllə ucaldılmışdı.
İbrahimxəlil xanın sarayı kvadrat formalı tikili olmaqla dörd tərəfdən qala divarları ilə əhatə olunmuşdur. Qala divarlarının dörd küncündə içəridən açıq olan yarımdairəvi qüllələr yerləşir. Qəsrin içərisindən qüllələrə birləşən yaşayış binalarında sarayda yaşayanlara xidmət edən qulluqçular yaşayırdı.
Qəsrin şimala istiqamətlənən əsas girişi qabağa çıxmış prizmatik həcmlə müdafiə olunur. Bu baxımdan qəsrin girişi Şuşa qalasınınGəncə qapısında tətbiq edilmiş texnikanı təkrarlayır. Bu cür tikinti texnikas qapının müdafiəsini gücləndirərək ona birbaşa yaxınlaşma imkanını sıfıra endirir.
Giriş qapısının konstruktiv həlli də diqqəti cəlb edir: bütöv daşdan (2.40 x 0.70 x 0.45 m) hazırlanmış qapı bəndi bütöv daşdan hazırlanmış və 2.10 metr hündürlüyə malik qapı çərçivəsi üzərində dayanır. Qapı bəndi üzərində yaxşı yonulmuş daşlardan inşa edilmiş yüngülləşdirici tağ yerləşir. Tağın timpanı iri yonulmamış daşlardan but hörgüsü ilə tikilmişdir. Giriş qapılarının bu cür həll edilməsi Şuşa şəhərinin memarlığında geniş yayılmışdır.
Saray kompleksinə daxil olan bütün tikililər kiçik ölçülü yaxşı yonulmuş daşlardan inşa edilmiş tağ-tavanla örtülmüşdür. Şuşada bu cür tağ-tavanların inşa texnikası kifayət qədər sadə olmuşdur. Belə ki, tikilinin divarları hörüldükdən sonra onun içi torpaqla doldurulur və torpaq üzərində tağ-tavanın inşasına başlanılırdı. İnşa edilmiş tavanın hörgülərinin qurumasından sonra isə binanın içi torpaqdan təmizlənirdi.
Xəzani, Mir Mehdi (1950). [Mir_Mehdi_Xəzani_və_onun__Kitabi-tarixi_Qarabağ__əsəri Kitab-tarixi-Qarabağ] (#bad_url). Bakı: Azərbaycan Elmlər Akademiyası nəşriyyatı.
Авалов, Э. В. (1977). Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм.
А. В. Саркисов, А. М. Ализаде (1950). О некоторых архитектурных памятниках Шуши (Памятники архитектуры Азербайджана (сборник материалов), т. II). Москва-Баку.
Фатуллаев, Ш. С. (1970). Памятники Шуши. Баку.
Саламзаде, А. В. (1964). Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. Баку.
Дубровин, Н. (1886). История войны и владычества русских на Кавказе (т.3). СПб.
ibrahimxəlil, sarayı, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, qarabağ, sarayı, dəqiqləşdirmə, ibrahimxəlil, xanın, qəsri, şuşa, şəhərinin, cənub, şərq, hissəsində, daşaltı, kəndi, yaxınlığında, yerləşən, tarixi, saraydır, bəzi, mənbələrdə, saray, həm, qarabağ,. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qarabag xan sarayi deqiqlesdirme Ibrahimxelil xan sarayi ve ya Ibrahimxelil xanin qesri Susa seherinin cenub serq hissesinde Dasalti kendi yaxinliginda yerlesen tarixi saraydir Bezi menbelerde saray hem de Qarabag xan sarayi adlandirilir ki bu da Ibrahimxelil xanin hakimiyyeti dovrunde sarayin xan igametdahi olmasi ile elaqedardir Ibrahimxelil xan sarayiIbrahimxelil xanin saray kompleksini ehate eden qala divarlariOlke AzerbaycanSeher SusaYerlesir Susa Dovlet Tarix Memarliq QoruguSifarisci Penaheli xanEsas tarixler Esasi qoyulub 1751 1753UNESCO Ehtiyat SiyahisiTipiMedeniKriteriyai iv v viTeyin edilib2001Istinad nom 1574DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 350KateqoriyaSarayEhemiyyetiOlke ehemiyyetli Mundericat 1 Tarixi 2 Memarliq xususiyyetleri 3 Istinadlar 4 Edebiyyat 5 Hemcinin baxTarixi Redakte Susanin tarixi merkezinin planinda Qaraboyuk xanimin sarayinin yerlesmesi Azerbaycanin feodal dovru qala seherleri ucun xan sarayinin yerlesdiyi qesrler xarakterikdir XVIII esrin evvellerinden formalasmaga baslayan kicik feodal dovletleri olan xanliqlarin paytaxti olan yeni seherlerin memarliq planlasdirma baximindan dominanti olan bu qesrlerde hokmdar ve onun ailesinin yasamasi tehlukesizliyi ve fealiyyetini temin etmek ucun saray kompleksi ve diger komekci binalar yerlesirdi 1 XVI XVIII esrlerde Azerbaycanda hokmdar qesrleri Iceri qala Bala qala ve ya Erk meselen Tebrizde oldugu kimi adlandirilirdi 2 Adeten feodal seherlerinin insasina hokmdar qesrinin insasindan baslanilirdi Susa qalasinin yerlesdiyi erazi ozunemexsus strateji xususiyyete malik olduguna gore qaladaxili qesrlerin o cumleden Penaheli xanin qesrinin insasina Susa qalasinin insasi ile eyni dovrde baslanilmisdir 1 Mirze Adigozel beyin melumatina gore Penaheli xanin hakimiyyeti dovrunde Susada xan ailesinin uzvleri ucun genis binalar ve hundur saraylar insa edilmisdi 3 Qarabag tarixcisi Mir Mehdi Xezani Susa qalasinin insa edilmesinden behs ederken Penaheli xanin sifarisi ile qala daxilinde saraylarin insa edilmesini de vurgulayir Penah xan Susada ozune balaca qalaya oxsar qala divarlari ile ehate edilmis saray insa etdirdi Oz sarayi yaxinliginda ise tepe uzerinde oglu Ibrahimxelil ucun saray insa etdirdi Mir Mehdi Xezani 4 Memarliq xususiyyetleri RedakteSusa qalasindaki qesrlerin ozunemexsus memarliq xususiyyetleri qedim dovrlerden seyyahlar ve seher qonaqlarinin diqqetini celb etmisdir Meselen XIX esrin ortalarinda Qafqaz rus Kavkaz qezetinde yazilir Seherdeki muxtelif evler ve yasayis binalari arasinda xan ailesi uzvlerinin yasadigi qesrler o deqiqe diqqet cekir onlar ozunemexsus xaraktere malikdirler Onlari kunclerinde dairevi qulleler olan hundur divarlar ehate edir 5 Tarixi bilinmeyen bas plana esasen mueyyen edilmisdir ki demek olar ki butun Susa qesrleri oxsar konfiqurasiyaya malik olmusdur planda duzbucaqli formaya malik olmaqla onlarin dord kuncunde mudafie qulleleri yerlesdirilmisdi Daxilden bu divarlara bitisik sekilde qesr sakinlerine xidmet edenlerin yasamasi ucun saray tipli binalar insa edilirdi 6 Susa qesrlerinin hecm mekan ve plan formalasmasinin helline Sahbulaq qalasinin memarliq xususiyyetleri tesir gostermisdir 6 Sahbulaq qesrinde oldugu kimi bu qesrlerin de girisleri simal istiqametinde yerlesir 6 Birbasa girisden mudafie olunmaq ucun qapinin qarsisinda G formali kecide malik prizmatik ortukle tamamlanan qulle ucaldilmisdi 6 Ibrahimxelil xanin sarayi kvadrat formali tikili olmaqla dord terefden qala divarlari ile ehate olunmusdur Qala divarlarinin dord kuncunde iceriden aciq olan yarimdairevi qulleler yerlesir Qesrin icerisinden qullelere birlesen yasayis binalarinda sarayda yasayanlara xidmet eden qulluqcular yasayirdi 7 Qesrin simala istiqametlenen esas girisi qabaga cixmis prizmatik hecmle mudafie olunur Bu baximdan qesrin girisi Susa qalasinin Gence qapisinda tetbiq edilmis texnikani tekrarlayir Bu cur tikinti texnikas qapinin mudafiesini guclendirerek ona birbasa yaxinlasma imkanini sifira endirir 7 Giris qapisinin konstruktiv helli de diqqeti celb edir butov dasdan 2 40 x 0 70 x 0 45 m hazirlanmis qapi bendi butov dasdan hazirlanmis ve 2 10 metr hundurluye malik qapi cercivesi uzerinde dayanir Qapi bendi uzerinde yaxsi yonulmus daslardan insa edilmis yungullesdirici tag yerlesir Tagin timpani iri yonulmamis daslardan but horgusu ile tikilmisdir Giris qapilarinin bu cur hell edilmesi Susa seherinin memarliginda genis yayilmisdir 7 Saray kompleksine daxil olan butun tikililer kicik olculu yaxsi yonulmus daslardan insa edilmis tag tavanla ortulmusdur Susada bu cur tag tavanlarin insa texnikasi kifayet qeder sade olmusdur Bele ki tikilinin divarlari horuldukden sonra onun ici torpaqla doldurulur ve torpaq uzerinde tag tavanin insasina baslanilirdi Insa edilmis tavanin horgulerinin qurumasindan sonra ise binanin ici torpaqdan temizlenirdi 7 Istinadlar Redakte 1 2 Avalov 1977 seh 23 Salamzade A V 1964 Arhitektura Azerbajdzhana XVI XIX vv Baku 96 Adigezal bek Mirza 1950 Karabah name Baku 63 Xezani Mir Mehdi 1950 Mir Mehdi Xezani ve onun Kitabi tarixi Qarabag eseri Kitab tarixi Qarabag bad url Baki Azerbaycan Elmler Akademiyasi nesriyyati Gazeta Kavkaz 58 Tiflis 1857 1 2 3 4 Avalov 1977 seh 25 1 2 3 4 Sarkisov Alizade 1950 seh 121Edebiyyat RedakteAvalov E V 1977 Arhitektura goroda Shushi i problemy sohraneniya ego istoricheskogo oblika Baku Elm A V Sarkisov A M Alizade 1950 O nekotoryh arhitekturnyh pamyatnikah Shushi Pamyatniki arhitektury Azerbajdzhana sbornik materialov t II Moskva Baku Fatullaev Sh S 1970 Pamyatniki Shushi Baku Salamzade A V 1964 Arhitektura Azerbajdzhana XVI XIX vv Baku Dubrovin N 1886 Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze t 3 SPb Hemcinin bax RedakteSusa Dovlet Tarix Memarliq QoruguMenbe https az wikipedia org w index php title Ibrahimxelil xan sarayi amp oldid 6042680, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
