Qədim türk dili, Türk yazı dilinin ilk dövrəsidir. Bu dövrdə türk dilinin şivə, ləhçə kimi budaqlara ayrılmadığı qəbul edilir. Bu dövr, Göytürklər, Uyğurlar və Qaraxanlılar dövrünün bir hissəsi (13-cü əsrə qədər) olmaq üzrə təxminən səkkiz əsrlik dövrü əhatə edir; 8-ci əsrdən 13-cü əsrə qədərki dövrdür.
Xüsusiyyətlər
Qədim türkcə dövründəki Türkcənin bu günə görə bir çox fərqli tərəfi vardır. Bunlardan bir qismi bunlardır:
"Edgü">> "iyi": Söz içində olan / d / səsi zamanla / y / səsinə çevrilmişdir. (Nümunə: edər> eđer> eyer; kadgu> kađgu> kaygu> qayğı)
"Beg"> "beğ"> "bəy": Sözlərin sonunda olan / g / səsləri çoklukla / y / səsinə çevrilmişdir.
"Tag"> "dağ": Söz başındakı / t / Orxon əlifbasında "" ilə göstərilən T səsləri Oğuz qrupunda yumuşayarak / d / səsinə çevrilmişdir.
Bu ankı məlumatlarla Türkcənin ən köhnə yazılı mətni Orxon abidələri olaraq qəbul edilməkdədir. Orxon abidələri, Qədim türkcə dövrünə aiddir; bu dövrdə edilmişlər. Çünki Hunlar dövründə də bir "Hun dili" var idi. Göytürk kitabə dilinin bu dilin dəyişmiş olması ehtimal edilir. Bundan başqa Qızıl Elbiseli Adamın məzarı deyə xatırlanan M. Ö 5. və ya 6. əsrlərə aid bir məzarda altından əşyaların içində olan 26 hərflik bir yazı tapılmışdır. Bu yazı da Göytürk əlifbasına çox bənzər bir əlifbası ilə yazılmışdır və Türkcənin daha da köhnələrə kökləri bir dəlili xüsusiyyətindədir.
Ağızlar
Qədim türkcədə ağız ayrılıqlarına ilk mətnlərdən bəri rast gəlinir. Yenə də ağız ayrılıqları böyük sayılmaz; bu səbəblə Qədim türkcə bir bütün olaraq görülə bilər. İlk ayrılıqlara Orhun kitabələrində rast gəlinməyə başlayır. Məsələn birinci tək adam üçün Tonyukuk yaziunda mən deyilir Kül Tigin yazıtında men deyilməkdədir. Yenə, on erig sançtı (on əri öldürdü) və on çatan sançtı (on əri öldürdü (Sançmak mızraklamak, mizrağı batırmaq mənasındadır.) Eyni mənada istifadə edilmişdir.
Qədim türkcə ağızları iki kateqoriyada araşdırılır: Göytürk ağızı və Uyğur ağızı olaraq.
Göytürk Ağzı
Qədim türkcənin köhnə yazıları və Orxon kitabələri bu ağıza girer. Günümüzdə istifadə edilən Türkcəyle böyük ölçüdə çağrışmaktadır. Teŋri- və Türk (Türük- və Türk) sözləri ilk bu dövrə aid məşhur Orxon kitabələrində yazılmışdır.
Uyğur Ağzı
M.S. 358-ci ildən sonrası Uyğur ağızı olaraq adlandırılar. Əslində bu çox sübut və də hələ müzakirə edilməkdədir ... Manilik və Buddizm olmaq üzrə ikiyə ayrılar.
İstinadlar
↑ Prof. Dr. Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul, 2002, s. 14
Fuat Bozkurt, Türklerin Dili, Kapı yyn., 2005, sayfa 124.
Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Oktyabr 11, 2021
qədim, türk, dili, türk, yazı, dilinin, dövrəsidir, dövrdə, türk, dilinin, şivə, ləhçə, kimi, budaqlara, ayrılmadığı, qəbul, edilir, dövr, göytürklər, uyğurlar, qaraxanlılar, dövrünün, hissəsi, əsrə, qədər, olmaq, üzrə, təxminən, səkkiz, əsrlik, dövrü, əhatə, . Qedim turk dili Turk yazi dilinin ilk dovresidir 1 Bu dovrde turk dilinin sive lehce kimi budaqlara ayrilmadigi qebul edilir Bu dovr Goyturkler Uygurlar ve Qaraxanlilar dovrunun bir hissesi 13 cu esre qeder olmaq uzre texminen sekkiz esrlik dovru ehate edir 8 ci esrden 13 cu esre qederki dovrdur 1 Mundericat 1 Xususiyyetler 2 Agizlar 2 1 Goyturk Agzi 2 2 Uygur Agzi 3 Istinadlar 4 MenbeXususiyyetler RedakteQedim turkce dovrundeki Turkcenin bu gune gore bir cox ferqli terefi vardir Bunlardan bir qismi bunlardir Edgu gt gt iyi Soz icinde olan d sesi zamanla y sesine cevrilmisdir Numune eder gt eđer gt eyer kadgu gt kađgu gt kaygu gt qaygi Beg gt beg gt bey Sozlerin sonunda olan g sesleri coklukla y sesine cevrilmisdir Tag gt dag Soz basindaki t Orxon elifbasinda ile gosterilen T sesleri Oguz qrupunda yumusayarak d sesine cevrilmisdir Bu anki melumatlarla Turkcenin en kohne yazili metni Orxon abideleri olaraq qebul edilmekdedir Orxon abideleri Qedim turkce dovrune aiddir bu dovrde edilmisler Cunki Hunlar dovrunde de bir Hun dili var idi Goyturk kitabe dilinin bu dilin deyismis olmasi ehtimal edilir Bundan basqa Qizil Elbiseli Adamin mezari deye xatirlanan M O 5 ve ya 6 esrlere aid bir mezarda altindan esyalarin icinde olan 26 herflik bir yazi tapilmisdir Bu yazi da Goyturk elifbasina cox benzer bir elifbasi ile yazilmisdir ve Turkcenin daha da kohnelere kokleri bir delili xususiyyetindedir Agizlar RedakteQedim turkcede agiz ayriliqlarina ilk metnlerden beri rast gelinir Yene de agiz ayriliqlari boyuk sayilmaz bu sebeble Qedim turkce bir butun olaraq gorule biler Ilk ayriliqlara Orhun kitabelerinde rast gelinmeye baslayir Meselen birinci tek adam ucun Tonyukuk yaziunda men deyilir Kul Tigin yazitinda men deyilmekdedir Yene on erig sancti on eri oldurdu ve on catan sancti on eri oldurdu Sancmak mizraklamak mizragi batirmaq menasindadir Eyni menada istifade edilmisdir 2 Qedim turkce agizlari iki kateqoriyada arasdirilir Goyturk agizi ve Uygur agizi olaraq Goyturk Agzi Redakte Qedim turkcenin kohne yazilari ve Orxon kitabeleri bu agiza girer Gunumuzde istifade edilen Turkceyle boyuk olcude cagrismaktadir Teŋri ve Turk Turuk ve Turk sozleri ilk bu dovre aid meshur Orxon kitabelerinde yazilmisdir Uygur Agzi Redakte M S 358 ci ilden sonrasi Uygur agizi olaraq adlandirilar Eslinde bu cox subut ve de hele muzakire edilmekdedir Manilik ve Buddizm olmaq uzre ikiye ayrilar Istinadlar Redakte 1 2 Prof Dr Muharrem Ergin Turk Dil Bilgisi Bayrak Basim Yayim Tanitim Istanbul 2002 s 14 Fuat Bozkurt Turklerin Dili Kapi yyn 2005 sayfa 124 Menbe RedakteAbdulla Tagizade Qedim turk dilleri Baki 1927 P M Melioranskij Pamyatnik v chest Gyul Tegina SPB 1899 S E Malov Pamyatniki drevne tyurkskoj pismennosti M L 1951 Drevnetyurkskij yazyk Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Qedim turk dili amp oldid 5131605, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
