Orxon əlifbası (həmçinin Qədim Türk əlifbası, Orxon-Yenisey əlifbası, Göytürk əlifbası) — VIII-X əsrlər arasında istifadə olunmuş türk əlifbası. Əlifba 1889-cu ildə Nikolay Yadrintsev tərəfindən təşkil olunmuş ekspedisiya Orxon vadisində keçdiyi üçün belə adlandırılmışdır. Orxon abidələrindəki yazıların mətni ilk dəfə Vasili Radlov tərəfindən yayımlanmış və 1893-cü ildə Vilhelm Tomsen tərəfindən deşifr olunmuşdur.
Kızıl şəhərində, üzərində Orxon əlifbası olan yazı
Kökləri
Vilhelm Tomsen tərəfindən irəli sürülmüş və geniş olaraq qəbul olan fikir bu əlifbanın Arami əlifbasından törədiyidir. Tomsen həmçinin alternativ bir fikir olaraq bu əlifbanın Çin yazısından törəmiş ola biləcəyini irəli sürür.
Yazılı abidələri
200-ə yaxın yazılı abidə və bir miqdar əlyazma dövrümüzə gəlib çatmışdır. VII - X əsrlərə aid olan bu abidələr əsasən müasir Monqolustan, Cənubi Sibirdəki Yenisey hövzəsi, Altay dağları və Sintszyan bölgəsində yerləşir. Qazaxıstan Respublikası Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin Dil Komitəsinə əsasən Orxon bölgəsində 54, Yenisey bölgəsində 106, Talas bölgəsində 15, Altayda 78 belə epiqrafik abidə mövcuddur. Əlyazma nümunələri isə Qədim Uyğur dilində yazılmışdır. Irk Bitig bunlardan biridir.
Quruluşu
Qədim türk dili sinharmonik dil olduğu üçün qalın və incə saitlər ¹ və ² olaraq qeyd olunmuş hissələrə ayrılmışdır.
Windows 8 əməliyyat sistemindən etibarən Segoe UI Symbol fontunda Orxon əlifbasında yazmaq mümkündür.
İstinadlar
Sinor, Denis (2002). "Old Turkic". History of Civilizations of Central Asia4. Paris: UNESCO. pp. 331–333.
N. Ishjatms, "Nomads In Eastern Central Asia", in the "History of civilizations of Central Asia", volume 2, figure 6, p. 166, UNESCO Publishing, 1996, p. 165
Erdal, Marcel. 2004. A grammar of Old Turkic. Leiden, Brill. P.7
Qazaxıstan Respublikası Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin Dil Komitəsi
Xarici keçidlər
VikianbardaOrxon əlifbası ilə əlaqəli mediafayllar var.
list of inscriptions 2006-08-23 at the Wayback Machine (tonyukuk.net)
Bilgitay Orxun Yazıçısı (An online converter for Latin alphabet based texts to Orhun Abece.)
Göytürkcə Araşdırmaları (kokturukce.blogspot.com)
Proposal for encoding the Old Turkic script in Unicode
September 28, 2021
orxon, əlifbası, həmçinin, qədim, türk, əlifbası, orxon, yenisey, əlifbası, göytürk, əlifbası, viii, əsrlər, arasında, istifadə, olunmuş, türk, əlifbası, əlifba, 1889, ildə, nikolay, yadrintsev, tərəfindən, təşkil, olunmuş, ekspedisiya, orxon, vadisində, keçdi. Orxon elifbasi hemcinin Qedim Turk elifbasi Orxon Yenisey elifbasi Goyturk elifbasi VIII X esrler arasinda istifade olunmus turk elifbasi Elifba 1889 cu ilde Nikolay Yadrintsev terefinden teskil olunmus ekspedisiya Orxon vadisinde kecdiyi ucun bele adlandirilmisdir 1 Orxon abidelerindeki yazilarin metni ilk defe Vasili Radlov terefinden yayimlanmis ve 1893 cu ilde Vilhelm Tomsen terefinden desifr olunmusdur Qedim turk elifbasiYazi tipi samit saitDiller Qedim turk diliYarandigi yer Merkezi AsiyaYaranma tarixi VI esrDovr VIII X esrlerQohumlugu Qedim Macar elifbasiUnikod U 10C00 U 10C4FISO 15924 Orkh 175 Vikianbarda elaqeli mediafayllarKizil seherinde uzerinde Orxon elifbasi olan yazi Mundericat 1 Kokleri 2 Yazili abideleri 3 Qurulusu 4 Fontlarda 5 Istinadlar 6 Xarici kecidlerKokleri RedakteVilhelm Tomsen terefinden ireli surulmus ve genis olaraq qebul olan fikir bu elifbanin Arami elifbasindan torediyidir Tomsen hemcinin alternativ bir fikir olaraq bu elifbanin Cin yazisindan toremis ola bileceyini ireli surur 2 Yazili abideleri Redakte200 e yaxin yazili abide ve bir miqdar elyazma dovrumuze gelib catmisdir 3 VII X esrlere aid olan bu abideler esasen muasir Monqolustan Cenubi Sibirdeki Yenisey hovzesi Altay daglari ve Sintszyan bolgesinde yerlesir Qazaxistan Respublikasi Medeniyyet ve Informasiya Nazirliyinin Dil Komitesine esasen Orxon bolgesinde 54 Yenisey bolgesinde 106 Talas bolgesinde 15 Altayda 78 bele epiqrafik abide movcuddur 4 Elyazma numuneleri ise Qedim Uygur dilinde yazilmisdir Irk Bitig bunlardan biridir Qurulusu RedakteQedim turk dili sinharmonik dil oldugu ucun qalin ve ince saitler ve olaraq qeyd olunmus hisselere ayrilmisdir Istifadesi Isaresi varsa Yenisey varianti Latin herfleri ile alternativleri ve IPA yazilisiSaitler 𐰁 𐰂 A a e 𐰄 𐰅 I ɯ i j O U u o w 𐰈 O U o y w Kar samitler Aheng qanunu Qalin Incesaitler ile 𐰊 𐰌 B ab b B eb b 𐰒 D ad d D ed d 𐰎 𐰐 G ag g G eg g 𐰟 L al l L el l 𐰥 N an n N en n 𐰻 R ar r R er r S as s S es s 𐱄 𐱆 T at t T et t 𐰗 𐰙 Y ay j Y ey j Tekce q Tekce k 𐰵 𐰛 K ak q K ek k Butun cingiltililer ile 𐰳 C ʧ M m P p 𐱂 S ʃ 𐰕 Z z 𐰮 𐰬 NG en ŋ Bitisik sesler Cingiltili IC CI C iʧ ʧi ʧ 𐰷 IK KI K ɯq qɯ q 𐰹 𐰝 OK KO UK KU K oq qo uq qu q OK KO UK KU K ok ko yk ky k Kar 𐰩 NC nʧ 𐰫 NY ɲ LT lt ld 𐱇 OT UT ot ut 𐱈 BAS bas 𐰧 NT nt nd Soz ayirmasi yoxdur Sadece soz sonunda Uzerinde Orxon yazisi olan 5 manatliq esginasFontlarda RedakteWindows 8 emeliyyat sisteminden etibaren Segoe UI Symbol fontunda Orxon elifbasinda yazmaq mumkundur Istinadlar Redakte Sinor Denis 2002 Old Turkic History of Civilizations of Central Asia 4 Paris UNESCO pp 331 333 N Ishjatms Nomads In Eastern Central Asia in the History of civilizations of Central Asia volume 2 figure 6 p 166 UNESCO Publishing 1996 p 165 Erdal Marcel 2004 A grammar of Old Turkic Leiden Brill P 7 Qazaxistan Respublikasi Medeniyyet ve Informasiya Nazirliyinin Dil KomitesiXarici kecidler Redakte Vikianbarda Orxon elifbasi ile elaqeli mediafayllar var Orkhon Alphabet page from Omniglot glyph table Arxivlesdirilib 2007 09 27 at the Wayback Machine kyrgyz ru list of inscriptions Arxivlesdirilib 2006 08 23 at the Wayback Machine tonyukuk net Bilgitay Orxun Yazicisi An online converter for Latin alphabet based texts to Orhun Abece Goyturkce Arasdirmalari kokturukce blogspot com Proposal for encoding the Old Turkic script in UnicodeMenbe https az wikipedia org w index php title Orxon elifbasi amp oldid 5681269, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
