fbpx
Wikipedia

Oman iqtisadiyyatı

September 18, 2021

Oman iqtisadiyyatının əsas xüsusiyyətləri

Neft və qazçıxarma sənayesi istisna olmaqla Oman iqtisadiyyatı o qədər də güclü inkişaf edə bilməmişdir. Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərindən isə Omanda güclü iqtisadi inkişaf hiss olunmaqdadır. İqtisadi inkişafa təkan verən amil isə neft çıxarmaqdır. Lakin neftin ehtiyatı o qədər də böyük deyil. Buna görə neft satışından əldə olunan gəlir ilk növbədə ölkənin iqtisadi mexanizminin yaradılmasına, təsərrüfatın digər sahələrinin inkişafına yönəldilir .

Sənaye sahələrinin yaradılması sahəsində əvvəlcə sement, ərzaq, gübrə və mal-qara üçün yem istehsal edən kiçik və orta həcmli müəssisələrin tikintisinə «yaşıl işıq» yandırıldı. Yeni yaradılan müəssisələrə hökumət tərəfindən müəyyən güzəştlər edilirdi. Məsələn, ölkə rəhbəri yerli omanlıların iştirakı olmadan xaricilərin biznes sahəsində fəaliyyətinə icazə vermir. Dövlət milli mütəxəssislərin hazırlanmasına da xüsusi diqqət yetirir və bütün bu proses «omanlaşdırma» adlanır.

İran körfəzinin neft çıxaran digər ərəb ölkələrindən (Küveyt, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Qətər, Səudiyyə Ərəbistanı) fərqli olaraq Oman rəhbərliyi öz vətəndaşları üçün «parnik şəraiti» yaratmır, yəni ancaq omanlı olduqlarına görə onlara pul güzəştləri edilmir. Oman rəhbərliyi yaxşı başa düşür ki, 40-50 ildən sonra ölkədə neft ehtiyatları tükənəcək. Ona görə də bu sahədən əldə edilən vəsait ilk növbədə ölkənin iqtisadi inkişafına təkan verə biləcək obyektlərin tikintisinə qoyulur.

2004-cü ildə ölkənin ümumdaxili məhsulunun dəyəri 22 mlrd. dollar olmuşdur . Əhalinin hər nəfərinə təqribən 8000 dollar düşür. Ötən əsrin 70-ci illərinin ortalarından neft sektoru iqtisadiyyatın dayağı və əsas gəlir mənbəyinə çevrilmişdir. Ölkə iqtisadiyyatı beşillik planlar üzrə inkişaf edir. Hazırda 2006-2010 illəri əhatə edən yeddinci beşillik həyata keçirilir. Çoxsahəli iqtisadiyyatın inkişafı, əcnəbi işçi qüvvəsini yerli sakinlərlə əvəzləmək üçün milli kadrların ixtisaslarının artırılması əsas vəzifələrdir . Ölkə iqtisadiyyatına xarici investisiyaların cəlb edilməsi cox əhəmiyyətli sayılır. İqtisadiyyatın sahələr üzrə strukturuna nəzər saldıqda ümumdaxili məhsulun 3 faizi kənd təsərrüfatından, 40 faizi sənayedən, 57 faizi xidmət sahələrindən əldə olunur. İqtisadiyyatın orta illik artım tempi 4 faizdir.

Sənayenin aparıcı sahələri

Ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərindən ölkədə hasilat sənayesinin inkişafında tərəqqi baş verir. Ölkədə neft axtarışı ilə məşğul olmağa 1967-ci ildən sonra başlamışlar. İlk dəfə 1956-cı ildə «Petroleum konseşinz ltd» şirkəti Fəhud rayonunda neft quyusu qazmışdı. Ölkə üzrə neftin kəşf edilmiş ehtiyatları 735 mln. ton (2003), təbii qaz ehtiyatı 815 mlrd kub metrdir. Bu iki sərvət ölkə sənayesinin aparıcı sahələridir. İllik hasilat müvafiq olaraq 45 mln. ton və 10.5 mlrd kub metrdir .

Omanın kontinental şelfində neft axrarışı işləri ilə məşğul olan mütəxəssislərin fikrincə dəniz dibində böyük ehtiyatı olan yataqlar mövcud ola bilər. Ölkədən çıxarılan neftin bir qismi «Eşlend kompani» şirkətinin 1982-ci ildə tikdirdiyi neftayırma zavodunda emal olunur. Bu müəssisənin məhsulları ölkə tələbatını ödəyir, çıxarılan neftin əksər hissəsi isə ixrac olunur. Yaponiya, Fransa və Hollandiya Oman neftinin əsas alıcılarıdır. Ölkənin büdcə gəlirlərinin əsas mənbəyini neft satışından əldə olunan gəlir təşkil edir. Neft istehsalı və ixracı ölkədə möhkəm valyutanın yaranmaasına səbəb olmuşdur.

Neftin kəşfiyyatı və çıxarılması illə «Petroleum Divelopment of Oman» şirkəti məşğul olur. Şirkət kapitalının 60 faizi Oman dövlətinə məxsusdur. Ölkədə təbii qaza olan tələbatı ödəmək və dünya bazarına təbii qaz ixrac etmək məqsədilə 80-ci illərin əvvəllərində tədbirlər hazırlanmışdır. 1989-cu ildə dövlət bölməsinin kapitalı əsasında İbal-Məsqət qaz kəməri istifadəyə verilmişdir. Bu magistral qaz kəmərindən ölkənin şimalında yerləşmiş Rusayal sənaye mərkəzinə qollar ayrılır.

Təbii qazdan kibrə istehsalına başlanmışdır. 2000-ci ildən istehsal gücü 6,2 mln ton olan maye qaz zavodu fəaliyyət göstərir. Dünya bazarında neftin qiymətinin dəyişməsindən asılı olaraq ölkə neftdən bir ildə 8-10 mlrd. ABŞ dolları həcmində gəlir əldə edir. Neft və təbii qazdan başqa Omanda mis, xromit, daş kömür, qızıl, qurğuşun və s. çıxarılır. Çıxarılan mis filizi Səudiyyə Ərəbistanı kapitalının köməyilə tikilmiş misəritmə zavodunda emal olunur.

Emaledici sənaye inkişaf etdirilir. Bu sahənin müəssisələrində sement, plastik kütlə məmulatları, soyuducu, un istehsal edilir, meyvə konservləri, Şərq şirniyyatı hazırlanır, xurma qablaşdırılır, balıq qurudulur. İqtisadiyyatın daha sürətli inkişafına maneçilik törədən amil energetika bazasının zəifliyidir. Ölkədə mazut və qazla işləyən bir neçə istilik elektrik stansiyası fəaliyyət göstərir.

Kənd təsərrüfatının aparıcı sahələri

Oman tarixən maldarlıq və əkinçilik ölkəsi kimi tanınırdı. İndinin özündə də vahə əkinçiliyi və köçəri maldarlıq öz əhəmiyyətini saxlaya bilmişdir. Omanın lap qədimdən şöhrət tapdığı arıçılıq heyvandarlıqda xüsusi yer tutur. Ərazinin cəmi 7 faizi əkinçiliyə yararlıdır. Əl-Bəttin vadisi və sahil düzənliyi ölkənin mühüm əkinçilik rayonlarıdır. Omanda suvarma məqsədilə yaradılmış yeraltı kanallardan-fələclərdən istifadə geniş yayılmışdır. Əkin sahələrinin 95 faizi suvarılır. Əkinçilikdə xurma becərilməsi üstünlük təşkil edir. Ən böyük xurma plantasiyaları Əl-Bətindədir. Hər il orta hesabla 150-160 min ton xurma toplanır. Xurma plantasiyalarında xurma ilə yanaşı subtropik və tropik meyvələr-limon, manqo, banan, nar, üzüm və s. yetişdirilir. Limon yetişdirilməsi xüsusilə əhəmiyyətlidir. Yığılan limonun xeyli hissəsi ixrac olunur. Dənli bitkilərdən suya və münbit torpağa çox tələbkar olmayan durra əkinləri üstunlük təşkil edir.

Buğda və arpa suvarılan torpaqlarda, tütün və şəkər qamışı isə ölkənin cənubunda yetişdirilir.

Nəqliyyatı və xarici siyasəti

Omanda nəqliyyat sistemi zəif inkişaf etmişdir. Ölkədə dəmir yol xətti yoxdur. Daxili bölgələr ilə əlaqələrdə avtomobil yolları ilə bərabər karvan yolları da öz əhəmiyyətini saxlamışdır. Son illərdə xarici mütəxəssislərin köməyilə Oman körfəzi sahilboyu Məsqət-Əs Suhar istiqamətində 790 km uzunluğunda müasir tələbatlara cavab verən şosse yolu çəkilmiş, Məsqət yaxınlığında beynəlxalq dərəcəli təyyarə meydanı, Mina Kabusda isə iri dəniz portu salınmışdır. Soxar şəhərində ən müasir gəmilərə xidmət edən dərinsulu port salınır.

Xarici ticarət

Oman iqtisadiyyatı üçün xarici tacarətin əhəmiyyəti ölçüyəgəlməzdir. Ölkədən neft, neft məhsulları, balıq, meyvə, tərəvəz və s. ixrac edilir. Çox işlənən mallar, maşın və avadanlıq, nəqliyyat vasitələri, çatışmayan ərzaq və s. idxal olunur. Əsas etibarilə Böyük Britaniya, Yaponiya, Hollandiya, ABŞ, Cənubi Koreya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Küveyt, Səudiyyə Ərəbistanı ilə ticarət edir. Milli pul vahidi Oman rialıdır. Bir rial təqribən 3 ABŞ dollarına bərabər tutulur.

Oman xarici iqtisadi əlaqələrində İran körfəzi ölkələrinin əməkdaşlıq Şurasına daxil olan ölkələrlə qarşılıqlı sərfəli əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə üstünlük verir. Omanın telekommunikasiya sistemi İran körfəzi zonasında qabaqcıl sayılır. Omana hər il 400-500 min nəfər əcnəbi turist gəlir .

Mənbə

  • Francis Owtram. A Modern History of Oman: Formation of the State Since 1920. London, I. B. Tauris, 2004.
  • Густерин П.В. Города Арабского Востока|2007.
  • Д. Осипов. Путеводитель по Оману. — (Серия «Иди за мной!») — М.: ИОИ, В. Секачёв, 2006.
  • Mandana E. Limbert. In the Time of Oil: Piety, Memory, and Social Life in an Omani Town. Palo Alto, Stanford UP, 2010.

Istinadlar

  1. "Arabia Tourism". 29 April 2011 tarixində .
  2. "Metkore Alloys to invest $80 m in Oman plant". 11 June 2012.
  3. Chemical & Engineering News, 5 January 2009, "U.S.-Oman pact expands Free Trade", p. 18
  4. "Oman: proven oil reserves". Indexmundi.com. İstifadə tarixi: 17 April 2010.
  5. "Oman: Energy data". EIA. 2 March 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 16 February 2009.
  6. cite web|title=Home|url=http://www.mog.gov.om/english/tabid/54/Default.aspx%7Cpublisher=Ministry 2016-03-04 at the Wayback Machine of Oil and Gas
  7. Kharusi, N. S.; Salman, A. (September 2011). "The English Transliteration of Place Names in Oman". Journal of Academic and Applied Studies. 1 (3): 1–27.
  8. Thomas, Babu. . Omanet.om. İstifadə tarixi: 9 June 2013.
  9. I'Anson, Richard (7 June 2012). "Lonely Planet's Best in Travel: top 10 cities for 2012 - travel tips and articles". Lonely Planet. İstifadə tarixi: 9 June 2013.
  10. Postings of opinions published in the Gulf and international newspapers. gulfinthemedia.com

September 18, 2021
oman, iqtisadiyyatı, mündəricat, nın, əsas, xüsusiyyətləri, sənayenin, aparıcı, sahələri, kənd, təsərrüfatının, aparıcı, sahələri, nəqliyyatı, xarici, siyasəti, xarici, ticarət, mənbə, istinadlarnın, əsas, xüsusiyyətləri, redaktəneft, qazçıxarma, sənayesi, ist. Mundericat 1 Oman iqtisadiyyatinin esas xususiyyetleri 2 Senayenin aparici saheleri 3 Kend teserrufatinin aparici saheleri 4 Neqliyyati ve xarici siyaseti 5 Xarici ticaret 6 Menbe 7 IstinadlarOman iqtisadiyyatinin esas xususiyyetleri RedakteNeft ve qazcixarma senayesi istisna olmaqla Oman iqtisadiyyati o qeder de guclu inkisaf ede bilmemisdir Oten esrin 90 ci illerinin evvellerinden ise Omanda guclu iqtisadi inkisaf hiss olunmaqdadir Iqtisadi inkisafa tekan veren amil ise neft cixarmaqdir Lakin neftin ehtiyati o qeder de boyuk deyil Buna gore neft satisindan elde olunan gelir ilk novbede olkenin iqtisadi mexanizminin yaradilmasina teserrufatin diger sahelerinin inkisafina yoneldilir 1 Senaye sahelerinin yaradilmasi sahesinde evvelce sement erzaq gubre ve mal qara ucun yem istehsal eden kicik ve orta hecmli muessiselerin tikintisine yasil isiq yandirildi Yeni yaradilan muessiselere hokumet terefinden mueyyen guzestler edilirdi Meselen olke rehberi yerli omanlilarin istiraki olmadan xaricilerin biznes sahesinde fealiyyetine icaze vermir Dovlet milli mutexessislerin hazirlanmasina da xususi diqqet yetirir ve butun bu proses omanlasdirma adlanir Iran korfezinin neft cixaran diger ereb olkelerinden Kuveyt Birlesmis Ereb Emirlikleri Qeter Seudiyye Erebistani ferqli olaraq Oman rehberliyi oz vetendaslari ucun parnik seraiti yaratmir yeni ancaq omanli olduqlarina gore onlara pul guzestleri edilmir Oman rehberliyi yaxsi basa dusur ki 40 50 ilden sonra olkede neft ehtiyatlari tukenecek Ona gore de bu saheden elde edilen vesait ilk novbede olkenin iqtisadi inkisafina tekan vere bilecek obyektlerin tikintisine qoyulur 2004 cu ilde olkenin umumdaxili mehsulunun deyeri 22 mlrd dollar olmusdur 2 Ehalinin her neferine teqriben 8000 dollar dusur Oten esrin 70 ci illerinin ortalarindan neft sektoru iqtisadiyyatin dayagi ve esas gelir menbeyine cevrilmisdir Olke iqtisadiyyati besillik planlar uzre inkisaf edir Hazirda 2006 2010 illeri ehate eden yeddinci besillik heyata kecirilir Coxsaheli iqtisadiyyatin inkisafi ecnebi isci quvvesini yerli sakinlerle evezlemek ucun milli kadrlarin ixtisaslarinin artirilmasi esas vezifelerdir 3 Olke iqtisadiyyatina xarici investisiyalarin celb edilmesi cox ehemiyyetli sayilir Iqtisadiyyatin saheler uzre strukturuna nezer saldiqda umumdaxili mehsulun 3 faizi kend teserrufatindan 40 faizi senayeden 57 faizi xidmet sahelerinden elde olunur Iqtisadiyyatin orta illik artim tempi 4 faizdir Senayenin aparici saheleri RedakteOten esrin 70 ci illerinin evvellerinden olkede hasilat senayesinin inkisafinda tereqqi bas verir Olkede neft axtarisi ile mesgul olmaga 1967 ci ilden sonra baslamislar Ilk defe 1956 ci ilde Petroleum konsesinz ltd sirketi Fehud rayonunda neft quyusu qazmisdi Olke uzre neftin kesf edilmis ehtiyatlari 735 mln ton 2003 tebii qaz ehtiyati 815 mlrd kub metrdir Bu iki servet olke senayesinin aparici saheleridir Illik hasilat muvafiq olaraq 45 mln ton ve 10 5 mlrd kub metrdir 4 5 6 Omanin kontinental selfinde neft axrarisi isleri ile mesgul olan mutexessislerin fikrince deniz dibinde boyuk ehtiyati olan yataqlar movcud ola biler Olkeden cixarilan neftin bir qismi Eslend kompani sirketinin 1982 ci ilde tikdirdiyi neftayirma zavodunda emal olunur Bu muessisenin mehsullari olke telebatini odeyir cixarilan neftin ekser hissesi ise ixrac olunur Yaponiya Fransa ve Hollandiya Oman neftinin esas alicilaridir Olkenin budce gelirlerinin esas menbeyini neft satisindan elde olunan gelir teskil edir Neft istehsali ve ixraci olkede mohkem valyutanin yaranmaasina sebeb olmusdur Neftin kesfiyyati ve cixarilmasi ille Petroleum Divelopment of Oman sirketi mesgul olur Sirket kapitalinin 60 faizi Oman dovletine mexsusdur Olkede tebii qaza olan telebati odemek ve dunya bazarina tebii qaz ixrac etmek meqsedile 80 ci illerin evvellerinde tedbirler hazirlanmisdir 1989 cu ilde dovlet bolmesinin kapitali esasinda Ibal Mesqet qaz kemeri istifadeye verilmisdir Bu magistral qaz kemerinden olkenin simalinda yerlesmis Rusayal senaye merkezine qollar ayrilir Tebii qazdan kibre istehsalina baslanmisdir 2000 ci ilden istehsal gucu 6 2 mln ton olan maye qaz zavodu fealiyyet gosterir Dunya bazarinda neftin qiymetinin deyismesinden asili olaraq olke neftden bir ilde 8 10 mlrd ABS dollari hecminde gelir elde edir Neft ve tebii qazdan basqa Omanda mis xromit das komur qizil qurgusun ve s cixarilir Cixarilan mis filizi Seudiyye Erebistani kapitalinin komeyile tikilmis miseritme zavodunda emal olunur Emaledici senaye inkisaf etdirilir Bu sahenin muessiselerinde sement plastik kutle memulatlari soyuducu un istehsal edilir meyve konservleri Serq sirniyyati hazirlanir xurma qablasdirilir baliq qurudulur Iqtisadiyyatin daha suretli inkisafina manecilik toreden amil energetika bazasinin zeifliyidir Olkede mazut ve qazla isleyen bir nece istilik elektrik stansiyasi fealiyyet gosterir Kend teserrufatinin aparici saheleri RedakteOman tarixen maldarliq ve ekincilik olkesi kimi taninirdi Indinin ozunde de vahe ekinciliyi ve koceri maldarliq oz ehemiyyetini saxlaya bilmisdir Omanin lap qedimden sohret tapdigi ariciliq heyvandarliqda xususi yer tutur Erazinin cemi 7 faizi ekinciliye yararlidir El Bettin vadisi ve sahil duzenliyi olkenin muhum ekincilik rayonlaridir Omanda suvarma meqsedile yaradilmis yeralti kanallardan feleclerden istifade genis yayilmisdir Ekin sahelerinin 95 faizi suvarilir Ekincilikde xurma becerilmesi ustunluk teskil edir En boyuk xurma plantasiyalari El Betindedir Her il orta hesabla 150 160 min ton xurma toplanir Xurma plantasiyalarinda xurma ile yanasi subtropik ve tropik meyveler limon manqo banan nar uzum ve s yetisdirilir Limon yetisdirilmesi xususile ehemiyyetlidir Yigilan limonun xeyli hissesi ixrac olunur Denli bitkilerden suya ve munbit torpaga cox telebkar olmayan durra ekinleri ustunluk teskil edir Bugda ve arpa suvarilan torpaqlarda tutun ve seker qamisi ise olkenin cenubunda yetisdirilir Neqliyyati ve xarici siyaseti RedakteOmanda neqliyyat sistemi zeif inkisaf etmisdir Olkede demir yol xetti yoxdur Daxili bolgeler ile elaqelerde avtomobil yollari ile beraber karvan yollari da oz ehemiyyetini saxlamisdir Son illerde xarici mutexessislerin komeyile Oman korfezi sahilboyu Mesqet Es Suhar istiqametinde 790 km uzunlugunda muasir telebatlara cavab veren sosse yolu cekilmis Mesqet yaxinliginda beynelxalq dereceli teyyare meydani Mina Kabusda ise iri deniz portu salinmisdir Soxar seherinde en muasir gemilere xidmet eden derinsulu port salinir Xarici ticaret RedakteOman iqtisadiyyati ucun xarici tacaretin ehemiyyeti olcuyegelmezdir Olkeden neft neft mehsullari baliq meyve terevez ve s ixrac edilir Cox islenen mallar masin ve avadanliq neqliyyat vasiteleri catismayan erzaq ve s idxal olunur Esas etibarile Boyuk Britaniya Yaponiya Hollandiya ABS Cenubi Koreya Birlesmis Ereb Emirlikleri Kuveyt Seudiyye Erebistani ile ticaret edir Milli pul vahidi Oman rialidir Bir rial teqriben 3 ABS dollarina beraber tutulur Oman xarici iqtisadi elaqelerinde Iran korfezi olkelerinin emekdasliq Surasina daxil olan olkelerle qarsiliqli serfeli elaqelerin mohkemlendirilmesine ustunluk verir Omanin telekommunikasiya sistemi Iran korfezi zonasinda qabaqcil sayilir Omana her il 400 500 min nefer ecnebi turist gelir 7 8 9 10 Menbe RedakteFrancis Owtram A Modern History of Oman Formation of the State Since 1920 London I B Tauris 2004 Gusterin P V Goroda Arabskogo Vostoka 2007 D Osipov Putevoditel po Omanu Seriya Idi za mnoj M IOI V Sekachyov 2006 Mandana E Limbert In the Time of Oil Piety Memory and Social Life in an Omani Town Palo Alto Stanford UP 2010 Istinadlar Redakte Arabia Tourism 29 April 2011 tarixinde arxivlesdirilib Metkore Alloys to invest 80 m in Oman plant 11 June 2012 Chemical amp Engineering News 5 January 2009 U S Oman pact expands Free Trade p 18 Oman proven oil reserves Indexmundi com Istifade tarixi 17 April 2010 Oman Energy data EIA 2 March 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 February 2009 cite web title Home url http www mog gov om english tabid 54 Default aspx 7Cpublisher Ministry Arxivlesdirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine of Oil and Gas Kharusi N S Salman A September 2011 The English Transliteration of Place Names in Oman Journal of Academic and Applied Studies 1 3 1 27 Thomas Babu Culture in Oman Tourism Omanet om Istifade tarixi 9 June 2013 I Anson Richard 7 June 2012 Lonely Planet s Best in Travel top 10 cities for 2012 travel tips and articles Lonely Planet Istifade tarixi 9 June 2013 Postings of opinions published in the Gulf and international newspapers gulfinthemedia comMenbe https az wikipedia org w index php title Oman iqtisadiyyati amp oldid 5737586, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.