fbpx
Wikipedia

Kürd dili

Kürd dili — (Kurdî və ya کوردی) — Hind-Avropa dillərinin İran dil qrupuna daxil olan dil. Kürd dilinə ən yaxın dil bəluc dilidir. Kürd dili mərkəzi kürd dialekti (Sorani dialekti) , şimali kürd dialekti (Kurmanc dialekti) , cənubi kürd dialekti (Kermanşahi dialekti) və Ləki dialekti olmaq üzrə 4 böyük dialektə ayrılır.

Kürd dili
Orijinal adı كوردی, Kurdî
Ölkələr Türkiyə, İran, İraq, Suriya, Ermənistan, Livan, Azərbaycan
Rəsmi status İraq (İraq Kürdüstanı)
Danışanların ümumi sayı 30,000,000
Reytinq 39
Təsnifatı
Kateqoriya Avrasiya dilləri

Hind-Avropa dilləri

İran dil qrupu
Qərbi İran dilləri
Yazı latın əlifbası, ərəb əlifbası (kürd yazısı)
Dil kodları
QOST 7.75–97 кур 350
ISO 639-1 ku
ISO 639-2 kur
ISO 639-3 kur; ckb, kmr, sdh
ISO 639-5 kur
Ethnologue kur
Linguasphere 58-AAA
ABS ASCL 4101
IETF ku
Glottolog kurd1259
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Haqqında

1974-ci ildə gerçəkləşmiş VIII nəşrində İran, İraq, Suriya, TürkiyəSSRİ–də kürd dilində danışanların ümumi sayını 30 milyon nəfər təxmin etmişdir.

Kürdlər, məskun olaraq dörd dövlətin (Türkiyə, İran, İraqSuriya) sərhədləri içində yaşamaqdadırlar. Söz mövzusu ölkələrin rəsmi dilləri isə türk, fars və ərəb.Türkçə Ural-Altay, Ərəbcə Sami, Farsca da Hind-Avropa dil ailəsindəndir.Bu dillərdən yalnız Fars Kürtcə ilə eyni dil qrupunda iştirak etməkdədir. Ancaq maraqlı olan, yalnız ərəb və fars rəsmi nüfuzlarının Kürtcənin varlığını və öz başına bir dil olduğunu qəbul etmələridir. Digər tərəfdən, Türkiyə Respublikasının mövcud qanunları və idarəçiləri (son dövrlərdəki mövzuyla əlaqədar müsbət müzakirələri və konstitusiya dəyişikliyi məqsədiylə hazırlanan qaralamaları ayrı tutsaq) hələ Kürtcənin varlığını və özbaşına ayrı bir dil olduğunu qəbul edə bilmirlər.Bu anlayış xüsusilə Respublikanın quruluş illərindən sonra yayıldı və rəsmi görüş halına gəldi. Hamıya məlumdur ki Cumhuriyet'ten əvvəl kürdlər dilləri, mədəniyyətləri və qövm kimlikleriyle tanınır, bilinirdi. Məsələn Övliya Çələbi, Seyahatname'sinde, Kürtçenin və Kürtçenin ləhçələrindən söz edər. Kürtçenin zəngin və qədim bir dil olduğunu; Farça, İvrit və "Derici" dən ayrı olduğunu vurğulayır. "Şəmsəddin Sami" "Kamus'ül Alam" adlı əsərində, Ziya Göyalp də müxtəlif makalele və demeçlerinin yanında Kürd tayfa haqqında sosioloji tədqiqatlar adlı əsərində, Kürtçenin digər dillərə bənzəmədiyini və müstəqil, zəngin bir dil olduğunu söyləyər. Ancaq Respublikanın quruluşundan sonra, xüsusilə də 1924 Konstitusiyasının qüvvəyə mindikdən sonra, kürdlərin varlığı zəmanətə alınmadı. Kürd dili, şəxsiyyəti, mədəniyyəti yox sayıldı. Halbuki bilirik ki Osmanlı İmperatorluğunun və Respublikanın bir çox rəsmi sənədində "Kürd" və "Kürdüstan" ifadəsi iştirak etməkdədir. Bütün Kürdoloqlar Kürtçenin müstəqil bir dil olduğunu, Ərəbcə və Türkcə ilə bir bağının olmadığını təsbit etmişlər. Digər tərəfdən kürdlər və Farslar Ari kökənlidirlər. Dilləri eyni qrup içində yer alır, amma hər biri müstəqil bir dildir. Kürdlər keçmiş dövrlərdə öz dilləriylə təhsil və tədris etmişlər. Mədrəsələrdə riyaziyyat, məntiq, qrammatika, fiqh və bənzəri mövzularda təhsil və təhsil, Kürtçe və Ərəbcə edilərdi. Amma təhsil birliyi (tövhidi tedrisat) kanunuyla bu mədrəsələr bağlanıldı və yeni sistemdə Kürtçe təhsil və təhsilə yer verilmədi. İndiki vaxtda nisbətən müsbət bir mübahisə mühiti var. Köhnəsi qədər qatı və Kürtçe təhsilə əvvəlcədən reddiyeci şəkildə yaklaşılmıyor. Statükocular artıq Kürtçeyi yox saymırlar, amma onu "geri", "məhəlli bir dil" olaraq xarakterizə kimi, mövcud Polyak və şivən varlığının da təhsil-tədris qarşısında bir maneə olduğunu irəli sürürlər.

Mərkəzi kürdlərin Moqriani dialekti Piranşahr və Mahabadda geniş şəkildə danışılır.

Dil problemi

Kürtçenin Polyak və şivə varlığı bir həqiqətdir. Bu həqiqət yalnız Kürtçeye aid bir xüsusiyyət də deyil. Bütün dillərdə Polyak, şivə və ağızlar vardır. Dildə standartlaşmadan söz edilirsə bu, yazı dilində axtarılar. Hansı dildə həm danışma, həm də yazı dilində birlik təmin edilmişdir ki! Standart bir dil üçün isə hər baxımdan əlverişli şərtlərə və zamana, müasir təşkilat və quruluşlara ehtiyac vardır. Kürtçenin "qarışıq və yığma bir dil" olduğunu söyləyərlər. Tamamilə arı və öz bir dilin varlığını hansımız irəli müddət bilərik ki? Hər dildə xarici sözlər vardır. Bu mövzuyla əlaqədar maraqlı bir nümunə verilə bilər. Bütün müsəlman cəmiyyətlərin dillərində Ərəbcənin təsiri gözə çarpacaq cür çoxdur. Xristian dininə mənsub xalqların dillərində eyni təsir Latın dili üçün söz mövzusudur. Bu təsirin qaynağı dini. Digər tərəfdən, bütün qonşu xalqlar bir çox ayrı səbəbə görə, dil baxımından bir-birlərindən təsirlənmiş və söz mübadiləsi etmişlər. İndiki vaxtda belə Türkçe, Kürtçe və Farscada çox Ərəbcə sözcüyə rastlamaktayız. Bir zamanlar Fars ədəbiyyatı təsir edici olduğu üçün Kürtçe, Türkçe və ərəbcəyə Farscadan bir çox söz keçmişdir. Bu son dərəcə təbii bir faktdır. Kürdlər Mesopatomiyanın məskun xalqı olub zəngin bir mədəniyyətə sahibdirlər. Kürdlərin atalarından çox mədəni və tarixi miras qalmışdır. Bu tarixi miras və qalıqların bir qisimi da yazılı sənədlərdir. Mövcud sənədlərdən aydın olur ki Kürdlər, həmişə yazını istifadə etmişlər. Təbii ki, bu kitabça, dünyada bir çox mütəxəssisin və hətta sıravi insanın bildiyi bu gerçəkləri sübut etmə kimi bir "malumu elan" arxasında deyil. Lakin, son zamanlarda mövzu ilə əlaqədar olaraq, kürd tərəfinin ya da mövzuyla maraqlanan institut və s ixtisas sahələrinin qoşul (a) madığı müzakirələr və dezinformasiya səyləri, xülasə bir neçə toxunmaq zəruri etdi.

AZE

Mövcud yazılı dəlillər, kürdlərin keçmiş tarixlərində bir çox əlifba istifadə etdiklərinə şahidlik etməkdədir. Buna baxmayaraq kürdlərin ilkin hansı əlifbanı istifadə hələ kanıtlanabilmiş deyil. Aşağıda sıralayacağımız əlifbanın xaricində kürdlər Arami, Sürəni və Grek əlifbalarını də istifadə etmişlər. Bu günə qədər kürdlərin istifadə əlifbalar: Kürdlərin İstifadə Alfabeler Mövcud yazılı dəlillər, kürdlərin keçmiş tarixlərində bir çox əlifba kullandıklarına şahidlik etməkdədir. Buna baxmayaraq kürdlərin ilkin hansı əlifbanı istifadə hələ kanıtlanabilmiş deyil. Aşağıda sıralayacağımız əlifbanın xaricində kürdlər Arami, Sürəni və Grek əlifbalarını də istifadə etmişlər. Bu günə qədər kürdlərin istifadə əlifbalar:

  1. Mismar yazısı: Medes bu əlifbaya altı hərf daha əlavə etmiş, beləcə bu əlifbanın hərf sayı 36'dan 42'ye çıxmışdır. Bu əlifba soldan sağa doğru yazılardı.
  2. Avesta əlifbası: 44 hərfdən ibarət olan bu əlifba, sağdan sola doğru yazılırdı. Kimi qaynaqlara görə isə bu əlifbada 48 hərf var idi.
  3. Arami əlifbası: Kürtçenin ən köhnə məhsulları bu əlifbası yazılmışdır. Bu sənədlər Hewraman bölgəsindəki mağaralarda tapılmışdır. Kürtçe sənəd və əsərlərin çoxunun bu əlifbası ilə yazıldığı deyilir. Tapılan sənədlər ceyran dərisi üzərinə yazılmış mətnlərdən meydana gəlir və ən köhnələri MÖ 88–87 illərinə təsadüf edir.
  4. Köhnə Pəhləvi əlifbası: Bu əlifbası "Soranî dinkerd" adında bir kitab yazılmışdır.
  5. Masi Sorati əlifbası: Ərəb tarixçi İbn Wehşiye, MS 855 illərində bitirdiyi kitabında Kürdlərin Maso Sorati əlifbasını istifadə etdiklərini və bu əlifbası yazılmış üç kitabı gördüyünü Kürd dili Tanıyalım 3 söyləyər. Bu əlifbanın 36 hərfdən meydana gəldiyini və Kürtlerce bu əlifbaya altı hərf daha daxil söyləyər.
  6. Yezidi kürdlərin istifadə əlifba: Bu əlifba əsrlər kürdlər tərəfindən istifadə edilmişdir. 31 hərfdən ibarət olan və sağdan sola doğru yazılan bu əlifbaya "Sirrli əlifba" ya da "Hurujul sirr" da deyilmişdir. Yezidlərin müqəddəs dini kitabı Mushefa res ilə Cîlwe bu əlifbası ilə yazılmışdır.
  7. Ərəb hərflərindən ibarət olan Kürtçe əlifbası.
  8. Latin-Kürtçe Əlifbası.
  9. Kiril-Kürtçe əlifbası. Bu əlifbanın xaricində, İranın Kürdüstan əyalətindəki Zêwê məntəqəsində, gümüş bir nimçə üzərində bir növ yazıya rast gəlinmişdir. Araşdırmaçılara görə bu yazı miladdan əvvəl 8. əsrdən qalma və Medes tərəfindən istifadə edilmişdir. Bu sənədin başqa yerdə bu yazıya rast gəlinməmişdir.
Kurmancî Yekgirtû Sorani — Yalnız harf Sorani — ön Sorani — orta Sorani — son IPA
A,a A,a ا ئا ـا [aː]
B,b B,b ـبـ ـب [b]
C,c J,j ـجـ ـج [ʤ]
Ç,ç C,c چ ـچـ ـچ [tʃ]
D,d D,d ــد [d]
E,e E,e ﺋﮫ [ɛː]
Ê,ê É,é ێ ئێـ ـێـ ـێ [e]
F,f F,f ـفـ [f]
G,g G,g ـگـ ـگ [g]
H,h H,h ـهـ ـهـ [h]
H',h' ح حـ ـحـ ـح [ħ]}
I,i I,i [ɯ]
Î,î Í,í ﺋﯾ ـيـ [iː]
J,j Jh,jh ـژ [ʒ]
K,k K,k ـکـ [k]
L,l L,l ـلـ ـل [l]
ll ڵ, ڶ ڵــ, ڶــ ـڵـ, ـڶـ ـڵ, ـڶ [lˁ]
M,m M,m ـمـ ـم [m]
N,n N,n ـنـ ـن [n]
O,o O,o ۆ ئۆ - ـۆ [o]
P,p P,p پ پــ ـپـ ـپ [p]
Q,q Q,q ـقـ ـق [q]
R,r R,r ـر [r]
rr ڕ, ڒ, ڔ ـڕ, ـڒ, ـڔ [r]
S,s S,s ـسـ ـس [s]
Ş,ş Sh,sh ـشـ ـش [ʃ]
T,t T,t ـتـ ـت [t]
U,u U,u ـو [u]
Û,û Ú,ú ﻭﻭ, ۇ ـوﻭ, ـۇ [uː]
Ù,ù ۈ ـۈ [y]
V,v V,v ڤ, ۋ ڤـ ـڤـ ـڤ ,ـۋ [v]
W,w W,w ـو [w]
X,x X,x ـخـ ـخ [x]
Ẍ,ẍ Xh,xh ـغـ ـغ [ʁ]
Y,y Y,y يـ [j]
Z,z Z,z ـز [z]

Kürmancî əlifbasındakı A-a, B-b, C-c, Ç-ç, D-d, F-f, G-g, H-h, J-j, K-k, L-l, M-m, N-n, O-o, P-p, Q-q, R-r, S-s, Ş-ş, T-t, V-v, X-x, Y-y, Z-z hərfləri Azərbaycan əlifbasındakı kimi oxunar. E-e hərfi Azərbaycan dilindeki Ə-ə kimi, Ê-ê hərfi Azərbaycan dilindeki E-e kimi, I-i hərfi I-ı kimi, Î-î hərfi İ-i kimi oxunarlar. U-u hərfi Azərbaycan dilindəki U-u hərfindən bir az fərqlidir, qısa oxunan u hərfidir, Ərəbcədəki zəmmə hərəkəsine bənzər. Û-u hərfi isə Azərbaycan dilindəki U-u kimidir, ancaq uzun oxunar. W-w hərfi V-v hərfindən fərqlidir və İngiliscədəki W-w, Ərəbcədəki و (waw) hərfi kimi tələffüz edilər. Azərbaycan əlifbasındakı Ğ-ğ səsi də Kürdcədə vardır, Ərəbcədəki غ (ğəyn) hərfi kimi oxunar. Lakin əlifbada bu hərfi yazmaq üçün bir hərf yoxdur. Bu hərflə oxunan sözlər bəzi ləhcələrdə X-x ilə oxunar. Bu səbəblə Kürdcədə bu səs, X-x hərfiylə qarşılanar. Məsələn ğərib sözü xerîb, ğəzal sözü xezal şəklində yazılar. Bu səs üçün Ẍ-ẍ işarəsi də istifadə edilər: ẍerîb, ẍezal.

Qrammatika

Şeylər və kimsələrin adını bildirən sözlərə kəlmələrə, isim deyilir.

Xüsusi isimlər

Varlığı tək olan şeyləri bildirən sözlərə deyilir. Örnək: Ewropî (Avropa), Azerbaycan (Azərbaycan), Xoda/Xwedê (Tanrı).

Ümumi isimlər

Cinsibir şeylərin ümumi adı olan sözlərə deyilir. Kürt dilinin, 3 cinsgender (casus) var: çatıl (masculin), dişi (feminin), neytral (neutre).

  • Sinqulyar (singular).
    • dişil'lik əlavəsi "a/ya" dır. Örnək: jîn (həyat) = jîn-a min (mənim həyat); jin (arvad) = jin-a min (arvadım).
    • çatıl'lik əlavəsi "êyê" dır. Örnək: nig (bacaq) = nig-ê min (mənim bacaq); bra (qardaş) = bray-ê min (mənim qardaş).
    • neytral əlavəsi "î/yî" dır. Örnək: heval (dost) = heval-î min (mənim dost).
  • Cəm (plural).

Plural kəlmələrə oldugu zaman sözün sonuna "ên" əlavə olunar. Örnək: mal-ên (evlər), mirov-ên (insanlar), kulîlk-ên (çiçəklər)

Təsrif

Hal-hazırda

  • Bilmək : zanîn
    • Pozitiv:
Kürd dili Azəricə
ez dizanim bilirəm
tu dizanî bilirsən
ew dizane bilir
em dizanin bilirik
hûn dizanin bilirsiniz
ew dizanin bilirlər
    • Negativ:
Kürd dili Azerice
ez nizanim bilmirəm
tu nizanî bilmirsən
ew nizane bilmir
em nizanin bilmirik
hûn nizanin bilmirsiniz
ew nizanin bilmirlər

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Ethnologue figure for Kurdish macrolanguage
  2. Shoup, John A. Series: Ethnic groups of the world. Ethnic groups of Africa and the Middle East: an encyclopedia. Santa Barbara, California, 2011: Contents—>Baluch, page 37
  3. [1] The Kurdish language belongs to the western sub-group of the Iranian languages which belong to the Indo-Iranian branch of the Indo-European languages family. The most closely related languages to Kurdish are Balochi, Gileki and Talysh, all of which belong to the north-western branch of Iranian languages.
  4. Ethnologue: Languages of the World : Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Northwestern, Kurdish
  5. III. Tableaux de statistiques. — Données multinationales, p. 810. // Composition linguistique des nations du monde. 5. L'Europe et l'URSS. Directeurs de l'edition: Heinz Kloss et Grant D. McConnell. Centre international de recherches sur le bilinguisme. Québec: Les Presses de l'Université Laval, 1984, 862 pages. ISBN 9782763770444

Xarici keçidlər


kürd, dili, kurdî, کوردی, hind, avropa, dillərinin, iran, qrupuna, daxil, olan, yaxın, bəluc, dilidir, mərkəzi, kürd, dialekti, sorani, dialekti, şimali, kürd, dialekti, kurmanc, dialekti, cənubi, kürd, dialekti, kermanşahi, dialekti, ləki, dialekti, olmaq, üz. Kurd dili Kurdi ve ya کوردی Hind Avropa dillerinin Iran dil qrupuna daxil olan dil Kurd diline en yaxin dil beluc dilidir 2 3 Kurd dili merkezi kurd dialekti Sorani dialekti simali kurd dialekti Kurmanc dialekti cenubi kurd dialekti Kermansahi dialekti ve Leki dialekti olmaq uzre 4 boyuk dialekte ayrilir 4 Kurd diliOrijinal adi كوردی KurdiOlkeler Turkiye Iran Iraq Suriya Ermenistan Livan AzerbaycanResmi status Iraq Iraq Kurdustani Danisanlarin umumi sayi 30 000 000 1 Reytinq 39TesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriHind Avropa dilleri Iran dil qrupuQerbi Iran dilleri dd Yazi latin elifbasi ereb elifbasi kurd yazisi Dil kodlariQOST 7 75 97 kur 350ISO 639 1 kuISO 639 2 kurISO 639 3 kur ckb kmr sdhISO 639 5 kurEthnologue kurLinguasphere 58 AAAABS ASCL 4101IETF kuGlottolog kurd1259 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Haqqinda 2 Dil problemi 3 AZE 4 Qrammatika 4 1 Ad 4 1 1 Xususi isimler 4 1 2 Umumi isimler 4 2 Tesrif 4 2 1 Hal hazirda 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerHaqqinda Redakte1974 ci ilde gerceklesmis VIII nesrinde Iran Iraq Suriya Turkiye ve SSRI de kurd dilinde danisanlarin umumi sayini 30 milyon nefer texmin etmisdir 5 Kurdler meskun olaraq dord dovletin Turkiye Iran Iraq ve Suriya serhedleri icinde yasamaqdadirlar Soz movzusu olkelerin resmi dilleri ise turk fars ve ereb Turkce Ural Altay Erebce Sami Farsca da Hind Avropa dil ailesindendir Bu dillerden yalniz Fars Kurtce ile eyni dil qrupunda istirak etmekdedir Ancaq maraqli olan yalniz ereb ve fars resmi nufuzlarinin Kurtcenin varligini ve oz basina bir dil oldugunu qebul etmeleridir Diger terefden Turkiye Respublikasinin movcud qanunlari ve idarecileri son dovrlerdeki movzuyla elaqedar musbet muzakireleri ve konstitusiya deyisikliyi meqsediyle hazirlanan qaralamalari ayri tutsaq hele Kurtcenin varligini ve ozbasina ayri bir dil oldugunu qebul ede bilmirler Bu anlayis xususile Respublikanin qurulus illerinden sonra yayildi ve resmi gorus halina geldi Hamiya melumdur ki Cumhuriyet ten evvel kurdler dilleri medeniyyetleri ve qovm kimlikleriyle taninir bilinirdi Meselen Ovliya Celebi Seyahatname sinde Kurtcenin ve Kurtcenin lehcelerinden soz eder Kurtcenin zengin ve qedim bir dil oldugunu Farca Ivrit ve Derici den ayri oldugunu vurgulayir Semseddin Sami Kamus ul Alam adli eserinde Ziya Goyalp de muxtelif makalele ve demeclerinin yaninda Kurd tayfa haqqinda sosioloji tedqiqatlar adli eserinde Kurtcenin diger dillere benzemediyini ve musteqil zengin bir dil oldugunu soyleyer Ancaq Respublikanin qurulusundan sonra xususile de 1924 Konstitusiyasinin quvveye mindikden sonra kurdlerin varligi zemanete alinmadi Kurd dili sexsiyyeti medeniyyeti yox sayildi Halbuki bilirik ki Osmanli Imperatorlugunun ve Respublikanin bir cox resmi senedinde Kurd ve Kurdustan ifadesi istirak etmekdedir Butun Kurdoloqlar Kurtcenin musteqil bir dil oldugunu Erebce ve Turkce ile bir baginin olmadigini tesbit etmisler Diger terefden kurdler ve Farslar Ari kokenlidirler Dilleri eyni qrup icinde yer alir amma her biri musteqil bir dildir Kurdler kecmis dovrlerde oz dilleriyle tehsil ve tedris etmisler Medreselerde riyaziyyat mentiq qrammatika fiqh ve benzeri movzularda tehsil ve tehsil Kurtce ve Erebce edilerdi Amma tehsil birliyi tovhidi tedrisat kanunuyla bu medreseler baglanildi ve yeni sistemde Kurtce tehsil ve tehsile yer verilmedi Indiki vaxtda nisbeten musbet bir mubahise muhiti var Kohnesi qeder qati ve Kurtce tehsile evvelceden reddiyeci sekilde yaklasilmiyor Statukocular artiq Kurtceyi yox saymirlar amma onu geri mehelli bir dil olaraq xarakterize kimi movcud Polyak ve siven varliginin da tehsil tedris qarsisinda bir manee oldugunu ireli sururler Merkezi kurdlerin Moqriani dialekti Piransahr ve Mahabadda genis sekilde danisilir Dil problemi RedakteKurtcenin Polyak ve sive varligi bir heqiqetdir Bu heqiqet yalniz Kurtceye aid bir xususiyyet de deyil Butun dillerde Polyak sive ve agizlar vardir Dilde standartlasmadan soz edilirse bu yazi dilinde axtarilar Hansi dilde hem danisma hem de yazi dilinde birlik temin edilmisdir ki Standart bir dil ucun ise her baximdan elverisli sertlere ve zamana muasir teskilat ve quruluslara ehtiyac vardir Kurtcenin qarisiq ve yigma bir dil oldugunu soyleyerler Tamamile ari ve oz bir dilin varligini hansimiz ireli muddet bilerik ki Her dilde xarici sozler vardir Bu movzuyla elaqedar maraqli bir numune verile biler Butun muselman cemiyyetlerin dillerinde Erebcenin tesiri goze carpacaq cur coxdur Xristian dinine mensub xalqlarin dillerinde eyni tesir Latin dili ucun soz movzusudur Bu tesirin qaynagi dini Diger terefden butun qonsu xalqlar bir cox ayri sebebe gore dil baximindan bir birlerinden tesirlenmis ve soz mubadilesi etmisler Indiki vaxtda bele Turkce Kurtce ve Farscada cox Erebce sozcuye rastlamaktayiz Bir zamanlar Fars edebiyyati tesir edici oldugu ucun Kurtce Turkce ve erebceye Farscadan bir cox soz kecmisdir Bu son derece tebii bir faktdir Kurdler Mesopatomiyanin meskun xalqi olub zengin bir medeniyyete sahibdirler Kurdlerin atalarindan cox medeni ve tarixi miras qalmisdir Bu tarixi miras ve qaliqlarin bir qisimi da yazili senedlerdir Movcud senedlerden aydin olur ki Kurdler hemise yazini istifade etmisler Tebii ki bu kitabca dunyada bir cox mutexessisin ve hetta siravi insanin bildiyi bu gercekleri subut etme kimi bir malumu elan arxasinda deyil Lakin son zamanlarda movzu ile elaqedar olaraq kurd terefinin ya da movzuyla maraqlanan institut ve s ixtisas sahelerinin qosul a madigi muzakireler ve dezinformasiya seyleri xulase bir nece toxunmaq zeruri etdi AZE RedakteMovcud yazili deliller kurdlerin kecmis tarixlerinde bir cox elifba istifade etdiklerine sahidlik etmekdedir Buna baxmayaraq kurdlerin ilkin hansi elifbani istifade hele kanitlanabilmis deyil Asagida siralayacagimiz elifbanin xaricinde kurdler Arami Sureni ve Grek elifbalarini de istifade etmisler Bu gune qeder kurdlerin istifade elifbalar Kurdlerin Istifade Alfabeler Movcud yazili deliller kurdlerin kecmis tarixlerinde bir cox elifba kullandiklarina sahidlik etmekdedir Buna baxmayaraq kurdlerin ilkin hansi elifbani istifade hele kanitlanabilmis deyil Asagida siralayacagimiz elifbanin xaricinde kurdler Arami Sureni ve Grek elifbalarini de istifade etmisler Bu gune qeder kurdlerin istifade elifbalar Mismar yazisi Medes bu elifbaya alti herf daha elave etmis belece bu elifbanin herf sayi 36 dan 42 ye cixmisdir Bu elifba soldan saga dogru yazilardi Avesta elifbasi 44 herfden ibaret olan bu elifba sagdan sola dogru yazilirdi Kimi qaynaqlara gore ise bu elifbada 48 herf var idi Arami elifbasi Kurtcenin en kohne mehsullari bu elifbasi yazilmisdir Bu senedler Hewraman bolgesindeki magaralarda tapilmisdir Kurtce sened ve eserlerin coxunun bu elifbasi ile yazildigi deyilir Tapilan senedler ceyran derisi uzerine yazilmis metnlerden meydana gelir ve en kohneleri MO 88 87 illerine tesaduf edir Kohne Pehlevi elifbasi Bu elifbasi Sorani dinkerd adinda bir kitab yazilmisdir Masi Sorati elifbasi Ereb tarixci Ibn Wehsiye MS 855 illerinde bitirdiyi kitabinda Kurdlerin Maso Sorati elifbasini istifade etdiklerini ve bu elifbasi yazilmis uc kitabi gorduyunu Kurd dili Taniyalim 3 soyleyer Bu elifbanin 36 herfden meydana geldiyini ve Kurtlerce bu elifbaya alti herf daha daxil soyleyer Yezidi kurdlerin istifade elifba Bu elifba esrler kurdler terefinden istifade edilmisdir 31 herfden ibaret olan ve sagdan sola dogru yazilan bu elifbaya Sirrli elifba ya da Hurujul sirr da deyilmisdir Yezidlerin muqeddes dini kitabi Mushefa res ile Cilwe bu elifbasi ile yazilmisdir Ereb herflerinden ibaret olan Kurtce elifbasi Latin Kurtce Elifbasi Kiril Kurtce elifbasi Bu elifbanin xaricinde Iranin Kurdustan eyaletindeki Zewe menteqesinde gumus bir nimce uzerinde bir nov yaziya rast gelinmisdir Arasdirmacilara gore bu yazi miladdan evvel 8 esrden qalma ve Medes terefinden istifade edilmisdir Bu senedin basqa yerde bu yaziya rast gelinmemisdir Kurmanci Yekgirtu Sorani Yalniz harf Sorani on Sorani orta Sorani son IPAA a A a ا ئا ـا aː B b B b ﺏ ﺑ ـبـ ـب b C c J j ﺝ ﺟ ـجـ ـج ʤ C c C c چ ﭼ ـچـ ـچ tʃ D d D d ﺩ ــد d E e E e ﮦ ﺋﮫ ﮫ ɛː E e E e ێ ئێـ ـێـ ـێ e F f F f ﻑ ﻓ ـفـ ﻒ f G g G g ﮒ ﮔ ـگـ ـگ g H h H h ﻫ ﻫ ـهـ ـهـ h H h ح حـ ـحـ ـح ħ I i I i ɯ I i I i ﯼ ﺋﯾ ـيـ ﯽ iː J j Jh jh ﮊ ـژ ʒ K k K k ﮎ ﮐ ـکـ ﮏ k L l L l ﻝ ﻟ ـلـ ـل l ll ڵ ڶ ڵــ ڶــ ـڵـ ـڶـ ـڵ ـڶ lˁ M m M m ﻡ ﻣ ـمـ ـم m N n N n ﻥ ﻧ ـنـ ـن n O o O o ۆ ئۆ ـۆ o P p P p پ پــ ـپـ ـپ p Q q Q q ﻕ ﻗ ـقـ ـق q R r R r ﺭ ـر r rr ڕ ڒ ڔ ـڕ ـڒ ـڔ r S s S s ﺱ ﺳ ـسـ ـس s S s Sh sh ﺵ ﺷ ـشـ ـش ʃ T t T t ﺕ ﺗ ـتـ ـت t U u U u ﻭ ـو u U u U u ﻭﻭ ۇ ـوﻭ ـۇ uː U u ۈ ـۈ y V v V v ڤ ۋ ڤـ ـڤـ ـڤ ـۋ v W w W w ﻭ ـو w X x X x ﺥ ﺧ ـخـ ـخ x Ẍ ẍ Xh xh ﻍ ﻏ ـغـ ـغ ʁ Y y Y y ﯼ يـ j Z z Z z ﺯ ـز z Kurmanci elifbasindaki A a B b C c C c D d F f G g H h J j K k L l M m N n O o P p Q q R r S s S s T t V v X x Y y Z z herfleri Azerbaycan elifbasindaki kimi oxunar E e herfi Azerbaycan dilindeki E e kimi E e herfi Azerbaycan dilindeki E e kimi I i herfi I i kimi I i herfi I i kimi oxunarlar U u herfi Azerbaycan dilindeki U u herfinden bir az ferqlidir qisa oxunan u herfidir Erebcedeki zemme herekesine benzer U u herfi ise Azerbaycan dilindeki U u kimidir ancaq uzun oxunar W w herfi V v herfinden ferqlidir ve Ingiliscedeki W w Erebcedeki و waw herfi kimi teleffuz ediler Azerbaycan elifbasindaki G g sesi de Kurdcede vardir Erebcedeki غ geyn herfi kimi oxunar Lakin elifbada bu herfi yazmaq ucun bir herf yoxdur Bu herfle oxunan sozler bezi lehcelerde X x ile oxunar Bu sebeble Kurdcede bu ses X x herfiyle qarsilanar Meselen gerib sozu xerib gezal sozu xezal seklinde yazilar Bu ses ucun Ẍ ẍ isaresi de istifade ediler ẍerib ẍezal Qrammatika RedakteAd Redakte Seyler ve kimselerin adini bildiren sozlere kelmelere isim deyilir Xususi isimler Redakte Varligi tek olan seyleri bildiren sozlere deyilir Ornek Ewropi Avropa Azerbaycan Azerbaycan Xoda Xwede Tanri Umumi isimler Redakte Cinsibir seylerin umumi adi olan sozlere deyilir Kurt dilinin 3 cinsgender casus var catil masculin disi feminin neytral neutre Sinqulyar singular disil lik elavesi a ya dir Ornek jin heyat jin a min menim heyat jin arvad jin a min arvadim catil lik elavesi eye dir Ornek nig bacaq nig e min menim bacaq bra qardas bray e min menim qardas neytral elavesi i yi dir Ornek heval dost heval i min menim dost Cem plural Plural kelmelere oldugu zaman sozun sonuna en elave olunar Ornek mal en evler mirov en insanlar kulilk en cicekler Tesrif Redakte Hal hazirda Redakte Bilmek zanin Pozitiv Kurd dili Azericeez dizanim biliremtu dizani bilirsenew dizane bilirem dizanin bilirikhun dizanin bilirsinizew dizanin bilirlerNegativ Kurd dili Azericeez nizanim bilmiremtu nizani bilmirsenew nizane bilmirem nizanin bilmirikhun nizanin bilmirsinizew nizanin bilmirlerHemcinin bax RedakteKiril qrafikali elifbali diller siyahisiIstinadlar Redakte Ethnologue figure for Kurdish macrolanguage Shoup John A Series Ethnic groups of the world Ethnic groups of Africa and the Middle East an encyclopedia Santa Barbara California 2011 Contents gt Baluch page 37 1 The Kurdish language belongs to the western sub group of the Iranian languages which belong to the Indo Iranian branch of the Indo European languages family The most closely related languages to Kurdish are Balochi Gileki and Talysh all of which belong to the north western branch of Iranian languages Ethnologue Languages of the World Indo European Indo Iranian Iranian Western Northwestern Kurdish III Tableaux de statistiques Donnees multinationales p 810 Composition linguistique des nations du monde 5 L Europe et l URSS Directeurs de l edition Heinz Kloss et Grant D McConnell Centre international de recherches sur le bilinguisme Quebec Les Presses de l Universite Laval 1984 862 pages ISBN 9782763770444Xarici kecidler RedakteThe Kurdish Institute of Paris Language and Literature Kurdish Phrasebook at Wiktravel History of Kurdish Written Literature at Encyclopedia Iranica article written by Philip G Kryeenbroek Kurdish Language Initiative Arxivlesdirilib 2013 04 02 at the Wayback Machine of Seywan Institute Arxivlesdirilib 2010 06 01 at the Wayback Machine Kurdish Institute of Istanbul KAL The Kurdish Academy of Language Kurdish Language Academy in Iran Arxivlesdirilib 2008 10 19 at the Wayback Machine Kurdish Kurdish links and language information dictionary etc Online Kurdish English Dictionary Arxivlesdirilib 2006 02 11 at the Wayback Machine Online Kurdish English Ferheng Dictionary Arxivlesdirilib 2010 06 15 at the Wayback Machine Online Turkish Kurdish Turkish Dictionary Arxivlesdirilib 2006 01 03 at the Wayback Machine http ocw mit edu OcwWeb Linguistics and Philosophy 24 942Grammar of a Less Familiar Comparison between alphabets used in Kurdish Arxivlesdirilib 2008 05 15 at the Wayback Machine Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Kurd dili amp oldid 5864889, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.