fbpx
Wikipedia

Komik maskalar

Avqust 12, 2021

Komik maska – eybəcərliyin müxtəlif zahiri səciyyəvi şəkillərini özündə cəmləşdirən üzlüklər. Qədim dövrün bir çox tamaşalarında aktyorlar belə maskalarda, üzlüklərdə çıxış edirdilər. Deyilənə görə, Esxilin əsərlərinin tamaşalarında 28 maska (üzlük) var imiş. Bu kimi üzlüklər, məsələn, sifətin yastılığını, alnın qısalığını, ağzın yekəliyini, dodağın qalınlığını və s. bu kimi fiziki naqislikləri ifadə edirdi. Lakin bu naqisliklər, Aristotelin dediyi kimi, insanda mərhəmət duyğusu oyatmır. Belə qədim maskalara, üzlüklərə Azərbaycan xalq teatrının inkişaf tarixində də təsadüf etmək olar, məsələn, keçəl və kosa maskaları. Əli Sultanlıya görə Azərbaycan xalq teatrında “kosa müəyyən bir üzlükdür (maskadır), hətta oyunda üzlüklə çıxış edir" . Belə tamaşalar səhnə adlana biləcək bir yerdə yox, küçə və meydanlarda səyyari şəkildə nümayiş etdirilib. Bu mərasimlərdə təkcə oyunbazlar, təlxəklər, hoqqabazlar yox, bu və уa digər dərəcədə hamı deyib-gülür, zarafatlaşır və "oynayır". Gündəlik həyatda adamlar arasında mövcud olan rəsmiyyət, ağır davranma aradan götürülür, sevinc, nəşə, sərbəstlik, azadlıq şənliyin ruhuna hakim kəsilir. Əsl bayram ab-havası məhz bu daxili sərbəstlik və azadlığın sayəsində yaranır. "Kosa-kosa" xalq tamaşasında kosa və keçi libasında çıxış edən oyunbazlar bayram şənliyinin digər formalarında gülməli əhvalatlar danışan, atmacalar atan, zarafatlar edən sıravi adamlardır. Gündəlik həyatda gülməli danışıq və hərəkətləri ilə tanınan və sevilən bu adamlar bayram şənliyində, təbii ki, xüsusi fəallıq göstərirdilər. Onların başlıca gülüş vasitəsi parodiya idi. Bu parodiya öz məzmununa görə təbiət və cəmiyyətin müxtəlif hadisələrini əhatə edirdi. Oyunbazlar "Kosa-kosa" tamaşasında qışın ölümünü və yazın dirçəlməsini gülməli şəkildə canlandırdıqları kimi, bəyi, xanı, taciri, mollanı, qazını, padşahı, eləcə də əkinçini, biçinçini, çəkməçini, çobanı tənqid hədəfinə çevirirdilər. Oyunbazlar heç də özlərini bu tənqid hədəfləri sırasından ayırmırdılar. Kosa və keçi libasına bürünüb "Kosa-kosa" oyununu çıxaran oyunbazlar kimi, Molla Nəsrəddin də təlxək libası geyib oyun çıxarır və hamını bu məzəli oyuna qoşmağa çalışır. Kosa obrazı qış masqası arxasında yazın fəlsəfəsini işıqlandırırsa, Molla Nəsrəddin obrazı da ağılsızlıq masqası arxasında müdrikliyin portretini yaradır .

E.ə. II əsr, Afinada Teatr komik maskası

Tarixi

Azərbaycanda müxtəlif maskalar ilk əvvəl ovçuluq əsatiri ilə bağlı meydana gəlib. Xalqımız eneolit və mezolit dövrlərində məişətdə maskalardan və müqəvvalardan istifadə ediblər. İbtidai insanlar ovlayacaqları heyvanın maska və müqəvvasına "girərək" ovçuluq etmişlər. Bu hərəkət ov heyvanını ürkütməmək məqsədi güdürdü. Əsatir mərasimlərində maskalar tanrını, əfsanəvi məxluqların sifətlərini, müqəddəs quş başlarını, totem sayılan heyvanları təmsil etmək üçün oyunçular üzlüklər (maskalar) taxıblar .

Əsrlər keçdikcə maskalar bədii ifadə vasitələrinə çevrilmişdir. Xalq meydan tamaşalarında yumora, satiraya, məsxərəyə, bütövlükdə gülüşə müxtəlif çalarlar vermək, tipləri xarakterləşdirmək, tipajları qabartmaq üçün maskalardan istifadə edilib. El arasında üzlük də deyilən maskalar çoxnövlü olub. Hər biri ayrılıqda müxtəlif səciyyəli həyat, məişət məsələlərini, təbiət hadisələrini, eybəcərliyi və gözəlliyi, xeyir və şəri, gücü və zəifliyi, sevinci və kədəri təmsil edib. Maskalar, ilk növbədə, tamaşaçılarda hadisə, obraz, mövzu və ideya barədə ilkin və aydın anlayış oyatmaq, onlara məlumat aşılamaq xarakteri daşıyıb .

Personajlar

Kosa

Xalq meydan tamaşalarının ən fəal, ən sevilən və ən çox oyunlarda iştirak edən personajı kosadır. Kəvsəc, kosa-kosa, Novruz mərasim şənliklərində, digər müxtəlif meydan tamaşalarında kosa həm hadisələrin mərkəzində duran, həm də süjet xəttinin əsasını təşkil edən obrazdır. Qədim qam-şaman sənəti və ulu çağların inancları ilə də kosanın bağlılığı var. Xalq oyun tamaşalarının bu ən qədim personajı bir müddət qocalmış Günəş tanrısının yer üzündə təmsilçisi obrazı kimi də verilib. Hələ bizim eradan əvvəl Kosa köhnə ilin, qış fəslinin, həmçinin şərin, bəd əməlin, pis xarakterin timsalı, insana aclıq, yoxsulluq, səfalət, fəlakət gətirən obraz kimi qəbul olunub. Ona görə də mərasim və əsatir oyunlarında Kosanı qara rəngdə göstərirdilər. Bunun üçün qrim vasitəsi kimi hisdən, kömürdən, yandırılmış fındıq qabığının tozundan istifadə edilərək Kosa eybəcər, vahiməli, bədheybət görkəmə salınırdı. Şərin rəmzi Apuş divi obrazı da bu minvalla oyun meydanına (səhnəyə) çıxarılıb. Müəyyən zaman kəsiyindən sonra "Kosa oyunu"nda məişət hadisələri əsatir oyunlarını üstələyib. Nəticədə Kosanın gülərüzlü, zarafatcıl, xeyirxah sifətli maskaları meydana çıxıb. Tamaşa vaxtı Kosaya eybəcər və gülməli görkəm vermək üçün oyunçu maskanı taxır, çiyninə tüklü dəri atır və belinə taxta xəncər qurşayırdı. Onun bir yanından süpürgə, o biri böyründən çömçə asılırdı. Kosa şiş, şüllə papağına zınqrov keçirir və sonra başına qoyurdu. Kosanın maskası uzunburunlu, ordu ordundan keçən, arıq üzlü olurdu. Tamaşadakı bütün obrazların ifaçısı Kosa özü olanda o, müxtəlif maskalardan (xarakterlərdən) istifadə edirdi. Müdhiş görkəmli Qış, bərələ gözlü, fırıldaqçı ara həkimi, qorxunc üzlü, riyakar Qazı, ayağı ruzili və bərəkətli, xoşsima yaz, müdrik çöhrəli Aqil adam və bu kimi maskalardan Kosa-aktyor bacarıqla barınıb. Bununla da tamaşaya coşğun ritm, dinamik sürət, hərəkət çevikliyi gətirib. Kosa bu ən müxtəlif maskaları, əsasən, belinə sarıdığı qurşaqdan sıra ilə asırdı, yaxud istifadə etdikdən sonra onları gərdək-pərdə arxasmdaki qulbeçəsinə (yardımçısına) verirdi. "Kosa oyunu" maska tamaşasını bilavasitə hazırlayan və onu idarə edən ifaçıya Kosabaşı deyilib. Bir əsrdən çoxdur ki, Novruzun baş personajı kimi, Kosa oyun iştirakçıları ilə birgə çalıb oynayan, rəqs edən, şən və zarafatcıl nəğmələr oxuya-oxuya ev-ev gəzən məzəli, gülməli, xoşməramlı komediya, məsxərə, məzhəkə obrazına çevrilib .

Meydan tamaşalarında, həmçinin Buğa, Keçi, Qoyun, Qurd, Keçəl, Qış, Yaz kimi əsatir mənşəli maskalardan istifadə edilib. Maska taxmaqda məqsəd obrazı aydın göstərmək, xeyrin şər üzərində təntənəsini, zülmün süqutunu, zəhmətin qələbəsini, idrakın nurunu qabarıq vermək məqsədi daşıyıb. Bu baxımdan qışı qorxutmaq üçün icra olunan "Kəvsəc" oyun-tamaşası xarakterikdir.

Keçəl

Kosadan sonra oyun-tamaşalarda ən fəal obraz Keçəldir. Yaranma kökləri islamdan əvvələ, muğ (çağdaş deyimdə maq, kahin) sənəti ilə bağlılığa gedib çıxır. Əsrlər ötdükcə xalqın əksər qaravəllilərinin, məzhəkələrinin diribaş, hazırcavab, sadəlövh görünən, lakin hər cür mürəkkəb vəziyyətlərdən dəyanətlə çıxan, təmiz qəlbli, xalqın sadə təbəqəsinin təmsilçisi, haqqın qoruyucusu, sirlərdən agah obrazı kimi sevimli tamaşa personajına çevrilib. Keçəl obrazının ifaçısının vaxtilə iki əsas maskası olub. Birincisi, xalqın ideal və arzularının ifadəçisi, gücsüzlərin intiqamını zalımlardan alan fərasətli, cəsur, fəndgir, diribaş, ağıllı Keçəlin maskası. İkincisi, lovğa, təkəbbürlü, naqqal, qorxaq, heyvərə, fərasətsiz, əfəl, maymaq Keçəlin maskası. Keçəlin hər iki maskasına uyğun ayrıca geyim-kecimi olub. Onlardan oyun-tamaşaların məzmun və qayəsinə uyğun olaraq istifadə edilib. İllər keçdikcə Keçəl maskası da aradan çrxıb. Oyunçu-aktyorlar bu obrazı maskasız ifa ediblər. İfaçı cındır, nimdaş libas geyinib. Qrim əvəzinə üzünü unlayıb, yaxud buna bənzər vasitələrlə çöhrəsini gülüş doğuran şəklə salıb. Sallaq və uzun bığ yapışdırıb. Boynundan balqabaq asıb. Təbil və yaxud qaval gəzdirib. Oxumağı, ən müxtəlif kişi və qadın rəqslərini məzəli tərzdə oynamağı, zərb, simli və nəfəsli musiqi alətlərində çalmağı bacarıb. Tədricən "Keçəl" sözü meydan tamaşalarının mahir ifaçısı, mərasim oyunlanının əsas personajı, meydan aktyoru anlamlarında da işlənilib .

Keci

Qədim zamanlarda Günəş tanrısının yerdəki totemi sayılıb. Zaman keçdikcə real obraz kimi əsatir və mərasim oyunlarının aparıcı iştirakçılarından olub. Keçi rolunun (obrazının) ifaçısı yaxşı aşılanmış keçi dərisinə bürünürdü. Üzünə uzun və təbii keçi saqqalı yapışdırılmış maska taxırdı. Maskanın aşağı hissəsindən, saqqalın altından bağlanan torba üzüaşağı sallanırdı. Oyunçu çevik, cəld hərəkətlərlə keçi kimi atılıb-düşür, keçi kimi mələyir və bu kimi oyunbazlıqla obrazını canlı, cazibəli, koloritli verməyə səy göstərirdi. Keçi obrazı müəyyən tarixi mənbələrdə "təkə" adı ilə verilib. Xalq arasında təkə sözü erkək keçiyə, dağ-keçisinə, vəhşi keçiyə deyilib .

Keçəpapaq

Kəndirbaz oyunlarında aşağıda məzhəkəli keçəpapaq hoqqalar çıxaran, qaravəlli söyləyən, məzəli, yumorlu gülməcələr danışan meydan aktyoruna verilən adlardan biri keçəpapaqdır. Bu komik personaj qədim vaxtlarda oyun vaxtı keçədən hazırlanan papaq qoyurdu. Keçəpapaq üz maskası ilə bitişlk olurdu. Maska dəridən biçilib-kəsilirdi və keçinin görkəminə bənzədilirdi. Yerindən və məkanından asılı olaraq, bəzən həmin üz maskasının təpəsinə buynuz da tikilirdi. Bundan gülməli süjetli hadisələrdə obraz kimi istifadə edilirdi. Hazırda kəndirbazın yardımçısı olan keçəpapaq keçi dərisindən və ya şit, əlvan parçalardan tikilmiş, məzəli görkəmli paltar geyinir. Arxadan özünə eşşək quyruğu bağlayır, üst-başından zınqırovlar asır. Yaxalığına müxtəlif dualar tikir. Ayağına qalın və bəzəkli yun corab geyinir. Bəzən corabın üstündən şatırı çarıq da geyinir .

Üzlük-niqab

Bilavasitə şəbih tamaşalarında istifadə edilib. Müqəddəs dini şəxslərin (imamların, qadınların) obrazlarına girən ifaçıların üzlərini gizlətınək üçün istifadə edilən niqab bir qədər şəffaf, ağ parçadan hazırlanırdı. Şəbih oyunçusu üzlük-niqabın altından ətrafdakıları, xüsusən tamaşa iştirakçılarını görə bilirdi. Lakin tamaşaçılar və bir qədər aralıda dayanan oyunçu yöndaşları niqab altında onun sifət cizgilərini görə bilmirdilər. Üzlük-niqablara xalq arasında "tutuq" da deyilib .

Meydan tamaşalarında həmçinin bir sıra rəmzi mənalar daşıyan müxtəlif maskalar işlədilib. Buğa maskası gücü və qüdrəti təmsil edib. Qoyun maskası bərəkət rəmzi sayılıb. Yaz maskası səadətin, sevincin, təzələnmənin rəmzi kimi qəbul olunub. Qış maskası qorxu, ölümə məhkum obrazı kimi qavranılıb .

Cənubi Azərbaycanda maskadan istifadə edən meydan tamaşaları oyunçularına el arasında "rübəndbaz" deyiblər. Rübənd sözü fars dilində üz örtüyü mənasında işlədilir. Oyun-mərasim maskaları forma baxıımından iki cür olub: papağa bitişlk düzəldilən, başdan keçirilən və sifəti boyaboy örtən maskalar; yalnız üzü tutan və sifətə taxılan maskalar. Maskaların hazırlanma texnologiyaları və materialları müxtəlif olurdu. Bir qrup maskalar başqa-başqa meyvə və bəzək ağaclarının qurudulmuş zərif qabıqlarından düzəldilirdi. Onların ömürləri az olurdu. Bir neçə tamaşadan sonra sınır və yaxud zay görkəmə düşüb sıradan çıxırdılar. Başqa qisim, yəni nisbətən yüngül, ömrü uzun maskalar yaxşıca aşılanmış heyvan (öküz, keçi, dəvə, maral, əlik və s.) dərilərindən hazırlanırdı. Onları saxlamaq, səyyar tamaşalar göstərmək üçün günlərlə bir məkandan başqa məkana gedəndə xurcun və sandıqçalarda qablaşdırmaq həm əlverişli, həm də asan idi. Onlara isti havalarda güvə düşməsin deyə, barxanaya qablaşdıranda yanlarına yovşan qoyurdular. Maskaların daha dözümlüləri isə elastikliyini uzun müddət qoruyub saxlaya bilən ağacların gövdələrindən yonulurdu. Yonulub müxtəlif şəkillərə salınan maskaların keyfiyyətini uzun müddət qorumaq üçün onları oyun-tamaşalardan sonra xüsusi kətan və yaxud mahud parçalara bükürdülər. İllər keçdikcə maskaların materialları və hazırlanma texnologiyaları sadələşdirilmiş, qiymətli materiallardan imtina olunmuşdur. Bunun əsas səbəbi əsatir oyunlarının tədricən sıradan çıxması ilə bağlı idi .

Əsatirlə bağlı oyunlar azaldıqca, məişətdən doğan həyat hadisələri meydan tamaşalarının aparıcı mövzularına çevrilib. Bununla bağlı olaraq maskaların hazırlanma materialları da sadələşdirilib. Beləliklə, maskaların (üzlüklərin) hazırlanma prinsipində yüngüllük, rahatlıq, görkəmcə obrazlılıq və emosional duyğular oyatmaq ruhu əsas götürülüb .

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Aristotel (1974). Poetika. Bakı: Azərnəşr. səh. 89.
  2. Kazımoğlu (İmanov) M. (2005). Gülüşün arxaik kökləri. Bakı: “Elm”. səh. 55-69.
  3. ↑ Rəhimli İ. (2005). Azərbaycan teatr tarixi. Bakı: Çaşıoğlu. səh. 9-11.

Ədəbiyyat

  • Sultanlı Ə. (1964). Azərbaycan dramaturgiyasının inkişafı tarixindən. Bakı: Azərnəşr.
  • Бахтин М. М. Творчество Франсуа Рабле и народная культура средневековья и Ренессанса.  — М.: Художественная литература, 1990. — 543 с.
  • Бергсон А. Смех. — М.: Искусство, 1992. — 127 с.
  • Дземидок Б. О комическом. — М.: Прогресс, 1974. — 224 с.
  • Дмитриев А. В. Социология юмора. — М.: РАН. 1996, — 214 с.
  • Дмитриев А. В. Социология политического юмора. — М.: РОССПЭН. 1998, — 332 с.
  • Пропп В. Я. Проблемы комизма и смеха. — М.: Лабиринт, 1999. — 288 с.
  • Сычев А. А. Природа смеха или Философия комического. Изд-во МГУ, 2003. - 176 с.

Avqust 12, 2021
komik, maskalar, komik, maska, eybəcərliyin, müxtəlif, zahiri, səciyyəvi, şəkillərini, özündə, cəmləşdirən, üzlüklər, qədim, dövrün, çox, tamaşalarında, aktyorlar, belə, maskalarda, üzlüklərdə, çıxış, edirdilər, deyilənə, görə, esxilin, əsərlərinin, tamaşaları. Komik maska eybecerliyin muxtelif zahiri seciyyevi sekillerini ozunde cemlesdiren uzlukler Qedim dovrun bir cox tamasalarinda aktyorlar bele maskalarda uzluklerde cixis edirdiler Deyilene gore Esxilin eserlerinin tamasalarinda 28 maska uzluk var imis Bu kimi uzlukler meselen sifetin yastiligini alnin qisaligini agzin yekeliyini dodagin qalinligini ve s bu kimi fiziki naqislikleri ifade edirdi Lakin bu naqislikler Aristotelin dediyi kimi insanda merhemet duygusu oyatmir Bele qedim maskalara uzluklere Azerbaycan xalq teatrinin inkisaf tarixinde de tesaduf etmek olar meselen kecel ve kosa maskalari Eli Sultanliya gore Azerbaycan xalq teatrinda kosa mueyyen bir uzlukdur maskadir hetta oyunda uzlukle cixis edir 1 Bele tamasalar sehne adlana bilecek bir yerde yox kuce ve meydanlarda seyyari sekilde numayis etdirilib Bu merasimlerde tekce oyunbazlar telxekler hoqqabazlar yox bu ve ua diger derecede hami deyib gulur zarafatlasir ve oynayir Gundelik heyatda adamlar arasinda movcud olan resmiyyet agir davranma aradan goturulur sevinc nese serbestlik azadliq senliyin ruhuna hakim kesilir Esl bayram ab havasi mehz bu daxili serbestlik ve azadligin sayesinde yaranir Kosa kosa xalq tamasasinda kosa ve keci libasinda cixis eden oyunbazlar bayram senliyinin diger formalarinda gulmeli ehvalatlar danisan atmacalar atan zarafatlar eden siravi adamlardir Gundelik heyatda gulmeli danisiq ve hereketleri ile taninan ve sevilen bu adamlar bayram senliyinde tebii ki xususi fealliq gosterirdiler Onlarin baslica gulus vasitesi parodiya idi Bu parodiya oz mezmununa gore tebiet ve cemiyyetin muxtelif hadiselerini ehate edirdi Oyunbazlar Kosa kosa tamasasinda qisin olumunu ve yazin dircelmesini gulmeli sekilde canlandirdiqlari kimi beyi xani taciri mollani qazini padsahi elece de ekincini bicincini cekmecini cobani tenqid hedefine cevirirdiler Oyunbazlar hec de ozlerini bu tenqid hedefleri sirasindan ayirmirdilar Kosa ve keci libasina burunub Kosa kosa oyununu cixaran oyunbazlar kimi Molla Nesreddin de telxek libasi geyib oyun cixarir ve hamini bu mezeli oyuna qosmaga calisir Kosa obrazi qis masqasi arxasinda yazin felsefesini isiqlandirirsa Molla Nesreddin obrazi da agilsizliq masqasi arxasinda mudrikliyin portretini yaradir 2 E e II esr Afinada Teatr komik maskasi Mundericat 1 Tarixi 2 Personajlar 2 1 Kosa 2 2 Kecel 2 3 Keci 2 4 Kecepapaq 2 5 Uzluk niqab 3 Hemcinin bax 4 Istinadlar 5 EdebiyyatTarixi RedakteAzerbaycanda muxtelif maskalar ilk evvel ovculuq esatiri ile bagli meydana gelib Xalqimiz eneolit ve mezolit dovrlerinde meisetde maskalardan ve muqevvalardan istifade edibler Ibtidai insanlar ovlayacaqlari heyvanin maska ve muqevvasina girerek ovculuq etmisler Bu hereket ov heyvanini urkutmemek meqsedi gudurdu Esatir merasimlerinde maskalar tanrini efsanevi mexluqlarin sifetlerini muqeddes qus baslarini totem sayilan heyvanlari temsil etmek ucun oyuncular uzlukler maskalar taxiblar 3 Esrler kecdikce maskalar bedii ifade vasitelerine cevrilmisdir Xalq meydan tamasalarinda yumora satiraya mesxereye butovlukde guluse muxtelif calarlar vermek tipleri xarakterlesdirmek tipajlari qabartmaq ucun maskalardan istifade edilib El arasinda uzluk de deyilen maskalar coxnovlu olub Her biri ayriliqda muxtelif seciyyeli heyat meiset meselelerini tebiet hadiselerini eybecerliyi ve gozelliyi xeyir ve seri gucu ve zeifliyi sevinci ve kederi temsil edib Maskalar ilk novbede tamasacilarda hadise obraz movzu ve ideya barede ilkin ve aydin anlayis oyatmaq onlara melumat asilamaq xarakteri dasiyib 3 Personajlar RedakteKosa Redakte Xalq meydan tamasalarinin en feal en sevilen ve en cox oyunlarda istirak eden personaji kosadir Kevsec kosa kosa Novruz merasim senliklerinde diger muxtelif meydan tamasalarinda kosa hem hadiselerin merkezinde duran hem de sujet xettinin esasini teskil eden obrazdir Qedim qam saman seneti ve ulu caglarin inanclari ile de kosanin bagliligi var Xalq oyun tamasalarinin bu en qedim personaji bir muddet qocalmis Gunes tanrisinin yer uzunde temsilcisi obrazi kimi de verilib Hele bizim eradan evvel Kosa kohne ilin qis feslinin hemcinin serin bed emelin pis xarakterin timsali insana acliq yoxsulluq sefalet felaket getiren obraz kimi qebul olunub Ona gore de merasim ve esatir oyunlarinda Kosani qara rengde gosterirdiler Bunun ucun qrim vasitesi kimi hisden komurden yandirilmis findiq qabiginin tozundan istifade edilerek Kosa eybecer vahimeli bedheybet gorkeme salinirdi Serin remzi Apus divi obrazi da bu minvalla oyun meydanina sehneye cixarilib Mueyyen zaman kesiyinden sonra Kosa oyunu nda meiset hadiseleri esatir oyunlarini usteleyib Neticede Kosanin guleruzlu zarafatcil xeyirxah sifetli maskalari meydana cixib Tamasa vaxti Kosaya eybecer ve gulmeli gorkem vermek ucun oyuncu maskani taxir ciynine tuklu deri atir ve beline taxta xencer qursayirdi Onun bir yanindan supurge o biri boyrunden comce asilirdi Kosa sis sulle papagina zinqrov kecirir ve sonra basina qoyurdu Kosanin maskasi uzunburunlu ordu ordundan kecen ariq uzlu olurdu Tamasadaki butun obrazlarin ifacisi Kosa ozu olanda o muxtelif maskalardan xarakterlerden istifade edirdi Mudhis gorkemli Qis berele gozlu firildaqci ara hekimi qorxunc uzlu riyakar Qazi ayagi ruzili ve bereketli xossima yaz mudrik cohreli Aqil adam ve bu kimi maskalardan Kosa aktyor bacariqla barinib Bununla da tamasaya cosgun ritm dinamik suret hereket cevikliyi getirib Kosa bu en muxtelif maskalari esasen beline saridigi qursaqdan sira ile asirdi yaxud istifade etdikden sonra onlari gerdek perde arxasmdaki qulbecesine yardimcisina verirdi Kosa oyunu maska tamasasini bilavasite hazirlayan ve onu idare eden ifaciya Kosabasi deyilib Bir esrden coxdur ki Novruzun bas personaji kimi Kosa oyun istirakcilari ile birge calib oynayan reqs eden sen ve zarafatcil negmeler oxuya oxuya ev ev gezen mezeli gulmeli xosmeramli komediya mesxere mezheke obrazina cevrilib 3 Meydan tamasalarinda hemcinin Buga Keci Qoyun Qurd Kecel Qis Yaz kimi esatir menseli maskalardan istifade edilib Maska taxmaqda meqsed obrazi aydin gostermek xeyrin ser uzerinde tentenesini zulmun suqutunu zehmetin qelebesini idrakin nurunu qabariq vermek meqsedi dasiyib Bu baximdan qisi qorxutmaq ucun icra olunan Kevsec oyun tamasasi xarakterikdir Kecel Redakte Kosadan sonra oyun tamasalarda en feal obraz Keceldir Yaranma kokleri islamdan evvele mug cagdas deyimde maq kahin seneti ile bagliliga gedib cixir Esrler otdukce xalqin ekser qaravellilerinin mezhekelerinin diribas hazircavab sadelovh gorunen lakin her cur murekkeb veziyyetlerden deyanetle cixan temiz qelbli xalqin sade tebeqesinin temsilcisi haqqin qoruyucusu sirlerden agah obrazi kimi sevimli tamasa personajina cevrilib Kecel obrazinin ifacisinin vaxtile iki esas maskasi olub Birincisi xalqin ideal ve arzularinin ifadecisi gucsuzlerin intiqamini zalimlardan alan ferasetli cesur fendgir diribas agilli Kecelin maskasi Ikincisi lovga tekebburlu naqqal qorxaq heyvere ferasetsiz efel maymaq Kecelin maskasi Kecelin her iki maskasina uygun ayrica geyim kecimi olub Onlardan oyun tamasalarin mezmun ve qayesine uygun olaraq istifade edilib Iller kecdikce Kecel maskasi da aradan crxib Oyuncu aktyorlar bu obrazi maskasiz ifa edibler Ifaci cindir nimdas libas geyinib Qrim evezine uzunu unlayib yaxud buna benzer vasitelerle cohresini gulus doguran sekle salib Sallaq ve uzun big yapisdirib Boynundan balqabaq asib Tebil ve yaxud qaval gezdirib Oxumagi en muxtelif kisi ve qadin reqslerini mezeli terzde oynamagi zerb simli ve nefesli musiqi aletlerinde calmagi bacarib Tedricen Kecel sozu meydan tamasalarinin mahir ifacisi merasim oyunlaninin esas personaji meydan aktyoru anlamlarinda da islenilib 3 Keci Redakte Qedim zamanlarda Gunes tanrisinin yerdeki totemi sayilib Zaman kecdikce real obraz kimi esatir ve merasim oyunlarinin aparici istirakcilarindan olub Keci rolunun obrazinin ifacisi yaxsi asilanmis keci derisine burunurdu Uzune uzun ve tebii keci saqqali yapisdirilmis maska taxirdi Maskanin asagi hissesinden saqqalin altindan baglanan torba uzuasagi sallanirdi Oyuncu cevik celd hereketlerle keci kimi atilib dusur keci kimi meleyir ve bu kimi oyunbazliqla obrazini canli cazibeli koloritli vermeye sey gosterirdi Keci obrazi mueyyen tarixi menbelerde teke adi ile verilib Xalq arasinda teke sozu erkek keciye dag kecisine vehsi keciye deyilib 3 Kecepapaq Redakte Kendirbaz oyunlarinda asagida mezhekeli kecepapaq hoqqalar cixaran qaravelli soyleyen mezeli yumorlu gulmeceler danisan meydan aktyoruna verilen adlardan biri kecepapaqdir Bu komik personaj qedim vaxtlarda oyun vaxti keceden hazirlanan papaq qoyurdu Kecepapaq uz maskasi ile bitislk olurdu Maska deriden bicilib kesilirdi ve kecinin gorkemine benzedilirdi Yerinden ve mekanindan asili olaraq bezen hemin uz maskasinin tepesine buynuz da tikilirdi Bundan gulmeli sujetli hadiselerde obraz kimi istifade edilirdi Hazirda kendirbazin yardimcisi olan kecepapaq keci derisinden ve ya sit elvan parcalardan tikilmis mezeli gorkemli paltar geyinir Arxadan ozune essek quyrugu baglayir ust basindan zinqirovlar asir Yaxaligina muxtelif dualar tikir Ayagina qalin ve bezekli yun corab geyinir Bezen corabin ustunden satiri cariq da geyinir 3 Uzluk niqab Redakte Bilavasite sebih tamasalarinda istifade edilib Muqeddes dini sexslerin imamlarin qadinlarin obrazlarina giren ifacilarin uzlerini gizletinek ucun istifade edilen niqab bir qeder seffaf ag parcadan hazirlanirdi Sebih oyuncusu uzluk niqabin altindan etrafdakilari xususen tamasa istirakcilarini gore bilirdi Lakin tamasacilar ve bir qeder aralida dayanan oyuncu yondaslari niqab altinda onun sifet cizgilerini gore bilmirdiler Uzluk niqablara xalq arasinda tutuq da deyilib 3 Meydan tamasalarinda hemcinin bir sira remzi menalar dasiyan muxtelif maskalar isledilib Buga maskasi gucu ve qudreti temsil edib Qoyun maskasi bereket remzi sayilib Yaz maskasi seadetin sevincin tezelenmenin remzi kimi qebul olunub Qis maskasi qorxu olume mehkum obrazi kimi qavranilib 3 Cenubi Azerbaycanda maskadan istifade eden meydan tamasalari oyuncularina el arasinda rubendbaz deyibler Rubend sozu fars dilinde uz ortuyu menasinda isledilir Oyun merasim maskalari forma baxiimindan iki cur olub papaga bitislk duzeldilen basdan kecirilen ve sifeti boyaboy orten maskalar yalniz uzu tutan ve sifete taxilan maskalar Maskalarin hazirlanma texnologiyalari ve materiallari muxtelif olurdu Bir qrup maskalar basqa basqa meyve ve bezek agaclarinin qurudulmus zerif qabiqlarindan duzeldilirdi Onlarin omurleri az olurdu Bir nece tamasadan sonra sinir ve yaxud zay gorkeme dusub siradan cixirdilar Basqa qisim yeni nisbeten yungul omru uzun maskalar yaxsica asilanmis heyvan okuz keci deve maral elik ve s derilerinden hazirlanirdi Onlari saxlamaq seyyar tamasalar gostermek ucun gunlerle bir mekandan basqa mekana gedende xurcun ve sandiqcalarda qablasdirmaq hem elverisli hem de asan idi Onlara isti havalarda guve dusmesin deye barxanaya qablasdiranda yanlarina yovsan qoyurdular Maskalarin daha dozumluleri ise elastikliyini uzun muddet qoruyub saxlaya bilen agaclarin govdelerinden yonulurdu Yonulub muxtelif sekillere salinan maskalarin keyfiyyetini uzun muddet qorumaq ucun onlari oyun tamasalardan sonra xususi ketan ve yaxud mahud parcalara bukurduler Iller kecdikce maskalarin materiallari ve hazirlanma texnologiyalari sadelesdirilmis qiymetli materiallardan imtina olunmusdur Bunun esas sebebi esatir oyunlarinin tedricen siradan cixmasi ile bagli idi 3 Esatirle bagli oyunlar azaldiqca meisetden dogan heyat hadiseleri meydan tamasalarinin aparici movzularina cevrilib Bununla bagli olaraq maskalarin hazirlanma materiallari da sadelesdirilib Belelikle maskalarin uzluklerin hazirlanma prinsipinde yungulluk rahatliq gorkemce obrazliliq ve emosional duygular oyatmaq ruhu esas goturulub 3 Hemcinin bax RedakteKosa Kecel ArlekinIstinadlar Redakte Aristotel 1974 Poetika Baki Azernesr seh 89 Kazimoglu Imanov M 2005 Gulusun arxaik kokleri Baki Elm seh 55 69 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rehimli I 2005 Azerbaycan teatr tarixi Baki Casioglu seh 9 11 Edebiyyat RedakteSultanli E 1964 Azerbaycan dramaturgiyasinin inkisafi tarixinden Baki Azernesr Bahtin M M Tvorchestvo Fransua Rable i narodnaya kultura srednevekovya i Renessansa M Hudozhestvennaya literatura 1990 543 s Bergson A Smeh M Iskusstvo 1992 127 s Dzemidok B O komicheskom M Progress 1974 224 s Dmitriev A V Sociologiya yumora M RAN 1996 214 s Dmitriev A V Sociologiya politicheskogo yumora M ROSSPEN 1998 332 s Propp V Ya Problemy komizma i smeha M Labirint 1999 288 s Sychev A A Priroda smeha ili Filosofiya komicheskogo Izd vo MGU 2003 176 s Menbe https az wikipedia org w index php title Komik maskalar amp oldid 5891685, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.