Kosa – üzündə tük bitməyən və ya çox seyrək tük olan adam.
Üzü tüklənməyən kişilərə xalq arasında kosa deyirlər. Kosalıq orqanizmin müəyyən xəstəliyidir və sağalan deyil. Kosanın üzünə heç vaxt tük çıxmır. Kosa da keçəllər kimi şifahi xalq ədəbiyyatında səriştəli, hər şeyin yerini bilən, hiyləgərliyi bacaran obraz kimi tanınmışdır. Qızlar kosalara ərə getməkdən imtina etmişlər. Xalq arasında kosalarla zarafat edir, əylənirlər. Təkcə üzə tük çıxmamaq hələ kosalığın şərti deyil. Bəzən boyca gödək, dişləri seyrək, gozü goy adamlara da “Kosa” deyirlər. Məzhəkəli xalq oyunlarının əsas personajı kosalar hesab olunur. “Kos-kosa oyunları Azərbaycanın hər yerində dəbdəbədir. Xüsusən baharın gəlməsini xəbər vermək, hamını güldürmək kosaların işidir. Kosalar “Gödü” libasında da çıxış edirlər. Oyunbaz rolunda çıxış edən kosalar köhnə il və qış fəslin təcəssüm etdirir, sifətinə yaz yumşaq ağac qabığı və ya keçedən hazırlanmış keçissaqalını maska kimi taxır, başına işi təskülah qoyur, əyninə yoluğ ağ ləbbadə geyir, qurşağına və boynuna kiçik zınqrovlar düzür, belinə çömçə, süpürgə və sümük asır. Kosa- kosa oyunları, tamaşalar, qaravəllilər təkcə əyləncə vastəsi sayılmaması, həm də sağlamlıq üçün əhəmiyyətlidir. Gülüş, şənlənmə ruha qida verən, onu gümrah və sağlam saxlayan vastələrdəndir.
Novruz səhnəciklərində Kosanın yerə yıxılıb ölməyi, sonra dirilməyi kimi Novruz elementinin minillərlə yaşı və özünəməxsus məntiqi var. Qədim insanlar insan və təbiəti bir-birindən ayrılmaz hesab edir və payız aylarını təbiətin ölməsi, yaz aylarını isə dirilməsi kimi qavrayırdılar. Ona görə də ölümə inanmırdılar. (Monoteist dinlərdə insanların öləndən sonra dirilməsi də, bu dünyagörüşün fərqli biçimdə uzantısıdır.) Misir miflərində Osirisin ölüb dirilməsindən fərqli olaraq, Şumer miflərində Dumuzinin payızda ölüb yazda dirilməsi toyla nəticələnir. (Bütün bunları detallarıyla göstərmək çox zaman alacağına görə yazmıram.)
Novruz qəhrəmanları olan Kosa, Keçəl və Keçinin prototipi bitkiçilk və heyvandarlıq tanrısı Dumuzidir. O, həm də çobandır. (O zamanlar üçün müqəddəs peşə sayılan cobanlıq xristianlığa qədər dəyərini qoruyub saxlayır: İsanın da özünü çoban adlandırmasını xatırlayaq). Təbiətin simasında ölüb-dirilmə motivi mitraçılığın Roma versiyasında da özünü göstərir. İrandakı mitraçılıqdan fərqli olaraq Romada Mitra ölüb dirilir.O özünü insanlıq uğrunda fəda edir. Sonralar xristianlıqda İsanın timsalında biz bunu təkrar görürük. (Qeyb olmuş 12-ci imam Sahib əz Zamanın bir gün dirilib gələcəyi də bunun islami versiyasıdır).
Minilliklər boyu keçi (və buğa) Dumuzinin simvolu oldu. Qədim yunanlarda Dumuzi Dionis adlandırdı, onun da simvolu keçi idi. Şumer ətrafı bölgələrdə günah keçisi anlayışı var. Yunanlarada sıçramış bu anlayışa görə Dionis bütün insanların günahını öz ölümüylə yuyur. Və yunanlar onu təmsil edən keçini qurban edərdilər.
Xristianlıqda İsanın bütün insanların günahlarını öz üzərinə götürərək qurban getməsi də həmin çevrilmədir. Bu baxımdan Novruz bayramındakı Keçi-Dumuzi əlaqəsi anlaşılandır. Kosa da Dumuzidir. Dumuzinin gəlişindən, daha doğrusu dirilişindən yaz doğulacaq. Ana təbiət onun simasında bahara hamilədir:
Mənum kosam canlıdır,
Qolları mərcanlıdır.
Kosama əl vurmayın,
Kosam ikicanlıdır!
Kosa, keçəl, keçi, qədim şumer miflərindən bu günümüzədək gəlib çıxan prototiplərdir. Bu prototiplər bir zamanlar Mesopotomiyadan Finikiyaya, Yunanıstana, Anadoluya, və nəhayət Azərbaycana qədər yayğın olub. Sonralar monoteist dinlərin gəlişiylə bu prototiplər paqan ünsürü adlandırılaraq aradan qaldırılmağa çalışılıb. Bundan sonra bəzi xalqlarda bu tiplər tamamilə itib, bəzi xalqlarda isə (məsələn bizdə) modifikasiyaya uğrayıb.[1] 2014-09-04 at the Wayback Machine
Oktyabr 04, 2021
kosa, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, oktyabr, 2021, üzündə, tük, bitməyə. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz oktyabr 2021 Kosa uzunde tuk bitmeyen ve ya cox seyrek tuk olan adam Uzu tuklenmeyen kisilere xalq arasinda kosa deyirler Kosaliq orqanizmin mueyyen xesteliyidir ve sagalan deyil Kosanin uzune hec vaxt tuk cixmir Kosa da keceller kimi sifahi xalq edebiyyatinda seristeli her seyin yerini bilen hiylegerliyi bacaran obraz kimi taninmisdir Qizlar kosalara ere getmekden imtina etmisler Xalq arasinda kosalarla zarafat edir eylenirler Tekce uze tuk cixmamaq hele kosaligin serti deyil Bezen boyca godek disleri seyrek gozu goy adamlara da Kosa deyirler Mezhekeli xalq oyunlarinin esas personaji kosalar hesab olunur Kos kosa oyunlari Azerbaycanin her yerinde debdebedir Xususen baharin gelmesini xeber vermek hamini guldurmek kosalarin isidir Kosalar Godu libasinda da cixis edirler Oyunbaz rolunda cixis eden kosalar kohne il ve qis feslin tecessum etdirir sifetine yaz yumsaq agac qabigi ve ya keceden hazirlanmis kecissaqalini maska kimi taxir basina isi teskulah qoyur eynine yolug ag lebbade geyir qursagina ve boynuna kicik zinqrovlar duzur beline comce supurge ve sumuk asir Kosa kosa oyunlari tamasalar qaravelliler tekce eylence vastesi sayilmamasi hem de saglamliq ucun ehemiyyetlidir Gulus senlenme ruha qida veren onu gumrah ve saglam saxlayan vastelerdendir Novruz sehneciklerinde Kosanin yere yixilib olmeyi sonra dirilmeyi kimi Novruz elementinin minillerle yasi ve ozunemexsus mentiqi var Qedim insanlar insan ve tebieti bir birinden ayrilmaz hesab edir ve payiz aylarini tebietin olmesi yaz aylarini ise dirilmesi kimi qavrayirdilar Ona gore de olume inanmirdilar Monoteist dinlerde insanlarin olenden sonra dirilmesi de bu dunyagorusun ferqli bicimde uzantisidir Misir miflerinde Osirisin olub dirilmesinden ferqli olaraq Sumer miflerinde Dumuzinin payizda olub yazda dirilmesi toyla neticelenir Butun bunlari detallariyla gostermek cox zaman alacagina gore yazmiram Novruz qehremanlari olan Kosa Kecel ve Kecinin prototipi bitkicilk ve heyvandarliq tanrisi Dumuzidir O hem de cobandir O zamanlar ucun muqeddes pese sayilan cobanliq xristianliga qeder deyerini qoruyub saxlayir Isanin da ozunu coban adlandirmasini xatirlayaq Tebietin simasinda olub dirilme motivi mitraciligin Roma versiyasinda da ozunu gosterir Irandaki mitraciliqdan ferqli olaraq Romada Mitra olub dirilir O ozunu insanliq ugrunda feda edir Sonralar xristianliqda Isanin timsalinda biz bunu tekrar goruruk Qeyb olmus 12 ci imam Sahib ez Zamanin bir gun dirilib geleceyi de bunun islami versiyasidir Minillikler boyu keci ve buga Dumuzinin simvolu oldu Qedim yunanlarda Dumuzi Dionis adlandirdi onun da simvolu keci idi Sumer etrafi bolgelerde gunah kecisi anlayisi var Yunanlarada sicramis bu anlayisa gore Dionis butun insanlarin gunahini oz olumuyle yuyur Ve yunanlar onu temsil eden kecini qurban ederdiler Xristianliqda Isanin butun insanlarin gunahlarini oz uzerine goturerek qurban getmesi de hemin cevrilmedir Bu baximdan Novruz bayramindaki Keci Dumuzi elaqesi anlasilandir Kosa da Dumuzidir Dumuzinin gelisinden daha dogrusu dirilisinden yaz dogulacaq Ana tebiet onun simasinda bahara hamiledir Menum kosam canlidir Qollari mercanlidir Kosama el vurmayin Kosam ikicanlidir Kosa kecel keci qedim sumer miflerinden bu gunumuzedek gelib cixan prototiplerdir Bu prototipler bir zamanlar Mesopotomiyadan Finikiyaya Yunanistana Anadoluya ve nehayet Azerbaycana qeder yaygin olub Sonralar monoteist dinlerin gelisiyle bu prototipler paqan unsuru adlandirilaraq aradan qaldirilmaga calisilib Bundan sonra bezi xalqlarda bu tipler tamamile itib bezi xalqlarda ise meselen bizde modifikasiyaya ugrayib 1 Arxivlesdirilib 2014 09 04 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Kosa amp oldid 5849982, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
