fbpx
Wikipedia

Heliopol

May 02, 2023

Heliopol (q.misir 𓉺𓏌𓊖; qibt. ⲱⲛ; ivr. Ἡλιούπολις‎) — qədim Misirin böyük şəhərlərindən biri. Aşağı Misirin 13-cü və ya Heliopolit nomunun paytaxtı və böyük dini mərkəz idi. Hazırda Qahirənin şimal-şərqində yerləşən Əyn-Şəmsdə yerləşir.

Heliopol
30°07′46″ şm. e. 31°17′20″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 22 m
Saat qurşağı
Heliopol
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Heliopol tarix öncəsi dövrdən bəri qədim Misirin ən qədim şəhərlərindən biri idi. Qədim və Orta Krallıqlar dövründə çox genişləndi, lakin bu günə qədər onun yalnız dağıntıları gəlib çıxıb, məbədləri və digər binaları orta əsr Qahirəsinin tikintisi üçün təmizləndi. Qədim şəhər haqqında mövcud məlumatın əksəriyyəti qorunub saxlanmış qeydlərdən gəlir.

Heliopolun günümüzədək çatmış əsas qalığı XII sülalədən olan I Senusret tərəfindən ucaldılmış Ra-Atum Məbədinin obeliskidir. Hələ də orijinal mövqeyində, indi Qahirənin Əl-Matariya şəhərində Əl-Masalla daxilində dayanır. 21 m (69 fut) hündürlüyündə olan qırmızı qranit obelisk 120 ton (240.000 funt) ağırlığındadır və dünyada günümüzədək gəlib çıxmış ən qədim obelisk olduğuna inanılır. Romalılar Monteçitorio Obeliskini şəhərə, Avqustun rəhbərliyi altında Romaya apardılar və orada qaldı. London və Nyu-Yorkdakı Kleopatra İynəsi adlanan iki kiçik obelisk də bu şəhərdən aparılıb.

Adları

Heliopol
q.misir 𓉺𓏌𓊖
Heroqliflərdə

Heliopol yunanca "Ἡλιούπολις" adının latın dilinə tərcümə edilmiş formasıdır, mənası "Günəş şəhəri" deməkdir. Günəşin təcəssüm olunmuş və ilahiləşdirilmiş forması olan Helios, yunanlar tərəfindən əsas kultu şəhərdə yerləşən yerli Misir tanrıları Ra və Atum ilə eyniləşdirildi.

Onun yerli adı "𓉺𓏌𓊖" ("Sütunlar") idi, onun dəqiq tələffüzü qeyri-müəyyəndir, çünki qədim Misir dilində yalnız samit səslər qeydə olunurdu. Onun ənənəvi misiroloji transkripsiyası İunudur, lakin Bibliyada ibrani dilində "אֹ֖ן; אֽוֹן" və "אָ֛וֶן" kimi göstərilir, bəzi alimlər onun tələffüzünü qədim misir dilində orjinal variantı kimi yenidən qurmağa çalışıblar. Variant transkripsiyalarına Avnu və Annu dadaxildir. Adı qibti dilində "ⲱⲛ" kimi günümüzədək gəlib çatdı.

Şəhər həm də Qədim Krallığın Piramida Mətnlərində "Ra Evi" kimi göstərilir.

Tarixi

 
Heliopolu göstərən qədim Aşağı Misirin xəritəsi.

Qədim dövr tarixi

Qədim Misirdə Heliopol tarix öncəsi dövrdən bəri regional mərkəz idi.

 
Heliopoldaki Nəzir Məbəd Qapısının modeli, XIX sülalə.

Əsasən Ra, sonra Horus ilə eyniləşdirilən günəş tanrısı Atumun dini mərkəzi kimi diqqəti cəlb edirdi. Şəhərin əsas məbədi Böyük Ev və ya Atum Evi kimi tanınırdı. Onun kahinləri iddia edirdilər ki, Atum və ya Ra ilkin sulardan öz-özünə yaranan ilk varlıqlardırlar. V sülalə dövründə Ra kultunun əhəmiyyətinin azalması, digərlərini Ra-Atumun tabeliyində olan doqquz əsas Misir tanrısının birləşməsi olan Enneadanın inkişafına səbəb oldu. VI sülalənin (e.ə. 2345-e.ə. 2181) baş kahinləri aşkar edilmiş və qazılmış olsa da, Ra baş kahinləri digər tanrılarınki kimi sənədləşdirilməmişdir. XVIII sülalənin Amarna dövründə firon Exnaton tanrılaşmış günəş diski olan Atonə henoteist ibadət etdi. Tikinti layihələrinin bir hissəsi olaraq o, Qahirənin orta əsr şəhər divarının bəzi qapılarında hələ də daşları görünən "Yüksələn Aton" adlı heliopolitan məbədi tikdi. Günəşin digər təcəssümü olan Mnevis öküzünün də burada qurbangahı var idi. Buğaların məzarlığı şəhərin şimalında yerləşirdi.

Pifom şəhəri bir dəfə İbrani İncilində xatırlanır (Çıxış 1:11) və bir nəzəriyyəyə görə, bu Heliopol idi.

Ellinistik dövr tarixi

Makedoniyalı İsgəndər Peluziydən Memfisə yürüş edərkən bu şəhərdə dayandı.

Ra Məbədinin xüsusi dərəcədə kral qeydlərinin saxlandığı yer olduğu deyilirdi və Herodot qeyd edir ki, Heliopol kahinləri bütün misirlilərin tarixi məsələlərində ən yaxşı məlumatlı olan şəxslər idilər. Heliopol yunanlar dövründə öyrənmə ocağı kimi çiçəkləndi; fəlsəfə və astronomiya məktəblərinə Orfey, Homer, Pifaqor, Platon, Solon və digər yunan filosoflarının müraciət etdiyi iddia edilir. Eramızdan əvvəl 308-ci ildə İxonufis orada mühazirə oxuyurdu və onun şagirdlərindən biri olan yunan riyaziyyatçısı Knidli Evdoks ondan ilin və ayın həqiqi uzunluğunu öyrəndi və bu zaman onun oktaeteridini, yəni 8 il və ya 99 ay müddətini formalaşdırdı. II Ptolomey Heliopolun baş keşişi Manefona onun arxivindən Misirin qədim padşahlarının tarixini toplamasını tapşırdı. Sonrakı ptolemeylər, yəqin ki, öz "ataları" Ra ilə az maraqlanırdılar və İsgəndəriyyə Heliopol haqqındakı öyrənməni kölgədə qoydu; beləliklə, kral lütfünün geri çəkilməsi ilə Heliopol tez bir zamanda tənəzzülə uğradı və yerli irfan tələbələri onu dindar vətəndaşlardan ibarət zəngin əhalinin dəstəklədiyi digər məbədlər üçün tərk etdilər. Eramızdan əvvəl I əsrə qədər Strabon məbədləri boş və şəhərin özündə demək olar ki, yaşayış olmadığını gördü, baxmayaraq ki, kahinlər hələ də orada idi.

Heliopol qədim yunanlar və romalılara yaxşı məlum idi, dövrün əksər böyük coğrafiyaşünasları, o cümlədən Ptolemey, Herodot, Bizans coğrafiyaşünası bizanslı Stefana qədər qeyd etdiyi bildirilir.

Roma dövrü tarixi

Roma Misirində Heliopol Avqustamnika əyalətinə aid idi və bu, Roma Heliopolundan fərqləndirilməsi lazım olduqda, bu onun Avqustamnika Heliopolu kimi tanınmasına səbəb oldu. Onun əhalisi yəqin ki, xeyli ərəb elementini ehtiva edirdi. Delta və Romanın daha şimal şəhərlərini bəzəmək üçün şəhərin bir çox obeliskləri söküldü. Bunlardan ikisi nəticədə Londonun Kleopatra İynəsi və Nyu-Yorkun Mərkəzi Parkında quraşdırıldı.

 
1800-cü ildə Napoleonun Misirə hücumu zamanı Heliopol döyüşü.

İslam dövrü tarixi

Orta əsrlərdə Fustat və Qahirənin cəmi bir neçə kilometr aralıda böyüməsi onun xarabalıqlarının tikinti materialları, o cümlədən şəhər divarları üçün kütləvi şəkildə yığılmasına səbəb oldu. Ərazi "Günəşin gözü" (Əyn-Şəms) və Ərəb Əl-Hisn kimi tanındı.

Mirası

Heliopoldakı günəş kultunun əhəmiyyəti həm qədim bütpərəstlik, həm də indiki monoteist inanclarda əks olunur. Misir və yunan-roma mifologiyasına görə, bennu və ya feniks hər dəfə yenidən doğulanda Heliopoldakı günəş tanrısının qurbangahına sələfinin külünü gətirirdi. İbranicə Müqəddəs Yazılarda Heliopola birbaşa və dolayı şəkildə, adətən onun görkəmli bütpərəstlik kultuna istinad edilir. Yeşua Misirə aid peyğəmbərliklərində yazırdı ki, "Günəş şəhəri" (İrhaşemeş) Göylərin Rəbbinin ordusunun ardınca gedən və ibranicə danışan beş Misir şəhərindən biri olacaq. Yeremya və Yezekel "Günəş Evi" (Betşemeş) və Anın adını çəkərək, babilli Navuxodonosorun onun obelisklərini sındıracağını və məbədini yandıracağını və "Folli cavanlarının" (Aven) "qılıncdan keçiriləcəyini" yazdılar.

"Suriya Heliopolu" Bəəlbəkin günəş kultunu Misirdən köç edən keşiş koloniyasından aldığı iddia edilir.

Avqustamnikadakı Heliopol həm Roma Katolik Kilsəsinin, həm də Şərq Pravoslav Kilsəsinin görməli yeri olaraq qalır.

Hazırkı yeri

Qədim şəhər hazırda Qahirənin şimalındakı Əl-Matariya, Əyn-Şəms və Təll Əl-Hisnin orta və aşağı sinifə aid şəhərətrafı qəsəbələrinin küçələrindən təxminən 15–20 metr (49–66 fut) aşağıda yerləşir. Ərazi onun adını daşıyan müasir şəhərətrafı qəsəbədən təxminən 1,5 kilometr (1 mil) qərbdədir.

Çöllük ərazilərdən xam kərpicdən tikilmiş bəzi qədim şəhər divarları görünür, II Ramzesin adını daşıyan bir neçə qranit blok orada durur və böyük Ra-Atum Məbədinin mövqeyi Əl-Masalla obeliski ilə qeyd olunur. Arxeoloqlar 2004-cü ildə onun qəbirlərinin bir hissəsini qazdılar. 2017-ci ildə I Psamtikin nəhəng heykəlinin hissələri tapılaraq qazıldı.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9774160088
  2. "Arxivlənmiş surət". 2022-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  3. "Arxivlənmiş surət". 2022-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  4. Collier & Manley. səh. 29
  5. "Arxivlənmiş surət". 2021-10-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  6. "Arxivlənmiş surət". 2016-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  7. "Arxivlənmiş surət". 2022-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  8. "Arxivlənmiş surət". 2010-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  9. "Arxivlənmiş surət". 2019-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  10. "Arxivlənmiş surət". 2017-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  11. "Arxivlənmiş surət". 2022-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  12. "Arxivlənmiş surət". 2022-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  13. "Arxivlənmiş surət". 2022-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  14. "Arxivlənmiş surət". 2022-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  15. "Arxivlənmiş surət". 2022-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  16. "Arxivlənmiş surət". 2022-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  17. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9774160088
  19. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9774160088
  20. "Arxivlənmiş surət". 2011-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.
  21. "Arxivlənmiş surət". 2022-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-03.

Xarici keçidlər

  1. Variant representations of Iunu include
    .
   Qədim Misir ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

May 02, 2023
heliopol, misir, 𓉺𓏌𓊖, qibt, ⲱⲛ, Ἡλιούπολις, qədim, misirin, böyük, şəhərlərindən, biri, aşağı, misirin, nomunun, paytaxtı, böyük, dini, mərkəz, hazırda, qahirənin, şimal, şərqində, yerləşən, əyn, şəmsdə, yerləşir, ölkə, misirtarixi, coğrafiyasımərkəzin, hündür. Heliopol q misir 𓉺𓏌𓊖 qibt ⲱⲛ ivr Ἡlioypolis qedim Misirin boyuk seherlerinden biri Asagi Misirin 13 cu ve ya Heliopolit nomunun paytaxti ve boyuk dini merkez idi Hazirda Qahirenin simal serqinde yerlesen Eyn Semsde yerlesir Heliopol30 07 46 sm e 31 17 20 s u Olke MisirTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 22 mSaat qursagi UTC 02 00Heliopol Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeliopol tarix oncesi dovrden beri qedim Misirin en qedim seherlerinden biri idi 1 Qedim ve Orta Kralliqlar dovrunde cox genislendi lakin bu gune qeder onun yalniz dagintilari gelib cixib mebedleri ve diger binalari orta esr Qahiresinin tikintisi ucun temizlendi Qedim seher haqqinda movcud melumatin ekseriyyeti qorunub saxlanmis qeydlerden gelir Heliopolun gunumuzedek catmis esas qaligi XII sulaleden olan I Senusret terefinden ucaldilmis Ra Atum Mebedinin obeliskidir Hele de orijinal movqeyinde indi Qahirenin El Matariya seherinde El Masalla daxilinde dayanir 2 21 m 69 fut hundurluyunde olan qirmizi qranit obelisk 120 ton 240 000 funt agirligindadir ve dunyada gunumuzedek gelib cixmis en qedim obelisk olduguna inanilir 3 Romalilar Montecitorio Obeliskini sehere Avqustun rehberliyi altinda Romaya apardilar ve orada qaldi London ve Nyu Yorkdaki Kleopatra Iynesi adlanan iki kicik obelisk de bu seherden aparilib Mundericat 1 Adlari 2 Tarixi 2 1 Qedim dovr tarixi 2 2 Ellinistik dovr tarixi 2 3 Roma dovru tarixi 2 4 Islam dovru tarixi 3 Mirasi 4 Hazirki yeri 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerAdlari RedakteHeliopolq misir 𓉺𓏌𓊖 a HeroqliflerdeHeliopol yunanca Ἡlioypolis adinin latin diline tercume edilmis formasidir menasi Gunes seheri demekdir Gunesin tecessum olunmus ve ilahilesdirilmis formasi olan Helios yunanlar terefinden esas kultu seherde yerlesen yerli Misir tanrilari Ra ve Atum ile eynilesdirildi Onun yerli adi 𓉺𓏌𓊖 Sutunlar idi onun deqiq teleffuzu qeyri mueyyendir cunki qedim Misir dilinde yalniz samit sesler qeyde olunurdu Onun enenevi misiroloji transkripsiyasi Iunudur lakin Bibliyada ibrani dilinde א ן א ו ן ve א ו ן kimi gosterilir bezi alimler onun teleffuzunu qedim misir dilinde orjinal varianti kimi yeniden qurmaga calisiblar Variant transkripsiyalarina Avnu ve Annu dadaxildir Adi qibti dilinde ⲱⲛ kimi gunumuzedek gelib catdi 5 Seher hem de Qedim Kralligin Piramida Metnlerinde Ra Evi kimi gosterilir Tarixi Redakte Heliopolu gosteren qedim Asagi Misirin xeritesi Qedim dovr tarixi Redakte Qedim Misirde Heliopol tarix oncesi dovrden beri regional merkez idi Heliopoldaki Nezir Mebed Qapisinin modeli XIX sulale 6 Esasen Ra 7 sonra Horus ile eynilesdirilen gunes tanrisi Atumun dini merkezi kimi diqqeti celb edirdi Seherin esas mebedi Boyuk Ev ve ya Atum Evi kimi taninirdi Onun kahinleri iddia edirdiler ki Atum ve ya Ra ilkin sulardan oz ozune yaranan ilk varliqlardirlar V sulale dovrunde Ra kultunun ehemiyyetinin azalmasi digerlerini Ra Atumun tabeliyinde olan doqquz esas Misir tanrisinin birlesmesi olan Enneadanin inkisafina sebeb oldu VI sulalenin e e 2345 e e 2181 bas kahinleri askar edilmis ve qazilmis olsa da Ra bas kahinleri diger tanrilarinki kimi senedlesdirilmemisdir 8 XVIII sulalenin Amarna dovrunde firon Exnaton tanrilasmis gunes diski olan Atone henoteist ibadet etdi Tikinti layihelerinin bir hissesi olaraq o Qahirenin orta esr seher divarinin bezi qapilarinda hele de daslari gorunen Yukselen Aton adli heliopolitan mebedi tikdi Gunesin diger tecessumu olan Mnevis okuzunun de burada qurbangahi var idi Bugalarin mezarligi seherin simalinda yerlesirdi Pifom seheri bir defe Ibrani Incilinde xatirlanir Cixis 1 11 ve bir nezeriyyeye gore bu Heliopol idi 9 Ellinistik dovr tarixi Redakte Makedoniyali Isgender Peluziyden Memfise yurus ederken bu seherde dayandi Ra Mebedinin xususi derecede kral qeydlerinin saxlandigi yer oldugu deyilirdi ve Herodot qeyd edir ki Heliopol kahinleri butun misirlilerin tarixi meselelerinde en yaxsi melumatli olan sexsler idiler Heliopol yunanlar dovrunde oyrenme ocagi kimi ciceklendi felsefe ve astronomiya mekteblerine Orfey Homer 10 Pifaqor Platon Solon ve diger yunan filosoflarinin muraciet etdiyi iddia edilir Eramizdan evvel 308 ci ilde Ixonufis orada muhazire oxuyurdu ve onun sagirdlerinden biri olan yunan riyaziyyatcisi Knidli Evdoks ondan ilin ve ayin heqiqi uzunlugunu oyrendi ve bu zaman onun oktaeteridini yeni 8 il ve ya 99 ay muddetini formalasdirdi II Ptolomey Heliopolun bas kesisi Manefona onun arxivinden Misirin qedim padsahlarinin tarixini toplamasini tapsirdi Sonraki ptolemeyler yeqin ki oz atalari Ra ile az maraqlanirdilar ve Isgenderiyye Heliopol haqqindaki oyrenmeni kolgede qoydu belelikle kral lutfunun geri cekilmesi ile Heliopol tez bir zamanda tenezzule ugradi ve yerli irfan telebeleri onu dindar vetendaslardan ibaret zengin ehalinin desteklediyi diger mebedler ucun terk etdiler Eramizdan evvel I esre qeder Strabon mebedleri bos ve seherin ozunde demek olar ki yasayis olmadigini gordu baxmayaraq ki kahinler hele de orada idi Heliopol qedim yunanlar ve romalilara yaxsi melum idi dovrun ekser boyuk cografiyasunaslari o cumleden Ptolemey Herodot Bizans cografiyasunasi bizansli Stefana qeder qeyd etdiyi bildirilir 11 Roma dovru tarixi Redakte Roma Misirinde Heliopol Avqustamnika eyaletine aid idi ve bu Roma Heliopolundan ferqlendirilmesi lazim olduqda bu onun Avqustamnika Heliopolu kimi taninmasina sebeb oldu Onun ehalisi yeqin ki xeyli ereb elementini ehtiva edirdi 12 Delta ve Romanin daha simal seherlerini bezemek ucun seherin bir cox obeliskleri sokuldu Bunlardan ikisi neticede Londonun Kleopatra Iynesi ve Nyu Yorkun Merkezi Parkinda qurasdirildi 1800 cu ilde Napoleonun Misire hucumu zamani Heliopol doyusu Islam dovru tarixi Redakte Orta esrlerde Fustat ve Qahirenin cemi bir nece kilometr aralida boyumesi onun xarabaliqlarinin tikinti materiallari o cumleden seher divarlari ucun kutlevi sekilde yigilmasina sebeb oldu Erazi Gunesin gozu Eyn Sems ve Ereb El Hisn kimi tanindi Mirasi RedakteHeliopoldaki gunes kultunun ehemiyyeti hem qedim butperestlik hem de indiki monoteist inanclarda eks olunur Misir ve yunan roma mifologiyasina gore bennu ve ya feniks her defe yeniden dogulanda Heliopoldaki gunes tanrisinin qurbangahina selefinin kulunu getirirdi Ibranice Muqeddes Yazilarda Heliopola birbasa ve dolayi sekilde adeten onun gorkemli butperestlik kultuna istinad edilir Yesua Misire aid peygemberliklerinde yazirdi ki Gunes seheri Irhasemes Goylerin Rebbinin ordusunun ardinca geden ve ibranice danisan bes Misir seherinden biri olacaq 13 Yeremya ve Yezekel Gunes Evi Betsemes ve Anin adini cekerek babilli Navuxodonosorun onun obelisklerini sindiracagini ve mebedini yandiracagini 14 ve Folli cavanlarinin Aven qilincdan kecirileceyini yazdilar 15 Suriya Heliopolu Beelbekin gunes kultunu Misirden koc eden kesis koloniyasindan aldigi iddia edilir 16 Avqustamnikadaki Heliopol hem Roma Katolik Kilsesinin hem de Serq Pravoslav Kilsesinin gormeli yeri olaraq qalir Hazirki yeri RedakteQedim seher hazirda Qahirenin simalindaki El Matariya 17 Eyn Sems ve Tell El Hisnin 18 orta ve asagi sinife aid seheretrafi qesebelerinin kucelerinden texminen 15 20 metr 49 66 fut asagida yerlesir Erazi onun adini dasiyan muasir seheretrafi qesebeden texminen 1 5 kilometr 1 mil qerbdedir 19 Colluk erazilerden xam kerpicden tikilmis bezi qedim seher divarlari gorunur II Ramzesin adini dasiyan bir nece qranit blok orada durur ve boyuk Ra Atum Mebedinin movqeyi El Masalla obeliski ile qeyd olunur Arxeoloqlar 2004 cu ilde onun qebirlerinin bir hissesini qazdilar 20 2017 ci ilde I Psamtikin neheng heykelinin hisseleri tapilaraq qazildi 21 Hemcinin bax RedakteBenbenIstinadlar Redakte https en m wikipedia org wiki Special BookSources 9774160088 Arxivlenmis suret 2022 07 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 07 14 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Collier amp Manley seh 29 Arxivlenmis suret 2021 10 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2016 06 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 07 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2010 12 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2019 06 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2017 02 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 03 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 08 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 06 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 07 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 07 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 03 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 https en m wikipedia org wiki Special BookSources 9774160088 https web archive org web 20130325171032 http weekly ahram org eg 2005 744 fe1 htm https en m wikipedia org wiki Special BookSources 9774160088 Arxivlenmis suret 2011 03 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Arxivlenmis suret 2022 07 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 03 Xarici kecidler Redakte Variant representations of Iunu include 4 Qedim Misir ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Heliopol amp oldid 6622671, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.