XVIII sülalə( e.ə 1550-1292) - yeni padşahlıq dövründə Qədim Misirdə hakimiyyətdə olmuş ilk sülalə. Sülalə bəzən Tutmoslar xanədanı da adlanır. XIII sülalənin fironluğu zamanı Qədim Misir yüksək inkişaf mərhələsinə yüksəlmişdir.
XVIII sülalənin banisi I Ahmos XVII sülalənin son hökmdarı Kamosun qardaşı idi. I Ahmos Kamosun yadelli hiksoslara qarşı müharibəni davam etdirdi və onları Nil deltasından qova bildi. I Ahmosun hakimiyyətə gəlməsi ilə ikinci aralıq dövr başa çatdı və yeni padşahlıq dövrü başladı. I Ahmosdan sonra taxta oğlu I Amenhotep çıxdı. I Amenhotep tarixdə Nubiyaya hücumu və liviyalılarla qarşı hərbi yürüşləri ilə yadda qalmışdır. I Amenhotep Fələstinə də hücumlar təşkil etmişdir. Ancaq bu barədə məlumat çox azdır. I Ahmos və I Amenhotepin yürüşləri nəticəsində Misir orta padşahlıq dövründə əldə etdiyi ərazilərə yenidən qovuşdu. İki hökmdar birlikdə təqribi olaraq 46 il hökmdarlıq etmişlər.
I Amenhotepin uşağı yox idi. Buna görə firon hələ sağlığında yaxın qohumu I Tutmosu öz vəliəhdi elan etmişdi. I Tutmosla I Amenhotep arasında hansı qohumluq əlaqəsinin olduğu bilinmir. Birincinin mumyasının üzərində aparılan yoxlamalar onun vəfat edərkən 60-a yaxın yaşı olduğunu deməyə imkan verir. Manefona görə I Tutmos 13 il hökmdarlıq edib. Belə çıxır ki, I Tutmosun taxta çıxarkən təxminən 47 yaşı vardı. Deməli o I Amenhotepin hansısa qohumunun oğlu ola bilməzdi. Bəzi tədqiqatçılar I Tutmosun nigah you ilə sonradan firon nəslinə qoşulduğunu qeyd edirlər.
I və II Tutmosun hakimiyyəti dövrü
I Tutmos taxta çıxan kimi Nubiyada üsyan qalxdı. Belə olan halda I Tutmos şəxsən özünün rəhbərlik etdyi ordu ilə Nilin yuxark axarlarına doğru yürüşə başlayır. İlk olaraq üsyançı nubiyalılar məğlub edildi. Bu qələbə firona öz təsirini bu ərazilərdə yaşayan digər qəbilələrə yaymağa imkan verdi. Bu uğurun şərəfinə Tombos adasındakı qalada fironun qələbəsindən bəhs edilən pilitə qoyuldu.
Nubiya yürüşündən qayıdandan sonra I Tutmos üzünü şimal torpaqlarına tutdu. Misir ordusu Tir, Sidon və Levantdan keçərək Fərat çayı sahillərinə qədər irəlilədi. Mitanni çarı məğlub edildi. Məlumatın azlığına baxmayaraq bu yürüşün də əvvəlki kimi qələbə bitdiyini deyə bilərik. Firon Misirə böyük qənimətlə qayıtdı. I Tutmosun ölümündən sonra taxta oğlu II Tutmos çıxdı.
Qədim Misir e.ə. XV əsrdə
İyirmili yaşlarındakı II Tutmos I Tutmosun həyatda olan ən böyük övladı olmasına baxmayaraq vəliəhd sayılmırdı. Beləki onun anası Mutnofret fironun ikinci dərəcəli həyat yoldaşı idi. I Tutmosun əsas həyat yoldaşı çariça Ahmosdan Hatşepsut adlı bir qızı vardı. Hatşepsut II tutmosadn təxminən 5-6 yaş kiçik idi. II Tutmosu taxtın öncül varisi etmək üçün ögey bacısı Hatşepsutla evləndirirlər. Hatşepsuta aid yazılardan əldə edilən məlumata görə I Tutmos belə bir izdivaca qarşı idi və ondan sonra hakimiyyətə qızının gəlməsini istəyirdi.
II Tutmos hakimiyyətə gələndən dərhal sonra Nilin yuxarı axarında yenidən üsyan qaldıran nubiyalılarla müharibə aparmalı olur. Müasir Sudan ərazisindəki Cəbəl-Barkal adlanan yerdə II Tutmosun adı həkk olunmuş fraqmentlər tapılmışdır. Bu isə Misir ərazisinin Nilin dördüncü axarına qədər genişləndiyini göstərir. Deyr əl-Bahridəki məbəddə aşkar edilən yazılarda II Tutmosun Suriya ərazilərinə yürüş etdiyindən bəhs edilir. Farafra çölündə tapılan yazıda isə II Tutmosun liviyalıları tabe etdiyi qeyd olunur. II Tutmos təqribən 40 yaşında vəfat edir. Ondan sonra hakimiyyətə oğlu III Tutmos gəlir.
Hatşepsut və III Tutmosun hakmiyyəti dövrü
II Tutmos sələfi kimi ikinci dərəcəli həyat yoldaşı İsetdən oğlu Tutmosu göstərdi. II Tutmosun qəfil ölümündən sonra taxta III tutmos çıxdı. Yeni firon azyaşlı olduğundan II Tutmosun əsas həyat yoldaşı Hatşepsut onun regenti təyin edilir. Hatşepsut hələ II Tutmosun sağlığında çox böyük nüfuza malik idi. Misirşünaslar bəzi hallarda onun təsirinin firondan dha çox olduğunu göstərirlər. Hatşepsut cəmi 18 ay sonra Amon məbədi kahinlərinin dəstəyi ilə III Tutmosu hakimiyyətdən kənarlaşdırır və Misirin təkbaşına hökmdarına çevrilir.
Manefon və İosif Flaviyə görə Hatşepsut 21 il 9 ay hökmdarlıq etmişdir. Sekst Yuli Afrikan isə onun 22 il taxtda oturduğunu qeyd edir. Hatşepsutun hakimiyyəti Misirin çiçəklənməsi, iqtisadi və siyasiyüksəlişi dövrü kimi xarakterizə olunur. Ona qurucu hökmdar da deyə bilərik. Beləki çariça II Ramzeslə yanaşı tarixdə özündən sonra ən çox tikili buraxan firondur. O nəinki yeni məbədlər tikir, həm də uzunmüddətli müharibələrdə ziyan görmüş binaları bərpa edir və böyüdürdü. Hatşepsutun hakimiyyəti dövründən günümüzə gəlib çatan ən möhtəşəm abidə fironun qəbri olan Deyr əl-Bahridəki "Ceser-ceseru" (Müqəddəslərdən müqəddəs) məbədidir.
Hatşepsutun Deyr əl-Bahridəki məbədi
Hatşepsutun hökmdarlığı zamanı Punt ölkəsi fironun hakimiyyətini tanıyır. Bu dövr Suriya üsyançılarına və fələstinlilərinə qarşı mübarizəni çıxmaqla sakit keçmişdir. Hatşepsut təqribən e.ə. 1458-ci ildə vəfat etdi. Ondan sonra hakimiyyətə yenidən III Tutmos gəldi. III Tutmos tarixdə öz hərbi yürüşləri ilə yadda qalmışdır. Misirşünaslar onun azı 15 yürüşündən bəhs edirlər. Nubiya, Levant, Fələstin, Finikiya (Cahi), Suriya, Mesopatamiya, İran körfəzi sahilləri, Kiçik Asiya və s. əraziləri hücumlar nəticəsində Misirin bölgədə hegemoniyası böyüdü, təsir dairəsi genişləndi. Karnakdakı Amon məbədində III Tutmosun Suriyadakı uğurları haqqında yazılar əldə edilmişdir.
III Amenhotep və Exnatonun hakimiyyət dövrü
III Amenhotep Qədim Misir tarixinin ən qüdrətli fironlarından biridir. Onun zamanında sosial-iqtisadi və mədəni yüksəlişinin əsas göstəricisi aşkar edilən çoxsaylı artefaktlardır. Misirin xarici ölkələrlə əlaqəsi haqqında ilk əlyazma III Amenhotepin dövrünə aiddir. Bu yazışmaların bir qismi akkad dilində aparılmışdır. III Amenhotepin dövründə su tanrısı Sebekə həsr edilmiş çox saylı məbədlər ucaldılmışdır. Firon Babilistan çarının qızı ilə evlənərək bu ölkə ilə əlaqələri gücləndirdi. Egey dənizi adalarında tapılan predmentlər Misirin bu bölgə ilə təmasının olduğunu göstərir.
Exnaton və həyat yoldaşı Nefertiti
III Amenhotepdən sonra taxta onun oğlu IV Amenhotep çıxdı. Yeni hökmdar öz islahatları ilə yadda qalıb. Onun hakimiyyət periodu Amarna dövrü adlanır. IV Amenhotepin etdiyi ən böyük dəyişiklik dini görüşlə bağlı idi. O nəsillərcə davam edən Amona sitayişi dayandıraraq Aton kultunu qəbul etdi. Firon hökmdarlığının beşinci ilində adını Aton tanrısın şərəfinə Exnaton kimi dəyişdi. Exnaton həmçinin Tebesdən 300 km aralıda Axetaton adlı yeni paytaxt şəhərini saldırdı.
Aton kultunun ən güclü və sərbəst inkişaf etdiyi yeganə dövr elə Exnatonun hakimiyyəti zamanı idi. Onadan sonra taxta çıxan Smenxkara və Nefernefruaton yavaş-yavaş köhnə adətləri bərpa etdilər.
Tutanhamon təqribən e.ə 1332-1323-cü illər aralığında hökmdarlıq etmişdir. Hakimiyyətinin ilk illərində adı Tutanxaton idi. Ancaq sonradan Amon kultunu qəbul edərək adını dəyişdirdi. Əlbəttə ki, Tutanhamonu müasir dövrdə məşhur edən onun naliyətləri yox, qəbri idi. İlgilis misirşünas və arxeoloq Hovard Karter 1922-ci ildə Hökmdarlar vadisində Tutanhamonun toxunulmamış qəbr abidəsini tapır. Fironun gənc yaşında nədən ölməsi uzun müddətdirki müzakirə mövzusudur və müxtəlif fikirlər söylənilir. Övladsız olduğundan ondan sonra hakimiyyətə firon nəslindən olmayan sərkərdələr Eye və Horemheb gəlir. Horemhebin zamanında Amar dövrü yeni yüksəliş dövrünü keçirdi. Horemhebdən sonra taxta onun vəziri Parames gəlir. Parames I Ramzes adını götürərək Misirin yeni fironu olur. I Ramzes həm də yeni sülalənin əsasını qoydu.
Fironlar
XVIII əsr fironları 250 ilə qədər fironluq etmişlər.
Kuhrt, Amélie (1995). The Ancient Near East: c. 3000–330 BC. London: Routledge. ISBN 9780415013536.
İstinadlar
Eighteenth Dynasty
Eighteenth Dynasty of Egypt
Aidan Dodson, Dyan Hilton: pg 122
. nbufront.org. 21 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Thutmose III
Amenhotep III
Akhenaten
Dodson, Aidan; Hilton, Dyan (2010). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. səh. 143. ISBN978-0-500-28857-3.
September 14, 2021
səkkizincı, sülalə, misir, xviii, sülalə, 1550, 1292, yeni, padşahlıq, dövründə, qədim, misirdə, hakimiyyətdə, olmuş, sülalə, sülalə, bəzən, tutmoslar, xanədanı, adlanır, xiii, sülalənin, fironluğu, zamanı, qədim, misir, yüksək, inkişaf, mərhələsinə, yüksəlmiş. XVIII sulale e e 1550 1292 yeni padsahliq dovrunde Qedim Misirde hakimiyyetde olmus ilk sulale 1 2 Sulale bezen Tutmoslar xanedani da adlanir XIII sulalenin fironlugu zamani Qedim Misir yuksek inkisaf merhelesine yukselmisdir Qedim Misir tarixiSulale oncesi dovrTasi medeniyyetiBadar medeniyyetiNakadi medeniyyetiAmrat medeniyyeti I Nakad Gerzey medeniyyeti II Nakad Asagi MisirYuxari MisirSulaleler dovruErken padsahliqI sulale II sulaleQedim padsahliqIII sulale IV sulale V sulale VI sulaleBirinci araliq dovrVII sulale VIII sulale IX sulale X sulale XI sulaleOrta padsahliqXI sulale XII sulaleIkinci araliq dovrXIII sulale XIV sulaleXV sulale XVI sulaleXVII sulaleYeni padsahliqXVIII sulale XIX sulale XX sulaleUcuncu araliq dovrXXI sulale XXII sulale XXIII sulale XXIV sulale XXV sulale XXVI sulaleSonraki dovrXXVIII sulale XXIX sulale XXX sulaleFars dovruXXVII sulale XXXI sulaleYunan Roma dovruArgeadlar Ptolemeylerbaxmuzakireredakte Mundericat 1 Umumi melumat 1 1 I Ahmos ve I Amenhotepin hakimiyyeti dovru 1 2 I ve II Tutmosun hakimiyyeti dovru 1 3 Hatsepsut ve III Tutmosun hakmiyyeti dovru 1 4 III Amenhotep ve Exnatonun hakimiyyet dovru 1 5 Tutanhamonun hakimiyyeti ve sulalenin suqutu 2 Fironlar 3 XVII ve XVIII sulalelerin nesil agaci 4 Edebiyyat 5 IstinadlarUmumi melumat RedakteI Ahmos ve I Amenhotepin hakimiyyeti dovru Redakte XVIII sulalenin banisi I Ahmos XVII sulalenin son hokmdari Kamosun qardasi idi I Ahmos Kamosun yadelli hiksoslara qarsi muharibeni davam etdirdi ve onlari Nil deltasindan qova bildi I Ahmosun hakimiyyete gelmesi ile ikinci araliq dovr basa catdi ve yeni padsahliq dovru basladi I Ahmosdan sonra taxta oglu I Amenhotep cixdi 3 I Amenhotep tarixde Nubiyaya hucumu ve liviyalilarla qarsi herbi yurusleri ile yadda qalmisdir I Amenhotep Felestine de hucumlar teskil etmisdir Ancaq bu barede melumat cox azdir I Ahmos ve I Amenhotepin yurusleri neticesinde Misir orta padsahliq dovrunde elde etdiyi erazilere yeniden qovusdu Iki hokmdar birlikde teqribi olaraq 46 il hokmdarliq etmisler I Amenhotepin usagi yox idi Buna gore firon hele sagliginda yaxin qohumu I Tutmosu oz veliehdi elan etmisdi I Tutmosla I Amenhotep arasinda hansi qohumluq elaqesinin oldugu bilinmir Birincinin mumyasinin uzerinde aparilan yoxlamalar onun vefat ederken 60 a yaxin yasi oldugunu demeye imkan verir Manefona gore I Tutmos 13 il hokmdarliq edib Bele cixir ki I Tutmosun taxta cixarken texminen 47 yasi vardi Demeli o I Amenhotepin hansisa qohumunun oglu ola bilmezdi Bezi tedqiqatcilar I Tutmosun nigah you ile sonradan firon nesline qosuldugunu qeyd edirler I ve II Tutmosun hakimiyyeti dovru Redakte I Tutmos taxta cixan kimi Nubiyada usyan qalxdi Bele olan halda I Tutmos sexsen ozunun rehberlik etdyi ordu ile Nilin yuxark axarlarina dogru yuruse baslayir Ilk olaraq usyanci nubiyalilar meglub edildi Bu qelebe firona oz tesirini bu erazilerde yasayan diger qebilelere yaymaga imkan verdi Bu ugurun serefine Tombos adasindaki qalada fironun qelebesinden behs edilen pilite qoyuldu Nubiya yurusunden qayidandan sonra I Tutmos uzunu simal torpaqlarina tutdu Misir ordusu Tir Sidon ve Levantdan kecerek Ferat cayi sahillerine qeder ireliledi Mitanni cari meglub edildi Melumatin azligina baxmayaraq bu yurusun de evvelki kimi qelebe bitdiyini deye bilerik Firon Misire boyuk qenimetle qayitdi I Tutmosun olumunden sonra taxta oglu II Tutmos cixdi Qedim Misir e e XV esrde Iyirmili yaslarindaki II Tutmos I Tutmosun heyatda olan en boyuk ovladi olmasina baxmayaraq veliehd sayilmirdi Beleki onun anasi Mutnofret fironun ikinci dereceli heyat yoldasi idi I Tutmosun esas heyat yoldasi carica Ahmosdan Hatsepsut adli bir qizi vardi Hatsepsut II tutmosadn texminen 5 6 yas kicik idi II Tutmosu taxtin oncul varisi etmek ucun ogey bacisi Hatsepsutla evlendirirler Hatsepsuta aid yazilardan elde edilen melumata gore I Tutmos bele bir izdivaca qarsi idi ve ondan sonra hakimiyyete qizinin gelmesini isteyirdi II Tutmos hakimiyyete gelenden derhal sonra Nilin yuxari axarinda yeniden usyan qaldiran nubiyalilarla muharibe aparmali olur Muasir Sudan erazisindeki Cebel Barkal adlanan yerde II Tutmosun adi hekk olunmus fraqmentler tapilmisdir Bu ise Misir erazisinin Nilin dorduncu axarina qeder genislendiyini gosterir Deyr el Bahrideki mebedde askar edilen yazilarda II Tutmosun Suriya erazilerine yurus etdiyinden behs edilir Farafra colunde tapilan yazida ise II Tutmosun liviyalilari tabe etdiyi qeyd olunur II Tutmos teqriben 40 yasinda vefat edir Ondan sonra hakimiyyete oglu III Tutmos gelir Hatsepsut ve III Tutmosun hakmiyyeti dovru Redakte II Tutmos selefi kimi ikinci dereceli heyat yoldasi Isetden oglu Tutmosu gosterdi II Tutmosun qefil olumunden sonra taxta III tutmos cixdi Yeni firon azyasli oldugundan II Tutmosun esas heyat yoldasi Hatsepsut onun regenti teyin edilir Hatsepsut hele II Tutmosun sagliginda cox boyuk nufuza malik idi Misirsunaslar bezi hallarda onun tesirinin firondan dha cox oldugunu gosterirler Hatsepsut cemi 18 ay sonra Amon mebedi kahinlerinin desteyi ile III Tutmosu hakimiyyetden kenarlasdirir ve Misirin tekbasina hokmdarina cevrilir Manefon ve Iosif Flaviye gore Hatsepsut 21 il 9 ay hokmdarliq etmisdir Sekst Yuli Afrikan ise onun 22 il taxtda oturdugunu qeyd edir Hatsepsutun hakimiyyeti Misirin ciceklenmesi iqtisadi ve siyasiyukselisi dovru kimi xarakterize olunur 4 Ona qurucu hokmdar da deye bilerik Beleki carica II Ramzesle yanasi tarixde ozunden sonra en cox tikili buraxan firondur O neinki yeni mebedler tikir hem de uzunmuddetli muharibelerde ziyan gormus binalari berpa edir ve boyudurdu Hatsepsutun hakimiyyeti dovrunden gunumuze gelib catan en mohtesem abide fironun qebri olan Deyr el Bahrideki Ceser ceseru Muqeddeslerden muqeddes mebedidir Hatsepsutun Deyr el Bahrideki mebedi Hatsepsutun hokmdarligi zamani Punt olkesi fironun hakimiyyetini taniyir Bu dovr Suriya usyancilarina ve felestinlilerine qarsi mubarizeni cixmaqla sakit kecmisdir Hatsepsut teqriben e e 1458 ci ilde vefat etdi Ondan sonra hakimiyyete yeniden III Tutmos geldi 5 III Tutmos tarixde oz herbi yurusleri ile yadda qalmisdir Misirsunaslar onun azi 15 yurusunden behs edirler Nubiya Levant Felestin Finikiya Cahi Suriya Mesopatamiya Iran korfezi sahilleri Kicik Asiya ve s erazileri hucumlar neticesinde Misirin bolgede hegemoniyasi boyudu tesir dairesi genislendi Karnakdaki Amon mebedinde III Tutmosun Suriyadaki ugurlari haqqinda yazilar elde edilmisdir III Amenhotep ve Exnatonun hakimiyyet dovru Redakte III Amenhotep Qedim Misir tarixinin en qudretli fironlarindan biridir Onun zamaninda sosial iqtisadi ve medeni yukselisinin esas gostericisi askar edilen coxsayli artefaktlardir 6 Misirin xarici olkelerle elaqesi haqqinda ilk elyazma III Amenhotepin dovrune aiddir Bu yazismalarin bir qismi akkad dilinde aparilmisdir III Amenhotepin dovrunde su tanrisi Sebeke hesr edilmis cox sayli mebedler ucaldilmisdir Firon Babilistan carinin qizi ile evlenerek bu olke ile elaqeleri guclendirdi Egey denizi adalarinda tapilan predmentler Misirin bu bolge ile temasinin oldugunu gosterir Exnaton ve heyat yoldasi Nefertiti III Amenhotepden sonra taxta onun oglu IV Amenhotep cixdi Yeni hokmdar oz islahatlari ile yadda qalib Onun hakimiyyet periodu Amarna dovru adlanir IV Amenhotepin etdiyi en boyuk deyisiklik dini gorusle bagli idi O nesillerce davam eden Amona sitayisi dayandiraraq Aton kultunu qebul etdi Firon hokmdarliginin besinci ilinde adini Aton tanrisin serefine Exnaton kimi deyisdi 7 Exnaton hemcinin Tebesden 300 km aralida Axetaton adli yeni paytaxt seherini saldirdi Aton kultunun en guclu ve serbest inkisaf etdiyi yegane dovr ele Exnatonun hakimiyyeti zamani idi Onadan sonra taxta cixan Smenxkara ve Nefernefruaton yavas yavas kohne adetleri berpa etdiler Tutanhamonun hakimiyyeti ve sulalenin suqutu Redakte Tutanhamon ve heyat yoldasi Anhesenamon Tutanhamon teqriben e e 1332 1323 cu iller araliginda hokmdarliq etmisdir Hakimiyyetinin ilk illerinde adi Tutanxaton idi Ancaq sonradan Amon kultunu qebul ederek adini deyisdirdi Elbette ki Tutanhamonu muasir dovrde meshur eden onun naliyetleri yox qebri idi Ilgilis misirsunas ve arxeoloq Hovard Karter 1922 ci ilde Hokmdarlar vadisinde Tutanhamonun toxunulmamis qebr abidesini tapir Fironun genc yasinda neden olmesi uzun muddetdirki muzakire movzusudur ve muxtelif fikirler soylenilir 8 Ovladsiz oldugundan ondan sonra hakimiyyete firon neslinden olmayan serkerdeler Eye ve Horemheb gelir Horemhebin zamaninda Amar dovru yeni yukselis dovrunu kecirdi Horemhebden sonra taxta onun veziri Parames gelir Parames I Ramzes adini goturerek Misirin yeni fironu olur I Ramzes hem de yeni sulalenin esasini qoydu Fironlar RedakteXVIII esr fironlari 250 ile qeder fironluq etmisler Ad Sekil Taxt adi Hakimiyyet illeriI Ahmos Nebpehtire e e 1549 1524I Amenhotep Ceserkara e e 1524 1503I Tutmos Aaxeperkara e e 1503 1493II Tutmos Aaxeperenre e e 1493 1479Hatsepsut Maatkare e e 1479 1458III Tutmos Menxeper en ra e e 1479 1425II Amenhotep Aaxeperura e e 1427 1397IV Tutmos Menxeperura e e 1397 1388III Amenhotep Nebmaatra e e 1388 1351Exnaton Neferxeperura Vaenra e e 1351 1334Smenxkara Anxeperura e e 1335 1334Nefernrfruaton Anxeperura e e 1334 1332Tutanhamon Nebxeprura e e 1332 1323Eye Xeperxeprura e e 1323 1319Horemheb Ceserheperura Setepenra e e 1319 1292XVII ve XVIII sulalelerin nesil agaci Redakte On yeddinci sulale numayendeleri boz rengle verilmisdir I Taa Tetuseri II Taa Ahhotep Kamos Meritamon Nefertari I Ahmos Henuttamexu I Amenofis Meritamon Mutnofrent Tutmos I Ahmos Amenemhat Isida II Tutmos Hatsepsut III Tutmos Meritra Tiaa II Amenhotep I Artatama Yuya Tuya Yaret IV Tutmos Mutemuya II Suttarna Teye II Eye Tiya III Amenhotep Giluhipa Tusratta Horemheb Mutnecmet Nefertiti Exnaton qizi Sitamon Taduxipa Smenxkara Meritaton Maketaton Anxesenamon Tutanxamon Edebiyyat RedakteKuhrt Amelie 1995 The Ancient Near East c 3000 330 BC London Routledge ISBN 9780415013536 Istinadlar Redakte Eighteenth Dynasty Eighteenth Dynasty of Egypt Aidan Dodson Dyan Hilton pg 122 Queen Hatshepsut 1500 B C nbufront org 21 February 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Thutmose III Amenhotep III Akhenaten Dodson Aidan Hilton Dyan 2010 The Complete Royal Families of Ancient Egypt Thames amp Hudson seh 143 ISBN 978 0 500 28857 3 Menbe https az wikipedia org w index php title On sekkizinci sulale Misir amp oldid 6023894, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
