Klavdius Ptolemeyus (yun.Κλαύδιος Πτολεμαῖοςlat.Claudius Ptolomaeus; 100 və ya 87, Ptolemey Hermi[d], Roma Misiri[d], Roma İmperiyası – 170, İsgəndəriyyə, Roma Misiri[d], Roma İmperiyası və ya Kanopus[d], Roma Misiri[d], Roma İmperiyası) — antik yunan riyaziyyatçısı, coğrafiyaçısı, astronomu, astroloqu və filosofu. Kladius Ptolemeyin adı öz dövründə yaşamış tarixçilərin əsərlərində çəkilmir. Onu çox vaxt Ptolemey şahlarının sülaləsinə aid edirlər. Bu isə müasir tarixçilər tərəfindən səhv hesab edilir.
Ptolemey təxminən 90–100-cü illərdə Misirin Ptolemey Hermi şəhərində anadan olmuş, 160–175-ci illərdə İsgəndəriyyədə vəfat etmişdir. Ptolemey ellinizm dövrünün ən görkəmli şəxslərindən olmuşdur. Məlumdur ki, Ptolomey Klavdi ömrünün çox hissəsini İskəndəriyyədə keçirmiş, burada astronomik müşahidələr aparmışdır. Əsərləri astronomiyanın, coğrafiyanın və optikanın inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Ən mühüm əsəri 13 kitabdan ibarət "Almagest"dir (Böyük Toplu). Birinci kitabda düzxətli və sferik triqonometriya, bir də Ptolomey teoremi şərh edilmişdir. Əsər bu sahədə bizə gəlib çatan ən qədim yunan mənbəi olub N. Kopernikin "Göy Sferasının dolanması haqqında" əsərinədək bütün astronomik biliklərin şərhinə aid əvəz edilməz mənbə idi. Dənizçilikdə və coğrafi koordinatların təyinində Ptolomey Klavdi daha böyük rolu olmuşdur. O, ədədinin təqribi qiymətini hesablamış, sinuslar cədvəlini tərtib etmişdir. Bu, uzun müddət üçbucağa aid məsələlərin həllində yeganə mənbə idi.
Astromomiya elmində araşdırmaları
Astronomiyanın tarixində uzun illər Hipparxdan Biruniyə qədər olan bir dövrdə onun tayı-bərabəri olmamışdır. O fərziyyələrə görə 127–151-ci illər arasında İsgəndəriyyədə çalışmış, orada astronomik müşahidələr aparmışdır.
Onun "Almagest" kitabında qədim dövrün bütün astronomik bilikləri toplanmışdır. Bu kitabın həqiqi adı "Astronomiyanın böyük riyazi düzəni"dir. "Almagest" isə ona verilmiş ərəb adıdır. Orta yüzillikdə ərəbdilli alimlər bu kitabı araşdırmışdırlar. Avropalılar isə bu kitabla onların vasitəsi ilə tanış olmuşdurlar.
Ptolemey dünyanın modelini yaratmağa cəhd etmişdir. Onun təsəvvürünə əsasən yer kürəsi dünyanın mərkəzində durur və bütün başqa göy cisimləri (ay, ulduzlar, planetlər) onun ətrafında fırlanırlar. Bunu astronomik cəhətdən təsdiq etmək üçün o bir çox göy cisminin trayektoriyasını hesablayaraq onları çevrə şəklində yerin ətrafında təsvir etmişdir. Ptolemeyin dünya modeli öz dəqiqliyinə görə Kopernikinkindən üstün idi. Kopernik də yer və göy cisimlərinin çevrə üzrə hərəkət etməsini qəbul edirdi. Yalnız Keplerin yerin ellips üzrə hərkət etməsini sübut edəndən sonra dünya haqqında düzgün təsəvvür yaranmağa başlamışdır.
Riyaziyyat elmində araşdırmaları
Ptolemeyin dünya təsvirinə aid rəsm, 1661
Riyaziyyatda Ptolemey elə də məşhur olmayan "Ptolemey teoremi" ilə tanınır. Onun bu teoreminə əsasən təpə nöqtələriçevrə üzərində yerləşən dördbucaqlının qarşı tərəflərinin cəmi onun diaqonallarının cəminə bərabərdir. Bu həm də tərsinə düzgündür.
Coğrafiya elmində araşdırmaları
Bundan əlavə Ptolemey yerin xəritəsinin işlənməsi ilə məşğul olmuşdur. Ptolemey bilirdi ki, yer kürə şəklindədir. Ona gərə də, o yer kürəsini açaraq müstəviyə proyeksiya etmişdir. Başlanğıc meridian üçün o XIX əsrə qədər tətbiq olunan Ferro meredianından faydalanmışdır. Eninə uzunluğu isə bizə bu gün məlum olan ekvatordan hesablamışdır.
Cənubda bir naməlum kontinentin olmasından da ilk dəfə Ptolemey bəhs etmişdir. Yer kürəsində yaşayan əhali haqqında onun verilənləri isə qeyri-dəqiq olmuşdur. Çünki, burada o informasiyanı başqalarından götürmüşdür. Yerin əhatə uzunluğunun hesablanmasında da Ptolemey səhvə yol vermişdir. Belə ki, bu qiyməti o 30000 km həddində olduğunu bildirir və bu rəqəm səhv olaraq bütün ədəbiyyatlara daxil olur.
Mənbə
Quadripartitum, 1622
Wilfried Haag: Wege zu geometrischen Sätzen. Ernst Klett Verlag, Stuttgart 2003, ISBN 3-12-720120-6.
Alfred Stückelberger, Gerd Graßhoff (Hrsg.): Klaudius Ptolemaios. Handbuch der Geographie. Schwabe Basel, Basel 2006, ISBN 3-7965-2148-7 (Griechisch-Deutsch).
Wilfried Neumaier: Was ist ein Tonsystem? Eine historisch-systematische Theorie der abendländischen Tonsysteme, gegründet auf die antiken Theoretiker, Aristoxenos, Eukleides und Ptolemaios, dargestellt mit Mitteln der modernen Algebra. Lang, Frankfurt am Main/Bern/New York 1986, ISBN 3-8204-9492-8.
Claudius Ptolemäus: Tetrabiblos — nach der von Melanchthon besorgten seltenen Ausgabe aus dem Jahre 1553. Chiron, Tübingen 2000, ISBN 978-3-925100-17-8.
"Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.610
ptolemey, klavdius, Κλαύδιος, Πτολεμαῖος, claudius, ptolomaeus, hermi, roma, misiri, roma, imperiyası, isgəndəriyyə, roma, misiri, roma, imperiyası, kanopus, roma, misiri, roma, imperiyası, antik, yunan, riyaziyyatçısı, coğrafiyaçısı, astronomu, astroloqu, fil. Klavdius Ptolemeyus yun Klaydios Ptolemaῖos lat Claudius Ptolomaeus 100 1 ve ya 87 Ptolemey Hermi d Roma Misiri d Roma Imperiyasi 3 170 2 Isgenderiyye Roma Misiri d Roma Imperiyasi 4 ve ya Kanopus d Roma Misiri d Roma Imperiyasi 5 antik yunan riyaziyyatcisi cografiyacisi astronomu astroloqu ve filosofu Kladius Ptolemeyin adi oz dovrunde yasamis tarixcilerin eserlerinde cekilmir Onu cox vaxt Ptolemey sahlarinin sulalesine aid edirler Bu ise muasir tarixciler terefinden sehv hesab edilir Ptolemeyyun Klaydios PtolemaῖosDogum tarixi 100 1 ve ya 87Dogum yeri Ptolemey Hermi d Roma Misiri d Roma Imperiyasi 3 Vefat tarixi 170 2 Vefat yeri Isgenderiyye Roma Misiri d Roma Imperiyasi 4 ve yaKanopus d Roma Misiri d Roma Imperiyasi 5 Vetendasligi Qedim RomaElm sahesi astronomiya astrologiya riyaziyyat mexanika Optika cografiya Musiqi nezeriyyesiIs yeri Isgenderiyye kitabxanasiIsgenderiyye Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati ve elmi 1 1 Astromomiya elminde arasdirmalari 1 2 Riyaziyyat elminde arasdirmalari 1 3 Cografiya elminde arasdirmalari 2 Menbe 3 IstinadlarHeyati ve elmi RedaktePtolemey texminen 90 100 cu illerde Misirin Ptolemey Hermi seherinde anadan olmus 160 175 ci illerde Isgenderiyyede vefat etmisdir Ptolemey ellinizm dovrunun en gorkemli sexslerinden olmusdur Melumdur ki Ptolomey Klavdi omrunun cox hissesini Iskenderiyyede kecirmis burada astronomik musahideler aparmisdir Eserleri astronomiyanin cografiyanin ve optikanin inkisafina boyuk tesir gostermisdir En muhum eseri 13 kitabdan ibaret Almagest dir Boyuk Toplu Birinci kitabda duzxetli ve sferik triqonometriya bir de Ptolomey teoremi serh edilmisdir Eser bu sahede bize gelib catan en qedim yunan menbei olub N Kopernikin Goy Sferasinin dolanmasi haqqinda eserinedek butun astronomik biliklerin serhine aid evez edilmez menbe idi Denizcilikde ve cografi koordinatlarin teyininde Ptolomey Klavdi daha boyuk rolu olmusdur O ededinin teqribi qiymetini hesablamis sinuslar cedvelini tertib etmisdir Bu uzun muddet ucbucaga aid meselelerin hellinde yegane menbe idi Astromomiya elminde arasdirmalari Redakte Astronomiyanin tarixinde uzun iller Hipparxdan Biruniye qeder olan bir dovrde onun tayi beraberi olmamisdir O ferziyyelere gore 127 151 ci iller arasinda Isgenderiyyede calismis orada astronomik musahideler aparmisdir Onun Almagest kitabinda qedim dovrun butun astronomik bilikleri toplanmisdir Bu kitabin heqiqi adi Astronomiyanin boyuk riyazi duzeni dir Almagest ise ona verilmis ereb adidir Orta yuzillikde erebdilli alimler bu kitabi arasdirmisdirlar Avropalilar ise bu kitabla onlarin vasitesi ile tanis olmusdurlar Ptolemey dunyanin modelini yaratmaga cehd etmisdir Onun tesevvurune esasen yer kuresi dunyanin merkezinde durur ve butun basqa goy cisimleri ay ulduzlar planetler onun etrafinda firlanirlar Bunu astronomik cehetden tesdiq etmek ucun o bir cox goy cisminin trayektoriyasini hesablayaraq onlari cevre seklinde yerin etrafinda tesvir etmisdir Ptolemeyin dunya modeli oz deqiqliyine gore Kopernikinkinden ustun idi Kopernik de yer ve goy cisimlerinin cevre uzre hereket etmesini qebul edirdi Yalniz Keplerin yerin ellips uzre herket etmesini subut edenden sonra dunya haqqinda duzgun tesevvur yaranmaga baslamisdir Riyaziyyat elminde arasdirmalari Redakte Ptolemeyin dunya tesvirine aid resm 1661 Riyaziyyatda Ptolemey ele de meshur olmayan Ptolemey teoremi ile taninir Onun bu teoremine esasen tepe noqteleri cevre uzerinde yerlesen dordbucaqlinin qarsi tereflerinin cemi onun diaqonallarinin cemine beraberdir Bu hem de tersine duzgundur Cografiya elminde arasdirmalari Redakte Bundan elave Ptolemey yerin xeritesinin islenmesi ile mesgul olmusdur Ptolemey bilirdi ki yer kure seklindedir Ona gere de o yer kuresini acaraq musteviye proyeksiya etmisdir Baslangic meridian ucun o XIX esre qeder tetbiq olunan Ferro meredianindan faydalanmisdir Enine uzunlugu ise bize bu gun melum olan ekvatordan hesablamisdir Cenubda bir namelum kontinentin olmasindan da ilk defe Ptolemey behs etmisdir Yer kuresinde yasayan ehali haqqinda onun verilenleri ise qeyri deqiq olmusdur Cunki burada o informasiyani basqalarindan goturmusdur Yerin ehate uzunlugunun hesablanmasinda da Ptolemey sehve yol vermisdir Bele ki bu qiymeti o 30000 km heddinde oldugunu bildirir ve bu reqem sehv olaraq butun edebiyyatlara daxil olur Menbe Redakte Quadripartitum 1622 Wilfried Haag Wege zu geometrischen Satzen Ernst Klett Verlag Stuttgart 2003 ISBN 3 12 720120 6 Alfred Stuckelberger Gerd Grasshoff Hrsg Klaudius Ptolemaios Handbuch der Geographie Schwabe Basel Basel 2006 ISBN 3 7965 2148 7 Griechisch Deutsch Wilfried Neumaier Was ist ein Tonsystem Eine historisch systematische Theorie der abendlandischen Tonsysteme gegrundet auf die antiken Theoretiker Aristoxenos Eukleides und Ptolemaios dargestellt mit Mitteln der modernen Algebra Lang Frankfurt am Main Bern New York 1986 ISBN 3 8204 9492 8 Claudius Ptolemaus Tetrabiblos nach der von Melanchthon besorgten seltenen Ausgabe aus dem Jahre 1553 Chiron Tubingen 2000 ISBN 978 3 925100 17 8 Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 610Istinadlar Redakte 1 2 3 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt 1 2 3 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt 1 2 encyclopedia com lt a href https wikidata org wiki Track Q48968006 gt lt a gt 1 2 MacTutor History of Mathematics archive lt a href https wikidata org wiki Track Q547473 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P1563 gt lt a gt 1 2 Encyclopedie Larousse en ligne lt a href https wikidata org wiki Track Q17329836 gt lt a gt Menbe https az wikipedia org w index php title Ptolemey amp oldid 6040857, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
