fbpx
Wikipedia

Qədim Misir tanrıları

Avqust 09, 2021

Qədim Misir tanrıları qədim Misirdə insanların ibadət etdikləri tanrıları olmuşdurlar.

Qədim Misir ənənəsində tanrılar

Əski Misir ənənəsində çoxlu sayda tanrılar olmuşdur. Günümüzdə bunları "ruhlar" ya da "tanrı gücləri" adlandırırlar. Onların sayı 2000-dən artıq olsa da, çoxusunun bir biri ilə bənzərlikləri olmuş, bütün ölkədə yayılmışdırlar. Bu çoxluğun səbəbi Misirin çoxlu bölgələrdən ibarət olduğunda idi. Onlara "nom"lar deyilir. Bir ölkə olmamışdan öncə onların hamısı müstəqil olmuşdurlar. Hər bir nomun öz xalqı və tanrıları olmuşdur. Öncə heyvanlar tanrılaşdırılıb, sonra isə insan görkəmini alırdılar. Buna görə bütün tanrıların iki cəhətləri olmuşdur. Onların arvadları, ərləri, uşaqları və həmkarları olmuş və bu tanrıları əsasən heyvan başlı və insan bədənli təsvir edirdilər. Beləliklə bu ölkədəki yırtıcı quşlar, timsahlar, ilanlar, tısbağalar qurbağalar, bunlardan başqa qoyunlar, itlər, pişiklər və başqa ev heyvanları hansısa tanrının, ya da tanrıcanın diri obrazlazları və insanların yaşadığı mühitin ayrılmaz hissəsi kimi dəyərləndirilirdilər. Çayların, ailələrin, çöllüklərin, yığıncaqların, sevginin, ümumiyyətlə bütün varlığın tanrıları olmuşdur. Çoxlu sayda olan tanrılar, zaman keçdikcə bir-birləri ilə çeşidli yollarla birləşdirilib eyniləşdirilirdilər. Onlardan bəziləri arı başı və hipopotam bədənli qeyri-adi formalarda olan tanrıcalar kimi təsvir olunurdular. Onların rəsmlərinə baxanda tanrıca olduqları ayaqlarının birlikdə bağlı olması ilə bilinir. Tanrılar isə hərəkətdə, addımlayan durumda təsvir olunurdular.

Çeşidli şəhərlər yalnız öz tanrılarını ölkənin baş tanrısı kimi görmək istəyirdilər. Bu da onların siyasi güclərinən asılı olmuşdur. Buna görə də günümüzə çoxlu sayda dini əfsanələr çatmışdır.

Geniş xalq kütlələri tanrılardan öz istəklərini yerinə yetirməyi tələb edirdilər, buna görə onlara ibadət edirdilər. Tanrılar onların istəklərinə uyğun olmayanda, insanlar onlara ibadət etmirdilər. Buna görə, illər keçdikcə çeşidli tanrılar dəbdə olmuş, sonra isə dəbdən düşmüşdürlər. İstisna yalnız qədimdən ən tanınmış və sayqılı olan tanrılar üçün edilirdi. Onlar doğum, sevgi, məhkəmə, ölümdən sonra dirilmə kimi həyat üçün vacib olan şeylərə sorumlu olmuşdurlar.

Tanrılar insana bənzər həyat sürürdülər. Beləliklə onlar insanlarla eyniləşirdi. Tanrılar da insanlar kimi sevirdilər, nifrət edirdilər, ova çıxırdılar, məhsul yığırdılar, yeyirdilər, içirdilər. Ancaq bütün bunları insanlardan daha yaxşı edirdilər.

Onların çoxu çeşidli geyim geyinmiş kişi və heyvan başlı qadın kimi təsvir olunurdur. Başqa sözlə, onlar bir çox yollarla təzahür oluna bilərdilər və bəzilərinin təsvirləri günümüzə elə yaxşı gündə çatmışdırlar ki, onları şərh edən yazılar olmasa belə o tanrıların kim olduğu bilinir.

Başqa sözlə misirlilərin inanclarında tanrılar çoxlu yollarla təzahür edirlər. Bundan başqa, onların çoxu o qədər bir-birinə bənzər təsvir edilmişdirlər ki, onları şərh edən yazı olmadan ayırmaq olmur. Tanrıların geyindiyi geyimi ya da daşıdıqları vəzifələrini təyin etmək heç də hər zaman mümkün olmur, çünki onların bir-birlərindən alınma özəllikləri çox olmuşdur. Onların adlarına gəldikdə, bu günə gədər Ra, Ptah, Amon kimi orjinal Misir adları ilə birlikdə, İsis, Osiris, Horus kimi onların yunan formalarısı da işlənilir.

Misirlilər çox inanan olmuş, tanrılara qulluq edirdilər. Ancaq əski dönəmlərdə məbədlərin sayının nə qədər olması məsələsində Misir üzrə araşdırmaçılar çətinlik çəkirlər. Tanrıların ilk tapınaqlarının nə zaman ucaldılması da bilinməməkdədir.

Məbədlər

Misir Nil çayı boyu ikiyə (yuxarı və aşağı Misirə) bölündükdən sonra, hər iki bölgədə inşaat işləri başlamışdır. Bu da bəlli qədər ölkənin dini durumunun və siyasətinin göstəricisi olmuş, onun milli mənliyinin hissəsi idi. Ola bilsin, zamanımızda tapılmış, gil və qamışdan tikilmiş tikililər mahiyyəncə Nil boyumisirlilərin tapındıqları iki məbəd ucaldılmışdır. Onların üzərində fərqli yazıların mənşəyi çox yüngül oxunulur. Çünki bu yazılar ilkin çağlardan heroqlifik işarələr sisteminə daxil olmuşdur. Məbədlərin birinin adı Per-wer (Böyük ev) olmuşdur. O Yuxarı Misirdə ucaldılmışdır. Aşağı Misirdə isə Per-nu (Od evi) adlanan ikinci məbəd durmuşdur. O gümbəzlə ortüklü idi. Onların ikisi də 1-ci çarlıqdan olan firon Ahanın hakimiyyəti zamanı tikilmişdir. Vaxt keçdikcə məbədlər yalnız ən tanınmış Misir tanrıları üçün daşdan ucaldırdılar. Kiçik tanrılara isə evlərdə tapınırdılar.

Tanrıların geyimləri

Tanrılarla tanrıcalar insan kimi təsvir ediləndə, onlar bir-birindən geyimlərinə görə, o qədərdə fərqlənmirdilər. Onlar yalnız sayı beşə yaxın olan geyim çeşidində təsvir olunurdular. Öncə onların hamısı ağ ya da bir neçə başqa rəngli geyimdə olmuşdurlar. Bu baxış yavaş-yavaş illər boyu dəyişmiş, təsvirlərdə yeni boyalar və naxışlar işlənmişdir. Yunan-Roma çağlarında isə boyanmanın çeşidləri daha da çoxalmış və tanrıların geyimləri teatrdakı aktyorların geyimlərinə bənzəyirdilər.

 
Tanrı Honsu
  1. Bel üzərində olan və hər zaman dəbdə olan kişi geyimi. Örnək: tanrı Ra.
  2. Çiyinbağı ilə olan xirqə. Bel üzərində olan və hər zaman dəbdə olan ağ boyalı qadın geyimi. Örnək: tanrı Hathor.
  3. Qısa belbağı. Hər zaman dəbdə olan qısa və ətəyə bənzər geyim. Örnək: tanrı Asar-hap.
  4. Qısaqollu geyim. Hamı tərəfindən əski dönəmlərdən bəri geyilən sıx qadın geymi. Örnək: tanrıca İsis.
  5. Bütün bədəni örtən geyim. Qeyri-adi, uzun qollu tanrıların geyimi olmuşdur. Uzunluğu boyuna qədər olurdu. Örnək: tanrı Seshat.
 
Tanrı Sekhmet

Burada fikir verilməlidir ki, uzun qollu geyimlər Misir və Yaxış Şərq bölgələrində yayılmamışdır. Onları ancaq yuxarı zümrələrdən olanlar öz yaşadıqları və yerləşdikləri yerlərdə geyinirdilər.

Tanrıların baş örtükləri

Tanrıların çoxusunun başlarına geyiləcək baş örtükləri olmuşdur. Rəssamlar və heykəl yapanlar onların bədənlərinin görkəmini bir-birlərinə bənzər sadə görkəmdə çəksələrdə, başlarına olduqca çox önəm verirdilər. Görükür, bunu fironun özü, ya da onun kahinləri tanrılarına inamın göclənməsi üçün dəstəkləmişdirlər. Çeşidli taclar Tanrıların haradan gəldiyini bildirə bilər. Bütün ölkədə tanınan taclar, o tanrıların nə qədər güdrətli olduqlarının göstəricisidirlər. Tacları gözə çarpan etmək üçün bütün taclar və baş örtüklərinin üzərində olan lələklər, buynuzlar, ilanlar və başqa şeylər parlaq boyalarla boyadılırdı. Bu fantaziyalar və ixtiralarla dolu olan Yunan-Roma dönəmində daha yayqın olmuşdur.

 
Tanrılarla tanrıcaların baş örtükləri

Misir tacları

Qırmızılar aşağı, ağlar isə yuxarı Misirdəndirlər. Qarışıq rənglilər isə bütün ölkədə yayılmışdır. Atef tacını Osiris geyinirdi. Buynuzlu və günəş diskli çeşidləri isə Ra-Horakte və başqa tanrılar daşıyırılar. Mavi dəbilgəyə bənzər çeşid isə 18-ci sülalənin dönəmindən bilinməkdədir, onları fironlar və tanrı Amon daşıyırdı.

Kral taclardan başqa tanrıların başlarının üstündə çoxlu başqa şeylər və simvolları olmuşdur. Onlar tanrıların bir-birindən seçilməsi üçün istifadə edilirdilər. Çünki çox vaxt tanrıların görkəmi bir-birinə bənzər olmuşdur. Heroqliflərin oxunuşunda çətinliklər olanda, aşağıdakı simvollarlın vasitəsi ilə hansı tanrıdan söhbətin getdiyi bilinir. Aşağıdakı tanrılarla tanrıcaların başlarının üstündə bu kimi simvollar vardır:

  1. Neit - kəsişən oxlar;
  2. İsis (İsida) - taxt;
  3. Maat - dəvəquşu lələyi;
  4. Neftis - qədəhlərə bənzər obyektlər;
  5. Nut - küpə;
  6. Selkhet - əğrəb;
  7. Seşat - müqəddəs perseya ağacı və onun üzərində iki buynuz;
  8. Anat - inək balalığı;
  9. Hathor - bir çox obyektlər. Onlardan bəziləri inək buynuzları, günəşin diski, musiqi alətləri.

Reqaliyalar (hakimiyyət simvolları)

Misirdə tapılmış bütün şəkillərdə, heykəllərdə və relyeflərdə ənənəvi səhnələr yer almışdır. Onlar zaman keçdikcə çox az dəyişmişdir. Bəzi özəlliklər heç dədişməmiş, 3000 il öncəki kimi qalmışdır. Insanların, təsviri dəyişməyən incəsənət üslubu olmuşdur. Bədənlərin, bir qayda olaraq, (torsu çıxmaq şərti ilə) profiləri təsvir olunurdu. Tors isə öndən çəkilirdi ki, o tanrı daha aydın görsənsin. Çox nadir hallarda tanrılar əli boş göstərilmişdirlər. Daha çox şəkillərdə onlar nəyisə əllərində aparmışdırlar. O şeylərin bəzilərinin təsvirləri bu günə kimi misirşünaslar üçün aydın deyildir.

Tanrıların əllərində çox vaxt həyat anlamını daşıyan xac kimi görsənən "ankh" simvolu olur. Bu da həyandan həzz almaq mənası kimi yozulur. Misir dini özlərini bu dünyada xeyir işlər görənlər üçün əbədi həyat vəd etdiyinə görə, ankh həmdə axirət dünyasının rəmzidir. Ola bilsin ki, hər ikisinin.

Hökmdar əsasının saxlanılması da böyük əhəmiyyət kəsb edir və onların da çeşidləri vardır. Tanrıcaların çox rəngli əsaları olmuşdur, ancaq tanrılarda belə olmamışdır. Hakimiyyət əsaları ümümi də xüsusi də olur. Məsələr Ptahın və Osirisin öz əsaları olmuşdur.

 
1) Güllü hakimiyyət əsası. Daha çox tanrıcalarda təsvir olunmuşdur;
2) Tanrı Anectinin çoban əsası. O ev hehvanlarının qoruyucusu idi;
3) Gücün rəmzi olan əsa. Bütün zamanlarda tanrılar və krallar onu daşımışdırlar;
4) Yaradan tanrı Ptahın əsası. Sabitlik və nizamın simvoludur;
5) Osirisin əsası. Üzərində ankh simvolu da vardır.

Mənbə

  • Aydın Əlizadə. Əski Misir tanrıları // Fəlsəfə elmləri doktoru Aydın Əlizadənin səhifələri - (The Spirits of Nature. Religion of the Egyptians məqaləsinin əsasında tərtib edilmişdir.)

Həmçinin bax

Avqust 09, 2021
qədim, misir, tanrıları, qədim, misirdə, insanların, ibadət, etdikləri, tanrıları, olmuşdurlar, mündəricat, qədim, misir, ənənəsində, tanrılar, məbədlər, tanrıların, geyimləri, tanrıların, baş, örtükləri, misir, tacları, reqaliyalar, hakimiyyət, simvolları, mə. Qedim Misir tanrilari qedim Misirde insanlarin ibadet etdikleri tanrilari olmusdurlar Mundericat 1 Qedim Misir enenesinde tanrilar 2 Mebedler 3 Tanrilarin geyimleri 4 Tanrilarin bas ortukleri 5 Misir taclari 6 Reqaliyalar hakimiyyet simvollari 7 Menbe 8 Hemcinin baxQedim Misir enenesinde tanrilar RedakteEski Misir enenesinde coxlu sayda tanrilar olmusdur Gunumuzde bunlari ruhlar ya da tanri gucleri adlandirirlar Onlarin sayi 2000 den artiq olsa da coxusunun bir biri ile benzerlikleri olmus butun olkede yayilmisdirlar Bu coxlugun sebebi Misirin coxlu bolgelerden ibaret oldugunda idi Onlara nom lar deyilir Bir olke olmamisdan once onlarin hamisi musteqil olmusdurlar Her bir nomun oz xalqi ve tanrilari olmusdur Once heyvanlar tanrilasdirilib sonra ise insan gorkemini alirdilar Buna gore butun tanrilarin iki cehetleri olmusdur Onlarin arvadlari erleri usaqlari ve hemkarlari olmus ve bu tanrilari esasen heyvan basli ve insan bedenli tesvir edirdiler Belelikle bu olkedeki yirtici quslar timsahlar ilanlar tisbagalar qurbagalar bunlardan basqa qoyunlar itler pisikler ve basqa ev heyvanlari hansisa tanrinin ya da tanricanin diri obrazlazlari ve insanlarin yasadigi muhitin ayrilmaz hissesi kimi deyerlendirilirdiler Caylarin ailelerin colluklerin yigincaqlarin sevginin umumiyyetle butun varligin tanrilari olmusdur Coxlu sayda olan tanrilar zaman kecdikce bir birleri ile cesidli yollarla birlesdirilib eynilesdirilirdiler Onlardan bezileri ari basi ve hipopotam bedenli qeyri adi formalarda olan tanricalar kimi tesvir olunurdular Onlarin resmlerine baxanda tanrica olduqlari ayaqlarinin birlikde bagli olmasi ile bilinir Tanrilar ise hereketde addimlayan durumda tesvir olunurdular Cesidli seherler yalniz oz tanrilarini olkenin bas tanrisi kimi gormek isteyirdiler Bu da onlarin siyasi guclerinen asili olmusdur Buna gore de gunumuze coxlu sayda dini efsaneler catmisdir Genis xalq kutleleri tanrilardan oz isteklerini yerine yetirmeyi teleb edirdiler buna gore onlara ibadet edirdiler Tanrilar onlarin isteklerine uygun olmayanda insanlar onlara ibadet etmirdiler Buna gore iller kecdikce cesidli tanrilar debde olmus sonra ise debden dusmusdurler Istisna yalniz qedimden en taninmis ve sayqili olan tanrilar ucun edilirdi Onlar dogum sevgi mehkeme olumden sonra dirilme kimi heyat ucun vacib olan seylere sorumlu olmusdurlar Tanrilar insana benzer heyat sururduler Belelikle onlar insanlarla eynilesirdi Tanrilar da insanlar kimi sevirdiler nifret edirdiler ova cixirdilar mehsul yigirdilar yeyirdiler icirdiler Ancaq butun bunlari insanlardan daha yaxsi edirdiler Onlarin coxu cesidli geyim geyinmis kisi ve heyvan basli qadin kimi tesvir olunurdur Basqa sozle onlar bir cox yollarla tezahur oluna bilerdiler ve bezilerinin tesvirleri gunumuze ele yaxsi gunde catmisdirlar ki onlari serh eden yazilar olmasa bele o tanrilarin kim oldugu bilinir Basqa sozle misirlilerin inanclarinda tanrilar coxlu yollarla tezahur edirler Bundan basqa onlarin coxu o qeder bir birine benzer tesvir edilmisdirler ki onlari serh eden yazi olmadan ayirmaq olmur Tanrilarin geyindiyi geyimi ya da dasidiqlari vezifelerini teyin etmek hec de her zaman mumkun olmur cunki onlarin bir birlerinden alinma ozellikleri cox olmusdur Onlarin adlarina geldikde bu gune geder Ra Ptah Amon kimi orjinal Misir adlari ile birlikde Isis Osiris Horus kimi onlarin yunan formalarisi da islenilir Misirliler cox inanan olmus tanrilara qulluq edirdiler Ancaq eski donemlerde mebedlerin sayinin ne qeder olmasi meselesinde Misir uzre arasdirmacilar cetinlik cekirler Tanrilarin ilk tapinaqlarinin ne zaman ucaldilmasi da bilinmemekdedir Mebedler RedakteMisir Nil cayi boyu ikiye yuxari ve asagi Misire bolundukden sonra her iki bolgede insaat isleri baslamisdir Bu da belli qeder olkenin dini durumunun ve siyasetinin gostericisi olmus onun milli menliyinin hissesi idi Ola bilsin zamanimizda tapilmis gil ve qamisdan tikilmis tikililer mahiyyence Nil boyumisirlilerin tapindiqlari iki mebed ucaldilmisdir Onlarin uzerinde ferqli yazilarin menseyi cox yungul oxunulur Cunki bu yazilar ilkin caglardan heroqlifik isareler sistemine daxil olmusdur Mebedlerin birinin adi Per wer Boyuk ev olmusdur O Yuxari Misirde ucaldilmisdir Asagi Misirde ise Per nu Od evi adlanan ikinci mebed durmusdur O gumbezle ortuklu idi Onlarin ikisi de 1 ci carliqdan olan firon Ahanin hakimiyyeti zamani tikilmisdir Vaxt kecdikce mebedler yalniz en taninmis Misir tanrilari ucun dasdan ucaldirdilar Kicik tanrilara ise evlerde tapinirdilar Tanrilarin geyimleri RedakteTanrilarla tanricalar insan kimi tesvir edilende onlar bir birinden geyimlerine gore o qederde ferqlenmirdiler Onlar yalniz sayi bese yaxin olan geyim cesidinde tesvir olunurdular Once onlarin hamisi ag ya da bir nece basqa rengli geyimde olmusdurlar Bu baxis yavas yavas iller boyu deyismis tesvirlerde yeni boyalar ve naxislar islenmisdir Yunan Roma caglarinda ise boyanmanin cesidleri daha da coxalmis ve tanrilarin geyimleri teatrdaki aktyorlarin geyimlerine benzeyirdiler Tanri Honsu Bel uzerinde olan ve her zaman debde olan kisi geyimi Ornek tanri Ra Ciyinbagi ile olan xirqe Bel uzerinde olan ve her zaman debde olan ag boyali qadin geyimi Ornek tanri Hathor Qisa belbagi Her zaman debde olan qisa ve eteye benzer geyim Ornek tanri Asar hap Qisaqollu geyim Hami terefinden eski donemlerden beri geyilen six qadin geymi Ornek tanrica Isis Butun bedeni orten geyim Qeyri adi uzun qollu tanrilarin geyimi olmusdur Uzunlugu boyuna qeder olurdu Ornek tanri Seshat Tanri SekhmetBurada fikir verilmelidir ki uzun qollu geyimler Misir ve Yaxis Serq bolgelerinde yayilmamisdir Onlari ancaq yuxari zumrelerden olanlar oz yasadiqlari ve yerlesdikleri yerlerde geyinirdiler Tanrilarin bas ortukleri RedakteTanrilarin coxusunun baslarina geyilecek bas ortukleri olmusdur Ressamlar ve heykel yapanlar onlarin bedenlerinin gorkemini bir birlerine benzer sade gorkemde cekselerde baslarina olduqca cox onem verirdiler Gorukur bunu fironun ozu ya da onun kahinleri tanrilarina inamin goclenmesi ucun desteklemisdirler Cesidli taclar Tanrilarin haradan geldiyini bildire biler Butun olkede taninan taclar o tanrilarin ne qeder gudretli olduqlarinin gostericisidirler Taclari goze carpan etmek ucun butun taclar ve bas ortuklerinin uzerinde olan lelekler buynuzlar ilanlar ve basqa seyler parlaq boyalarla boyadilirdi Bu fantaziyalar ve ixtiralarla dolu olan Yunan Roma doneminde daha yayqin olmusdur Tanrilarla tanricalarin bas ortukleriMisir taclari RedakteQirmizilar asagi aglar ise yuxari Misirdendirler Qarisiq rengliler ise butun olkede yayilmisdir Atef tacini Osiris geyinirdi Buynuzlu ve gunes diskli cesidleri ise Ra Horakte ve basqa tanrilar dasiyirilar Mavi debilgeye benzer cesid ise 18 ci sulalenin doneminden bilinmekdedir onlari fironlar ve tanri Amon dasiyirdi Kral taclardan basqa tanrilarin baslarinin ustunde coxlu basqa seyler ve simvollari olmusdur Onlar tanrilarin bir birinden secilmesi ucun istifade edilirdiler Cunki cox vaxt tanrilarin gorkemi bir birine benzer olmusdur Heroqliflerin oxunusunda cetinlikler olanda asagidaki simvollarlin vasitesi ile hansi tanridan sohbetin getdiyi bilinir Asagidaki tanrilarla tanricalarin baslarinin ustunde bu kimi simvollar vardir Neit kesisen oxlar Isis Isida taxt Maat devequsu leleyi Neftis qedehlere benzer obyektler Nut kupe Selkhet egreb Sesat muqeddes perseya agaci ve onun uzerinde iki buynuz Anat inek balaligi Hathor bir cox obyektler Onlardan bezileri inek buynuzlari gunesin diski musiqi aletleri Reqaliyalar hakimiyyet simvollari RedakteMisirde tapilmis butun sekillerde heykellerde ve relyeflerde enenevi sehneler yer almisdir Onlar zaman kecdikce cox az deyismisdir Bezi ozellikler hec dedismemis 3000 il onceki kimi qalmisdir Insanlarin tesviri deyismeyen incesenet uslubu olmusdur Bedenlerin bir qayda olaraq torsu cixmaq serti ile profileri tesvir olunurdu Tors ise onden cekilirdi ki o tanri daha aydin gorsensin Cox nadir hallarda tanrilar eli bos gosterilmisdirler Daha cox sekillerde onlar neyise ellerinde aparmisdirlar O seylerin bezilerinin tesvirleri bu gune kimi misirsunaslar ucun aydin deyildir Tanrilarin ellerinde cox vaxt heyat anlamini dasiyan xac kimi gorsenen ankh simvolu olur Bu da heyandan hezz almaq menasi kimi yozulur Misir dini ozlerini bu dunyada xeyir isler gorenler ucun ebedi heyat ved etdiyine gore ankh hemde axiret dunyasinin remzidir Ola bilsin ki her ikisinin Hokmdar esasinin saxlanilmasi da boyuk ehemiyyet kesb edir ve onlarin da cesidleri vardir Tanricalarin cox rengli esalari olmusdur ancaq tanrilarda bele olmamisdir Hakimiyyet esalari umumi de xususi de olur Meseler Ptahin ve Osirisin oz esalari olmusdur 1 Gullu hakimiyyet esasi Daha cox tanricalarda tesvir olunmusdur 2 Tanri Anectinin coban esasi O ev hehvanlarinin qoruyucusu idi 3 Gucun remzi olan esa Butun zamanlarda tanrilar ve krallar onu dasimisdirlar 4 Yaradan tanri Ptahin esasi Sabitlik ve nizamin simvoludur 5 Osirisin esasi Uzerinde ankh simvolu da vardir Menbe RedakteAydin Elizade Eski Misir tanrilari Felsefe elmleri doktoru Aydin Elizadenin sehifeleri The Spirits of Nature Religion of the Egyptians meqalesinin esasinda tertib edilmisdir Hemcinin bax RedakteQedim Misir Qedim Misir tanrilarinin siyahisi Misir mifologiyasiMenbe https az wikipedia org w index php title Qedim Misir tanrilari amp oldid 4681935, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.