Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Gürcüstan çarlığının birləşdirilməsi (gürc. ქართული სახელმწიფოს გაერთიანება) — X əsrdə müxtəlif gürcü taclarının 1008-ci ildə Gürcüstan çarlığı və ya Sakartvelo adı altında mərkəzləşdirilmiş hökumətlə vahid səltənətdə birləşməsi ilə nəticələnən siyasi hərəkat idi.[a] Bu, ilkin olaraq eristavların lokal güclü aristokratiyası tərəfindən,[b] gürcü monarxları arasında əsrlər boyu davam edən hakimiyyət mübarizələri və aqressiv vərəsəlik müharibələri nəticəsində, onların klassik antik dövrün müstəqil idarəçilik ənənələrindən, həmçinin Kolxida və İberiyada ellinizm dövründə formalaşmış monarxiya quruluşlarından irəli gəlirdi.[c]
Bu təşəbbüs həmin dövrdə Qafqazın ən qüdrətli hökmdarı olan, Baqrationi sülaləsinin nümayəndəsi III Böyük David tərəfindən dəstəklənmişdi. O, öz qohumu və övladlığa götürmüş olduğu oğlu şahzadə Baqratı İberiya taxtına keçirmişdir. Nəticədə, Baqrat bütün Gürcüstanın kral tacını daşımışdır. Davidin Baqrationi nəslindən olan davamçıları da Rürikoviçlər və ya Kapetinqlər kimi milli birləşmə narrativinin əsas fiquru olmuşdular, lakin onların səylərinə baxmayaraq, birləşmə hədəflərindən olan bəzi gürcü dövlətləri sərbəst şəkildə birləşməyə qoşulmamışdılar və fəal şəkildə buna qarşı olmuşdular. Onlar bu proses boyunca ona qarşı mübarizə aparmış, daha çox Bizans imperiyasından və Abbasi xilafətindən kömək və dəstək axtarmışdılar. 1008-ci ildə Gürcüstanın birləşdirilməsi qərbi və mərkəzi Gürcüstan torpaqlarının əksəriyyətini birləşdirmişdir, lakin proses şərqə doğru davam etmiş və nəhayət çar IV İnşaatçı Davidin rəhbərliyi altında tam başa çatmışdır. Torpaqların bu misli görünməmiş dərəcədə siyasi formada birləşməsi və Baqrationi gücünün meteorik formada yüksəlişi Gürcüstanın Qızıl dövrünün başlanmasına, həmçinin orta əsrlərdə yeganə panqafqaz imperiyanın yaradılmasına gətirib çıxarmışdır.
Tacın mərkəzləşdirici gücü XIV əsrdə zəifləməyə başlamış və çar V Georginin dövründə qısamüddətli bərpa prosesi müşahidə olunmasına baxmayaraq, birləşmə çox dayana bilməmişdi. Birləşmiş səltənət monqolların və Əmir Teymurun işğalından sonra məhv olmuş, XV əsrdə onun tamamilə dağılmışdır.
Zəmin
Sasanilər imperiyası Gürcüstan monarxiyasını ləğv etmiş və 580-ci ildə İberiya çarlığını özünə birləşdirmiş, onu fars mərzbanları tərəfindən idarə olunan və daha sonra lokal iber şahzadələrinin rəhbərliyi altında olan Sasani vilayətinə çevirmişdir. VIII əsrdə ərəblər Gürcüstan torpaqlarını işğal edərək Tiflis əmirliyini qurmuşdular. Gürcü knyazları Uplissixe və Kaxetiyə qaçmışdılar.
Qeydlər
- "Sakartvelo" termini (" yaşadığı yer") hərfi mənada "ümumgürcü padşahlıq", "Bütöv Gürcüstan" və ya "Böyük Gürcüstan" mənasını daşıyır. Termin müasir dövrdə ölkənin rəsmi adı kimi istifadə olunur. Termin mənşəyi hələ də müzakirə olunur, lakin bu ad 1008-ci ildə Gürcüstanın birləşməsi və siyasi mərkəzləşməsindən çox əvvəl istifadə edilmişdir. Bu, "Yeni Kartli", "Böyük Kartli" və ya "Sürgündəki Kartli"ni təsvir etmək üçün istifadə olunurdu. Bu, Kartlinin və onun ətrafında olan cənub-qərb torpaqlarına aid edilir. zamanı gürcülər burada sürgündə yaşayırdılar. Bu termin Baqrationi sülaləsindən əvvəlki dövrlərdə işlənmişdir. "Sakartvelo" termini XII əsrin ikinci yarısında geniş yayılmış universal istifadəyə nail olmuşdur.
- Orta əsr Gürcüstanında "'"ın aristokratik hakimiyyətinin padşah seçkilərində göstərilməsi onların seçimindən və dəstəyindən asılı idi. Padşah və onun zadəganları arasında böyük bir güc balansı var idi. Gürcüstan çarları kimi universal, mütləq hakimiyyətə malik deyildilər. Onların Bizansa birbaşa Konstantinopoldan idarə olunmasına imkan verən mərkəzləşdirilmiş hökumət strukturlarının heç biri yox idi. Əvəzində Gürcüstan sarayı il boyu səltənəti gəzməli, padşah hakimiyyəti üçün yerli aristokratiya ilə danışıqlar və ya mübarizə aparılmalı idi.
- Gürcüstan padşahlığı və monarx hakimiyyəti qədim bir institutdur. Ellinizm dövründə yaranmışdır. Gürcüstan monarxiyası çox çevik idi. Bəzən daxili münaqişələr baş tutsa da, bu, güclü bir sülalə idi. Onun Roma və Bizansdan daha çox qədim İran hakimiyyət modelləri ilə ümumi cəhətləri var idi. Gürcüstan səltənətində dörd sülalə hökmranlıq edirdi, lakin Baqrationi monarxları XIX əsrdə padşahlığın Rusiya imperiyası tərəfindən anneksasiya edilməsinə qədər min il ərzində Gürcüstanın siyasi səhnəsini hegemonlaşdırmışdılar.
Mənbə
İstinadlar
- Rayfield (2013) location: 1500
- Suny, p. 32
- Rapp & Crego, 12-I, p, 3
- Eastmond, p. 61
- Suny, p. 36
- Rapp (2016) location: 492
- Rapp & Crego, 4, p, 3
- Rapp (2016) location: 453
- Rapp (2017) p, 16
- Rapp & Crego, 12-I, p, 4
- Rapp (2017) pp, 19-20
- Rapp (2017) pp, 1-2
- Suny, p. 30
- Suny, p. 29
- Rayfield (2013) location: 1905
- Suny, p. 341
- Rapp (2017) p, 8
- Rapp (2017) p, 15
- Rapp (2016) location: 656
- Rayfield (2013) location: 1229-1233
- Rapp (2003), p. 447
- Rapp (2003), p. 448
- Eastmond, p. 78
- Eastmond, p. 72
- Eastmond, p. 73
- Rapp & Crego, 12-I, pp, 1-2
- Rapp (2016) location: 5454
- Rapp & Crego, 6, p, 1
Ədəbiyyat
- Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge, ISBN
- Rapp, S. H. Jr. & Crego, P. (2018) Languages and Cultures of Eastern Christianity: Georgian, Taylor & Francis, ISBN
- Rapp, S. H. Jr. (2003) Studies in Medieval Georgian Historiography: Early Texts and Eurasian Contexts, Peeters Publishers, ISBN
- Rapp, S. H. Jr. (2017) Georgia before the Mongols, Oxford Research Encyclopedias: Asian History, Oxford University Press, David Ludden ed. Published OUP Online
- Rayfield, D. (2013) Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books, ISBN
- Suny, R. G. (1994) The making of the Georgian nation, Indiana University Press, ISBN
- The Georgian Chronicles, Life of the Georgian kings, royal annals
- Eastmond, A. (1998) Royal imagery in medieval Georgia, Pennsylvania State University, ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcustan carliginin birlesdirilmesi gurc ქართული სახელმწიფოს გაერთიანება X esrde muxtelif gurcu taclarinin 1008 ci ilde Gurcustan carligi ve ya Sakartvelo adi altinda merkezlesdirilmis hokumetle vahid seltenetde birlesmesi ile neticelenen siyasi herekat idi a Bu ilkin olaraq eristavlarin lokal guclu aristokratiyasi terefinden b gurcu monarxlari arasinda esrler boyu davam eden hakimiyyet mubarizeleri ve aqressiv vereselik muharibeleri neticesinde onlarin klassik antik dovrun musteqil idarecilik enenelerinden hemcinin Kolxida ve Iberiyada ellinizm dovrunde formalasmis monarxiya quruluslarindan ireli gelirdi c Baqratin hakimiyyeti amansizliq enerji ve sans ile xarakterize olunurdu O hetta padsah I Vaxtanqi da qabaqlamisdi Baqratin hakimiyyeri dovrunde 500 ilden sonra Gurcustan birlesmis merkezlesmis ve xarici hokmranliqdan azad olmusdur Baqrat 52 yasinda 1014 cu ilde vefat etmisdir Onun oglu de ozu kimi vahid Gurcustan taxtina cixan azyasli padsah olmusdur Bu tesebbus hemin dovrde Qafqazin en qudretli hokmdari olan Baqrationi sulalesinin numayendesi III Boyuk David terefinden desteklenmisdi O oz qohumu ve ovladliga goturmus oldugu oglu sahzade Baqrati Iberiya taxtina kecirmisdir Neticede Baqrat butun Gurcustanin kral tacini dasimisdir Davidin Baqrationi neslinden olan davamcilari da Rurikovicler ve ya Kapetinqler kimi milli birlesme narrativinin esas fiquru olmusdular lakin onlarin seylerine baxmayaraq birlesme hedeflerinden olan bezi gurcu dovletleri serbest sekilde birlesmeye qosulmamisdilar ve feal sekilde buna qarsi olmusdular Onlar bu proses boyunca ona qarsi mubarize aparmis daha cox Bizans imperiyasindan ve Abbasi xilafetinden komek ve destek axtarmisdilar 1008 ci ilde Gurcustanin birlesdirilmesi qerbi ve merkezi Gurcustan torpaqlarinin ekseriyyetini birlesdirmisdir lakin proses serqe dogru davam etmis ve nehayet car IV Insaatci Davidin rehberliyi altinda tam basa catmisdir Torpaqlarin bu misli gorunmemis derecede siyasi formada birlesmesi ve Baqrationi gucunun meteorik formada yukselisi Gurcustanin Qizil dovrunun baslanmasina hemcinin orta esrlerde yegane panqafqaz imperiyanin yaradilmasina getirib cixarmisdir Tacin merkezlesdirici gucu XIV esrde zeiflemeye baslamis ve car V Georginin dovrunde qisamuddetli berpa prosesi musahide olunmasina baxmayaraq birlesme cox dayana bilmemisdi Birlesmis seltenet monqollarin ve Emir Teymurun isgalindan sonra mehv olmus XV esrde onun tamamile dagilmisdir ZeminSasaniler imperiyasi Gurcustan monarxiyasini legv etmis ve 580 ci ilde Iberiya carligini ozune birlesdirmis onu fars merzbanlari terefinden idare olunan ve daha sonra lokal iber sahzadelerinin rehberliyi altinda olan Sasani vilayetine cevirmisdir VIII esrde erebler Gurcustan torpaqlarini isgal ederek Tiflis emirliyini qurmusdular Gurcu knyazlari Uplissixe ve Kaxetiye qacmisdilar Qeydler Sakartvelo termini yasadigi yer herfi menada umumgurcu padsahliq Butov Gurcustan ve ya Boyuk Gurcustan menasini dasiyir Termin muasir dovrde olkenin resmi adi kimi istifade olunur Termin menseyi hele de muzakire olunur lakin bu ad 1008 ci ilde Gurcustanin birlesmesi ve siyasi merkezlesmesinden cox evvel istifade edilmisdir Bu Yeni Kartli Boyuk Kartli ve ya Surgundeki Kartli ni tesvir etmek ucun istifade olunurdu Bu Kartlinin ve onun etrafinda olan cenub qerb torpaqlarina aid edilir zamani gurculer burada surgunde yasayirdilar Bu termin Baqrationi sulalesinden evvelki dovrlerde islenmisdir Sakartvelo termini XII esrin ikinci yarisinda genis yayilmis universal istifadeye nail olmusdur Orta esr Gurcustaninda in aristokratik hakimiyyetinin padsah seckilerinde gosterilmesi onlarin seciminden ve desteyinden asili idi Padsah ve onun zadeganlari arasinda boyuk bir guc balansi var idi Gurcustan carlari kimi universal mutleq hakimiyyete malik deyildiler Onlarin Bizansa birbasa Konstantinopoldan idare olunmasina imkan veren merkezlesdirilmis hokumet strukturlarinin hec biri yox idi Evezinde Gurcustan sarayi il boyu selteneti gezmeli padsah hakimiyyeti ucun yerli aristokratiya ile danisiqlar ve ya mubarize aparilmali idi Gurcustan padsahligi ve monarx hakimiyyeti qedim bir institutdur Ellinizm dovrunde yaranmisdir Gurcustan monarxiyasi cox cevik idi Bezen daxili munaqiseler bas tutsa da bu guclu bir sulale idi Onun Roma ve Bizansdan daha cox qedim Iran hakimiyyet modelleri ile umumi cehetleri var idi Gurcustan seltenetinde dord sulale hokmranliq edirdi lakin Baqrationi monarxlari XIX esrde padsahligin Rusiya imperiyasi terefinden anneksasiya edilmesine qeder min il erzinde Gurcustanin siyasi sehnesini hegemonlasdirmisdilar MenbeIstinadlar Rayfield 2013 location 1500 Suny p 32 Rapp amp Crego 12 I p 3 Eastmond p 61 Suny p 36 Rapp 2016 location 492 Rapp amp Crego 4 p 3 Rapp 2016 location 453 Rapp 2017 p 16 Rapp amp Crego 12 I p 4 Rapp 2017 pp 19 20 Rapp 2017 pp 1 2 Suny p 30 Suny p 29 Rayfield 2013 location 1905 Suny p 341 Rapp 2017 p 8 Rapp 2017 p 15 Rapp 2016 location 656 Rayfield 2013 location 1229 1233 Rapp 2003 p 447 Rapp 2003 p 448 Eastmond p 78 Eastmond p 72 Eastmond p 73 Rapp amp Crego 12 I pp 1 2 Rapp 2016 location 5454 Rapp amp Crego 6 p 1 Edebiyyat Rapp S H Jr 2016 The Sasanian World Through Georgian Eyes Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature Sam Houston State University USA Routledge ISBN 9781472425522 Rapp S H Jr amp Crego P 2018 Languages and Cultures of Eastern Christianity Georgian Taylor amp amp Francis ISBN 9781351923262 Rapp S H Jr 2003 Studies in Medieval Georgian Historiography Early Texts and Eurasian Contexts Peeters Publishers ISBN 9042913185 Rapp S H Jr 2017 Georgia before the Mongols Oxford Research Encyclopedias Asian History Oxford University Press David Ludden ed Published OUP Online Rayfield D 2013 Edge of Empires A History of Georgia Reaktion Books ISBN 9781780230702 Suny R G 1994 The making of the Georgian nation Indiana University Press ISBN 9780253209153 The Georgian Chronicles Life of the Georgian kings royal annals Eastmond A 1998 Royal imagery in medieval Georgia Pennsylvania State University ISBN 0 271 01628 0