Gürcüstan yəhudiləri – qədimdən Gürcüstan ərazisində məskunlaşmış, burada yaşayan yerli xalqın adət-ənənəsini və dilini mənimsəmişlər. Bu baxımdan onlara "Gürcüstan yəhudiləri" deyil.
Arapçalar: Yəhudi ərəbcəsi · Yəhudi Bağdad ərəbcəsi · Yəhudi Mərakeş ərəbcəsi · Yəhudi İraq ərəbcəsi · Yəhudi Tripoli ərəbcəsi · Yəhudi Tunis ərəbcəsi · Yəhudi Yəmən ərəbcəsi
Diğer: Kayla · Yəhudi Bərbəricəsi
Hint-Avrupa
Cermen: Yeşiviş · Yidiş · Yingliş
Roman: İtalkian · Katalanik · Ladino · Lusitanik · Şuadit · Yəhudi Araqoncası · Yəhudi Latincası · Zarfatik
Rəvayətə görə, onlar Kartli və İberiyanın ərazisinə ilk dəfə e.ə. VII əsrdə köçmüşlər. Bu Birinci Qüds Məbədinin dağıdıldığı və yəhudilərin Babilistana sürgün olunduğu tarixə təsadüf edir. XIII əsrə aid "Kartlis tsxvoreba" ("Gürcüstanın həyatı") adlı əlyazmada bu barədə deyilir: "Çar Navuxodosonor Qüdsü zəbt etdi. Ordan qovularaq Kartliyə gələn yəhudilər, Mtsxeti hökmdarına bac söz verərək torpaq istədilər. Onlara Araqvi çayı yaxınlığında, Zanavi çay qolunun yanında məskunlaşmağa icazə verildi. Və onlar buna görə vergi verməyə başladılar".
Tarixi qaynaqlar göstərir ki, yəhudilər müxtəlif vaxtlarda Bizans və İran dövlətindən, Xəzər xaqanlığından Gürcüstana köç etmiş, əvvəllər burada yerləşmiş soydaşları ilə qaynayıb-qarışmışlar. Zaman keçdikcə, onlar öz dillərini unutmuş və gürcü dilində (kartvel qrupu) danışmağa başlamışlar. Gürcüstanda yəhudilər dağınıq və kiçik qrup halında yaşamışlar. Onlar yerli xalqın mətbəx, geyim, musiqi və rəqslərini götürmüşlər. Gürcüstan yəhudiləri gürcü dilində yazıb-oxuyur və özlərini "ebraeli", "israeli", yaxud "kartuli-ebraeli" adlandırırlar. Orta əsrlərdə Gürcüstana gəlmiş səyyahlar qeyd etmişlər ki, onlar xarici görkəm və simalarına görə yerli xalqlardan seçilmirdilər.
Azərbaycana gəlişləri
Tiflis sinaqoqu
Gürcüstan yəhudiləri Azərbaycana ilk dəfə XVIII əsrdə gəlməyə başlamışlar. Onlar ölkəmizə Gürcüstanın Axalkələk, Oni, Kulaşi və Kutaisi bölgələrindən köçmüşlər. Sonrakı illərdə Gürcüstan yəhudilərinin Vətənimizə axını intensivləşmiş və bu proses Birinci dünya müharibəsi başlamasınadək davam etmişdir.
Çar Rusiyası dövründə Gürcüstan yəhudiləri, əsasən, Bakı quberniyasında yerləşmişlər. Yaşadıqları yerlərdə təzyiqlərə məruz qalmaları və sıxışdırılmaları, həmçinin XIX əsrdə Bakıda neft sənayesinin sürətli inkişafı onların Azərbaycana pənah gətirməsinə, burada sığınacaq axtarmasına səbəb olmuşdur. Şəhərimizə köçmüş bir çox yəhudi ailəsi kasıb idi. Hətta, bəziləri özləri ilə Tövrat və dua kitabından başqa heç nə gətirməmişlər. Buna baxmayaraq, ticarəti yaxşı bacardıqları üçün qısa müddətdə Bakıda uğur qazanmış, hətta bir qismi nüfuz sahibi olmuşdur.
XIX əsrdə Bakıda bəzi Gürcüstan yəhudiləri iri rus-qafqaz ticarət evləri, birja, kommersiya bankları, səhmdar cəmiyyətlərin üzvləri olmuşlar. On nəfərdən çox nümayəndələri "ikinci və üçüncü dərəcəli tacir", ikisi "birinci dərəcəli tacir" adına layiq görülmüşlər.
İçərişəhərdə onların kerosin dükanları olmuşdur. Burada şam, sabun, mazut, əhəng və köhnə əşyalar satırmışlar. Həmçinin, bəzi ayaqqabı və dəri emalatxanaları, tullantı xammalının qəbulu üzrə dükanlar da onlara məxsus olmuşdur.
Çar Rusiyası dövründə Gürcüstan yəhudilərinin dini həyatı da maraqlı və özünəməxsus şəkildə keçirdi. Bakıda xüsusi yəhudi dini məktəbləri (iyeşiv) olmadığından, evin ilk oğlan uşağı ravvinin yanında gizlicə İvrit, Tora və Talmudu öyrənirdi. Ailənin ikinci oğlan uşağına isə, adətən, ticarətin əsasları dərsi keçilirdi.
İlk vaxtlar sinaqoqlar olmadığından Gürcüstan yəhudiləri dini ayinlərini icra etmək, Pesax və digər bayramlarını keçirmək üçün imkanlı soydaşlarının mənzillərinə yığışar, Şabbat (Şənbə) gününü xüsusi təmtəraqla qeyd edərdilər.
1899-cu ildə Rusiya Daxili İşlər Nazirliyinin yəhudilərə sinaqoq tikməyə icazə verməsi ilə onların dini həyatında mühüm dəyişiklik baş vermişdir. Bu xəbərə çox sevinən bütün yəhudi icmaları yeni məbədin ucaldılması üçün vəsait toplamışlar.
Lakin Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması ilə ateizm rəsmi ideologiya səviyyəsinə qaldırılmış və bundan Azərbaycanda yaşayan digər xalqlarla yanaşı, Gürcüstan yəhudiləri də əziyyət çəkmişlər. Sinaqoqlar onların əllərindən alınmış, dindarlar gizli şəkildə evlərdə yığışmaq məcburiyyətində qalmış, ravvinlər isə təqib olunmuşlar.
İkinci dünya müharibəsinin baş verməsi ilə Sovet İttifaqının dinə qarşı apardığı siyasətdə bir qədər yumşalma müşahidə olunmuş, 1945/1946-cı illərdə Azərbaycan SSR-in qərarı ilə Gürcüstan və Avropa yəhudilərinin dini mərasimlərini birgə keçirmələri üçün müharibə illərində döyüş sürsatı anbarı kimi istifadə olunmuş bina ayrılmışdır. Dindarlar yarıdağılmış zirzəmidən ibarət olan binanı da şəxsi imkanları hesabına qismən təmir işləri aparmış və ağır şəraitdə ibadətlərini həyata keçirmişlər.
Avqust 01, 2021
gürcüstan, yəhudiləri, qədimdən, gürcüstan, ərazisində, məskunlaşmış, burada, yaşayan, yerli, xalqın, adət, ənənəsini, dilini, mənimsəmişlər, baxımdan, onlara, deyil, tarixi, redaktə, yəhudilik, yəhudilik, fəlsəfəsi, inam, seçilmişlik, alahatanrı, kabbala, məs. Gurcustan yehudileri qedimden Gurcustan erazisinde meskunlasmis burada yasayan yerli xalqin adet enenesini ve dilini menimsemisler Bu baximdan onlara Gurcustan yehudileri deyil Tarixi Redakte Yehudilik Yehudilik felsefesi inam Secilmislik AlahaTanri Kabbala Mesih TaleKasrut Tevazu Minyan Tsedaka Dini metnler Tevrat Tora Tanah Talmud ZoqarHumas Sidur Misna Tora Arba TurimSulhan Aruh Tosefta Misna BerurahTanya Midras PiyutimTargum Muqqedes seherler Quds Safed Hebron Tiberia Yehudi bayramlari Sabat Rosasana Yom Kippur SukotSimhat Tora Hanuka Asara BaTevetTu Bisvat Purim PesahSavuot 9 Av Salos Regalim Dini sexsiyyetler Avraham Mose Dvora Rut Saul DavidSlomo Eliyahu Ilel Samay RasiIbn Ezra Rif Ramban GersonidesSaadia Gaon RambamBaal Sem Tov TosafistcilerYosef Albo Yosef Karo Ovadia Yosef Musevilik heyat terzi Brit Mila Bar Mitsva Siduh EvlilikNida Ad qoyma Pidyon Cenaze Mektebler Yesiva JTS HUC YU Dini rollar Kohen Haham Hazan MohelDayan Masgiah Ros yesiva GabaySohet Menaker Kabar Tokea Dini tikililer Tapinak Aglama DuvariSinaqoq Mikve Musevi Ayin sistemi Musevi Ibadetleri SahritMinha Arvit Avdala Yehudi dilleri Afro Asyatik Ibraniceler Ivrite Samarit Ivritcesi Yemen IvritcesiAramiceler Hulaula Lisan Didan Lisana Deni Lisanid Nosan Yehudi AramicesiArapcalar Yehudi erebcesi Yehudi Bagdad erebcesi Yehudi Merakes erebcesi Yehudi Iraq erebcesi Yehudi Tripoli erebcesi Yehudi Tunis erebcesi Yehudi Yemen erebcesiDiger Kayla Yehudi BerbericesiHint Avrupa Cermen Yesivis Yidis YinglisRoman Italkian Katalanik Ladino Lusitanik Suadit Yehudi Araqoncasi Yehudi Latincasi ZarfatikHind Iran Buhori Cuhuri CidiDiger Knaanik YevanikTurk Karayca KirimcakcaDiger Kartveli GruzinikDravid Yehudi Malayalami Etnik bolunmeler Afrika Falasa MagrebimAsya Buxara Kocin Yehudileri Paradesi YehudileriAvropa Askenaz Italkim SefaradQafqaz Dag yehudileri Gurcustan yehudileri KaraylarOrta Dogu Kurt Yehudileri Mizrahi Parsim Romanyot Samaritler Temani Musevi mezhebleri YehudilikTutucu Musevilik Ortodoks MusevilikHasidizmReformist Musevilik Humanist MusevilikYeniden yapilanmaci Rekonstruksiyonist Musevilik Dini obyektler Talet Tefilin Kipa SofarTsitsit Mezuza MenoraHanukiya Yad Musevi dualari Sema Amida Alenu Kal NidreKadis Alel Ma Tovu Kidus Diger dinlerle elaqeler Xristianliq Judeo HiristiyanXristianliq Musevilik elaqeleri IslamKatolik Musevilik haqqinda olan fikirlerJudeo Islamic Paganizm IbrahimiRevayete gore onlar Kartli ve Iberiyanin erazisine ilk defe e e VII esrde kocmusler Bu Birinci Quds Mebedinin dagidildigi ve yehudilerin Babilistana surgun olundugu tarixe tesaduf edir XIII esre aid Kartlis tsxvoreba Gurcustanin heyati adli elyazmada bu barede deyilir Car Navuxodosonor Qudsu zebt etdi Ordan qovularaq Kartliye gelen yehudiler Mtsxeti hokmdarina bac soz vererek torpaq istediler Onlara Araqvi cayi yaxinliginda Zanavi cay qolunun yaninda meskunlasmaga icaze verildi Ve onlar buna gore vergi vermeye basladilar Tarixi qaynaqlar gosterir ki yehudiler muxtelif vaxtlarda Bizans ve Iran dovletinden Xezer xaqanligindan Gurcustana koc etmis evveller burada yerlesmis soydaslari ile qaynayib qarismislar Zaman kecdikce onlar oz dillerini unutmus ve gurcu dilinde kartvel qrupu danismaga baslamislar Gurcustanda yehudiler daginiq ve kicik qrup halinda yasamislar Onlar yerli xalqin metbex geyim musiqi ve reqslerini goturmusler Gurcustan yehudileri gurcu dilinde yazib oxuyur ve ozlerini ebraeli israeli yaxud kartuli ebraeli adlandirirlar Orta esrlerde Gurcustana gelmis seyyahlar qeyd etmisler ki onlar xarici gorkem ve simalarina gore yerli xalqlardan secilmirdiler Azerbaycana gelisleri Redakte Tiflis sinaqoqu Gurcustan yehudileri Azerbaycana ilk defe XVIII esrde gelmeye baslamislar Onlar olkemize Gurcustanin Axalkelek Oni Kulasi ve Kutaisi bolgelerinden kocmusler Sonraki illerde Gurcustan yehudilerinin Vetenimize axini intensivlesmis ve bu proses Birinci dunya muharibesi baslamasinadek davam etmisdir Car Rusiyasi dovrunde Gurcustan yehudileri esasen Baki quberniyasinda yerlesmisler Yasadiqlari yerlerde tezyiqlere meruz qalmalari ve sixisdirilmalari hemcinin XIX esrde Bakida neft senayesinin suretli inkisafi onlarin Azerbaycana penah getirmesine burada siginacaq axtarmasina sebeb olmusdur Seherimize kocmus bir cox yehudi ailesi kasib idi Hetta bezileri ozleri ile Tovrat ve dua kitabindan basqa hec ne getirmemisler Buna baxmayaraq ticareti yaxsi bacardiqlari ucun qisa muddetde Bakida ugur qazanmis hetta bir qismi nufuz sahibi olmusdur XIX esrde Bakida bezi Gurcustan yehudileri iri rus qafqaz ticaret evleri birja kommersiya banklari sehmdar cemiyyetlerin uzvleri olmuslar On neferden cox numayendeleri ikinci ve ucuncu dereceli tacir ikisi birinci dereceli tacir adina layiq gorulmusler Iceriseherde onlarin kerosin dukanlari olmusdur Burada sam sabun mazut eheng ve kohne esyalar satirmislar Hemcinin bezi ayaqqabi ve deri emalatxanalari tullanti xammalinin qebulu uzre dukanlar da onlara mexsus olmusdur Car Rusiyasi dovrunde Gurcustan yehudilerinin dini heyati da maraqli ve ozunemexsus sekilde kecirdi Bakida xususi yehudi dini mektebleri iyesiv olmadigindan evin ilk oglan usagi ravvinin yaninda gizlice Ivrit Tora ve Talmudu oyrenirdi Ailenin ikinci oglan usagina ise adeten ticaretin esaslari dersi kecilirdi Ilk vaxtlar sinaqoqlar olmadigindan Gurcustan yehudileri dini ayinlerini icra etmek Pesax ve diger bayramlarini kecirmek ucun imkanli soydaslarinin menzillerine yigisar Sabbat Senbe gununu xususi temteraqla qeyd ederdiler 1899 cu ilde Rusiya Daxili Isler Nazirliyinin yehudilere sinaqoq tikmeye icaze vermesi ile onlarin dini heyatinda muhum deyisiklik bas vermisdir Bu xebere cox sevinen butun yehudi icmalari yeni mebedin ucaldilmasi ucun vesait toplamislar Lakin Azerbaycanda Sovet hakimiyyetinin qurulmasi ile ateizm resmi ideologiya seviyyesine qaldirilmis ve bundan Azerbaycanda yasayan diger xalqlarla yanasi Gurcustan yehudileri de eziyyet cekmisler Sinaqoqlar onlarin ellerinden alinmis dindarlar gizli sekilde evlerde yigismaq mecburiyyetinde qalmis ravvinler ise teqib olunmuslar Ikinci dunya muharibesinin bas vermesi ile Sovet Ittifaqinin dine qarsi apardigi siyasetde bir qeder yumsalma musahide olunmus 1945 1946 ci illerde Azerbaycan SSR in qerari ile Gurcustan ve Avropa yehudilerinin dini merasimlerini birge kecirmeleri ucun muharibe illerinde doyus sursati anbari kimi istifade olunmus bina ayrilmisdir Dindarlar yaridagilmis zirzemiden ibaret olan binani da sexsi imkanlari hesabina qismen temir isleri aparmis ve agir seraitde ibadetlerini heyata kecirmisler Menbe https az wikipedia org w index php title Gurcustan yehudileri amp oldid 5600872, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}