Firudin bəy Köçərli 26 yanvar 1863-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olub. 1872–1876-cı illərdə Şuşada Mirzə Kərim Münşinin mədrəsə məktəbində təhsil almışdır. Daha sonra 1876-cı ildə Şuşadakı rus məktəbinə daxil olur.1878-ci ildə Aleksey ÇernyayevskiZaqafqaziya müəllimlər seminariyasına tələbə toplamaq məqsədi ilə bu məktəbə gəlir Firidun bəyi də təhsil almaq üçün Qoriyə aparır. 1879–1885-ci illər ərzində o Zaqafqaziya müəllimlər seminariyasında təhsil alır. Təhsil aldığı müddətdə müəllimləri A.O.Çernyayevski və M.Kipiani ilə yaxın münasibət saxlayır.
Fəaliyyəti
Həyat yoldaşı Badisəba xanım Köçərli ilə birlikdə Bakı 1920-ci il.
Firidun bəy Köçərli Şuşada qohumları ilə.(1915)
1885-ci ildə seminariyanı bitirdikdən sonra İrəvan gimnaziyasına təyinat alır. 1885–1890-cı illərdə İrəvanda fəaliyyət göstərdiyi dövrdə gimnaziyada ana dili, hüsnxətt fənlərini tədris etmiş, pansion mürəbbisinin köməkçisi vəzifəsini daşımışdır. Pedaqoji sahədə müvəffəqiyyətlərinə görə dəfələrlə mükafatlandırılmışdır. Ona "Kollecski sekretar", "Titulyar sovetnik" və "Statski sovetnik" rütbələri verilmişdir. 1893–1894-cü illərdə yenidən İrəvan gimnaziyasında fəaliyyət göstərir. 1895-ci ildə isə İrəvan şəhərini tərk edir. Elə həmin ildə Qori Müəllimlər Seminariyasının "tatar şöbəsi"-nin Azərbaycan dili və şəriət müəllimi təyin edilir. 1918-ci ilə qədər Qoridə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirir. 1897-ci ildə Vəkilovlar nəslindən olan Badisəba xanım Köçərli ilə ailə həyatı qurur. 1910-cu ildə Qori Seminariyasının Azərbaycan şöbəsinin müvəqqəti təlimatçısı sonradan isə seminariyanın Azərbaycan şöbəsinin inspektoru vəzifəsinə təyin olunmuşdur. 1916–1917-ci illərdə seminariyanın Azərbaycana köçürülməsi üçün təşəbbüs göstərmiş, təkliflər irəli sürmüşdür. Siyasi proseslərə qoşularaq, "Müsavat" partiyasına üzv olmuşdur.
1918-ci ildə Qori Müəllimlər Seminariyasının Azərbaycan şöbəsini tədris ləvazimatı və avadanlığı ilə birlikdə öz xərcinə Qazax şəhərinə köçürmüş, bunun əsasında Azərbaycan Müəllimlər Seminariyası yaradılmışdır. Firidun bəy Köçərli seminariyanın direktoru təyin olunur. 17 sentyabr tarixindən Qazax Müəllimlər Seminariyasında ilk dərslər başlayır. Sonradan Qazaxda ilk uşaq evi açır. 1918-ci il 28 may tarixində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının üzvü seçilir, və İstiqlal bəyannaməsini imzalayır. 1919-cu il fevralın 1-də Müsavat partiyasının səyyar bürosunun Mərkəzi Komitəsinin təşəbbüsü ilə təşkil edilmiş Qazax şöbəsinə sədr seçilir. Sovet işğalına qədər Qazax Müəllimlər Seminariyasına rəhbərlik edir.
Yaradıcılığı
Qazax Müəllimlər Seminariyasının binası
1884-cü ildə Qori müəllimlər seminariyasında təhsil alarkən "Təlimi-Sokrat" əsərini yazıb. İrəvan gimnaziyasında çalışdığı illərdə Zöhrabzadə ilə birlikdə "Təlimi-lisani-türkü" adlı dərslik tərtib etmişdir. 1886-cı ildə ilk teatr tamaşasını qoymuşdur. 1890-cı ildə isə İrəvanda "Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah" komediyasını tamaşaya qoyub. 1891-ci ildə "Təlimi-Sokrat" adlı kitabı Bağçasarayda "Tərcüman" mətbəəsində 1892-ci ildə isə A.S.Puşkindən tərcümə etdiyi "Torçu və balıq" mənzum nağılı İrəvan şəhərində kitab halında çapdan çıxmışdır. M.Y.Lermontovun "Üç xurma ağacı" və A.Koltsovun "A kişi, niyə yatıbsan?" şeirlərinin tərcüməsindən ibarət kitabı Şuşada çap edilmişdir. "Tatar komediyaları" adlı ilk elmi məqaləsi "Novoye obozreniye" qəzetində dərc olunmuşdur. 1898-ci ildə "Ərəb əlifbası və onun qüsurları" silsilə məqaləsi "Qafqaz" qəzetində dərc olunur. 1900-cü ildə Müəllimlər Seminariyasının Ümumdünya Paris sərgisində Qori Seminariyasından nümayiş etdirilən eksponatlar sırasına F.Köçərlinin kitabları da daxil edilir. 1903-cü ildə Tiflisdə "Azərbaycan tatarlarının ədəbiyyatı" kitabı rus dilində çap edilir. Elə həmin ildə M.F.Axundovun "Aldanmış kəvakib" povestini rus dilinə çevirir. 1904-cü ildə A.P.Çexovun "At familiyası" hekayəsini tərcümə edib, kiçik bir müqəddimə ilə "Şərqi-Rus" qəzetində dərc etdirir. 1906-cı ildə "Molla Nəsrəddin" jurnalının nəşrə başlamasını təqdir edərək, jurnalın birinci üç aylıq fəaliyyəti barədə icmal hazırlayıb, "Tiflisskiy listok" qəzetində dərc etdirir. "İrşad" qəzetində "Bir darülmüəllimin kifayətdir" adlı məqalə ilə çıxış edərək, Azərbaycanda müstəqil Müəllimlər Seminariyası yaradılması məsələsini qaldırır. Cəlil Məmmədquluzadənin "Usta Zeynal" kitabçası haqqında eyni adlı məqaləni "Znaniye" qəzetində çap etdirir. 1911-ci ildə M.F.Axundzadənin anadan olmasının 100 illik yubileyi münasibətilə Tiflisdə keçirilən təntənəli yığıncaqda məruzə ilə çıxış edib. "Mirzə Fətəli Axundov" adlı kitabı çap olunub. 1912-ci ildə uşaqlar üçün yazdığı "Balalara hədiyyə" kitabı Bakıda "Kaspi" mətbəəsində çap olunur. 1913-cü ildə yazdığı "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi" adlı üç cildlik əsərini tamamlamışdır. 1920-ci ildə "Vətən dili"nin I hissəsinin yenidən işlənməsində xidmətləri olmuşdur. Onlarla dərsliyə düzəliş etmiş, nəzəri materialı, hekayələri artırmış, metodika və stilistikasını zənginləşdirmişdir. Ölümündən sonra 1925-ci ildə "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları" kitabının I hissəsi 1926-cı ildə isə kitabın II hissəsi çap edilmişdir. Uşaqlar üçün yazdığı "Balalara hədiyyə" kitabı isə 1967,1972 və 2013-cü illərdə çap edilmişdir.
Ölümü
1920-ci ilin mayında Qazax kommunistləri Köçərlini və digər "Müsavat" funksionerlərini "xalqa xəyanətdə", "milli nifaq törətməkdə", "torpaq və mülk zəbt etməkdə", general-qubernator Ə.Xoyskinin etibarlı şəxsləri olmaqda ittiham etdilər. Qazax İnqilab Komitəsinin Gəncə Fövqəladə Komitəsinə təqdimatına əsasən, ədib həbs olunmuş, 20-ci diviziyanın 7-ci xüsusi bölməsi xüsusi şöbəsində şahidlər dindirilmədən, verilmiş izahatlar nəzərə alınmadan güllələnməsi haqqında qərar çıxarılmışdır. Qərar 7-ci xüsusi bölmənin rəisi Liberman və fövqəladə komissar Həmid Sultanov tərəfindən təsdiq edilmiş, hökm yerinə yetirilmişdir.
Güllələnmə haqqında çıxarılmış qərar:
Mən, iyirminci diviziyanın xüsusi şöbəsinin hərbi müstəntiqi bu gün Firidun bəy Köçərlinskinin əksinqilabçı kimi ittihamnaməsi üzrə işinə baxaraq və Qazax İnqilab Komitəsinin ona verdiyi xasiyyətnaməni nəzərə alaraq bildirirəm ki, müttəhim Köçərlinski özünün hakimiyyətindən və böyük səlahiyyətindən istifadə edərək zəhmətkeş xalqa zorakılıq göstərmişdir. Köçərlinski Qazaxda "Müsavat" partiyasının sədri olarkən millətçilik ehtiraslarını qızışdırmışdır. Nəticədə qonşu millətlər arasında toqquşmalar baş vermişdir. Onun verdiyi izahat heç də inandırıcı deyildir... Məttəhim Köçərlinskinin şahidlərin dindirilməsi haqqında ərizəsini nəticəsiz qoymaq (rədd etmək) lazımdır. Onun gələcəkdə azadlıqda qalması Qazax qəzasında əksinqilabi hərəkatın baş verməsinə, fəhlə və kəndlilərin günahsız olaraq qanlarının tökülməsinə səbəb ola bilər.
Qərara alınır: müttəhim Köçərlinski güllələnsin.
Təsdiq edirəm: 7№-li Xüsusi bölmənin rəisi Liberman
1899-cu ildə III dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni ilə 1902-ci ildə isə II dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni ilə təltif edilmişdir.
İrsi
Firudin bəyin irsinin araşdırılması, Azərbaycan Milli Hərəkatı ilə əlaqəsinin olmasına görə sovet dövründə xüsusən də Stalinin hakimiyyəti dövründə demək olar ki mümkünsüz idi. İlk dəfə 1957-ci ildə Bəkir Nəbiyev onun irsini araşdırmışdır. O, arxiv materialları toplayaraq Firudin bəyin sağ qalan tələbələri ilə görüşərək 1960-cı ildə "F.Köçərlinin həyat və yaradıcılığı" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 12 sentyabr 1967-ci ildən Respublika Uşaq Kitabxanası Firidun bəy Köçərlinin adını daşıyır. 2013-cü ildə Firudin bəy Köçərlinin anadan olmasının 150 illik yubileyi keçirilmişdir..
Firudin bəy Köçərlinin fikirləri
Bir millətin malını, dövlətini və hətta vətənini əlindən alsan ölüb itməz, amma dilini alsan fot olar, ondan bir nişan qalmaz.
Əgər bir xalqı məhv etmək, onu adam toplusuna çevirmək istəyirsinizsə, müəllimini savadsız, həkimini isə kəmsavad eləyin. Biri onun başını, o biri canını zay eləsin.
Müəllimlik ağırdır, ancaq pak və müqəddəs xidmətdir. Seminariyada aldığınız elm və tərbiyəni elə yüksək və hündür məqamda saxlayın ki, nuru ətrafı da işıqlandıra bilsin.
Hər bir xalqın maddi yoxsulluğu, iqtisadi düşkünlüyü onun zehni yoxsulluğunun, mənəvi düşkünlüyünün nəticəsində meydana çıxır.
Mən, balalara hədiyyə olmaq üçün xalqımızın yaratdığı nağıl və hekayələrdən, məsəl və tapmacalardan və bir çox mənzumələri toplayıb bu kitabı tərtib etdim ki, onlar unudulub xatirələrdən çıxmasın.
Hər millətin özünəməxsus ana dili var ki, onun məxsusi malıdır. Ana dili millətin mənəvi diriliyidir, həyatının mayəsi mənziləsindədir. Ananın südü bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır, hər kəs öz anasını və Vətənini sevdiyi kimi, ana dilini də sevir.
Əsl ədəbiyyat həyati həqiqətləri əks etdirməklə yanaşı cəmiyyəti, xalqı qabaqcıl ideyalarla silahlandırmalıdır, onun azadlıq mübarizəsinə kömək etməlidir: həqiqi şair millət və Vətən yolunda canlar fəda etmək lazım isə vətən oğlanlarının ürəyinə yandırıcı od salıb, onları hər qisim fədakarlığa və cannisarlığa şövqmənd etməlidir.
Nə qədər bir qövm və tayfa elmsiz və mərifətsiz olsa, bir o qədər onun ədəbiyyatı zəif və biməzmun olacaqdır. Hətta çox tayfalar vardır ki ədəbiyyat nə olduğunu bilməzlər. Bunlar dünya üzündə çox müddət yaşamayıb puç və zay olurlar. Tərəqqi və səadət fikrində olan və ədəbi zindəganlıq arzusuna düşən qövm və millət gərəkdir ən əvvəl öz ana dilinin vüssət və qüvvət tapmağına səy və himmət göstərsin və ədəbiyyati-milliyəsinin asari-nəfisə və təsnifati-məmduhə ilə zənginləşdirsin.
Ey qardaşlar, həyatın qədrini biliniz, oyanınız, hərəkət ediniz, qapı-bacalarınızı açınız, evinizə işıq düşsün, üfunətli və ağır havası dəyişilsin. Gözlərinizin tozunu silib diqqət ilə ətrafa baxınız, hər kəs işləyir, çalışır, həyatdan nəfbərdar olur.
Biz dilimizi bilmirik və bunda təqsir bizdədir, dilimizdə deyil. Fars və ərəbə meyil və rəğbətimiz o qədər çox olubdur ki, öz dilimizdə olan sözləri atıb əvəzinə əcnəbi dillərin qəliz ibarələrini və sözlərini götürmüşük və götürdüyümüz sözləri və ibarələri öz dilimizin şivəsinə uydurmayıb eyni halı ilə dilimizə qarışdırmışıq və nəqabil pinəçilər kimi əlimizə hər nə düşübsə, paltarımıza yamamışıq. Bizim qəzetlərdə çap olunan məqalələr, teleqram tərcümələri, hətta elanlar o qədər dolaşıq və çətin dildə yazılır ki, oxuyanlar başa düşməyir və başa düşmədikləri halda qəzetə oxumaqdan rəğbətləri kəsilir. Dilin şivəsini itirmək və üslubunu pozmaq böyük fəsaddır. Mərhum Həsənbəy Məlikovun “Əkinçi” qəzetinin nömrələri əlinizə düşsə, oxuyub bu mətləbin barəsində bir az fikir eləyin.
Firudin bəy Köçərli haqqında fikirlər
Firidun bəy Köçərli Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqiylə yeganə məşğul bulunan qiymətdar bir mühərrir, müəllim və alim idi.
Firidun bəy Köçərli folkloru cameədəki insanların tərbiyəsi, ayılması və savadlanması üçün mühüm vasitələrdən hesab edirdi, ona görə də xalq ədəbiyyatının toplanması və nəşri üçün çalışırdı.
Firidun bəyin təkcə bir müəllim kimi deyil, həm də öz xalqının ədəbiyyatını sevən alovlu vətəndaş kimi Azərbaycan ədəbiyyatını təbliğ etməsi mənim qəlbimdə nəcib hisslər oyadırdı. Firidun bəy haqqında hamı belə fikirdə idi ki, o son dərəcə böyük adamdır. Böyüklüyü də ondadır ki, doğulduğu torpağa, mənsub olduğu xalqa – onun ədəbiyyatına ideal dərəcədə sadiqdir.
Firidun bəy Köçərli ən müqtədir, ən sevgili ədiblərimizdən biridir. Bu şəxs ədəbiyyat tariximizi yazmaqla bütün keçmişimizi diriltdi. Şairlərimizin ülvi ruhlarını canlandırdı və həyatifikriyyəmizi təbii yoluna saldı. Çox heyf ki, Firidun bəy həzrətlərinin çox az əsərləri oxuculara mal oldu. Ən guzidəsi “Azərbaycan türklərinin ədəbiyyat tarixi” hələ təb olunmayıb qalır. Bu kitabı şərqşünas bir əcnəbi yazsa idi Avropada onun ilə böyük ad qazanardı. Görəsən bəs bizim aramızda Firidun bəy Köçərli cənabları kimi adamların əmələ gəlməsini niyə şux və həvəs ilə qarşılamırıq?
Firidun bəyin ədəbiyyat tədqiqatı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı üçün çox qiymətli və tarixi xidmətdir. Onun sayəsində qədim dövrün bir çox şairləri və əsərləri meydana çıxarılıb xalqa tanıdılmışdır. Yenə onun tədqiqatı sayəsində böyük-kiçik Azərbaycan şairləri haqqında, vaxtında ilk təsəvvür hasil edilmişdir. Onun əsərləri uzun illər qədim ədəbiyyat tarixçiləri üçün mənbə və vəsait olmuşdur. Bir institutun görə bilmədiyi işi F.B.Köçərli təkbaşına görmüşdür.
Ədəbi ictimaiyyətimizin Köçərli yaradıcılığı ilə yaxından maraqlanması tamamilə təbiidir. Çünki XIX əsrin sonu, XX əsrin birinci rübündə geniş ədəbi, ictimai, elmi-pedaqoji fəaliyyət göstərmiş Köçərlinin zəngin irsi ədəbiyyatımızın həmin dövrü haqqında geniş təsəvvür yarada bilən qiymətli mənbələrdəndir. Firidun bəy Köçərli Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı tarixində ilk dəfə olaraq ədib və şairlərimizin böyük bir qismini əhatə edən ədəbiyyat tarixini yazmışdır. Bu əsərdə 129 şairin ədəbi irsi və onlardan böyük bir qisminin tərcümeyi-halı verilmiş, əsərləri haqqında orijinal fikirlər söylənmişdir. Firidun bəy Köçərlinin həm tənqidi məqalələrində, həm də tədqiqatçılıq fəaliyyətində bariz şəkildə nəzərə çarpan xüsusiyyətlərdən biri və demək olar ki, ən başlıcası, onun müasirlik problemini həmişə diqqət mərkəzində saxlamasıdır.
Firidun bəy Köçərlinin gələcək haqqında sağlam bir romantikası vardı. O, bəzən üzünü sinfə tutaraq, uşaqlara yanıqlı bir səslə deyərdi ki, sizə baxarkən mən Azərbaycan xalqının günəşli gələcəyini təmin edəcək xoşbəxtlər nəslini görürəm. Oxuyun, balalarım, xalqımızın nicat yollarında ona dayaq olun.
Firidun bəy Köçərli mənim qəlbimdə həssas bir insan, qərəzsiz ədəbiyyatçı, yorulmaz bir maarifçi kimi əbədi iz buraxmışdır. Bizim el ədəbiyyatımız o qədər vüsətlidir ki, onu yazmaqla qurtaracaq şeylərdən deyil. Millətimizin istedad və məharəti-fitrilərinə və əhvali-ruhiyyəsinə aşina olmaq istəyənlər möhtərəm Firidun bəy Köçərlinin “Balalara hədiyyə” kitabçasında istifadə edə bilərlər. O, camaatımızın arasından nağıl, məsəl, tapmaca və şeirləri bir yerə toplamaqla körpələrimizə böyük hədiyyə etmişdir.
M.F.Axundov həzrətlərinin təvəllüdündən 100 il müruretmə münasibətilə yazılmış risaleyi-yadigaranədir /Firidun bəy Köçərli. - Tiflis, Kultura, 1911. - 71 s.
Balalara hədiyyə (milli nağıl və hekayələr, məsəl və tapmaca və növbənöv mənzumələr məcmuəsi) /Firidun bəy Köçərli. - Bakı, 1912. - 101 s. Ərəb əlifbasında.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları /Firidun bəy Köçərli. - Bakı: Azərnəşr, 1925.- C.I.h.I.- 276 s. Ərəb əlifbasında.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları /Firidun bəy Köçərli. - Bakı: Azərnəşr, 1925.- C.I. h.II.- 345 s. Ərəb əlifbasında.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları /Firidun bəy Köçərli. - Bakı: Azərnəşr, 1926.- C.II. h.I.-278 s. Ərəb əlifbasında.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları /Firidun bəy Köçərli. - Bakı: Azərnəşr, 1926.- C.II. h.II.- 283 s. Ərəb əlifbasında.
Seçilmiş əsərləri /Firidun bəy Köçərli; tərtib və qeydlər Kamal Talıbzadə və Nadir Məmmədov, red. K.Talıbzadə. - Bakı: Azərbaycan SSR EA Nəşriyyatı, 1963. - 341 s.
Balalara hədiyyə /Firidun bəy Köçərli; tərt. ed. və red. Bəkir Nəbiyev. - Bakı: Gənclik, 1967. - 88 s. şək.
Balalara hədiyyə /Firidun bəy Köçərli.- II nəşr. - Bakı: Gənclik, 1972. - 88 s. şək.
Azərbaycan ədəbiyyatı: 2 cilddə /Firidun bəy Köçərli; tranliterasiya və tərt. ed. müqəd. izahlar və qeydlərin müəllifi R.Qənbər qızı; red. Ə.Mirəhmədov; Azərbaycan SSR EA, Nizami adına Ədəbiyyat İn-tu.- Bakı: Elm, 1978. - C.I. - 599 s.
Azərbaycan ədəbiyyatı: 2 cilddə /Firidun bəy Köçərli. - Bakı: Elm, 1981. - C.II. - 460 s.
Balalara hədiyyə /Firidun bəy Köçərli, S.Ə.Şirvani; Firidun bəy Köçərli; S.S.Axundov, A.Şaiq; tərt.ed. S.Hüseynov. - Bakı: Gənclik, 1985. - 424s. Dünya uşaq ədəbiyyatı kitabxanası. Kitabda Firidun bəy Köcərli bölməsi ayrılmışdır [S.126-213].
Balalara hədiyyə /Firidun bəy Köçərli; red. T.Cəmilova. - Bakı: Gənclik, 1987. - 104 s.
XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı müntəxəbatı: dərs vəsaiti /tərt.: R.Həsənova, T.Əhmədov. - Bakı: ADU-nun nəşriyyatı, 1992. - 771s. Kitabda Firidun bəy Köçərlinin "İrəvandan məktub" əsəri verilmişdir [S.597-598].
Azərbaycan ədəbiyyatı: 2 cilddə /Firidun bəy Köçərli; tərt., müqəd. izah və qeyd. müəl. Ruqiyyə Qənbərqızı; red.: Ə.Mirəhmədov, B.Nəbiyev.- Təkrar nəşr. - Bakı: Avrasiya Press, 2005. - C.I. - 2005.- 557, [3] s.; C.II.- 2005. - 461, [3] s. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatı.
Balalara hədiyyə: (nağıllar, sayaçı sözlər, düzgülər və s.) /F.Köçərli; red. S.Bektaşi; rəs. A.Hüseynov; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi. - Bakı: Şərq-Qərb, 2013. - 171 s.il.
Tərcümələri
“Təlimati-Sokrat”: Əhvali-Sokrat ki, qədim yunanların müəllimi /Bağçasaray.- 1891.- 88 s.
Puşkin, A.S. Torçu və balıqçı /Aleksandr Sergeyeviç Puşkin / İrəvan.- 1892.- 15 s.
Çexov, A. At familiyası /Anton Çexov //Şərqi-rus.- 1904.- 16-17 iyun.
Tərtib etdiyi və ön söz yazdığı kitablar
Cavanşir Əhməd bəy Asari-Əhməd bəy /ön söz. Firidun bəy Köçərli; nəşr ed. Həmidə xanım Davatdarova.- Tiflis, 1906.- 105 s.
“Sayçı sözləri” və “Valehin nəğməsi” rusca tərcümələri ilə birlikdə /toplayanı F.Köçərli //SMOMPK.- Tiflis, 1910.- bur.41.
Mühərririn ifadeyi-məramı /ön söz. Firidun bəy Köçərli.- Balalara hədiyyə.- Bakı, 1912.
Müqəddəs tarix /tərt.ed.: M.Əfəndizadə, F.Köçərli; tərc.ed.F.Şirinov; türk dilində yazanı Hüseyn əfəndi Qayıbov və Əbdüssəlam Axundzadə təsis və təchiz ediblər; Azərbaycan Respublikası Təhsil Cəmiyyəti.- Bakı: Təhsil, 2007.- 72 s.
Haqqında yazılan kitablar
Nəbiyev, B. Görkəmli tədqiqatçı və ədəbiyyatşünas (1863-1920) /Bəkir Nəbiyev; red. Şıxəli Qurbanov; Azərbaycan SSR EA, Nizami ad. Ədəbiyyat İnstitutu.- Bakı: AzSSR EA, 1963.- 164 s
Nəbiyev, B. Firidun bəy Köçərli: Mənalı ömürdən səhifələr /Bəkir Nəbiyev.- Bakı: Gənclik, 1984.- 228 s.
Bəktaşi, İ. Firidun bəy Köçərlinin yaradıcılıq yolu /İnayət Bəktaşi.- Bakı: Yazıçı, 1986.-183 s.
Nəzirli, Ş. Qoridən gələn qatar: [sənədli povest] /Şəmistan Nəzirli; red. T.Məmmədov; rəssam E.İsmayılov.- Bakı: Azərnəşr, 1993.- 207 s.
Firidun bəy Köçərlinin şəxsi arxivi /tərt. Məhəmməd Adilov; red.: A.Ramazanov, R.Vəliyev; AMEA Məhəmməd Füzuli ad. Əlyazmalar İn-tu; Şəki Regional elmi Mərkəzi.- Bakı: Nurlan, 2005.- 286s
Zaqafqaziya (Qori) Müəllimlər Seminariyası Azərbaycan şöbəsi-130 [Fotoalbom] /tərt.: H.Əhmədov, İ.İsayev, M.İlyasov, A.Rüstəmov; red.H.Bayramoğlu.- Bakı: ABU, 2009.- 59 s.
Pirəliyev, V. F.B.Köçərlinin publisistikası: monoqrafiya /Veydəddin Pirəliyev; elmi red. X.Q.Məmmədov.- Bakı, 2010.- 335 s.
Nəzirli, Ş. Qoridən gələn qatar: [sənədli povest] /Şəmistan Nəzirli.- Əlavələrlə ikinci nəşri.- Bakı: Şərq-Qərb, 2011.- 492 s.
Əhmədov, H. Maarif fədailəri: Qoşa qanad /Hüseyn Əhmədov.- Bakı: ADPU, 2013.- 199 s
Firidun bəy Köçərli: Şifahi və yazılı ədəbiyyat /tərt.ed. K.Əliyev, F.Qasımova; red. M.Kazımoğlu; AMEA, Folklor İn-tu.- Bakı: Nurlan, 2013.- 178 s.
Görkəmli maarif xadimi /elmi red. H.M.Əhmədov.- Bakı: ADPU, 2013.- 113s
Yazdığı məqalələr
İrəvandan məktub /Firidun bəy Köçərli //Kəşkül.- 1890.- №104.- 20 aprel.
"Müsyö Jordan və Məstəli şah" komediyasının tamaşaya qoyulması haqqında /Firidun bəy Köçərli //Kəşkül.- 1890.-20 aprel.
Bir adama cavab /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- №42.- 9 iyul.
Cavab /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- №23,24,25.- 25, 28, 30 may.
Hörmətli "Şərqi-rus" ruznaməsinə bir neçə sözlər/Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- №17.- 9 may.
Qarabağ (Şuşa) müsəlman müəllimlərinin himməti:[Şuşada gənc müəllimlərin hazırladıqları "Hacı Qara" tamaşası haqqında] /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- №52.- 3 avqust.
Qarabağdan (Şuşa), Tiflisdən şəhər məktəblərinə dərs verən müəllimlərin ictimai rəyi nədi /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- №38.- 29 iyun.
Qarabağdan Zaqafqaziya darülmüəlliminin Tiflisə nəql olunması /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- №64.- 31 avqust.
Müəllimlər ictimai /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1903.- 29 iyun.
Cavan müəllimlər /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- 11 iyun.
Cəmiyyəti-xeyriyyə /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- 19 avqust.
Ədəbiyyat. Anton Çexovun hekayələrindən /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- №104,105.- 16,18 iyul.
Ədəbiyyatımıza dair məktub /Firidun bəy Köçərli//Şərqi-rus.- 1904.- №252.-18 dekabr.
Gözəl bir kitab /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- №64.- 2 iyun.
Sülh və barışıq /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- 28 dekabr.
Təbriknamələr /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- 28 iyul.
Təəssüf /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- 9 dekabr.
Təzə kitab: [Məqalə "Otello" faciəsinin yeni nəşri münasibətilə yazılmışdır] /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- №108.- 20 iyul.
Üç günlük səfər /Firidun bəy Köçərli //Şərqi-rus.- 1904.- 20 noyabr.
Müharibə və sülh: rus-yapon dövlətləri arasında bağlanan sülh müqaviləsi haqqında /Firidun bəy Köçərli //Həyat.- 1905.- №86.-18 oktyabr.
Bir darülmüəlliminin kifayətmidir? /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №213.- 11 sentyabr.
Bir müəllimin bizə cəvabı: [kənd müəllimlərinin öz vəzifələrini layiqincə yerinə yetirməmələri haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №78.- 23 mart.
C.Ə.Nəbati /Firidun bəy Köçərli //Rəhbər.- 1906.- №1.
Cavanşirdə kazakların rəftarı /Firidun bəy Köçərli//İrşad.- 1906.- №87.- 27 mart.
Ehtiyatlı olmaq kimə lazımdır?: [Tiflisdə keçirilən erməni-müsəlman məclisi haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №52.- 2 fevral.- S.2.
Ədəbiyyatımıza dair /Firidun bəy Köçərli //Rəhbər jurnalı.- 1906.- №2.- S.8–11.
Əqil əqildən ötkəm olar /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №62.- 7 mart.
İdarəyə məktub /Firidun bəy Köçərli //Açıq söz.- 1906.- №289.- 22 sentyabr.
İdarəyə məktub: [məqalə erməni-müsəlman qırğınından bəhs edir] /Firidun bəy Köçərli //Dəvət-Qoç.- 1906.- №13.- 17 iyul.
Qarabağda Cavanşir mahalının əhvalü övzasina dair: [şair Zakir haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №43–44.- 10,12 fevral.
Məişətimizə dair (bir para bəyanat) /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №108.- 9 may.
Məişətimizə dair: (Birtay buynuz öküz): [məqalədə çar məmurlarının ədalətsizliklərinə qarşı çıxmağa çağırılır] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №65.- 11 mart.
Məişətimizə dair: Müsəlmançılıq /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №143.- 19 iyun.
Məişətimizə dair: (bir para bəyanat) /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №1.- 28 aprel.
Məişətimizə dair: (Qaranlıqda qalanlarımız) [Azərbaycan dövlət məmurlarının xalqa əziyyət vermələri haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №55.- 2mart.
Məişətimizə dair: (Yarımçıqlarımız): "Anlayanın nökəri, anlamazın quluyam, dad yarımçıq əlindən": [Azərbaycan dövlət məmurlarının özbaşınalığı haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.-1906. №63.-8mart.
Məişətimizə dair: El üçün ağlayan gözsüz qalar: [Haşım bəy Vəzirovun həbs olunması haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №86.- 10 aprel.
Məişətimizə dair: Əcəlsiz ölənlərimiz: [Zülfüqar bəy Hacıbəyovun dəfni və kəndlərdə həkim qıtlığı haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №108.- 9 may.
Məişətimizə dair: Təlim xeyir edənlərimizin cəzası: [İrəvanda rus-müsəlman məktəbinin müdiri Haşım bəy Vəzirovla ora cəmaatının rənсidəliyi haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №129.- 2 iyun.
Müəllimlər ictimainə dair: İşin ibtidası: [Bakıda çağırılan müəllimlər iclası haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №202.- 23 avqust.- S.2.
Müəllimlər neçün Bakıya qayıdır /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №63.- 8 mart; №87,88.- 12,13 aprel.
Niyə müəllimlər kəndlərdən qaçırlar? /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №76.- 20 mart.
Seyid Əbdülqasım Nəbati /Firidun bəy Köçərli //Rəhbər.-1906.- №3.
Şuşa faciəsinə dair: [Qarabağın erməni-müsəlman iğtişaşı nəticəsində viranə qalması haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- 31 iyul.
Vaqif və Vidadi və bunların dostluğu /Firidun bəy Köçərli //Rəhbər.-1906.- №3.
Vətən məhəbbəti /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №77.- 22 mart.
Yenə müəllimlər kəndlərdən qaçırlar /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- №85.- 9 aprel.
Vaqif və Vidadi və bunların dostluğu /Firidun bəyKöçərli //Dəbistan.- 1907.-№1.-26 yanvar.-S.7–11; Rəhbər.-1907.-№5.
Ədəbiyyatımıza dair: [Qazax şairi Kazım ağa Salik haqqında] /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1908.- №29.- 8 mart.
Gürcü şairi Akaki Seretelinin yubileyinə dair: [şairin 50 illik yubileyi münasibətilə] /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1908.- №121,125.- 8–12 dekabr.
Məişətimizə dair: annotasiya /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1908.- 19 fevral.
Məişətimizə dair: [bu silsilə məqalələrdə müəllif Azərbaycan klassiklərinin, xüsusən Qasım bəy Zakirin əsərlərindən istifadə yolu ilə dövrün bir sıra yaramazlıqlarını, ictimai ədalətsizlikləri tənqid edir] /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1908.- №104,109.- 17, 23 noyabr; №115.- 1 dekabr
Məişətimizə dair: [məqalədə bütün mənzum parçalar S.Ə.Şirvaninin "Qafqaz müsəlmanlarına xitab" adlı şeirindən götürülmüşdür] /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1908.- №137.- 28 dekabr.
Məişətimizə dair: [məqalədə ədəbi məsələlər haqqında maraqlı mülahizələr verilmişdir] /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1908.- №131.- 19 dekabr.
Məişətimizə dair: [Novruz bayramı haqqında] /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.-1908.- №117.- 3dekabr.
Bizə yazıyorlar. Axıskadan /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- №118.- 31 may.
Ədəbiyyatımıza dair /Firidun bəy Köçərli //Səda.- 1909.- №35.- 26 noyabr; 3 dekabr.
Ədəbiyyatımıza dair: (milli şairimiz Abbas ağa Qaibzadəyə nəzirə) /Firidun bəy Köçərli //Səda.- 1909.- 26 noyabr; 2,3 dekabr.- №45,46.
Məişətimizə dair annotasiya /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- №210.- 16 sentyabr.
Məişətimizə dair: (Bizim və xaricilərin intiligent firqəsi) /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- №224.- 5 oktyabr.
Məişətimizə dair annotasiya /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- 27 yanvar.
Məişətimizə dair: Müəllimlərimiz və onların halı /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- №28,36,40.- 5,15,19 fevral; №20.- 27 yanvar.
Məişətimizə dair: Həqiqi gözəllik və hərəkətsiz nisfimiz /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- 26 aprel, 29 iyul- 4 avqust.- S.169,173.
Məişətimizə dair: Köçərilərin övza və əhvalı /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- 1,8,14 noyabr.- S.203,208.
Məişətimizə dair: (Dünyada bəla nədən törəyir?) [L.N.Tolstoyun uşaqlar üçün yazdığı "Dünyada bəla nədən törəyir?" adlı hekayəsi nəzərdə tutulur] /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- №63.-26 mart.
Məişətimizə dair: (Fəqir tələbələrin halına yanmaq) /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- №210.- 16 sentyabr.
Nikolay Vasilyeviç Qoqol: Anadan olmasının yüzillik yubileyi münasibətilə yazılmışdır /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.-18, 19 mart.
Sənəti uğurluq üçün /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- 18,19 mart.
Zaqafqaziya seminariyası /Firidun bəy Köçərli //Tərəqqi.- 1909.- 14 aprel.- S.2–3.
Bəradərim Cəlildən çap olunmağını iltimas edirəm: [M.Ə.Sabir haqqında] /Firidun bəy Köçərli //Molla Nəsrəddin.- 1911.- №19.- 22 may.
Həyata dəvət annotasiya /Firidun bəy Köçərli //Haqq yolu.- 1911.- №1.- 14 dekabr.
Hümmət lazımdır /Firidun Bəy Köçərli //İrşad.- 1911.- №41.- 18 oktyabr.
Yalançı dostluq annotasiya /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1906.- 5,11 oktyabr.
Bakı şəhəri rus-müsəlman məktəbinin 25 illiyi /Firidun bəy Köçərli //Məktəb.- 1912.- №21.- S.323–327. Ədəbiyyatda yenilik /Firidun bəy Köçərli //Nicat.- 1912.- №26.
İzhari-təəssüf annotasiya /Firidun bəy Köçərli //İrşad.- 1912.- №23.- 27 yanvar.
Seyid Əbdülqasım Nəbati /Firidun bəy Köçərli //Məktəb.- 1912.- №13.
Sultan Məcid Qənizadə /Firidun bəy Köçərli //Məktəb .- 1912.- №21.- S.327–330. 1913
Ana dili: [məqalədə "Molla Nəsrəddin" jurnalının ədəbi dil sahəsində apardığı siyasətin bəzi məsələlərinə toxunulmuşdur] /Firidun bəy Köçərli //Molla Nəsrəddin.- 1913.- №22,23.- 16 sentyabr,12 oktyabr.
Balalara hədiyyə və yaxud Qafqazda birinci kitab /Firidun bəy Köçərli //İqbal.- 1913.- №391.- 23 may. 1914.
İsmayıl bəy Qasprinski /Firidun bəy Köçərli //İqbal.- 1914.- №749.- 28 sentyabr. 1915.
Almanların təlim və tərbiyəsi /Firidun bəy Köçərli //Yeni İqbal.- 1915.- №188.- 21 dekabr.
Məişətimizə dair annotasiya /Firidun bəy Köçərli //Yeni İqbal.- 1915.- №193.- 28 dekabr.
Seyid Əbdülqasım Nəbati /Firidun bəy Köçərli //Məktəb.- 1915.- №13. 1916.
Almanların təlim və tərbiyəsi /Firidun bəy Köçərli //İqbal.- 1916.- №231.- 11 fevral.
Məişətimizə dair (ehtiyac) /Firidun bəy Köçərli //İqbal.- 1916.- №215.- 24 yanvar.
Məişətimizə dair (xanımlarımız) /Firidun bəy Köçərli //İqbal.- 1916.- №222.- 1 fevral.
Məişətimizə dair (Təzə il və mövludi-rəsul) /Firidun bəy Köçərli //İqbal.- 1916.- №208.- 15 yanvar.
İzhari-təəssüf annotasiya /Firidun bəy Köçərli //Aşıq söz.- 1917.- 15 iyun.
Xarici keçidlər
VikianbardaFiridun bəy Köçərli ilə əlaqəli mediafayllar var.
VikimənbədəFiridun bəy Köçərli ilə əlaqəli məlumatlar var.
VikisitatdaFiridun bəy Köçərli ilə əlaqəli məlumatlar var.
Firudin bəy Köçərli haqqında sənədli film
Firudin bəy Köçərli haqqında veriliş
Firudin Bəy Köçərlinin "Usta Zeynal" hekayəsi
Ədəbiyyat
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 3 cilddə, II cild, Bakı, 1960.
B.Nəbiyev. Görkəmli tənqidçi və ədəbiyyatşünas. Bakı, 1963.
K.Talıbzadə. XX əsr Azərbaycan tənqidi. Bakı, 1966.
İ.Bəktaşi. "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin materialları" haqqında. Bakı, 1978.
"Firidun bəy Köçərli". Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı müntəxəbatı (XIX–XX əsrlər). Üç cilddə. II cild. Bakı: Nasir, 2002. — səh. 217–316.
Ş.Nəzirli, Qoridən gələn qatar: [sənədli povest] red. T.Məmmədov; rəssam E.İsmayılov.- Bakı: Azərnəşr, 1993.- 207 s.
Firidun bəy Köçərlinin şəxsi arxivi /tərt. Məhəmməd Adilov; red.: A.Ramazanov, R.Vəliyev; AMEA Məhəmməd Füzuli ad. Əlyazmalar İn-tu; Şəki Regional elmi Mərkəzi.- Bakı: Nurlan, 2005.- 286 s.
Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyası Azərbaycan şöbəsi-130 [Fotoalbom] /tərt.: H.Əhmədov, İ.İsayev, M.İlyasov, A.Rüstəmov; red.H.Bayramoğlu.- Bakı: ABU, 2009.- 59 s.
"Кочарлинский Фиридун-бек Ахмед-бек оглы (1863)" (rus. ). openlist.wiki. 1 aprel 2019 tarixində .
"Firudin bəy Köçərli - 150 il". milli.az. 26 yanvar 2013.
"Фиридунбек Кочарли: народный учитель и замечательный литературовед" (PDF) (rus. ). Азербайджанские известия. 7 iyun 2008.
"Firidun bəy Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının tarixi" (azərb. ). http://www.clb.az.
Firidun bəy Köçərlinin 150 illik yubileyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
Firudin Bəy Köçərli (29 iyun 2017). "İrәvandan mәktub – Firudin bəy Köçərli". senet.az.
Firudin bəy Köçərli. "Firudin bəy Köçərli - Taybuynuz öküz". naxcivantv.az.
Firudin bəy Köçərli. "Firudin bəy Köçərli: Qaranlıqda qalanlarımız". xudaferin.eu.
Firudin bəy Köçərli. "Firudin bəy Köçərli. Dünyada bəla nədən törəyir?". azadliq.org.
"Firudin Bəy Köçərli "Hәyata dәvәt"". enter.news.
Avqust 12, 2021
firidun, bəy, köçərli, yanvar, 1863, 1863, şuşa, bakı, quberniyası, 1920, gəncə, azərbaycan, maarifçisi, pedaqoq, metodist, ədəbiyyatşünas, publisist, azərbaycan, ədəbiyyat, tarixçiliyi, elminin, banisi, firidun, bəy, əhməd, bəy, oğlu, köçərlidoğum, tarixi, ya. Firidun bey Kocerli 26 yanvar 1863 1863 01 26 Susa Baki quberniyasi 1920 1 Gence Azerbaycan maarifcisi pedaqoq metodist edebiyyatsunas publisist Azerbaycan edebiyyat tarixciliyi elminin banisi 2 3 4 Firidun bey KocerliFiridun bey Ehmed bey oglu KocerliFiridun bey KocerliDogum tarixi 26 yanvar 1863 1863 01 26 Dogum yeri Susa Susa qezasi Baki quberniyasi Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 1920 1 Vefat yeri Gence Gence qezasiVetendasligi Rusiya Imperiyasi AXCAzerbaycan SSRTehsili Susa seher mektebiFealiyyeti edebiyyat tenqidcisi siyasetciEserlerinin dili azerbaycancaMukafatlariFiridun bey Kocerli Vikimenbede Mundericat 1 Heyati ve tehsili 2 Fealiyyeti 3 Yaradiciligi 4 Olumu 5 Mukafatlari 6 Irsi 7 Firudin bey Kocerlinin fikirleri 8 Firudin bey Kocerli haqqinda fikirler 9 Biblioqrafiya 9 1 Eserlerinin nesri 9 2 Tercumeleri 9 3 Tertib etdiyi ve on soz yazdigi kitablar 9 4 Haqqinda yazilan kitablar 9 5 Yazdigi meqaleler 10 Xarici kecidler 11 Edebiyyat 12 IstinadlarHeyati ve tehsili RedakteFirudin bey Kocerli 26 yanvar 1863 cu ilde Susa seherinde anadan olub 1872 1876 ci illerde Susada Mirze Kerim Munsinin medrese mektebinde tehsil almisdir Daha sonra 1876 ci ilde Susadaki rus mektebine daxil olur 5 1878 ci ilde Aleksey Cernyayevski Zaqafqaziya muellimler seminariyasina telebe toplamaq meqsedi ile bu mektebe gelir Firidun beyi de tehsil almaq ucun Qoriye aparir 2 1879 1885 ci iller erzinde o Zaqafqaziya muellimler seminariyasinda tehsil alir Tehsil aldigi muddetde muellimleri A O Cernyayevski ve M Kipiani ile yaxin munasibet saxlayir 6 Fealiyyeti Redakte Heyat yoldasi Badiseba xanim Kocerli ile birlikde Baki 1920 ci il Firidun bey Kocerli Susada qohumlari ile 1915 1885 ci ilde seminariyani bitirdikden sonra Irevan gimnaziyasina teyinat alir 7 1885 1890 ci illerde Irevanda fealiyyet gosterdiyi dovrde gimnaziyada ana dili husnxett fenlerini tedris etmis pansion murebbisinin komekcisi vezifesini dasimisdir 8 Pedaqoji sahede muveffeqiyyetlerine gore defelerle mukafatlandirilmisdir Ona Kollecski sekretar Titulyar sovetnik ve Statski sovetnik rutbeleri verilmisdir 1893 1894 cu illerde yeniden Irevan gimnaziyasinda fealiyyet gosterir 1895 ci ilde ise Irevan seherini terk edir Ele hemin ilde Qori Muellimler Seminariyasinin tatar sobesi nin Azerbaycan dili ve seriet muellimi teyin edilir 1918 ci ile qeder Qoride pedaqoji fealiyyetini davam etdirir 1897 ci ilde Vekilovlar neslinden olan Badiseba xanim Kocerli ile aile heyati qurur 9 1910 cu ilde Qori Seminariyasinin Azerbaycan sobesinin muveqqeti telimatcisi sonradan ise seminariyanin Azerbaycan sobesinin inspektoru vezifesine teyin olunmusdur 1916 1917 ci illerde seminariyanin Azerbaycana kocurulmesi ucun tesebbus gostermis teklifler ireli surmusdur Siyasi proseslere qosularaq Musavat partiyasina uzv olmusdur 2 1918 ci ilde Qori Muellimler Seminariyasinin Azerbaycan sobesini tedris levazimati ve avadanligi ile birlikde oz xercine Qazax seherine kocurmus bunun esasinda Azerbaycan Muellimler Seminariyasi yaradilmisdir Firidun bey Kocerli seminariyanin direktoru teyin olunur 17 sentyabr tarixinden Qazax Muellimler Seminariyasinda ilk dersler baslayir Sonradan Qazaxda ilk usaq evi acir 1918 ci il 28 may tarixinde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Milli Surasinin uzvu secilir ve Istiqlal beyannamesini imzalayir 10 1919 cu il fevralin 1 de Musavat partiyasinin seyyar burosunun Merkezi Komitesinin tesebbusu ile teskil edilmis Qazax sobesine sedr secilir Sovet isgalina qeder Qazax Muellimler Seminariyasina rehberlik edir 6 Yaradiciligi Redakte Qazax Muellimler Seminariyasinin binasi 1884 cu ilde Qori muellimler seminariyasinda tehsil alarken Telimi Sokrat eserini yazib Irevan gimnaziyasinda calisdigi illerde Zohrabzade ile birlikde Telimi lisani turku adli derslik tertib etmisdir 1886 ci ilde ilk teatr tamasasini qoymusdur 1890 ci ilde ise Irevanda Musyo Jordan ve dervis Mesteli sah komediyasini tamasaya qoyub 1891 ci ilde Telimi Sokrat adli kitabi Bagcasarayda Tercuman metbeesinde 1892 ci ilde ise A S Puskinden tercume etdiyi Torcu ve baliq menzum nagili Irevan seherinde kitab halinda capdan cixmisdir M Y Lermontovun Uc xurma agaci ve A Koltsovun A kisi niye yatibsan seirlerinin tercumesinden ibaret kitabi Susada cap edilmisdir 11 Tatar komediyalari adli ilk elmi meqalesi Novoye obozreniye qezetinde derc olunmusdur 1898 ci ilde Ereb elifbasi ve onun qusurlari silsile meqalesi Qafqaz qezetinde derc olunur 1900 cu ilde Muellimler Seminariyasinin Umumdunya Paris sergisinde Qori Seminariyasindan numayis etdirilen eksponatlar sirasina F Kocerlinin kitablari da daxil edilir 1903 cu ilde Tiflisde Azerbaycan tatarlarinin edebiyyati kitabi rus dilinde cap edilir Ele hemin ilde M F Axundovun Aldanmis kevakib povestini rus diline cevirir 1904 cu ilde A P Cexovun At familiyasi hekayesini tercume edib kicik bir muqeddime ile Serqi Rus qezetinde derc etdirir 6 1906 ci ilde Molla Nesreddin jurnalinin nesre baslamasini teqdir ederek jurnalin birinci uc ayliq fealiyyeti barede icmal hazirlayib Tiflisskiy listok qezetinde derc etdirir Irsad qezetinde Bir darulmuellimin kifayetdir adli meqale ile cixis ederek Azerbaycanda musteqil Muellimler Seminariyasi yaradilmasi meselesini qaldirir Celil Memmedquluzadenin Usta Zeynal kitabcasi haqqinda eyni adli meqaleni Znaniye qezetinde cap etdirir 1911 ci ilde M F Axundzadenin anadan olmasinin 100 illik yubileyi munasibetile Tiflisde kecirilen tenteneli yigincaqda meruze ile cixis edib Mirze Feteli Axundov adli kitabi cap olunub 12 1912 ci ilde usaqlar ucun yazdigi Balalara hediyye kitabi Bakida Kaspi metbeesinde cap olunur 1913 cu ilde yazdigi Azerbaycan edebiyyati tarixi adli uc cildlik eserini tamamlamisdir 13 1920 ci ilde Veten dili nin I hissesinin yeniden islenmesinde xidmetleri olmusdur Onlarla dersliye duzelis etmis nezeri materiali hekayeleri artirmis metodika ve stilistikasini zenginlesdirmisdir Olumunden sonra 1925 ci ilde Azerbaycan edebiyyati tarixi materiallari kitabinin I hissesi 1926 ci ilde ise kitabin II hissesi cap edilmisdir 13 Usaqlar ucun yazdigi Balalara hediyye kitabi ise 1967 1972 ve 2013 cu illerde cap edilmisdir 2 Olumu Redakte1920 ci ilin mayinda Qazax kommunistleri Kocerlini ve diger Musavat funksionerlerini xalqa xeyanetde milli nifaq toretmekde torpaq ve mulk zebt etmekde general qubernator E Xoyskinin etibarli sexsleri olmaqda ittiham etdiler 2 Qazax Inqilab Komitesinin Gence Fovqelade Komitesine teqdimatina esasen edib hebs olunmus 20 ci diviziyanin 7 ci xususi bolmesi xususi sobesinde sahidler dindirilmeden verilmis izahatlar nezere alinmadan gullelenmesi haqqinda qerar cixarilmisdir Qerar 7 ci xususi bolmenin reisi Liberman ve fovqelade komissar Hemid Sultanov terefinden tesdiq edilmis hokm yerine yetirilmisdir 14 15 Gullelenme haqqinda cixarilmis qerar 16 Men iyirminci diviziyanin xususi sobesinin herbi mustentiqi bu gun Firidun bey Kocerlinskinin eksinqilabci kimi ittihamnamesi uzre isine baxaraq ve Qazax Inqilab Komitesinin ona verdiyi xasiyyetnameni nezere alaraq bildirirem ki muttehim Kocerlinski ozunun hakimiyyetinden ve boyuk selahiyyetinden istifade ederek zehmetkes xalqa zorakiliq gostermisdir Kocerlinski Qazaxda Musavat partiyasinin sedri olarken milletcilik ehtiraslarini qizisdirmisdir Neticede qonsu milletler arasinda toqqusmalar bas vermisdir Onun verdiyi izahat hec de inandirici deyildir Mettehim Kocerlinskinin sahidlerin dindirilmesi haqqinda erizesini neticesiz qoymaq redd etmek lazimdir Onun gelecekde azadliqda qalmasi Qazax qezasinda eksinqilabi herekatin bas vermesine fehle ve kendlilerin gunahsiz olaraq qanlarinin tokulmesine sebeb ola biler Qerara alinir muttehim Kocerlinski gullelensin Tesdiq edirem 7 li Xususi bolmenin reisi LibermanTesdiq edirem Fovqelade komissar H Sultanov Mukafatlari Redakte1899 cu ilde III dereceli Muqeddes Anna ordeni ile 1902 ci ilde ise II dereceli Muqeddes Stanislav ordeni ile teltif edilmisdir 2 Irsi RedakteFirudin beyin irsinin arasdirilmasi Azerbaycan Milli Herekati ile elaqesinin olmasina gore sovet dovrunde xususen de Stalinin hakimiyyeti dovrunde demek olar ki mumkunsuz idi Ilk defe 1957 ci ilde Bekir Nebiyev onun irsini arasdirmisdir O arxiv materiallari toplayaraq Firudin beyin sag qalan telebeleri ile goruserek 1960 ci ilde F Kocerlinin heyat ve yaradiciligi movzusunda namizedlik dissertasiyasini mudafie etmisdir 17 12 sentyabr 1967 ci ilden Respublika Usaq Kitabxanasi Firidun bey Kocerlinin adini dasiyir 18 2013 cu ilde Firudin bey Kocerlinin anadan olmasinin 150 illik yubileyi kecirilmisdir 19 Firudin bey Kocerlinin fikirleri Redakte Bir milletin malini dovletini ve hetta vetenini elinden alsan olub itmez amma dilini alsan fot olar ondan bir nisan qalmaz 2 Eger bir xalqi mehv etmek onu adam toplusuna cevirmek isteyirsinizse muellimini savadsiz hekimini ise kemsavad eleyin Biri onun basini o biri canini zay elesin Muellimlik agirdir ancaq pak ve muqeddes xidmetdir Seminariyada aldiginiz elm ve terbiyeni ele yuksek ve hundur meqamda saxlayin ki nuru etrafi da isiqlandira bilsin Her bir xalqin maddi yoxsullugu iqtisadi duskunluyu onun zehni yoxsullugunun menevi duskunluyunun neticesinde meydana cixir Men balalara hediyye olmaq ucun xalqimizin yaratdigi nagil ve hekayelerden mesel ve tapmacalardan ve bir cox menzumeleri toplayib bu kitabi tertib etdim ki onlar unudulub xatirelerden cixmasin Her milletin ozunemexsus ana dili var ki onun mexsusi malidir Ana dili milletin menevi diriliyidir heyatinin mayesi menzilesindedir Ananin sudu bedenin mayesi oldugu kimi ananin dili de ruhun qidasidir her kes oz anasini ve Vetenini sevdiyi kimi ana dilini de sevir Esl edebiyyat heyati heqiqetleri eks etdirmekle yanasi cemiyyeti xalqi qabaqcil ideyalarla silahlandirmalidir onun azadliq mubarizesine komek etmelidir heqiqi sair millet ve Veten yolunda canlar feda etmek lazim ise veten oglanlarinin ureyine yandirici od salib onlari her qisim fedakarliga ve cannisarliga sovqmend etmelidir Ne qeder bir qovm ve tayfa elmsiz ve merifetsiz olsa bir o qeder onun edebiyyati zeif ve bimezmun olacaqdir Hetta cox tayfalar vardir ki edebiyyat ne oldugunu bilmezler Bunlar dunya uzunde cox muddet yasamayib puc ve zay olurlar Tereqqi ve seadet fikrinde olan ve edebi zindeganliq arzusuna dusen qovm ve millet gerekdir en evvel oz ana dilinin vusset ve quvvet tapmagina sey ve himmet gostersin ve edebiyyati milliyesinin asari nefise ve tesnifati memduhe ile zenginlesdirsin Ey qardaslar heyatin qedrini biliniz oyaniniz hereket ediniz qapi bacalarinizi aciniz evinize isiq dussun ufunetli ve agir havasi deyisilsin Gozlerinizin tozunu silib diqqet ile etrafa baxiniz her kes isleyir calisir heyatdan nefberdar olur Biz dilimizi bilmirik ve bunda teqsir bizdedir dilimizde deyil Fars ve erebe meyil ve regbetimiz o qeder cox olubdur ki oz dilimizde olan sozleri atib evezine ecnebi dillerin qeliz ibarelerini ve sozlerini goturmusuk ve goturduyumuz sozleri ve ibareleri oz dilimizin sivesine uydurmayib eyni hali ile dilimize qarisdirmisiq ve neqabil pineciler kimi elimize her ne dusubse paltarimiza yamamisiq Bizim qezetlerde cap olunan meqaleler teleqram tercumeleri hetta elanlar o qeder dolasiq ve cetin dilde yazilir ki oxuyanlar basa dusmeyir ve basa dusmedikleri halda qezete oxumaqdan regbetleri kesilir Dilin sivesini itirmek ve uslubunu pozmaq boyuk fesaddir Merhum Hesenbey Melikovun Ekinci qezetinin nomreleri elinize dusse oxuyub bu metlebin baresinde bir az fikir eleyin 2 Firudin bey Kocerli haqqinda fikirler Redakte Firidun bey Kocerli Azerbaycan edebiyyatinin tedqiqiyle yegane mesgul bulunan qiymetdar bir muherrir muellim ve alim idi Mehemmed Emin Resulzade Firidun bey Kocerli folkloru cameedeki insanlarin terbiyesi ayilmasi ve savadlanmasi ucun muhum vasitelerden hesab edirdi ona gore de xalq edebiyyatinin toplanmasi ve nesri ucun calisirdi Cavad Heyet Firidun beyin tekce bir muellim kimi deyil hem de oz xalqinin edebiyyatini seven alovlu vetendas kimi Azerbaycan edebiyyatini teblig etmesi menim qelbimde necib hissler oyadirdi Firidun bey haqqinda hami bele fikirde idi ki o son derece boyuk adamdir Boyukluyu de ondadir ki doguldugu torpaga mensub oldugu xalqa onun edebiyyatina ideal derecede sadiqdir Eli Sebri Qasimov Firidun bey Kocerli en muqtedir en sevgili ediblerimizden biridir Bu sexs edebiyyat tariximizi yazmaqla butun kecmisimizi diriltdi Sairlerimizin ulvi ruhlarini canlandirdi ve heyatifikriyyemizi tebii yoluna saldi Cox heyf ki Firidun bey hezretlerinin cox az eserleri oxuculara mal oldu En guzidesi Azerbaycan turklerinin edebiyyat tarixi hele teb olunmayib qalir Bu kitabi serqsunas bir ecnebi yazsa idi Avropada onun ile boyuk ad qazanardi Goresen bes bizim aramizda Firidun bey Kocerli cenablari kimi adamlarin emele gelmesini niye sux ve heves ile qarsilamiriq Yusif Vezir Cemenzeminli Firidun beyin edebiyyat tedqiqati Azerbaycan edebiyyatsunasligi ucun cox qiymetli ve tarixi xidmetdir Onun sayesinde qedim dovrun bir cox sairleri ve eserleri meydana cixarilib xalqa tanidilmisdir Yene onun tedqiqati sayesinde boyuk kicik Azerbaycan sairleri haqqinda vaxtinda ilk tesevvur hasil edilmisdir Onun eserleri uzun iller qedim edebiyyat tarixcileri ucun menbe ve vesait olmusdur Bir institutun gore bilmediyi isi F B Kocerli tekbasina gormusdur Mir Celal Edebi ictimaiyyetimizin Kocerli yaradiciligi ile yaxindan maraqlanmasi tamamile tebiidir Cunki XIX esrin sonu XX esrin birinci rubunde genis edebi ictimai elmi pedaqoji fealiyyet gostermis Kocerlinin zengin irsi edebiyyatimizin hemin dovru haqqinda genis tesevvur yarada bilen qiymetli menbelerdendir Firidun bey Kocerli Azerbaycan edebiyyatsunasligi tarixinde ilk defe olaraq edib ve sairlerimizin boyuk bir qismini ehate eden edebiyyat tarixini yazmisdir Bu eserde 129 sairin edebi irsi ve onlardan boyuk bir qisminin tercumeyi hali verilmis eserleri haqqinda orijinal fikirler soylenmisdir Firidun bey Kocerlinin hem tenqidi meqalelerinde hem de tedqiqatciliq fealiyyetinde bariz sekilde nezere carpan xususiyyetlerden biri ve demek olar ki en baslicasi onun muasirlik problemini hemise diqqet merkezinde saxlamasidir Bekir Nebiyev Firidun bey Kocerlinin gelecek haqqinda saglam bir romantikasi vardi O bezen uzunu sinfe tutaraq usaqlara yaniqli bir sesle deyerdi ki size baxarken men Azerbaycan xalqinin gunesli geleceyini temin edecek xosbextler neslini gorurem Oxuyun balalarim xalqimizin nicat yollarinda ona dayaq olun Mehdixan Vekilov Firidun bey Kocerli menim qelbimde hessas bir insan qerezsiz edebiyyatci yorulmaz bir maarifci kimi ebedi iz buraxmisdir Bizim el edebiyyatimiz o qeder vusetlidir ki onu yazmaqla qurtaracaq seylerden deyil Milletimizin istedad ve mehareti fitrilerine ve ehvali ruhiyyesine asina olmaq isteyenler mohterem Firidun bey Kocerlinin Balalara hediyye kitabcasinda istifade ede bilerler O camaatimizin arasindan nagil mesel tapmaca ve seirleri bir yere toplamaqla korpelerimize boyuk hediyye etmisdir 2 7 Abdulla Saiq Biblioqrafiya RedakteEserlerinin nesri Redakte M F Axundov hezretlerinin tevelludunden 100 il mururetme munasibetile yazilmis risaleyi yadigaranedir Firidun bey Kocerli Tiflis Kultura 1911 71 s Balalara hediyye milli nagil ve hekayeler mesel ve tapmaca ve novbenov menzumeler mecmuesi Firidun bey Kocerli Baki 1912 101 s Ereb elifbasinda Azerbaycan edebiyyati tarixi materiallari Firidun bey Kocerli Baki Azernesr 1925 C I h I 276 s Ereb elifbasinda Azerbaycan edebiyyati tarixi materiallari Firidun bey Kocerli Baki Azernesr 1925 C I h II 345 s Ereb elifbasinda Azerbaycan edebiyyati tarixi materiallari Firidun bey Kocerli Baki Azernesr 1926 C II h I 278 s Ereb elifbasinda Azerbaycan edebiyyati tarixi materiallari Firidun bey Kocerli Baki Azernesr 1926 C II h II 283 s Ereb elifbasinda Secilmis eserleri Firidun bey Kocerli tertib ve qeydler Kamal Talibzade ve Nadir Memmedov red K Talibzade Baki Azerbaycan SSR EA Nesriyyati 1963 341 s Balalara hediyye Firidun bey Kocerli tert ed ve red Bekir Nebiyev Baki Genclik 1967 88 s sek Balalara hediyye Firidun bey Kocerli II nesr Baki Genclik 1972 88 s sek Azerbaycan edebiyyati 2 cildde Firidun bey Kocerli tranliterasiya ve tert ed muqed izahlar ve qeydlerin muellifi R Qenber qizi red E Mirehmedov Azerbaycan SSR EA Nizami adina Edebiyyat In tu Baki Elm 1978 C I 599 s Azerbaycan edebiyyati 2 cildde Firidun bey Kocerli Baki Elm 1981 C II 460 s Balalara hediyye Firidun bey Kocerli S E Sirvani Firidun bey Kocerli S S Axundov A Saiq tert ed S Huseynov Baki Genclik 1985 424s Dunya usaq edebiyyati kitabxanasi Kitabda Firidun bey Kocerli bolmesi ayrilmisdir S 126 213 Balalara hediyye Firidun bey Kocerli red T Cemilova Baki Genclik 1987 104 s XIX esr Azerbaycan edebiyyati muntexebati ders vesaiti tert R Hesenova T Ehmedov Baki ADU nun nesriyyati 1992 771s Kitabda Firidun bey Kocerlinin Irevandan mektub eseri verilmisdir S 597 598 Azerbaycan edebiyyati 2 cildde Firidun bey Kocerli tert muqed izah ve qeyd muel Ruqiyye Qenberqizi red E Mirehmedov B Nebiyev Tekrar nesr Baki Avrasiya Press 2005 C I 2005 557 3 s C II 2005 461 3 s Klassik Azerbaycan edebiyyati Balalara hediyye nagillar sayaci sozler duzguler ve s F Kocerli red S Bektasi res A Huseynov Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi Baki Serq Qerb 2013 171 s il 2 Tercumeleri Redakte Telimati Sokrat Ehvali Sokrat ki qedim yunanlarin muellimi Bagcasaray 1891 88 s Puskin A S Torcu ve baliqci Aleksandr Sergeyevic Puskin Irevan 1892 15 s M Lermontov Uc xurma agaci ve A Koltsov A kisi niye yatibsan Susa 1895 Cexov A At familiyasi Anton Cexov Serqi rus 1904 16 17 iyun Tertib etdiyi ve on soz yazdigi kitablar Redakte Cavansir Ehmed bey Asari Ehmed bey on soz Firidun bey Kocerli nesr ed Hemide xanim Davatdarova Tiflis 1906 105 s Sayci sozleri ve Valehin negmesi rusca tercumeleri ile birlikde toplayani F Kocerli SMOMPK Tiflis 1910 bur 41 Muherririn ifadeyi merami on soz Firidun bey Kocerli Balalara hediyye Baki 1912 Muqeddes tarix tert ed M Efendizade F Kocerli terc ed F Sirinov turk dilinde yazani Huseyn efendi Qayibov ve Ebdusselam Axundzade tesis ve techiz edibler Azerbaycan Respublikasi Tehsil Cemiyyeti Baki Tehsil 2007 72 s Haqqinda yazilan kitablar Redakte Nebiyev B Gorkemli tedqiqatci ve edebiyyatsunas 1863 1920 Bekir Nebiyev red Sixeli Qurbanov Azerbaycan SSR EA Nizami ad Edebiyyat Institutu Baki AzSSR EA 1963 164 s Nebiyev B Firidun bey Kocerli Menali omurden sehifeler Bekir Nebiyev Baki Genclik 1984 228 s Bektasi I Firidun bey Kocerlinin yaradiciliq yolu Inayet Bektasi Baki Yazici 1986 183 s Nezirli S Qoriden gelen qatar senedli povest Semistan Nezirli red T Memmedov ressam E Ismayilov Baki Azernesr 1993 207 s Firidun bey Kocerlinin sexsi arxivi tert Mehemmed Adilov red A Ramazanov R Veliyev AMEA Mehemmed Fuzuli ad Elyazmalar In tu Seki Regional elmi Merkezi Baki Nurlan 2005 286s Zaqafqaziya Qori Muellimler Seminariyasi Azerbaycan sobesi 130 Fotoalbom tert H Ehmedov I Isayev M Ilyasov A Rustemov red H Bayramoglu Baki ABU 2009 59 s Pireliyev V F B Kocerlinin publisistikasi monoqrafiya Veydeddin Pireliyev elmi red X Q Memmedov Baki 2010 335 s Nezirli S Qoriden gelen qatar senedli povest Semistan Nezirli Elavelerle ikinci nesri Baki Serq Qerb 2011 492 s Ehmedov H Maarif fedaileri Qosa qanad Huseyn Ehmedov Baki ADPU 2013 199 s Firidun bey Kocerli Sifahi ve yazili edebiyyat tert ed K Eliyev F Qasimova red M Kazimoglu AMEA Folklor In tu Baki Nurlan 2013 178 s Gorkemli maarif xadimi elmi red H M Ehmedov Baki ADPU 2013 113s Yazdigi meqaleler Redakte Irevandan mektub Firidun bey Kocerli Keskul 1890 104 20 aprel 20 Musyo Jordan ve Mesteli sah komediyasinin tamasaya qoyulmasi haqqinda Firidun bey Kocerli Keskul 1890 20 aprel Bir adama cavab Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 42 9 iyul Cavab Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 23 24 25 25 28 30 may Hormetli Serqi rus ruznamesine bir nece sozler Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 17 9 may Qarabag Susa muselman muellimlerinin himmeti Susada genc muellimlerin hazirladiqlari Haci Qara tamasasi haqqinda Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 52 3 avqust Qarabagdan Susa Tiflisden seher mekteblerine ders veren muellimlerin ictimai reyi nedi Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 38 29 iyun Qarabagdan Zaqafqaziya darulmuelliminin Tiflise neql olunmasi Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 64 31 avqust Muellimler ictimai Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 29 iyun 17 ci nomrenin mabedi Firidun bey Kocerli Serqi rus 1903 18 11 may Cavan muellimler Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 11 iyun Cemiyyeti xeyriyye Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 19 avqust Edebiyyat Anton Cexovun hekayelerinden Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 104 105 16 18 iyul Edebiyyatimiza dair mektub Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 252 18 dekabr Gozel bir kitab Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 64 2 iyun Sulh ve barisiq Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 28 dekabr Tebriknameler Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 28 iyul Teessuf Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 9 dekabr Teze kitab Meqale Otello faciesinin yeni nesri munasibetile yazilmisdir Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 108 20 iyul Uc gunluk sefer Firidun bey Kocerli Serqi rus 1904 20 noyabr Muharibe ve sulh rus yapon dovletleri arasinda baglanan sulh muqavilesi haqqinda Firidun bey Kocerli Heyat 1905 86 18 oktyabr Bir darulmuelliminin kifayetmidir Firidun bey Kocerli Irsad 1906 213 11 sentyabr Bir muellimin bize cevabi kend muellimlerinin oz vezifelerini layiqince yerine yetirmemeleri haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 78 23 mart C E Nebati Firidun bey Kocerli Rehber 1906 1 Cavansirde kazaklarin reftari Firidun bey Kocerli Irsad 1906 87 27 mart Ehtiyatli olmaq kime lazimdir Tiflisde kecirilen ermeni muselman meclisi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 52 2 fevral S 2 Edebiyyatimiza dair Firidun bey Kocerli Rehber jurnali 1906 2 S 8 11 Eqil eqilden otkem olar Firidun bey Kocerli Irsad 1906 62 7 mart Idareye mektub Firidun bey Kocerli Aciq soz 1906 289 22 sentyabr Idareye mektub meqale ermeni muselman qirginindan behs edir Firidun bey Kocerli Devet Qoc 1906 13 17 iyul Qarabagda Cavansir mahalinin ehvalu ovzasina dair sair Zakir haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 43 44 10 12 fevral Meisetimize dair bir para beyanat Firidun bey Kocerli Irsad 1906 108 9 may Meisetimize dair Birtay buynuz okuz meqalede car memurlarinin edaletsizliklerine qarsi cixmaga cagirilir Firidun bey Kocerli Irsad 1906 65 11 mart 21 Meisetimize dair Muselmanciliq Firidun bey Kocerli Irsad 1906 143 19 iyun Meisetimize dair bir para beyanat Firidun bey Kocerli Irsad 1906 1 28 aprel Meisetimize dair Qaranliqda qalanlarimiz Azerbaycan dovlet memurlarinin xalqa eziyyet vermeleri haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 55 2mart 22 Meisetimize dair Yarimciqlarimiz Anlayanin nokeri anlamazin quluyam dad yarimciq elinden Azerbaycan dovlet memurlarinin ozbasinaligi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 63 8mart Meisetimize dair El ucun aglayan gozsuz qalar Hasim bey Vezirovun hebs olunmasi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 86 10 aprel Meisetimize dair Ecelsiz olenlerimiz Zulfuqar bey Hacibeyovun defni ve kendlerde hekim qitligi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 108 9 may Meisetimize dair Telim xeyir edenlerimizin cezasi Irevanda rus muselman mektebinin mudiri Hasim bey Vezirovla ora cemaatinin rensideliyi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 129 2 iyun Muellimler ictimaine dair Isin ibtidasi Bakida cagirilan muellimler iclasi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 202 23 avqust S 2 Muellimler necun Bakiya qayidir Firidun bey Kocerli Irsad 1906 63 8 mart 87 88 12 13 aprel Niye muellimler kendlerden qacirlar Firidun bey Kocerli Irsad 1906 76 20 mart Seyid Ebdulqasim Nebati Firidun bey Kocerli Rehber 1906 3 Susa faciesine dair Qarabagin ermeni muselman igtisasi neticesinde virane qalmasi haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1906 31 iyul Vaqif ve Vidadi ve bunlarin dostlugu Firidun bey Kocerli Rehber 1906 3 Veten mehebbeti Firidun bey Kocerli Irsad 1906 77 22 mart Yene muellimler kendlerden qacirlar Firidun bey Kocerli Irsad 1906 85 9 aprel Vaqif ve Vidadi ve bunlarin dostlugu Firidun beyKocerli Debistan 1907 1 26 yanvar S 7 11 Rehber 1907 5 Edebiyyatimiza dair Qazax sairi Kazim aga Salik haqqinda Firidun bey Kocerli Irsad 1908 29 8 mart Gurcu sairi Akaki Seretelinin yubileyine dair sairin 50 illik yubileyi munasibetile Firidun bey Kocerli Tereqqi 1908 121 125 8 12 dekabr Meisetimize dair annotasiya Firidun bey Kocerli Tereqqi 1908 19 fevral Meisetimize dair bu silsile meqalelerde muellif Azerbaycan klassiklerinin xususen Qasim bey Zakirin eserlerinden istifade yolu ile dovrun bir sira yaramazliqlarini ictimai edaletsizlikleri tenqid edir Firidun bey Kocerli Tereqqi 1908 104 109 17 23 noyabr 115 1 dekabr Meisetimize dair meqalede butun menzum parcalar S E Sirvaninin Qafqaz muselmanlarina xitab adli seirinden goturulmusdur Firidun bey Kocerli Tereqqi 1908 137 28 dekabr Meisetimize dair meqalede edebi meseleler haqqinda maraqli mulahizeler verilmisdir Firidun bey Kocerli Tereqqi 1908 131 19 dekabr Meisetimize dair Novruz bayrami haqqinda Firidun bey Kocerli Tereqqi 1908 117 3dekabr Bize yaziyorlar Axiskadan Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 118 31 may Edebiyyatimiza dair Firidun bey Kocerli Seda 1909 35 26 noyabr 3 dekabr Edebiyyatimiza dair milli sairimiz Abbas aga Qaibzadeye nezire Firidun bey Kocerli Seda 1909 26 noyabr 2 3 dekabr 45 46 Meisetimize dair annotasiya Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 210 16 sentyabr Meisetimize dair Bizim ve xaricilerin intiligent firqesi Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 224 5 oktyabr Meisetimize dair annotasiya Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 27 yanvar Meisetimize dair Muellimlerimiz ve onlarin hali Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 28 36 40 5 15 19 fevral 20 27 yanvar Meisetimize dair Heqiqi gozellik ve hereketsiz nisfimiz Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 26 aprel 29 iyul 4 avqust S 169 173 Meisetimize dair Kocerilerin ovza ve ehvali Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 1 8 14 noyabr S 203 208 Meisetimize dair Dunyada bela neden toreyir L N Tolstoyun usaqlar ucun yazdigi Dunyada bela neden toreyir adli hekayesi nezerde tutulur Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 63 26 mart 23 Meisetimize dair Feqir telebelerin halina yanmaq Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 210 16 sentyabr Nikolay Vasilyevic Qoqol Anadan olmasinin yuzillik yubileyi munasibetile yazilmisdir Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 18 19 mart Seneti ugurluq ucun Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 18 19 mart Zaqafqaziya seminariyasi Firidun bey Kocerli Tereqqi 1909 14 aprel S 2 3 Beraderim Celilden cap olunmagini iltimas edirem M E Sabir haqqinda Firidun bey Kocerli Molla Nesreddin 1911 19 22 may Heyata devet annotasiya Firidun bey Kocerli Haqq yolu 1911 1 14 dekabr 24 Hummet lazimdir Firidun Bey Kocerli Irsad 1911 41 18 oktyabr Vefati sair M E Sabirin vefati munasibetile Firidun bey Kocerli Melumat 1911 29 3 avqust Yalanci dostluq annotasiya Firidun bey Kocerli Irsad 1906 5 11 oktyabr Baki seheri rus muselman mektebinin 25 illiyi Firidun bey Kocerli Mekteb 1912 21 S 323 327 Edebiyyatda yenilik Firidun bey Kocerli Nicat 1912 26 Izhari teessuf annotasiya Firidun bey Kocerli Irsad 1912 23 27 yanvar Seyid Ebdulqasim Nebati Firidun bey Kocerli Mekteb 1912 13 Sultan Mecid Qenizade Firidun bey Kocerli Mekteb 1912 21 S 327 330 1913 Ana dili meqalede Molla Nesreddin jurnalinin edebi dil sahesinde apardigi siyasetin bezi meselelerine toxunulmusdur Firidun bey Kocerli Molla Nesreddin 1913 22 23 16 sentyabr 12 oktyabr Balalara hediyye ve yaxud Qafqazda birinci kitab Firidun bey Kocerli Iqbal 1913 391 23 may 1914 Ismayil bey Qasprinski Firidun bey Kocerli Iqbal 1914 749 28 sentyabr 1915 Almanlarin telim ve terbiyesi Firidun bey Kocerli Yeni Iqbal 1915 188 21 dekabr Meisetimize dair annotasiya Firidun bey Kocerli Yeni Iqbal 1915 193 28 dekabr Seyid Ebdulqasim Nebati Firidun bey Kocerli Mekteb 1915 13 1916 Almanlarin telim ve terbiyesi Firidun bey Kocerli Iqbal 1916 231 11 fevral Meisetimize dair ehtiyac Firidun bey Kocerli Iqbal 1916 215 24 yanvar Meisetimize dair xanimlarimiz Firidun bey Kocerli Iqbal 1916 222 1 fevral Meisetimize dair Teze il ve movludi resul Firidun bey Kocerli Iqbal 1916 208 15 yanvar Teessuf annotasiya Firidun bey Kocerli Iqbal 1916 218 27 yanvar 1917 Izhari teessuf annotasiya Firidun bey Kocerli Asiq soz 1917 15 iyun 2 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Firidun bey Kocerli ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede Firidun bey Kocerli ile elaqeli melumatlar var Vikisitatda Firidun bey Kocerli ile elaqeli melumatlar var Firudin bey Kocerli haqqinda senedli film Firudin bey Kocerli haqqinda verilis Firudin Bey Kocerlinin Usta Zeynal hekayesiEdebiyyat RedakteAzerbaycan edebiyyati tarixi 3 cildde II cild Baki 1960 B Nebiyev Gorkemli tenqidci ve edebiyyatsunas Baki 1963 K Talibzade XX esr Azerbaycan tenqidi Baki 1966 I Bektasi Azerbaycan edebiyyati tarixinin materiallari haqqinda Baki 1978 Firidun bey Kocerli Azerbaycan usaq edebiyyati muntexebati XIX XX esrler Uc cildde II cild Baki Nasir 2002 seh 217 316 S Nezirli Qoriden gelen qatar senedli povest red T Memmedov ressam E Ismayilov Baki Azernesr 1993 207 s Firidun bey Kocerlinin sexsi arxivi tert Mehemmed Adilov red A Ramazanov R Veliyev AMEA Mehemmed Fuzuli ad Elyazmalar In tu Seki Regional elmi Merkezi Baki Nurlan 2005 286 s Zaqafqaziya Muellimler Seminariyasi Azerbaycan sobesi 130 Fotoalbom tert H Ehmedov I Isayev M Ilyasov A Rustemov red H Bayramoglu Baki ABU 2009 59 s Istinadlar Redakte 1 2 3 MAK lt a href https wikidata org wiki Track P7293 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q105192847 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Nazile Tahirova Lelya Qafarova 2014 Firidun bey Kocerli PDF Baki ISBN 978 9952 460 47 6 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi V Baki 1981 seh 554 M F Axundov adina Azerbaycan Milli Kitabxanasi 2007 Elametdar ve tarixi gunler teqvimi PDF Baki K M Tahirov 183 Sevinc Ezimova 1977 Firidun bey Kocerlinin pedaqoji fealiyyeti ve gorusleri Baki 1 2 3 Firidun bey Kocerli edebiyyat tarixciliyi elminin banisi day az 2 mart 2013 1 2 H Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 198 204 Literaty Criticism Arxivlesdirilib 2008 05 04 at the Wayback Machine by Shams Rufullayeva Firudin bek Kocharli 150 let Uchenyj pervoprohodec i uchitel ot Boga rus trend az 26 yanvar 2013 Segodnya den rozhdeniya izvestnogo azerbajdzhanskogo filologa i pisatelya Firiduna Kocharli rus aztv az 26 yanvar 2016 olu kecid Fariz Yunisli 23 avqust 2013 Edebiyyatsunasliq tariximizde Firidun bey Kocerli imzasi medeniyyet az Firudin bek Ahmed bek oglu Kocharli teoretik rodnoj literatury rus gumilev center az 28 iyun 2017 2017 07 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib 1 2 Yusif Vezir Cemenzeminli 1921 Azerbaycan edebiyyatina bir nezer PDF Istanbul seh 116 ISBN 9952 421 07 7 AXC quruculari Kocharlinskij Firidun bek Ahmed bek ogly 1863 rus openlist wiki 1 aprel 2019 tarixinde arxivlesdirilib Firudin bey Kocerli 150 il milli az 26 yanvar 2013 Firidunbek Kocharli narodnyj uchitel i zamechatelnyj literaturoved PDF rus Azerbajdzhanskie izvestiya 7 iyun 2008 Firidun bey Kocerli adina Respublika Usaq Kitabxanasinin tarixi azerb http www clb az Firidun bey Kocerlinin 150 illik yubileyi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami Firudin Bey Kocerli 29 iyun 2017 Irәvandan mәktub Firudin bey Kocerli senet az Firudin bey Kocerli Firudin bey Kocerli Taybuynuz okuz naxcivantv az Firudin bey Kocerli Firudin bey Kocerli Qaranliqda qalanlarimiz xudaferin eu Firudin bey Kocerli Firudin bey Kocerli Dunyada bela neden toreyir azadliq org Firudin Bey Kocerli Hәyata dәvәt enter news Menbe https az wikipedia org w index php title Firidun bey Kocerli amp oldid 6062768, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
