fbpx
Wikipedia

Abdulla Şaiq

Abdulla Şaiq (əsl adı: Abdulla Axund Mustafa oğlu Talıbzadə; 24 fevral 1881(1881-02-24), Tiflis, Qafqaz canişinliyi24 iyul 1959(1959-07-24), Bakı) — azərbaycanlı şair, yazıçı, dramaturq, publisist, pedaqoq, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının banilərindən biri, Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1940).

Abdulla Şaiq
İlk adı Abdulla Talıbzadə
Doğum tarixi
Doğum yeri Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (78 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası
AXC
SSRİ
Uşağı Kamal Talıbzadə
Atası Axund Mustafa Talıbzadə
Fəaliyyəti dramaturq, müəllim, şair, tərcüməçi
Fəaliyyət illəri 1906-cı ildən
Əsərlərinin dili azərbaycanca
Tanınmış əsərləri
Mükafatları
abdullashaig.com
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Erkən illəri və təhsili

Abdulla Şaiq Mustafa oğlu 1881-ci ilin fevralın 21-də Tiflisin Şeytanbazar məhəlləsində anadan olmuşdur. Onun valideynləri Axund Mustafa və Mehri xanım bir neçə il idi ki, Tiflisə köçərək orada məskunlaşmışdılar. Abdulla böyük qardaşı Yusifdən sonra evin ikinci övladı idi. Onun əkiztayı olan qız övladı doğulandan az sonra tələf olmuşdu.

Atası Axund Mustafa Süleyman oğlu dövrünün seçilən bir ruhani ziyalısı idi. O, 1881-ci ilədək Tiflis şəhəri üzrə qazinin müavini, sonra isə Qafqaz şeyxülislamının müavini işləmişdi. Oğlanları Yusiflə Abdulla da ilk təhsillərini Tiflisdə müsəlman uşaqları üçün nəzərdə tutulan altısinifli ruhani məktəbində almışdılar. Bu məktəb təkcə dini təhsil ocağı deyildi. Onun tədris proqramı rus-tatar (Azərbaycan) məktəblərinin layihəsinə uyğun idi. Bu məktəbdə Abdullanın atası Axund Mustafa ilə yanaşı, Qori müəllimlər seminariyasının məzunlarından Baxşəli bəy və Paşa bəy də dərs deyirdilər.

Ölkədə XIX əsrin ortalarından başlayıb getdikcə inkişaf edən maarifçilik hərəkatının ideyaları gənc Abdullada öz təsirini buraxırdı. Abdulla Şaiq 1889-93-cü illərdə bu məktəbdə ilk təhsilini aldıqdan sonra Xorasana ziyarətə gedən anası, qardaşı Yusiflə birlikdə onu da özü ilə aparır. Yusiflə Abdulla təhsillərini Xorasana davam etdirirlər. Burada dövrün qabaqcıl fikirli gənclərindən olan, Urmiyadan köçüb gəlmiş Yusif Ziya adlı bir müəllim də dərs deyirdi. Hər iki qardaşın fikri inkişafında, ədəbiyyata və yaradıcılığa olan maraqlarının qüvvətlənməsində Ziyanın xüsusi rolu və təsiri olmuşdur. Böyük qardaş Axund Yusif müəlliminə bəslədiyi ehtirama əsasən özünə "Ziya" təxəllüsü götürmüşdür.

1889-cu ilin payızında Mehri xanım oğlu Yusiflə birlikdə Tiflisə geri dönür. Abdulla isə təhsilini tamamlamaq üçün 1900-cü ilin payızınadək Xorasana bir tanışlarının evində qalaraq burada bakıkılə Mirzə Abdulladan və gəncəli Mirzə Bağırdan məntiq və poetika, habelə ərəb şeirlərinin tarixinə dair dərs alır. Yeddi il Xorasana mükəmməl təhsil alıb, tarix, psixologiya elmlərini, Şərq, Azərbaycan, rus ədəbiyyatını mənimsəyir. Payızda anası Xorasana gələrək Abdullanı da Tiflisə gətirir. Bir neçə ay burada qaldıqdan sonra əvvəlcə Yusif, sonra isə Abdulla Bakıya köçür.

Abdulla Bakıda iki sinfi mübarizə ilə üzləşdi. Bir tərəfdən burjuaziya, digər tərəfdən isə proletariat. 1905-ci il inqilabı ərəfəsində bu iki sinif arasında başlanan mübarizə tarixin zəruri bir hadisəsi kimi meydana çıxmışdı. Bununla bərabər Bakı həm də elm, ədəbiyyat və mədəniyyət mərkəzinə çevrilirdi, mətbuat orqanları, məktəblər, mədəniyyət orqanları açılır, ziyalıların sayı artırdı.

Pedaqoji fəaliyyəti

Dövrün ziyalılarının çoxu Qori müəllimlər seminariyasının məzunları idi. Onlar yeni üsulla dərs deyir, əsərlər yazırdılar. Nəriman Nərimanov, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Mirzə Fətəli Axundov, Nəcəf bəy Vəzirov və digər dramaturqların əsərlərini tamaşaya qoyurdular. 1905–1907-ci illər inqilabının təsiri altında məktəb ətrafında gedən mübarizə günü-gündən şiddətlənirdi və bu, Azərbaycan ziyalılarının, müəllimlərinin, mühərrirlərinin və ədiblərinin dəstələrini əhatə edirdi. Həmin dövrdə şəxslər Qori müəllimlər seminariyasını bitirib Azərbaycanın müxtəlif yerlərində çalışırdılar. Onlar nəslin təlim-tərbiyəsinə, onların dünyəvi təhsil almalarına qayğı göstərirdilər. Bu insanlar yeni üsulla məktəblər açır, qəzet, jurnallar çıxarır, dərsliklər hazırlayır, tədris proqramlarında dünyəvi elmlərə geniş yer verirdilər. Məqsəd insanların şüuruna təsir göstərmək, xalqlar arasında dostluq ideyası yaymaq idi.

Abdulla Bakıya gələn kimi ilk növbədə Tiflisdən tanıdığı Nəriman Nərimanovla görüşür. Abdulla, Nəriman Nərimanova onun Bakıya müəllim arzusu ilə gəldiyini, Nərimanov isə ona bu sənət üçün imtahan verməli, müəllimlik hüququ qazanmasının vacib olduğunu bildirdi. Nərimanovun məsləhətlərindən sonra Abdulla Nəriman Nərimanovun ona verdiyi "Türk-Azərbaycan dilinin müxtəsər sərf-nəhvi" kitabını, Azərbaycan dilinin qrammatikasını, ədəbiyyatı, eləcə də metodikasını öyrəndi.

1901-ci ilin aprelin 22-də I Aleksandr adına üçüncü oğlan gimnaziyasında imtahan komissiyası çağırıldı. Abdulla üç növ üzrə imtahan verdi: yazılı, şifahi və nümunə dərsi. Bu imtahanları zamanı o, öz istedadı və bacarığını göstərmiş, səyi sayəsində Azərbaycan dili və ədəbiyyatına metodikaya aid suallara Nəriman Nərimanovu və başqa komissiya üzvlərini razı salan cavablar vermiş və hər üç imtahandan "5" qiyməti almışdır.

Abdulla Talıbzadə 1901-ci il aprelin 22-də 608 nömrəli şəhadətnaməyə əsasən "Azərbaycan dili müəllimi" adını alır. Şəhadətnaməni komissiya üzvü olan Nəriman Nərimanov imzalamışdır. Onun müəllim kimi işə düzəlməsində Nərimanov mühüm rol oynamışdır. Onun Bakı Dövlət Dumasının maarif şöbəsinin müdiri Mixail Aqanoviçə yazdığı məktubda bildirilir:

  Qulluğum Sizinlə görüşməyimə mane olur, ancaq alicənablığınıza və xeyir-xahlığınıza güvənərək Sizə məktub yazmağa cəsarət edirəm. Sizdən xahiş edirəm ki, Mirzə Abdulla Talıbzadəni rus-tatar məktəbinə tatar dili müəllimi vəzifəsinə təyin edəsiniz. Onun bu fənni tədris etməyə səlahiyyəti vardır və rus dilini də kifayət qədər yaxşı bilir. Əgər Siz onun sənədlərini başqalarının sənədləri ilə müqayisə etsəniz, onun başqalarından fərqlənən ləyaqəti aydınlaşar.  

Lakin boş yer olmadığı üçün Abdulla Talıbzadəni rus-tatar məktəblərində "ehtiyat müəllim" təyin etməyi qərara aldılar. Bu haqda o, məktəb komissiyası sədrinə məktub yazır:

  Siz ali cənab həzrətlərinizə bildirirəm ki, mən 31 oktyabr 1901-ci il 85 nömrəli əmrinizə əsasən 5 noyabr 1901-ci ildən rus tatar məktəblərində "ehtiyat müəllimi" olmağa razıyam.  

Bununla, Abdulla Talıbzadə Sultan Məcid Qənizadənin müdir olduğu altı sinifli şəhər məktəbində pedaqoji fəaliyyətə başlayır. Abdulla Talıbzadənin pedaqoji fəaliyyətə başladığı dövrdə xalqı maarifləndirmək, onları zamanın tələbinə uyğun tərbiyə etmək ictimai bir məsələ kimi meydana çıxmışdı.

Abdulla Talıbzadənin pedaqoji fəaliyyətinin birinci mərhələsini əhatə edən 1901–18-ci illər arasında Azərbaycan maarifi sahəsində iki qüvvə qarşı-qarşıya gəlmişdi: köhnə təlim ocaqları — mollaxanalar, mollalar, sxolastik təlim-tərbiyə üsulu ilə dərs deyən müəllimlərdən ibarət qüvvə, ikincisi isə: yeni təlim-tərbiyə üsullarına, dünyəvi məktəblərə meyl edən pedaqoji qüvvə idi. Abdulla Talıbzadə yeni tipli tədris ocaqlarının şəbəkəsinin genişləndirilməsi uğrunda mübarizə aparan ikinci qüvvənin — dövrün maarifçilərinin sıralarına qoşuldu.

Azərbaycan dilinə ayrılmış dərs saatı az olduğundan o, beş-altı ay hazırlaşdıqdan sonra imtahan verərək şəriət müəllimi şəhadətnaməsi aldı. O, işlədiyi məktəbdə azərbaycan dili dərsləri ilə yanaşı şəriət dərsləri də aparırdı. İkinci Real məktəbin direktorunun Qafqaz Təhsil Dairəsinə göndərdiyi 1916-cı il 18 oktyabr tarixli məktubunda yazılır:

  Sinif mürəbbesi işləyən A.Şaiqə birinci Realnı məktəbində şəriət dərsləri aparmasına icazə verilmişdir.  

Abdulla Şaiq şəriət dərslərinin kiçik mahiyyətini dərk edərək çox vaxt onun yerinə Azərbaycan dilini, dünyəvi elmləri tədris edirdi. Lakin atdığı bu addın onu vəzifəsindən kənarlaşdıra bilərdi. Abdulla Şaiq bununla bağlı "Xatirələrim"-də yazırdı:

  Bir gün müdir qəflətən içəri girdi və üzünü sinfə çevirərək bugünkü dərsin mövzusunu soruşdu. Şagirdlərdən Həbib Talışinski ayağa qalxaraq:

- Bu gün dərsdə müəllim "miras məsələsini keçir" - deyərək məni çətinlikdən qurtardı.

 

1901–1906-cı illərdə Abdulla Talıbzadə bir neçə məktəbdə dərs deyirdi. 1902-ci ilin sentyabrında o, Həbibbəy Mahmudbəyovun müdir olduğu altısinifli şəhər məktəbinin aşağı siniflərinə daimi ana dili müəllimi təyin edildi. Dərs saatı az olduğuna görə 1903-cü ildən Sabunçuda altıillik məktəbdə də dərs deməyə başlayır. Gənc müəllim fəhlələrin iş şəraitini ilk dəfə olaraq daha yaxından müşahidə edir, öyrənirdi. Abdulla Talıbzadənin 1903-cü ildə üçüncü kişi gimnaziyasında çalışması haqqında üç sənəd mövcuddur: birincisində, onun 1903–1905-ci illərdə progimnaziyada işlədiyi göstərilir. İkinci sənəd isə Mərkəzi Ədəbiyyat Arxivində saxlanılan 31 nömrəli şəhadətnamədir. Şəhadətnamədən məlum olur ki, o, Qafqaz Maarif Müfəttişliyinin 15672 nömrəli əmrinə əsasən 1905-ci il oktyabrın 29-dan 1912-ci il oktyabr 31-ə qədər gimnaziyada çalışmışdır.

Sabunçuya gedib-gəlmək çətin olduğu üçün Abdulla 1906-cı ilin sentyabrında oradan ayrılaraq Bakı realnı və yeddinci şəhər məktəbinə işə düzəlir. Abdulla Talıbzadə rus dilində tərcümeyi-halında göstərir ki, 1906-cı ildə 7-ci rus-tatar məktəbində yerli dildən dərs deməyə başladı. Seyid Hüseyn, Cəfər Cabbarlı məhz bu məktəbdə onun şagirdləri olmuşdur. O, burada 1908-ci ilə qədər çalışdı. Abdulla Talıbzadə 1908-ci ildən pedaqoji fəaliyyətini Bakıdakı realnı məktəbində davam etdirir. Abdulla Şaiq burada şəhərin bir neçə məktəbində altıncı dərs kimi tədris edilən Azərbaycan dilindən dərs vermişdir. Mütərəqqi fikirlərinə Abdulla Şaiq şagirdləri və qabaqcıl fikirli maarif işçiləri arasında böyük hörmət və nüfuz sahibi olmuşdur.

 
Abdulla Şaiq Nicat Cəmiyyətinin üzvləri arasında (aşağı sırada sağdan dördüncü). 1906-cı il.

Abdulla Şaiqin pedaqoji fəaliyyətinin birinci mərhələsini əhatə edən illər xalq maarifi sahəsində başlanmış böyük bir canlanma ilə müşayiət olunur. Müxtəlif maarif cəmiyyətləri yaradılırdı. Bu cəmiyyətlər içərisində "Nicat" cəmiyyəti öz fəaliyyəti ilə diqqəti cəlb edirdi. Cəmiyyətin sədr müavini olan Nəriman Nərimanovun və onun həmfikirlərinin Həsən bəy Zərdabi, Fərəc bəy Ağayev, Süleyman Sani Axundov, Abdulla Şaiq, Üzeyir Hacıbəyli və başqalarının səyi nəticəsində 1906-cı ilin avqustunda və daha sonra 1907-ci ildə Azərbaycan müəllimlərinin müvafiq olaraq I və II qurultayları çağırıldı.

Azərbaycan ictimai həyatında tarixi əhəmiyyət kəsb edən qurultaylar maarif və məktəb məsələsini müsəlmanların inkişafının ən vacib komponentləri ilə bağlı olan siyasi, mədəni və ictimai məsələ idi. Dərsliklərin, proqramların vəziyyəti, təlim üsulları (həmin dövr ibtidai şəhər məktəblərində rus dili nemoy metodu ilə təlim edilirdi), oxumaq və yazmaq üçün asan olan yeni üsulun tətbiqi haqqında, kənd müəllimlərinin vəziyyəti, məktəblərdə Azərbaycan dili dərslərinə verilən dərs müddətinin artırılması, tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, tətillərin düzgün bölüşdürülməsi, ibtidai təhsilin ümumi və icbari olması, yeni üsullardan istifadə edilməsi hər iki qurultayın əsas müzakirə mövzusu olmuşdur.

Abdulla Talıbzadə birinci qurultayda çıxış edərək ana dili və ədəbiyyatın tədrisi, yeni dərsliklər yaratmaq haqqında öz fikirlərini verdi. Qurultay Həsən bəy Zərdabi, Firudin bəy Köçərli, Mahmud bəy Mahmudbəyov, Süleyman Sani Axundov, Abdulla Şaiq və digərlərindən ibarət xüsusi komissiya seçdi. Qurultayın növbəti iclasında komissiya adından Abdulla Talıbzadə çıxış edərək proqramın tərtibi prisinsiplərindən və əhəmiyyətindən danışdı.

İlkin dövrlər

 
Abdulla Şaiq Ukrayna şəhəri Slavuta ərazisində, 1909-ci il.

Yaradıcılığı

Abdulla Şaiq 1901-ci ildə 22 aprel üçüncü oğlan gimnaziyasında xüsusi imtahan komissiyasında imtahan verərək Ana dili müəllimi adını alıb. 5 noyabr 1901-ci ildən rus-tatar məktəblərində ehtiyat müəllimi kimi pedaqoji fəaliyyİiətə başlayıb. Bundan sonra ömrünün 34 ilini Azərbaycan maarifinin inkişafına həsr edib. 1906-cı ilin avqustunda Bakıda keçirilən I Müəllimlər Qurultayının təşkilində böyük xidmətləri olub. Qurultayda ana dilinin və ədəbiyyatın tədrisinə dair təşəbbüslə çıxış edib. Qurultay H.Zərdabi, F.Köçərli, M.Mahmudbəyov, S.Sani, A.Şaiq və başqalarından ibarət xüsusi komissiya seçib və Azərbaycan dilində müvafiq proqram hazırlamağı onlara tapşırıb. I Müəllimlər Qurultayından heç bir il keçməmiş neçə-neçə yeni dərsliklər yaranıb. "Əlifba", "Uşaq çeşməyi", "İkinci il", "Gülzar" və s. bu kimi dərsliklərdə A.Şaiqin öz əsərləri və dünya ədəbiyyatından örnəklər çap olunub. On altı səhifəlik "Uşaq çeşməyi" kitabı kiçik yaşlı uşaqların bilik səviyyəsinə uyğun hazırlanıb. Bundan sonra o, müxtəlif illərdə bir-birinin ardınca "Milli qiraət", "Müntəxabat", "Türk çələngi", "Ədəbiyyat", "Türk ədəbiyyatı", "Gülşəni ədəbiyyat" adlı dərsliklər və proqramlar hazırlayıb. Bu dərsliklərdə Azərbaycan klassiklərinin həyat və yaradıcılığı haqqında məlumatlar və əsərlərindən parçalar verilib. O, həm də qadınlar üçün jurnal çıxarmaq, uşaq bağçası açmaq, kitabxana yaratmaq, kasıb uşaqları pulsuz oxutmaq kimi xeyirxah təşəbbüslər irəli sürüb, eyni zamanda Azərbaycan ədəbiyyatını tədqiq və təbliğ edib, Xaqani, Nizami, Nəsimi, Füzuli, Xətai, Vaqif, Vidadi, Zakir, M.F.Axundov, S.Ə.Şirvani, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, M.Hadi, H.Cavid kimi şair-yazıçıların yaradıcılıqları araşdırıb.

A. Şaiq yaradıcılığına tərcümə və qəzəllə başlasa da, ilk mətbu əsəri "Laylay" adlı uşaq şeri olub. O, 1906-cı ildən başlayaraq silsilə şeirləri ilə Azərbaycan milli uşaq poeziyasının incilərini yaradıb. Bir sıra şeirləri "Dəbistan" və "Məktəb" uşaq-gənclər toplularında işıq üzü görüb. Bu illərdə "Nicat" cəmiyyətinin idarə heyətinə üzv seçilib, ədəbi-bədii problemlərlə, maarif və məktəb işləri ilə məşğul olub.

 
"Pıspısa xanım və Siçan bəy" cizgi filmindən kadr

Xalq ədəbiyyatını toplayıb araşdıran A. Şaiq bu örnəklər əsasında "Tıq-tıq xanım", "Tülkü həccə gedir", "Yaxşı arxa" kimi mənzum nağıllar da yazıb. Onun "Ədhəm", "Tapdıq dədə", "Qoçpolad" kimi poemalarında milli folklorun təsiri görünür. Şaiq həm də 1910-cu ildə yazdığı "Gözəl bahar" pyesi ilə milli uşaq teatrının özülünü qoyub.

Şairin "Hürriyyət pərisi"nə, "Niyə uçdu", "Bir quş", "XX əsrə xitab", "Şikayətlərim", "Zamanın inqilabçılarına" kimi şeirləri inqilab ruhlu şeirləri sayılır.

Nəsr yaradıcılığına 1905-ci ildə romantik "İki müztərib və ya əzab və vicdan" yarımçıq romanı ilə başlayan ədib "Məktub yetişmədi", "Köç", "Daşqın", "İntiharmı, yaşamaqmı", "Göbələk", "İblisin huzurunda", "Dursun", "Əsrimizin qəhrəmanlar"ı kimi bir çox hekayə, povest və romanlar yazıb. "Köç" və "Məktub yetişmədi" hekayələri və "Əsrimizin qəhrəmanları" romanı ilk milli nəsr örnəkləri kimi dəyərləndirilir. "Həpimiz bir günəşin zərrəsiyiz" əsəri şairin o dövrkü dünyagörüşünü, şər qüvvələrin xalqlar arasında nifaq salmasını, savaş törətdiyini, bəşərin sabahını, insanların taleyini göstərən romantik şeirlərindəndir.

A.Şaiq müstəqil Azərbaycan ideyasında Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Ə.Ağaoğlu, Ə.Topçubaşov, Ə.Hüseynzadə, Y.Nəsibbəyli kimi öndər ziyalılarla həmfikir olub. O, 1918-ci il mayın 28-də yaranan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini sevinclə qarşılayıb. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bu dövrdə "milli istiqlalın sevincini ilk duyanlar" sırasında A.Şaiqin də adını çəkib. Rəsmi dövlət qəzeti olan "Azərbaycan"ın səhifələrində məktəblər və milliləşdirmə məsələsi haqqında ilk çıxış edən, onu təbliğ edən və həyata keçirənlərdən biri də A.Şaiq idi. O, 1919-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin yaranması ilə bağlı "Tələbə həyatı" pyesini yazıb, yarımçıq "Əsrimizin qəhrəmanları" romanını tamamlayıb. Bu əsərlərdə müəllif vətən, millət, müstəqillik arzularını dilə gətirib, milli dövlətçiliyimiz üçün yeni milli kadrlar hazırlanması məsələsini önə çəkib. Onun bu illərdə qələmə aldığı "Yeni ay doğarkən", "Türk ədəmi mərkəziyyət Müsavata ithaf", "Arazdan Turana" kimi şeirləri ədəbi mühitdə dəyərləndirilən poeziya örnəklərindəndir. Onun "Vətənin yanıq səsi" şerində ulu oğuzların hünəri, Altay türkləri, Elxan və Altun ordusu örnək göstərilib.

Vətənpərvər şair kimi

Şair "İki mücahid" və yaxud "Atı yaralı əsgər" şerində cahan savaşının yaraları, erməni daşnaklarının Azərbaycan torpaqlarındakı vəhşiliyi, Qarabağdakı fitnə-fəsadları ön plana çəkib. Ədib ADR dövründə maarif və məktəb yönümündəki işini daha da canlandırıb, bir neçə məktəbi milliləşdirib, rus məktəblərində Azərbaycan türkü sinifləri yaradıb. Dövlətin yaratdığı proqram və dərsliklər hazırlayan komissiyasının üzvü kimi çalışıb.

1920-ci il aprelin 28-də rus ordusu (XI qırmızı ordu) Azərbaycana soxulur, kommunistlər hakimiyyəti ələ alır. Buna baxmayaraq, A.Şaiq xalqın gələcəyi naminə öz ədəbi-pedaqoji fəaliyyətini davam etdirir. O, pedaqoji kurslarda, texnikumlarda və başqa məktəblərdə dərs deyir, mədəni-maarif işlərinə yardım edir, bədii yaradıcılıqla məşğul olur. 1923-cü ildə onun ədəbi-pedaqoji fəaliyyətinin 20 illiyi təntənə ilə qeyd edilir. Çalışdığı gimnaziya "Şaiq nümunə məktəbi" adlandırılır. Bu məktəbdə bütün dərslər Azərbaycan Türk dilində aparılır. Təzə açılan siniflərdə əsas müəllimlər A.Şaiq, Q.Rəşad, C.Cəbrayılbəyli, S.Quliyev və başqa ziyalılar olur. Lakin yeni yaranmış məktəb bir çox problemlərlə üzləşir. Nə dərslik, nə də proqram tapılır, müəllim kadrları çatışmır. Seçilmiş heyət A.Şaiqin rəhbərliyi ilə şagirdlər üçün proqram və dərslik hazırlamağa başladı. "Şaiq Nümunə məktəbi"nin məzunu, hazırda EA-nın müxbir üzvü Məhəmmədəmin Salehli söyləyir ki, bir çox fənlərdən dərsləri bizə Türkiyədən gəlmiş müəllimlər deyirdi. Qocaman pedaqoq və tədqiqatçı Lətif Hüseynzadə gənclərdə milli şüurun formalaşmasında, milli mədəniyyətin, tarixin öyrənilməsində o vaxt fəaliyyət göstərən məktəbin böyük rol oynadığını vurğulayaraq yazır ki, məktəbdə çatışmayan dərslikləri Türkiyədən gətirirdilər. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq Abdulla Şaiqin rəhbərliyi ilə gənc, həvəskar müəllimlərin səyi və çalışqanlığı sayəsində milli siniflərdə dərs prosesi tərəqqi tapır. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində məktəb iki yerə ayrılır: aşağı şöbələr və siniflər-birinci dərəcəli doqquzuncu məktəb, üçüncü sinifdən etibarən isə-ikinci dərəcəli on ikinci məktəb adlandırılır. Akademik M.Salehli söyləyir ki, məktəbin direktoru Qafur Kantemir idi. Abdulla Şaiq ədəbiyyatdan dərs deyirdi. O dərin biliyə malik, öz peşəsinin vurğunu olan hərtərəfli bir şəxs idi. Uşaqlara böyük qayğı ilə yanaşır, onlarla davranışda çox nəzakətli olardı. Biz şagirdlər ona ehtiramla yanaşar, hörmət əlaməti olaraq "Mirzə" deyərdik. 1923-cü ildə "Nümunə məktəbi"nin ilk buraxılışı olur. Həmin buraxılış gecəsində tələbə və müəllimlərin arzusunu nəzərə alan Maarif Komissarlığı və Baş Tərbiyə İctimaiyyə Dairəsi bir çox dolanbaclı yollardan keçib fəaliyyətini müvəffəqiyyətlə davam etdirən məktəbi "Şaiq Nümunə məktəbi" adlandırmağı qərara alır. 1918-ci ildə yaradılmış məktəb 10 il fəaliyyət göstərmişdir. Bu müddət ərzində məktəbdə sivilizasiyaya doğru inkişaf perspektivləri, əsrin əvvəllərində Azərbaycanın dirçəldilmə imkanları, milli şüurun sürətlə oyanma prosesi nəzərə alınaraq müstəqil və real milli təhsil siyasəti həyata keçirilir.

Bu illər ərzində təlim-tərbiyə işləri ilə yanaşı bədii yaradıcılıqla da məşğul olan A.Şaiqin "Vəzifə", "Özü bilsin, mənə nə?", "Anabacı", "Əsəbi adam" kimi silsilə hekayələri, "Araz" inqilabi-tarixi mövzulu romanı, elm, maarifmədəniyyət haqqında bir sıra məqalələri ədəbi mühitdə maraqla qarşılanır. O, həm də "Tənqid-Təbliğ" teatrı üçün əsərlər yazır.

Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrının, Uşaq və Gənclər nəşriyyatının işi birbaşa Şaiqin adı ilə bağlıdır. Uzun müddət bu teatrda çalışan ədib "Xasay", "Eloğlu", "Vətən", "Fitnə", "Qaraca qız" kimi çeşidli pyeslər yazır. "Fitnə" və "Nüşabə" əsərləri Nizami süjetləri əsasında yaranan maraqlı sənət örnəkləridir.

Ədib bu illərdə də uşaqlar üçün gözəl əsərlər yazır, başqa sənət dostlarını da bu işə cəlb edir. Onun "May nəğməsi", "Top oyunu", "Bənövşə", "Qərənfil", "Bülbül" kimi uşaq şeirləri, nağılpoemaları bu gün də öz dəyərini saxlayır. M.Seyidzadə, M.Dilbazi, M.Rzaquluzadə, Z.Cabbarzadə və başqa müəlliflər uşaqlar üçün əsər yazmağı ondan öyrənirlər.

Alim, ədəbiyyatşünas, folklorçu kimi də çalışan A. Şaiq klassik ədəbiyyat yönümündə araşdırmalar aparır. Onun Nizami, Füzuli, Nəsimi, Vaqif, M.F.Axundov, Mirzə Cəlil, M.Cavid, M.Hadi kimi sənətçilər haqqındakı fikirləri bu gün də dəyərlidir.

Şairin Şərq ədəbiyyatı məsələləri, sufizm, təsəvvüf, hürufilik, eləcə də çeşidli ədəbi cərəyən və metod haqqındakı araşdırma və axtarışları da maraqlıdır. Milli folklorumuzu ilk dəfə toplayıb öyrənənlərdən biri də elə A.Şaiqdir. Onun çağdaş həyata, elm və dil məsələlərinə aid yazıları isə xüsusi maraq doğurur.

Abdulla Şaiqin övladı tənqidçi, ədəbiyyatşünas Kamal Talıbzadədir. Eyni zamanda böyük şair Səməd Vurğun ilə bacanaq idi.

Biblioqrafiya

  Əsas məqalə: Abdulla Şaiqin biblioqrafiyası

Əsərlərinin nəşri

  1. Gülşən ədəbiyyat. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1910, 89 səh.
  2. Uşaq gözlüyü. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1910, 64 səh.
  3. Yaxşı arxa. Tülkü, qarğa, hacıleylək. Bakı: Kaspi mətbəəsi, 1911, 18 səh.
  4. Tıq-tıq xanım. Tülkü, qarğa, hacıleylək. Bakı: Kaspi mətbəəsi, 1911, 16 səh.
  5. Tülkü və xoruz. Bakı: Kaspi mətbəəsi, 1911, 15 səh.
  6. Uşaq gözlüyü. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1911, 56 səh.
  7. Gözəl bahar pyesi. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1912, 34 səh.
  8. Gülzar qiraət kitabı. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1912, 34 səh.
  9. Bədbəxt ailə. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1912, 42 səh.
  10. Kimdir haqlı? pyesi. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1913, 39 səh.
  11. Murad. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1913, 15 səh.
  12. Ürək tikmək, yaxud Qurban bayramı. Bakı: Kaspi mətbəəsi, 1913, 14 səh.
  13. Şələquyruq. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1913, 16 səh.
  14. Uşaq gözlüyü. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1915, 57 səh.
  15. Uşaq gözlüyü. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1917, 57 səh.
  16. Milli qiraət kitabı. Bakı: Hökumət mətbəəsi, 1919, 228 səh.
  17. Uşaq gözlüyü. Bakı: İran mətbəəsi, 1919, 56 səh.
  18. Türk çələngi. Bakı: Hökumət mətbəəsi, 1919, 405 səh.
  19. Uşaq gözlüyü. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1919, 57 səh.
  20. Vətən. Bakı: Birinci hökumət mətbəəsi, 1919, 30 səh.
  21. Ədəbiyyat dərsləri. Bakı: Hökumət mətbəəsi, 1919, 134 səh. (Hüseyn Cavidlə birlikdə)
  22. Milli qiraət kitabı. Bakı: Hökumət mətbəəsi, 1919, 228 səh.
  23. Şələquyruq (ikinci çapı). Bakı: Azərnəşr, 1921, 110 səh.
  24. Milli qiraət (ikinci təbi). Bakı: Azərnəşr, 1922, 232 səh.
  25. Qiraət kitabı. Bakı: Azərnəşr, 1924, 145 səh.
  26. Türk dili (Uşaq gözlüyü). Bakı: Azərnəşr, 1924, 80 səh.
  27. Türk ədəbiyyatı. Bakı: Azərnəşr, 1924, 334 səh.
  28. Qiraət kitabı. Bakı: Yeni türk əlifbası komitəsi, 1925, 167 səh.
  29. Müəllim (hekayə). Bakı: Azərnəşr, 1926, 38 səh.
  30. Məktub yetişmədi. Bakı: Azərnəşr, 1926, 22 səh.
  31. Göbələk. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1926, 15 səh.
  32. Anabacı. Bakı: Azərnəşr, 1926, 16 səh.
  33. İldırım. Bakı: Azərnəşr, 1927, 91 səh.
  34. Tülkü həccə gedir. Bakı: Azərnəşr, 1927, 40 səh.
  35. Dördüncü il (dərslik). Bakı: Azərnəşr, 1929, 176 səh.
  36. Dördüncü il (dərslik). Bakı: Azərnəşr, 1930, 176 səh.
  37. Eşşək üstündə səyahət. Bakı: Azərnəşr, 1933, 10 səh.
  38. Seçilmiş hekayələr. Bakı: Azərnəşr, 1933, 180 səh.
  39. Oyunçu bağalar. Bakı: Azərnəşr, 1934, 28 səh.
  40. Çocuq şeirləri. Bakı: Azərnəşr, 1934, 16 səh.
  41. Oyunçu bağalar. Bakı: Azərnəşr, 1936, 40 səh.
  42. Tülkü həccə gedir. Bakı: Azərnəşr, 1936, 20 səh.
  43. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Azərnəşr, 1936, 270 səh.
  44. Məktub yetişmədi. Bakı: Azərnəşr, 1937, 16 səh.
  45. Yaxşı arxa. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1939, 28 səh.
  46. Tapdıq dədə. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1939, 39 səh.
  47. Gözəl bahar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1940, 32 səh.
  48. Araz (roman). Bakı: Azərnəşr, 1940, 274 səh.
  49. Tıq-tıq xanım. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1942, 10 səh.
  50. Nağıllar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1945, 54 səh.
  51. Ovçu Məstan. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1945, 23 səh.
  52. Qoç Polad. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1946, 76 səh.
  53. Nüşabə. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1947, 12 səh.
  54. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Azərnəşr, 1948, 428 səh.
  55. Şeirlər, nağıllar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1948, 32 səh.
  56. Məktub yetişmədi. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1949, 12 səh.
  57. Köç. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1950, 32 səh.
  58. Şeirlər və hekayələr. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1950, 80 səh.
  59. Araz. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1954, 172 səh.
  60. Seçilmiş əsərləri (üç cilddə), I cild. Bakı: Azərnəşr, 1955, 444 səh.
  61. Seçilmiş əsərləri (üç cilddə), II cild. Bakı: Azərnəşr, 1957, 456 səh.
  62. Seçilmiş əsərləri (üç cilddə), III cild. Bakı: Azərnəşr, 1959, 528 səh.
  63. Tülkü həccə gedir. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1959, 16 səh.
  64. Şeirlər və hekayələr. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1959, 112 səh.
  65. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Azərnəşr, 1960, 480 səh.
  66. Xatirələrim. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1961, 224 səh.
  67. Qoç Polad. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1962, 88 səh.
  68. Bənövşə. Bakı: Azərnəşr, 1964, 14 səh.
  69. Pirin kəraməti. Bakı: Azərnəşr, 1965, 39 səh.
  70. Tıq-tıq xanım. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1966, 16 səh.
  71. Şələquyruq. Bakı: Azərnəşr, 1966, 23 səh.
  72. Yaxşı arxa. Bakı: Maarif, 1966, 46 səh.
  73. Tülkü həccə gedir. Bakı: Gənclik, 1968, 16 səh.
  74. Gözəl bahar. Bakı: Gənclik, 1968, 27 səh.
  75. Araz. Bakı: Gənclik, 1969, 198 səh.
  76. Tıq-tıq xanım. Bakı: Gənclik, 1970, 16 səh.
  77. Yaxşı arxa. Bakı: Gənclik, 1971, 16 səh.
  78. Araz. Bakı: Gənclik, 1973, 199 səh.
  79. Xatirələrim. Bakı: Gənclik, 1973, 364 səh.
  80. Şeirlər, poemalar, təmsillər. Bakı: Gənclik, 1976, 21 səh.
  81. Qoç Polad. Bakı: Gənclik, 1977, 264 səh.
  82. Əsərləri (beş cilddə), I cild. Bakı: Azərnəşr, 1966, 555 səh.
  83. Əsərləri (beş cilddə), II cild. Bakı: Azərnəşr, 1968, 602 səh.
  84. Əsərləri (beş cilddə), III cild. Bakı: Azərnəşr, 1972, 652 səh.
  85. Əsərləri (beş cilddə), IV cild. Bakı: Azərnəşr, 1977, 776 səh.
  86. Əsərləri (beş cilddə), V cild. Bakı: Azərnəşr, 1978, 502 səh.
  87. Araz. Bakı: Gənclik, 1980, 196 səh.
  88. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Gənclik, 1984, 444 səh.
  89. Abdulla Şaiq. Seçilmiş əsərləri: I cild – Hekayələri, povesti, romanları;
  90. Abdulla Şaiq. Seçilmiş əsərləri: II cild – Şeirləri, qəzəlləri, poemaları, pyesləri;
  91. Abdulla Şaiq. Seçilmiş əsərləri: III cild – Şeirləri, mənzum hekayələri və poemaları, hekayələri, təmsilləri, pyesləri.

Tərcümələrinin nəşri

  1. İki uşaq (mənzum hekayə). Bakı: Orucov qardaşlarının mətbəəsi, 1906, 39 səh.
  2. Rumi. İbrət və müqabilə (məsnəvi). Bakı, 1906, 24 səh.
  3. Daniel Defo. Məşhur ingilis Robinzonun hekayəsi. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1909, 78 səh.
  4. Şekspir. Maqbet. Bakı: Azərnəşr, 1932, 87 səh.
  5. Barto. Pinti qız. Bakı: Azərnəşr, 1935, 10 səh.
  6. Nizami. İsgəndərnamə. I hissə (Şərəfnamə). Bakı: Azərnəşr, 1941, 450 səh.
  7. İ.A. Krılov. Seçilmiş təmsillər. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1944, 36 səh.
  8. Nizami. Sehrli üzük. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1962, 15 səh.
  9. Nizami Gəncəvi. İsgəndərnamə. Bakı: Azərbaycan SSR EA nəşriyyatı, 1964, 407 səh.
  10. Nizami. Sehrli üzük. Bakı: Gənclik, 1971, 15 səh.
  11. İ.A. Krılov. Cırcırama və qarışqa. Bakı: Gənclik, 1976, 13 səh.
  12. İllərin töhfəsi. Bakı: Gənclik, 1976, 148 səh.

Filmoqrafiya

  1. Rəqs edən bağalar (film, 1935)
  2. Tülkü həccə gedir (film, 1971)
  3. Pıspısa xanım və Siçan bəy (film, 1974)

Ədəbiyyat

Qeydlər

  1. Tatar dili dedikdə Azərbaycan dili nəzərdə tutulur.
  2. Nemoy sözünün tərcüməsi lal deməkdir.

İstinadlar

  1. International Music Score Library Project — 2006.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P839"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q523660"></a>
  2. Abdulla Shaig: Rays from the Same Sun. Azerbaijan International Magazine
  3. Abdulla Şaiq Biblioqrafiya, 2016. səh. 7
  4. Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 244.
  5. Abdulla Şaiq Biblioqrafiya, 2016. səh. 7-8
  6. Undelivered Letter by Abdulla Shaig, Azerbaijan International,
  7. Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 12
  8. D.R, Mustafayeva (1961). Görkəmli Maarifçi Pedaqoq H.Mahmudbəyov. Azərbaycan məktəbi № 6. 34.
  9. X.C, Məmmədov (1964). İlk rus-müsəlman məktəbləri və onun tarixi rolu. Azərbaycan məktəbi № 5. 12.
  10. T.B, Eminli (1999). Əli Nəzminin pedaqoji görüşləri. Bakı. 15.
  11. Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 13
  12. Şaiqanə yad et. Bakı: "Gənclik". 1981. 35.
  13. Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 13-14
  14. Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 17
  15. Şaiq, A.M (1961). Xatirələrim. Bakı: "Uşaqgəncnəşr". 46.
  16. Abdulla Şaiq. Seçilmiş əsərləri. II cild. Bakı: "Azərnəşr". 1968. 310.
  17. Azərbaycan SSR Dövlət və İncəsənət Arxivi. Abdulla Şaiqin Fondu, həyat və fəaliyyətinə dair materiallar. (sənədlər, məktublar, əmrlər və s.). 78.
  18. Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 18
  19. Məlahət Mürşüdlü, 2017. səh. 19-20
  20. Şaiq, A.M (1961). Xatirələrim. Bakı: "Uşaqgəncnəşr". 57.
  21. A.S, Abdullayev (1966). Azərbaycan dilinin tədrisi tarixindən. Bakı: "Maarif". 71–73.
  22. Abdulla Shaig Rays from the Same Sun. azer.com

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Əfrasiyab Bədəlbəyli — Gözəl insan (Abdulla Şaiq haqqda). "Azərbaycan gəncləri", 5 may 1971
  • Azadlıq Radiosunun Oxu zalında Abdulla Şaiqin seçilmiş əsərləri
  • Abdulla Şaiq uşaq ədəbiyyatı haqqda danışır
  • Abdulla Şaiq kitabları barədə danışır
  • Abdulla Şaiq 75 illik yubileyində danışır
  • Uşaq mahnısı "Nağaramı çalıram" — musiqi: Oqtay Zülfüqarov
  • KəpəzTv-də Abdulla Şaiq haqqında veriliş
  • Abdulla Şaiqin doğum günüdür
  • [1]

abdulla, şaiq, əsl, adı, abdulla, axund, mustafa, oğlu, talıbzadə, fevral, 1881, 1881, tiflis, qafqaz, canişinliyi, iyul, 1959, 1959, bakı, azərbaycanlı, şair, yazıçı, dramaturq, publisist, pedaqoq, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, 1934, ildən, azərbaycan, yazıçılar. Abdulla Saiq esl adi Abdulla Axund Mustafa oglu Talibzade 24 fevral 1881 1881 02 24 1 Tiflis Qafqaz canisinliyi 24 iyul 1959 1959 07 24 Baki azerbaycanli sair yazici dramaturq publisist pedaqoq edebiyyatsunas tercumeci 1934 cu ilden Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu Azerbaycan usaq edebiyyatinin banilerinden biri Azerbaycan SSR emekdar incesenet xadimi 1940 2 Abdulla SaiqIlk adi Abdulla TalibzadeDogum tarixi 24 fevral 1881Dogum yeri Tiflis Tiflis quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 24 iyun 1959 78 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri Fexri xiyabanVetendasligi Rusiya Imperiyasi AXC SSRIUsagi Kamal TalibzadeAtasi Axund Mustafa TalibzadeFealiyyeti dramaturq muellim sair tercumeciFealiyyet illeri 1906 ci ildenEserlerinin dili azerbaycancaTaninmis eserleri Azerbaycan SSR emekdar incesenet xadimi Qirmizi Emek Bayragi ordeniMukafatlariabdullashaig com Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 1 1 Erken illeri ve tehsili 1 2 Pedaqoji fealiyyeti 1 2 1 Ilkin dovrler 2 Yaradiciligi 3 Vetenperver sair kimi 4 Biblioqrafiya 4 1 Eserlerinin nesri 4 2 Tercumelerinin nesri 5 Filmoqrafiya 6 Edebiyyat 7 Qeydler 8 Istinadlar 9 Hemcinin bax 10 Xarici kecidlerHeyati RedakteErken illeri ve tehsili Redakte Abdulla Saiq Mustafa oglu 1881 ci ilin fevralin 21 de Tiflisin Seytanbazar mehellesinde anadan olmusdur Onun valideynleri Axund Mustafa ve Mehri xanim bir nece il idi ki Tiflise kocerek orada meskunlasmisdilar Abdulla boyuk qardasi Yusifden sonra evin ikinci ovladi idi Onun ekiztayi olan qiz ovladi dogulandan az sonra telef olmusdu 3 Atasi Axund Mustafa Suleyman oglu dovrunun secilen bir ruhani ziyalisi idi O 1881 ci iledek Tiflis seheri uzre qazinin muavini sonra ise Qafqaz seyxulislaminin muavini islemisdi 4 Oglanlari Yusifle Abdulla da ilk tehsillerini Tiflisde muselman usaqlari ucun nezerde tutulan altisinifli ruhani mektebinde almisdilar Bu mekteb tekce dini tehsil ocagi deyildi Onun tedris proqrami rus tatar Azerbaycan mekteblerinin layihesine uygun idi Bu mektebde Abdullanin atasi Axund Mustafa ile yanasi Qori muellimler seminariyasinin mezunlarindan Baxseli bey ve Pasa bey de ders deyirdiler 3 Olkede XIX esrin ortalarindan baslayib getdikce inkisaf eden maarifcilik herekatinin ideyalari genc Abdullada oz tesirini buraxirdi Abdulla Saiq 1889 93 cu illerde bu mektebde ilk tehsilini aldiqdan sonra Xorasana ziyarete geden anasi qardasi Yusifle birlikde onu da ozu ile aparir Yusifle Abdulla tehsillerini Xorasana davam etdirirler Burada dovrun qabaqcil fikirli genclerinden olan Urmiyadan kocub gelmis Yusif Ziya adli bir muellim de ders deyirdi Her iki qardasin fikri inkisafinda edebiyyata ve yaradiciliga olan maraqlarinin quvvetlenmesinde Ziyanin xususi rolu ve tesiri olmusdur Boyuk qardas Axund Yusif muellimine beslediyi ehtirama esasen ozune Ziya texellusu goturmusdur 5 1889 cu ilin payizinda Mehri xanim oglu Yusifle birlikde Tiflise geri donur Abdulla ise tehsilini tamamlamaq ucun 1900 cu ilin payizinadek Xorasana bir tanislarinin evinde qalaraq burada bakikile Mirze Abdulladan ve genceli Mirze Bagirdan mentiq ve poetika habele ereb seirlerinin tarixine dair ders alir Yeddi il Xorasana mukemmel tehsil alib tarix psixologiya elmlerini Serq Azerbaycan rus edebiyyatini menimseyir 6 Payizda anasi Xorasana gelerek Abdullani da Tiflise getirir Bir nece ay burada qaldiqdan sonra evvelce Yusif sonra ise Abdulla Bakiya kocur 5 Abdulla Bakida iki sinfi mubarize ile uzlesdi Bir terefden burjuaziya diger terefden ise proletariat 1905 ci il inqilabi erefesinde bu iki sinif arasinda baslanan mubarize tarixin zeruri bir hadisesi kimi meydana cixmisdi Bununla beraber Baki hem de elm edebiyyat ve medeniyyet merkezine cevrilirdi metbuat orqanlari mektebler medeniyyet orqanlari acilir ziyalilarin sayi artirdi 7 Pedaqoji fealiyyeti Redakte Dovrun ziyalilarinin coxu Qori muellimler seminariyasinin mezunlari idi Onlar yeni usulla ders deyir eserler yazirdilar Neriman Nerimanov Ebdurrehim bey Haqverdiyev Mirze Feteli Axundov Necef bey Vezirov ve diger dramaturqlarin eserlerini tamasaya qoyurdular 8 1905 1907 ci iller inqilabinin tesiri altinda mekteb etrafinda geden mubarize gunu gunden siddetlenirdi ve bu Azerbaycan ziyalilarinin muellimlerinin muherrirlerinin ve ediblerinin destelerini ehate edirdi 9 Hemin dovrde sexsler Qori muellimler seminariyasini bitirib Azerbaycanin muxtelif yerlerinde calisirdilar Onlar neslin telim terbiyesine onlarin dunyevi tehsil almalarina qaygi gosterirdiler 10 Bu insanlar yeni usulla mektebler acir qezet jurnallar cixarir derslikler hazirlayir tedris proqramlarinda dunyevi elmlere genis yer verirdiler Meqsed insanlarin suuruna tesir gostermek xalqlar arasinda dostluq ideyasi yaymaq idi 11 Abdulla Bakiya gelen kimi ilk novbede Tiflisden tanidigi Neriman Nerimanovla gorusur Abdulla Neriman Nerimanova onun Bakiya muellim arzusu ile geldiyini Nerimanov ise ona bu senet ucun imtahan vermeli muellimlik huququ qazanmasinin vacib oldugunu bildirdi 12 Nerimanovun meslehetlerinden sonra Abdulla Neriman Nerimanovun ona verdiyi Turk Azerbaycan dilinin muxteser serf nehvi kitabini Azerbaycan dilinin qrammatikasini edebiyyati elece de metodikasini oyrendi 11 1901 ci ilin aprelin 22 de I Aleksandr adina ucuncu oglan gimnaziyasinda imtahan komissiyasi cagirildi Abdulla uc nov uzre imtahan verdi yazili sifahi ve numune dersi Bu imtahanlari zamani o oz istedadi ve bacarigini gostermis seyi sayesinde Azerbaycan dili ve edebiyyatina metodikaya aid suallara Neriman Nerimanovu ve basqa komissiya uzvlerini razi salan cavablar vermis ve her uc imtahandan 5 qiymeti almisdir 13 Abdulla Talibzade 1901 ci il aprelin 22 de 608 nomreli sehadetnameye esasen Azerbaycan dili muellimi adini alir Sehadetnameni komissiya uzvu olan Neriman Nerimanov imzalamisdir Onun muellim kimi ise duzelmesinde Nerimanov muhum rol oynamisdir Onun Baki Dovlet Dumasinin maarif sobesinin mudiri Mixail Aqanovice yazdigi mektubda bildirilir Qullugum Sizinle gorusmeyime mane olur ancaq alicenabliginiza ve xeyir xahliginiza guvenerek Size mektub yazmaga cesaret edirem Sizden xahis edirem ki Mirze Abdulla Talibzadeni rus tatar mektebine tatar dili qeyd 1 muellimi vezifesine teyin edesiniz Onun bu fenni tedris etmeye selahiyyeti vardir ve rus dilini de kifayet qeder yaxsi bilir Eger Siz onun senedlerini basqalarinin senedleri ile muqayise etseniz onun basqalarindan ferqlenen leyaqeti aydinlasar 13 Lakin bos yer olmadigi ucun Abdulla Talibzadeni rus tatar mekteblerinde ehtiyat muellim teyin etmeyi qerara aldilar Bu haqda o mekteb komissiyasi sedrine mektub yazir Siz ali cenab hezretlerinize bildirirem ki men 31 oktyabr 1901 ci il 85 nomreli emrinize esasen 5 noyabr 1901 ci ilden rus tatar mekteblerinde ehtiyat muellimi olmaga raziyam 13 Bununla Abdulla Talibzade Sultan Mecid Qenizadenin mudir oldugu alti sinifli seher mektebinde pedaqoji fealiyyete baslayir Abdulla Talibzadenin pedaqoji fealiyyete basladigi dovrde xalqi maariflendirmek onlari zamanin telebine uygun terbiye etmek ictimai bir mesele kimi meydana cixmisdi 13 Abdulla Talibzadenin pedaqoji fealiyyetinin birinci merhelesini ehate eden 1901 18 ci iller arasinda Azerbaycan maarifi sahesinde iki quvve qarsi qarsiya gelmisdi kohne telim ocaqlari mollaxanalar mollalar sxolastik telim terbiye usulu ile ders deyen muellimlerden ibaret quvve ikincisi ise yeni telim terbiye usullarina dunyevi mekteblere meyl eden pedaqoji quvve idi Abdulla Talibzade yeni tipli tedris ocaqlarinin sebekesinin genislendirilmesi ugrunda mubarize aparan ikinci quvvenin dovrun maarifcilerinin siralarina qosuldu 14 Azerbaycan diline ayrilmis ders saati az oldugundan o bes alti ay hazirlasdiqdan sonra imtahan vererek seriet muellimi sehadetnamesi aldi O islediyi mektebde azerbaycan dili dersleri ile yanasi seriet dersleri de aparirdi Ikinci Real mektebin direktorunun Qafqaz Tehsil Dairesine gonderdiyi 1916 ci il 18 oktyabr tarixli mektubunda yazilir Sinif murebbesi isleyen A Saiqe birinci Realni mektebinde seriet dersleri aparmasina icaze verilmisdir 14 Abdulla Saiq seriet derslerinin kicik mahiyyetini derk ederek cox vaxt onun yerine Azerbaycan dilini dunyevi elmleri tedris edirdi Lakin atdigi bu addin onu vezifesinden kenarlasdira bilerdi Abdulla Saiq bununla bagli Xatirelerim de yazirdi Bir gun mudir qefleten iceri girdi ve uzunu sinfe cevirerek bugunku dersin movzusunu sorusdu Sagirdlerden Hebib Talisinski ayaga qalxaraq Bu gun dersde muellim miras meselesini kecir deyerek meni cetinlikden qurtardi 15 1901 1906 ci illerde Abdulla Talibzade bir nece mektebde ders deyirdi 1902 ci ilin sentyabrinda o Hebibbey Mahmudbeyovun mudir oldugu altisinifli seher mektebinin asagi siniflerine daimi ana dili muellimi teyin edildi Ders saati az olduguna gore 1903 cu ilden Sabuncuda altiillik mektebde de ders demeye baslayir Genc muellim fehlelerin is seraitini ilk defe olaraq daha yaxindan musahide edir oyrenirdi Abdulla Talibzadenin 1903 cu ilde ucuncu kisi gimnaziyasinda calismasi haqqinda uc sened movcuddur birincisinde onun 1903 1905 ci illerde progimnaziyada islediyi gosterilir 16 Ikinci sened ise Merkezi Edebiyyat Arxivinde saxlanilan 31 nomreli sehadetnamedir 17 Sehadetnameden melum olur ki o Qafqaz Maarif Mufettisliyinin 15672 nomreli emrine esasen 1905 ci il oktyabrin 29 dan 1912 ci il oktyabr 31 e qeder gimnaziyada calismisdir 17 18 Sabuncuya gedib gelmek cetin oldugu ucun Abdulla 1906 ci ilin sentyabrinda oradan ayrilaraq Baki realni ve yeddinci seher mektebine ise duzelir Abdulla Talibzade rus dilinde tercumeyi halinda gosterir ki 1906 ci ilde 7 ci rus tatar mektebinde yerli dilden ders demeye basladi Seyid Huseyn Cefer Cabbarli mehz bu mektebde onun sagirdleri olmusdur O burada 1908 ci ile qeder calisdi Abdulla Talibzade 1908 ci ilden pedaqoji fealiyyetini Bakidaki realni mektebinde davam etdirir Abdulla Saiq burada seherin bir nece mektebinde altinci ders kimi tedris edilen Azerbaycan dilinden ders vermisdir 19 Mutereqqi fikirlerine Abdulla Saiq sagirdleri ve qabaqcil fikirli maarif iscileri arasinda boyuk hormet ve nufuz sahibi olmusdur 20 19 Abdulla Saiq Nicat Cemiyyetinin uzvleri arasinda asagi sirada sagdan dorduncu 1906 ci il Abdulla Saiqin pedaqoji fealiyyetinin birinci merhelesini ehate eden iller xalq maarifi sahesinde baslanmis boyuk bir canlanma ile musayiet olunur Muxtelif maarif cemiyyetleri yaradilirdi Bu cemiyyetler icerisinde Nicat cemiyyeti oz fealiyyeti ile diqqeti celb edirdi Cemiyyetin sedr muavini olan Neriman Nerimanovun ve onun hemfikirlerinin Hesen bey Zerdabi Ferec bey Agayev Suleyman Sani Axundov Abdulla Saiq Uzeyir Hacibeyli ve basqalarinin seyi neticesinde 1906 ci ilin avqustunda ve daha sonra 1907 ci ilde Azerbaycan muellimlerinin muvafiq olaraq I ve II qurultaylari cagirildi 21 Azerbaycan ictimai heyatinda tarixi ehemiyyet kesb eden qurultaylar maarif ve mekteb meselesini muselmanlarin inkisafinin en vacib komponentleri ile bagli olan siyasi medeni ve ictimai mesele idi Dersliklerin proqramlarin veziyyeti telim usullari hemin dovr ibtidai seher mekteblerinde rus dili nemoy qeyd 2 metodu ile telim edilirdi oxumaq ve yazmaq ucun asan olan yeni usulun tetbiqi haqqinda kend muellimlerinin veziyyeti mekteblerde Azerbaycan dili derslerine verilen ders muddetinin artirilmasi tedrisin keyfiyyetinin yukseldilmesi tetillerin duzgun bolusdurulmesi ibtidai tehsilin umumi ve icbari olmasi yeni usullardan istifade edilmesi her iki qurultayin esas muzakire movzusu olmusdur 21 Abdulla Talibzade birinci qurultayda cixis ederek ana dili ve edebiyyatin tedrisi yeni derslikler yaratmaq haqqinda oz fikirlerini verdi Qurultay Hesen bey Zerdabi Firudin bey Kocerli Mahmud bey Mahmudbeyov Suleyman Sani Axundov Abdulla Saiq ve digerlerinden ibaret xususi komissiya secdi Qurultayin novbeti iclasinda komissiya adindan Abdulla Talibzade cixis ederek proqramin tertibi prisinsiplerinden ve ehemiyyetinden danisdi 21 Ilkin dovrler Redakte Abdulla Saiq Ukrayna seheri Slavuta erazisinde 1909 ci il Yaradiciligi RedakteAbdulla Saiq 1901 ci ilde 22 aprel ucuncu oglan gimnaziyasinda xususi imtahan komissiyasinda imtahan vererek Ana dili muellimi adini alib 5 noyabr 1901 ci ilden rus tatar mekteblerinde ehtiyat muellimi kimi pedaqoji fealiyyIiete baslayib Bundan sonra omrunun 34 ilini Azerbaycan maarifinin inkisafina hesr edib 1906 ci ilin avqustunda Bakida kecirilen I Muellimler Qurultayinin teskilinde boyuk xidmetleri olub Qurultayda ana dilinin ve edebiyyatin tedrisine dair tesebbusle cixis edib Qurultay H Zerdabi F Kocerli M Mahmudbeyov S Sani A Saiq ve basqalarindan ibaret xususi komissiya secib ve Azerbaycan dilinde muvafiq proqram hazirlamagi onlara tapsirib I Muellimler Qurultayindan hec bir il kecmemis nece nece yeni derslikler yaranib Elifba Usaq cesmeyi Ikinci il Gulzar ve s bu kimi dersliklerde A Saiqin oz eserleri ve dunya edebiyyatindan ornekler cap olunub On alti sehifelik Usaq cesmeyi kitabi kicik yasli usaqlarin bilik seviyyesine uygun hazirlanib 22 Bundan sonra o muxtelif illerde bir birinin ardinca Milli qiraet Muntexabat Turk celengi Edebiyyat Turk edebiyyati Gulseni edebiyyat adli derslikler ve proqramlar hazirlayib Bu dersliklerde Azerbaycan klassiklerinin heyat ve yaradiciligi haqqinda melumatlar ve eserlerinden parcalar verilib O hem de qadinlar ucun jurnal cixarmaq usaq bagcasi acmaq kitabxana yaratmaq kasib usaqlari pulsuz oxutmaq kimi xeyirxah tesebbusler ireli surub eyni zamanda Azerbaycan edebiyyatini tedqiq ve teblig edib Xaqani Nizami Nesimi Fuzuli Xetai Vaqif Vidadi Zakir M F Axundov S E Sirvani M E Sabir A Sehhet M Hadi H Cavid kimi sair yazicilarin yaradiciliqlari arasdirib A Saiq yaradiciligina tercume ve qezelle baslasa da ilk metbu eseri Laylay adli usaq seri olub O 1906 ci ilden baslayaraq silsile seirleri ile Azerbaycan milli usaq poeziyasinin incilerini yaradib Bir sira seirleri Debistan ve Mekteb usaq gencler toplularinda isiq uzu gorub Bu illerde Nicat cemiyyetinin idare heyetine uzv secilib edebi bedii problemlerle maarif ve mekteb isleri ile mesgul olub Pispisa xanim ve Sican bey cizgi filminden kadr Xalq edebiyyatini toplayib arasdiran A Saiq bu ornekler esasinda Tiq tiq xanim Tulku hecce gedir Yaxsi arxa kimi menzum nagillar da yazib Onun Edhem Tapdiq dede Qocpolad kimi poemalarinda milli folklorun tesiri gorunur Saiq hem de 1910 cu ilde yazdigi Gozel bahar pyesi ile milli usaq teatrinin ozulunu qoyub Sairin Hurriyyet perisi ne Niye ucdu Bir qus XX esre xitab Sikayetlerim Zamanin inqilabcilarina kimi seirleri inqilab ruhlu seirleri sayilir Nesr yaradiciligina 1905 ci ilde romantik Iki muzterib ve ya ezab ve vicdan yarimciq romani ile baslayan edib Mektub yetismedi Koc Dasqin Intiharmi yasamaqmi Gobelek Iblisin huzurunda Dursun Esrimizin qehremanlar i kimi bir cox hekaye povest ve romanlar yazib Koc ve Mektub yetismedi hekayeleri ve Esrimizin qehremanlari romani ilk milli nesr ornekleri kimi deyerlendirilir Hepimiz bir gunesin zerresiyiz eseri sairin o dovrku dunyagorusunu ser quvvelerin xalqlar arasinda nifaq salmasini savas toretdiyini beserin sabahini insanlarin taleyini gosteren romantik seirlerindendir A Saiq musteqil Azerbaycan ideyasinda Mehemmed Emin Resulzade E Agaoglu E Topcubasov E Huseynzade Y Nesibbeyli kimi onder ziyalilarla hemfikir olub O 1918 ci il mayin 28 de yaranan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetini sevincle qarsilayib Mehemmed Emin Resulzade bu dovrde milli istiqlalin sevincini ilk duyanlar sirasinda A Saiqin de adini cekib Resmi dovlet qezeti olan Azerbaycan in sehifelerinde mektebler ve millilesdirme meselesi haqqinda ilk cixis eden onu teblig eden ve heyata kecirenlerden biri de A Saiq idi O 1919 cu ilde Baki Dovlet Universitetinin yaranmasi ile bagli Telebe heyati pyesini yazib yarimciq Esrimizin qehremanlari romanini tamamlayib Bu eserlerde muellif veten millet musteqillik arzularini dile getirib milli dovletciliyimiz ucun yeni milli kadrlar hazirlanmasi meselesini one cekib Onun bu illerde qeleme aldigi Yeni ay dogarken Turk edemi merkeziyyet Musavata ithaf Arazdan Turana kimi seirleri edebi muhitde deyerlendirilen poeziya orneklerindendir Onun Vetenin yaniq sesi serinde ulu oguzlarin huneri Altay turkleri Elxan ve Altun ordusu ornek gosterilib Vetenperver sair kimi RedakteSair Iki mucahid ve yaxud Ati yarali esger serinde cahan savasinin yaralari ermeni dasnaklarinin Azerbaycan torpaqlarindaki vehsiliyi Qarabagdaki fitne fesadlari on plana cekib Edib ADR dovrunde maarif ve mekteb yonumundeki isini daha da canlandirib bir nece mektebi millilesdirib rus mekteblerinde Azerbaycan turku sinifleri yaradib Dovletin yaratdigi proqram ve derslikler hazirlayan komissiyasinin uzvu kimi calisib 1920 ci il aprelin 28 de rus ordusu XI qirmizi ordu Azerbaycana soxulur kommunistler hakimiyyeti ele alir Buna baxmayaraq A Saiq xalqin geleceyi namine oz edebi pedaqoji fealiyyetini davam etdirir O pedaqoji kurslarda texnikumlarda ve basqa mekteblerde ders deyir medeni maarif islerine yardim edir bedii yaradiciliqla mesgul olur 1923 cu ilde onun edebi pedaqoji fealiyyetinin 20 illiyi tentene ile qeyd edilir Calisdigi gimnaziya Saiq numune mektebi adlandirilir Bu mektebde butun dersler Azerbaycan Turk dilinde aparilir Teze acilan siniflerde esas muellimler A Saiq Q Resad C Cebrayilbeyli S Quliyev ve basqa ziyalilar olur Lakin yeni yaranmis mekteb bir cox problemlerle uzlesir Ne derslik ne de proqram tapilir muellim kadrlari catismir Secilmis heyet A Saiqin rehberliyi ile sagirdler ucun proqram ve derslik hazirlamaga basladi Saiq Numune mektebi nin mezunu hazirda EA nin muxbir uzvu Mehemmedemin Salehli soyleyir ki bir cox fenlerden dersleri bize Turkiyeden gelmis muellimler deyirdi Qocaman pedaqoq ve tedqiqatci Letif Huseynzade genclerde milli suurun formalasmasinda milli medeniyyetin tarixin oyrenilmesinde o vaxt fealiyyet gosteren mektebin boyuk rol oynadigini vurgulayaraq yazir ki mektebde catismayan derslikleri Turkiyeden getirirdiler Butun bu cetinliklere baxmayaraq Abdulla Saiqin rehberliyi ile genc heveskar muellimlerin seyi ve calisqanligi sayesinde milli siniflerde ders prosesi tereqqi tapir Sovet hakimiyyetinin ilk illerinde mekteb iki yere ayrilir asagi sobeler ve sinifler birinci dereceli doqquzuncu mekteb ucuncu sinifden etibaren ise ikinci dereceli on ikinci mekteb adlandirilir Akademik M Salehli soyleyir ki mektebin direktoru Qafur Kantemir idi Abdulla Saiq edebiyyatdan ders deyirdi O derin biliye malik oz pesesinin vurgunu olan herterefli bir sexs idi Usaqlara boyuk qaygi ile yanasir onlarla davranisda cox nezaketli olardi Biz sagirdler ona ehtiramla yanasar hormet elameti olaraq Mirze deyerdik 1923 cu ilde Numune mektebi nin ilk buraxilisi olur Hemin buraxilis gecesinde telebe ve muellimlerin arzusunu nezere alan Maarif Komissarligi ve Bas Terbiye Ictimaiyye Dairesi bir cox dolanbacli yollardan kecib fealiyyetini muveffeqiyyetle davam etdiren mektebi Saiq Numune mektebi adlandirmagi qerara alir 1918 ci ilde yaradilmis mekteb 10 il fealiyyet gostermisdir Bu muddet erzinde mektebde sivilizasiyaya dogru inkisaf perspektivleri esrin evvellerinde Azerbaycanin dirceldilme imkanlari milli suurun suretle oyanma prosesi nezere alinaraq musteqil ve real milli tehsil siyaseti heyata kecirilir Bu iller erzinde telim terbiye isleri ile yanasi bedii yaradiciliqla da mesgul olan A Saiqin Vezife Ozu bilsin mene ne Anabaci Esebi adam kimi silsile hekayeleri Araz inqilabi tarixi movzulu romani elm maarif ve medeniyyet haqqinda bir sira meqaleleri edebi muhitde maraqla qarsilanir O hem de Tenqid Teblig teatri ucun eserler yazir Azerbaycan Genc Tamasacilar Teatrinin Usaq ve Gencler nesriyyatinin isi birbasa Saiqin adi ile baglidir Uzun muddet bu teatrda calisan edib Xasay Eloglu Veten Fitne Qaraca qiz kimi cesidli pyesler yazir Fitne ve Nusabe eserleri Nizami sujetleri esasinda yaranan maraqli senet ornekleridir Edib bu illerde de usaqlar ucun gozel eserler yazir basqa senet dostlarini da bu ise celb edir Onun May negmesi Top oyunu Benovse Qerenfil Bulbul kimi usaq seirleri nagil ve poemalari bu gun de oz deyerini saxlayir M Seyidzade M Dilbazi M Rzaquluzade Z Cabbarzade ve basqa muellifler usaqlar ucun eser yazmagi ondan oyrenirler Alim edebiyyatsunas folklorcu kimi de calisan A Saiq klassik edebiyyat yonumunde arasdirmalar aparir Onun Nizami Fuzuli Nesimi Vaqif M F Axundov Mirze Celil M Cavid M Hadi kimi senetciler haqqindaki fikirleri bu gun de deyerlidir Sairin Serq edebiyyati meseleleri sufizm tesevvuf hurufilik elece de cesidli edebi cereyen ve metod haqqindaki arasdirma ve axtarislari da maraqlidir Milli folklorumuzu ilk defe toplayib oyrenenlerden biri de ele A Saiqdir Onun cagdas heyata elm ve dil meselelerine aid yazilari ise xususi maraq dogurur Abdulla Saiqin ovladi tenqidci edebiyyatsunas Kamal Talibzadedir Eyni zamanda boyuk sair Semed Vurgun ile bacanaq idi Biblioqrafiya Redakte Esas meqale Abdulla Saiqin biblioqrafiyasiEserlerinin nesri Redakte Gulsen edebiyyat Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1910 89 seh Usaq gozluyu Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1910 64 seh Yaxsi arxa Tulku qarga hacileylek Baki Kaspi metbeesi 1911 18 seh Tiq tiq xanim Tulku qarga hacileylek Baki Kaspi metbeesi 1911 16 seh Tulku ve xoruz Baki Kaspi metbeesi 1911 15 seh Usaq gozluyu Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1911 56 seh Gozel bahar pyesi Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1912 34 seh Gulzar qiraet kitabi Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1912 34 seh Bedbext aile Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1912 42 seh Kimdir haqli pyesi Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1913 39 seh Murad Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1913 15 seh Urek tikmek yaxud Qurban bayrami Baki Kaspi metbeesi 1913 14 seh Selequyruq Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1913 16 seh Usaq gozluyu Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1915 57 seh Usaq gozluyu Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1917 57 seh Milli qiraet kitabi Baki Hokumet metbeesi 1919 228 seh Usaq gozluyu Baki Iran metbeesi 1919 56 seh Turk celengi Baki Hokumet metbeesi 1919 405 seh Usaq gozluyu Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1919 57 seh Veten Baki Birinci hokumet metbeesi 1919 30 seh Edebiyyat dersleri Baki Hokumet metbeesi 1919 134 seh Huseyn Cavidle birlikde Milli qiraet kitabi Baki Hokumet metbeesi 1919 228 seh Selequyruq ikinci capi Baki Azernesr 1921 110 seh Milli qiraet ikinci tebi Baki Azernesr 1922 232 seh Qiraet kitabi Baki Azernesr 1924 145 seh Turk dili Usaq gozluyu Baki Azernesr 1924 80 seh Turk edebiyyati Baki Azernesr 1924 334 seh Qiraet kitabi Baki Yeni turk elifbasi komitesi 1925 167 seh Muellim hekaye Baki Azernesr 1926 38 seh Mektub yetismedi Baki Azernesr 1926 22 seh Gobelek Baki Usaqgencnesr 1926 15 seh Anabaci Baki Azernesr 1926 16 seh Ildirim Baki Azernesr 1927 91 seh Tulku hecce gedir Baki Azernesr 1927 40 seh Dorduncu il derslik Baki Azernesr 1929 176 seh Dorduncu il derslik Baki Azernesr 1930 176 seh Essek ustunde seyahet Baki Azernesr 1933 10 seh Secilmis hekayeler Baki Azernesr 1933 180 seh Oyuncu bagalar Baki Azernesr 1934 28 seh Cocuq seirleri Baki Azernesr 1934 16 seh Oyuncu bagalar Baki Azernesr 1936 40 seh Tulku hecce gedir Baki Azernesr 1936 20 seh Secilmis eserleri Baki Azernesr 1936 270 seh Mektub yetismedi Baki Azernesr 1937 16 seh Yaxsi arxa Baki Usaqgencnesr 1939 28 seh Tapdiq dede Baki Usaqgencnesr 1939 39 seh Gozel bahar Baki Usaqgencnesr 1940 32 seh Araz roman Baki Azernesr 1940 274 seh Tiq tiq xanim Baki Usaqgencnesr 1942 10 seh Nagillar Baki Usaqgencnesr 1945 54 seh Ovcu Mestan Baki Usaqgencnesr 1945 23 seh Qoc Polad Baki Usaqgencnesr 1946 76 seh Nusabe Baki Usaqgencnesr 1947 12 seh Secilmis eserleri Baki Azernesr 1948 428 seh Seirler nagillar Baki Usaqgencnesr 1948 32 seh Mektub yetismedi Baki Usaqgencnesr 1949 12 seh Koc Baki Usaqgencnesr 1950 32 seh Seirler ve hekayeler Baki Usaqgencnesr 1950 80 seh Araz Baki Usaqgencnesr 1954 172 seh Secilmis eserleri uc cildde I cild Baki Azernesr 1955 444 seh Secilmis eserleri uc cildde II cild Baki Azernesr 1957 456 seh Secilmis eserleri uc cildde III cild Baki Azernesr 1959 528 seh Tulku hecce gedir Baki Usaqgencnesr 1959 16 seh Seirler ve hekayeler Baki Usaqgencnesr 1959 112 seh Secilmis eserleri Baki Azernesr 1960 480 seh Xatirelerim Baki Usaqgencnesr 1961 224 seh Qoc Polad Baki Usaqgencnesr 1962 88 seh Benovse Baki Azernesr 1964 14 seh Pirin kerameti Baki Azernesr 1965 39 seh Tiq tiq xanim Baki Usaqgencnesr 1966 16 seh Selequyruq Baki Azernesr 1966 23 seh Yaxsi arxa Baki Maarif 1966 46 seh Tulku hecce gedir Baki Genclik 1968 16 seh Gozel bahar Baki Genclik 1968 27 seh Araz Baki Genclik 1969 198 seh Tiq tiq xanim Baki Genclik 1970 16 seh Yaxsi arxa Baki Genclik 1971 16 seh Araz Baki Genclik 1973 199 seh Xatirelerim Baki Genclik 1973 364 seh Seirler poemalar temsiller Baki Genclik 1976 21 seh Qoc Polad Baki Genclik 1977 264 seh Eserleri bes cildde I cild Baki Azernesr 1966 555 seh Eserleri bes cildde II cild Baki Azernesr 1968 602 seh Eserleri bes cildde III cild Baki Azernesr 1972 652 seh Eserleri bes cildde IV cild Baki Azernesr 1977 776 seh Eserleri bes cildde V cild Baki Azernesr 1978 502 seh Araz Baki Genclik 1980 196 seh Secilmis eserleri Baki Genclik 1984 444 seh Abdulla Saiq Secilmis eserleri I cild Hekayeleri povesti romanlari Abdulla Saiq Secilmis eserleri II cild Seirleri qezelleri poemalari pyesleri Abdulla Saiq Secilmis eserleri III cild Seirleri menzum hekayeleri ve poemalari hekayeleri temsilleri pyesleri Tercumelerinin nesri Redakte Iki usaq menzum hekaye Baki Orucov qardaslarinin metbeesi 1906 39 seh Rumi Ibret ve muqabile mesnevi Baki 1906 24 seh Daniel Defo Meshur ingilis Robinzonun hekayesi Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1909 78 seh Sekspir Maqbet Baki Azernesr 1932 87 seh Barto Pinti qiz Baki Azernesr 1935 10 seh Nizami Isgendername I hisse Serefname Baki Azernesr 1941 450 seh I A Krilov Secilmis temsiller Baki Usaqgencnesr 1944 36 seh Nizami Sehrli uzuk Baki Usaqgencnesr 1962 15 seh Nizami Gencevi Isgendername Baki Azerbaycan SSR EA nesriyyati 1964 407 seh Nizami Sehrli uzuk Baki Genclik 1971 15 seh I A Krilov Circirama ve qarisqa Baki Genclik 1976 13 seh Illerin tohfesi Baki Genclik 1976 148 seh Filmoqrafiya RedakteReqs eden bagalar film 1935 Tulku hecce gedir film 1971 Pispisa xanim ve Sican bey film 1974 Edebiyyat RedakteMemmedhuseyn Tehmasib Secilmis eserleri 2 cildde I cild Baki Mutercim 2010 seh 470 Qeydler Redakte Tatar dili dedikde Azerbaycan dili nezerde tutulur Nemoy sozunun tercumesi lal demekdir Istinadlar Redakte 1 2 International Music Score Library Project 2006 lt a href https wikidata org wiki Track P839 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q523660 gt lt a gt Abdulla Shaig Rays from the Same Sun Azerbaijan International Magazine 1 2 Abdulla Saiq Biblioqrafiya 2016 seh 7 Huseyn Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 244 1 2 Abdulla Saiq Biblioqrafiya 2016 seh 7 8 Undelivered Letter by Abdulla Shaig Azerbaijan International Melahet Mursudlu 2017 seh 12 D R Mustafayeva 1961 Gorkemli Maarifci Pedaqoq H Mahmudbeyov Azerbaycan mektebi 6 34 X C Memmedov 1964 Ilk rus muselman mektebleri ve onun tarixi rolu Azerbaycan mektebi 5 12 T B Eminli 1999 Eli Nezminin pedaqoji gorusleri Baki 15 1 2 Melahet Mursudlu 2017 seh 13 Saiqane yad et Baki Genclik 1981 35 1 2 3 4 Melahet Mursudlu 2017 seh 13 14 1 2 Melahet Mursudlu 2017 seh 17 Saiq A M 1961 Xatirelerim Baki Usaqgencnesr 46 Abdulla Saiq Secilmis eserleri II cild Baki Azernesr 1968 310 1 2 Azerbaycan SSR Dovlet ve Incesenet Arxivi Abdulla Saiqin Fondu heyat ve fealiyyetine dair materiallar senedler mektublar emrler ve s 78 Melahet Mursudlu 2017 seh 18 1 2 Melahet Mursudlu 2017 seh 19 20 Saiq A M 1961 Xatirelerim Baki Usaqgencnesr 57 1 2 3 A S Abdullayev 1966 Azerbaycan dilinin tedrisi tarixinden Baki Maarif 71 73 Abdulla Shaig Rays from the Same Sun azer comHemcinin bax RedakteTulku hecce gedir film 1971 Abdulla Saiqin Ev Muzeyi Fuyuzat jurnal Gunes qezet Azerbaycan Dovlet Kukla TeatriXarici kecidler Redakteabdullashaig com Efrasiyab Bedelbeyli Gozel insan Abdulla Saiq haqqda Azerbaycan gencleri 5 may 1971 Azadliq Radiosunun Oxu zalinda Abdulla Saiqin secilmis eserleri Abdulla Saiq usaq edebiyyati haqqda danisir Abdulla Saiq kitablari barede danisir Abdulla Saiq 75 illik yubileyinde danisir Usaq mahnisi Nagarami caliram musiqi Oqtay Zulfuqarov KepezTv de Abdulla Saiq haqqinda verilis Abdulla Saiqin dogum gunudur 1 Menbe https az wikipedia org w index php title Abdulla Saiq amp oldid 6067477, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.