fbpx
Wikipedia

Estoniya tarixi

Avqust 24, 2021

Estoniya tarixi — estonların yaşadığı Baltik dənizinin şərq sahillərindən başlayır. Estonlar tarixən Tevton ordeni ilə yaxından əməkdaşlıq etmiş Livoniya ordeni və Hanza ittifaqı kimi birliklərin fəaliyyətində yaxından iştirak etmişlər.

Orta əsrlər

 
Qədim Estoniya adı verilən Estonların yaşadığı ərazilərin xəritəsi.

Estonlar eradan əvvəl Ural dağının ətəklərindən başlayaraq, indiki yaşadıqları ərazilərə doğru hərəkət etməyə başlamışdılar. Estonlar tarixi baxımdan Macarlar və Finlərlə yaxın münasibətlərdə olmuşlar. Estoniya sözünün dünya dillərində bu gündə işlədilən Eastern sözündən yarandığı ehtimal edilir. Şərq mənasını bildirən bu söz Eston xalqının Baltik dənizinin şərqində yaşadığını göstərirdi. Estonlar Baltik dənizinin şərqində yerləşən limanlarda XV əsrdən etibarən yaşamağa başlamışdılar. Estonlar Avropada Xristianlıq dinini ən geç qəbul etmiş xalqlardandır. XII əsrdə Baltik dənizinin şərq sahillərində ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olmuş Almanların qədim nəsilləri yerli xalqı Xristianlıq dininə dəvət etmişdilər. Estonların yeni dinə maraq göstərmədiklərini və dini qəbul etməkdən imtina etdiklərini gördükdə, Roma Papası vəziyyət barədə məlumatlandırılmışdır. Roma Papası Estonlar üzərinə hərbi qoşun göndərmişdir. Bu şəkildə estonların xristianlıqı qəbul etməməyə qarşı olan müqavimətləri qırılmışdır. XII əsrdə Tevton ordeninin nümayəndələri Estoniya və Latviya ərazilərində Livoniya ordeni adlı orden yaratmışdılar. XIV əsrin əvvələrində Tallin şəhəri başda olmaqla bir sıra Estoniya şəhərləri Hanza ittifaqına qatılmışdılar. Estoniya XVI əsrin ortalarına qədər əslən Alman olan ailələr tərəfindən idarə edilmişdir.

XV və XVI əsrlər

 
İsveç imperiyasının genişlənməsi, 1560–1660

1517-ci ildə Avropada başlayan Protestantlıq hərəkatının təsir etdiyi ölkələrdən biridə Estoniya olmuşdur. 1524-cü ildə Estonların böyük bir qismi Protestantlıq məzhəbini qəbul etmişdilər. 1558 və 1582-ci illəri əhatə etmiş Livoniya müharibəsi Estoniya tarixində dərin iz bıraxmışdır. Müharibədə Rusiya imperiyasının məğlub olması nəticəsində Estoniyanın şimal hissəsi İsveç imperiyasının nəzarəti altına keçmişdir. Estoniya müharibə nəticəsində cənub ərazilərində böyük hissəsini itirmişdir. Cənub ərazilərdə Reç Pospolita dövləti tərəfindən işğal edilmişdir. 1625-ci ildən etibarən Estoniya tam olaraq İsveçin himayəsinə keçmişdir. Şimal müharibəsi (1700-1721) döyüşünün başlanma səbəbi I Pyotrun Baltik dənizində Rusiya imperiyasının mövqeyini gücləndirmək məqsədi ilə İsveçlə olan anlaşılmazlıqlar səbəb olmuşdur. Rus çarı I Pyotr Polşa kralı və Saksoniya çarı II Avqust və Danimarka kralı IV Fridrix arasında Şimal ittifaqı adlanan birlik yaradılmışdır.

Müharibənin gedişində Rusiya ilə Danimarka arasında 1699-cu ildə müqavilə imzalanır. İsveç kralı XII Karl Rusiya ilə 1709-cu ildə Poltava döyüşündə məğlub olması müharibənin gedişini dəyişmişdir. XII Karl Osmanlı İmperiyasına sığınmağa məcbur olmuşdur. Müharibənin gedişində Osmanlı İmperiyası İsveçi dəstəkləyirdi. İsveç kralını təqib etmək adı altında I Pyotr Boqdan istiqamətində hərəkət etməyə başladı. Pyotrun əsas hədəfi Osmanlı İmperiyası ərazilərinin bir qisminin işğal etmək və bu şəkildə İsveçi dəstəkləyən dövlətə zərəbə vurmaq idi. I Pyotr gözlənilmədən 1711-ci ildə Prut yaxınlığında mühasirəyə düşür. Daha sonra tərəflər arasında bəzi ərazilərin qaytarılması haqqında bir sıra müqavilələr imzalanır. Əsas qaytarılması nəzərdə tutulanlardan biridə ruslar tərəfindən işğal edilmiş Osmanlı İmperiyasına məxsus qalalar idi. Müqavilənin imzalanmasından 10 il sonra 1721-ci ildə Finlandiyanın Nişdat şəhərində eyni adlı yekun müqavilə imzalanır. Müqaviləyə görə İsveç bir çox əraziləri kimi Estoniya üzərində də olan hüquqlarını itirir və Estoniya Rusiya imperiyasının himayəsi altına keçir.

XIX və XX əsrlər

 
Estoniya İstiqlaliyyət Bəyannaməsi (24 fevral 1918)

XVII vı XVIII əsrlərdə Estoniya 200 il müddətində Rusiya imperiyasının tərkibində qalmışdır. Oktyabr inqilabı nəticəsində Rusiya imperiyası dağıldı. Yaradılmış inqilabi əhval rühiyyədən istifadə edən Estonlar 24 fevral 1918-ci ildə İstiqlaliyyət Bəyannaməsi qəbul edirlər. Estonlar tərəfindən yaradılan dövlət 22 il fəaliyyət göstərə bilir. 1940-cı ilin iyun ayında Estoniya Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı tərəfindən işğal edilir. Estoniyada yeni sovet dövləti Estoniya Sovet Sosialist Respublikası yaradılır. 1941 və 1944-cü illərdə Estoniya Üçüncü Reyx tərəfindən işğal edilir. Estonların tarixən Alman xalqı ilə yaxın dostluq münasibətlərinin olması İkinci dünya müharibəsi zamanı özünü göstərmişdir. Estonlar könüllü formada nasist təşkilatlara qatılır və sovet qoşunlarına qarşı döyüşürdülər. Müharibə zamanı Estonların 45% könüllü olaraq Almanlar tərəfindən döyüşmüşdür.

1944-cü ildə Estoniya Sovet Sosialist Respublikası yenidən bərpa edildi. Sovet rəhbərliyində müharibə zamanı Estonların yarsının Almanlar tərəfindən döyüşməsi və sovet əsgərlərinə qarşı aparılmış hərbi əməliyyatlarda fəal iştirak etməsi, İosif Stalin qəzəbləndirmişdir. Müharibənin sonunda Estoniyada olan Almanpərəst Estonların böyük bir qismi güllələnmişdir. Estoniya Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqına ən gec daxil olan və ən tez çıxan dövlətdir. 20 avqust 1991-ci ildə Estoniya Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqından ayrıldığını bəyan etdi.

31 avqust 1994-ci ildə rus ordusunun Estoniyadan geri çəkilməsi ilə ölkənin Qərbi Avropa ilə münasibətləri güclənmiş və Estoniya tam olaraq müstəqil dövlətə çevrilmişdir. 29 mart 2004-cü ildə Estoniya NATO-ya daxil oldu. Estoniya Avropa İttifaqına 1 may 2004-cü ildə daxil olmuşdur.

Mənbə

  Vikianbarda Estoniya tarixi ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Estoniya tarixinə aid şəkillər (ingiliscə) 2005-09-05 at the Wayback Machine
  • Baltik dənizində Alman cəngavərləri və Estonlar (ingiliscə) 2008-03-04 at the Wayback Machine
  • Esto (ingiliscə) 2008-06-29 at the Wayback Machine
  • Estoniyanın 16, 17 və 18-ci əsrlərə aid olan Tarixi xəritəsi (ingiliscə)
  • Estoniya tarixi (ingiliscə)
  • Cultural treasures Estoniya Milli Kitabxanası

Həmçinin bax

Avqust 24, 2021
estoniya, tarixi, estonların, yaşadığı, baltik, dənizinin, şərq, sahillərindən, başlayır, estonlar, tarixən, tevton, ordeni, ilə, yaxından, əməkdaşlıq, etmiş, livoniya, ordeni, hanza, ittifaqı, kimi, birliklərin, fəaliyyətində, yaxından, iştirak, etmişlər, mün. Estoniya tarixi estonlarin yasadigi Baltik denizinin serq sahillerinden baslayir Estonlar tarixen Tevton ordeni ile yaxindan emekdasliq etmis Livoniya ordeni ve Hanza ittifaqi kimi birliklerin fealiyyetinde yaxindan istirak etmisler Mundericat 1 Orta esrler 2 XV ve XVI esrler 3 XIX ve XX esrler 4 Menbe 5 Hemcinin baxOrta esrler Redakte Qedim Estoniya adi verilen Estonlarin yasadigi erazilerin xeritesi Estonlar eradan evvel Ural daginin eteklerinden baslayaraq indiki yasadiqlari erazilere dogru hereket etmeye baslamisdilar Estonlar tarixi baximdan Macarlar ve Finlerle yaxin munasibetlerde olmuslar Estoniya sozunun dunya dillerinde bu gunde isledilen Eastern sozunden yarandigi ehtimal edilir Serq menasini bildiren bu soz Eston xalqinin Baltik denizinin serqinde yasadigini gosterirdi Estonlar Baltik denizinin serqinde yerlesen limanlarda XV esrden etibaren yasamaga baslamisdilar Estonlar Avropada Xristianliq dinini en gec qebul etmis xalqlardandir XII esrde Baltik denizinin serq sahillerinde ticaret fealiyyeti ile mesgul olmus Almanlarin qedim nesilleri yerli xalqi Xristianliq dinine devet etmisdiler Estonlarin yeni dine maraq gostermediklerini ve dini qebul etmekden imtina etdiklerini gordukde Roma Papasi veziyyet barede melumatlandirilmisdir Roma Papasi Estonlar uzerine herbi qosun gondermisdir Bu sekilde estonlarin xristianliqi qebul etmemeye qarsi olan muqavimetleri qirilmisdir XII esrde Tevton ordeninin numayendeleri Estoniya ve Latviya erazilerinde Livoniya ordeni adli orden yaratmisdilar XIV esrin evvelerinde Tallin seheri basda olmaqla bir sira Estoniya seherleri Hanza ittifaqina qatilmisdilar Estoniya XVI esrin ortalarina qeder eslen Alman olan aileler terefinden idare edilmisdir XV ve XVI esrler Redakte Isvec imperiyasinin genislenmesi 1560 1660 1517 ci ilde Avropada baslayan Protestantliq herekatinin tesir etdiyi olkelerden biride Estoniya olmusdur 1524 cu ilde Estonlarin boyuk bir qismi Protestantliq mezhebini qebul etmisdiler 1558 ve 1582 ci illeri ehate etmis Livoniya muharibesi Estoniya tarixinde derin iz biraxmisdir Muharibede Rusiya imperiyasinin meglub olmasi neticesinde Estoniyanin simal hissesi Isvec imperiyasinin nezareti altina kecmisdir Estoniya muharibe neticesinde cenub erazilerinde boyuk hissesini itirmisdir Cenub erazilerde Rec Pospolita dovleti terefinden isgal edilmisdir 1625 ci ilden etibaren Estoniya tam olaraq Isvecin himayesine kecmisdir Simal muharibesi 1700 1721 doyusunun baslanma sebebi I Pyotrun Baltik denizinde Rusiya imperiyasinin movqeyini guclendirmek meqsedi ile Isvecle olan anlasilmazliqlar sebeb olmusdur Rus cari I Pyotr Polsa krali ve Saksoniya cari II Avqust ve Danimarka krali IV Fridrix arasinda Simal ittifaqi adlanan birlik yaradilmisdir Muharibenin gedisinde Rusiya ile Danimarka arasinda 1699 cu ilde muqavile imzalanir Isvec krali XII Karl Rusiya ile 1709 cu ilde Poltava doyusunde meglub olmasi muharibenin gedisini deyismisdir XII Karl Osmanli Imperiyasina siginmaga mecbur olmusdur Muharibenin gedisinde Osmanli Imperiyasi Isveci destekleyirdi Isvec kralini teqib etmek adi altinda I Pyotr Boqdan istiqametinde hereket etmeye basladi Pyotrun esas hedefi Osmanli Imperiyasi erazilerinin bir qisminin isgal etmek ve bu sekilde Isveci destekleyen dovlete zerebe vurmaq idi I Pyotr gozlenilmeden 1711 ci ilde Prut yaxinliginda muhasireye dusur Daha sonra terefler arasinda bezi erazilerin qaytarilmasi haqqinda bir sira muqavileler imzalanir Esas qaytarilmasi nezerde tutulanlardan biride ruslar terefinden isgal edilmis Osmanli Imperiyasina mexsus qalalar idi Muqavilenin imzalanmasindan 10 il sonra 1721 ci ilde Finlandiyanin Nisdat seherinde eyni adli yekun muqavile imzalanir Muqavileye gore Isvec bir cox erazileri kimi Estoniya uzerinde de olan huquqlarini itirir ve Estoniya Rusiya imperiyasinin himayesi altina kecir XIX ve XX esrler Redakte Estoniya Istiqlaliyyet Beyannamesi 24 fevral 1918 XVII vi XVIII esrlerde Estoniya 200 il muddetinde Rusiya imperiyasinin terkibinde qalmisdir Oktyabr inqilabi neticesinde Rusiya imperiyasi dagildi Yaradilmis inqilabi ehval ruhiyyeden istifade eden Estonlar 24 fevral 1918 ci ilde Istiqlaliyyet Beyannamesi qebul edirler Estonlar terefinden yaradilan dovlet 22 il fealiyyet gostere bilir 1940 ci ilin iyun ayinda Estoniya Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqi terefinden isgal edilir Estoniyada yeni sovet dovleti Estoniya Sovet Sosialist Respublikasi yaradilir 1941 ve 1944 cu illerde Estoniya Ucuncu Reyx terefinden isgal edilir Estonlarin tarixen Alman xalqi ile yaxin dostluq munasibetlerinin olmasi Ikinci dunya muharibesi zamani ozunu gostermisdir Estonlar konullu formada nasist teskilatlara qatilir ve sovet qosunlarina qarsi doyusurduler Muharibe zamani Estonlarin 45 konullu olaraq Almanlar terefinden doyusmusdur 1944 cu ilde Estoniya Sovet Sosialist Respublikasi yeniden berpa edildi Sovet rehberliyinde muharibe zamani Estonlarin yarsinin Almanlar terefinden doyusmesi ve sovet esgerlerine qarsi aparilmis herbi emeliyyatlarda feal istirak etmesi Iosif Stalin qezeblendirmisdir Muharibenin sonunda Estoniyada olan Almanperest Estonlarin boyuk bir qismi gullelenmisdir Estoniya Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqina en gec daxil olan ve en tez cixan dovletdir 20 avqust 1991 ci ilde Estoniya Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqindan ayrildigini beyan etdi 31 avqust 1994 ci ilde rus ordusunun Estoniyadan geri cekilmesi ile olkenin Qerbi Avropa ile munasibetleri guclenmis ve Estoniya tam olaraq musteqil dovlete cevrilmisdir 29 mart 2004 cu ilde Estoniya NATO ya daxil oldu Estoniya Avropa Ittifaqina 1 may 2004 cu ilde daxil olmusdur Menbe Redakte Vikianbarda Estoniya tarixi ile elaqeli mediafayllar var Estoniya tarixine aid sekiller ingilisce Arxivlesdirilib 2005 09 05 at the Wayback Machine Baltik denizinde Alman cengaverleri ve Estonlar ingilisce Arxivlesdirilib 2008 03 04 at the Wayback Machine Esto ingilisce Arxivlesdirilib 2008 06 29 at the Wayback Machine Estoniyanin 16 17 ve 18 ci esrlere aid olan Tarixi xeritesi ingilisce Estoniya tarixi ingilisce Cultural treasures Estoniya Milli KitabxanasiHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Estoniya tarixi amp oldid 6104393, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.