Elmi poeziya— elmi-fəlsəfi dünyagörüşü və biliklərin poetik ifadəsi. Elmi poeziyanın ilk nümunələri Qədim Yunanıstanda və Çində (Lukretsi Karın "Şeylərin təbiəti haqqında", Lao Tszının "Dao de tszin" fəlsəfi poemaları və s. yaranmışdır.
Yaranması
Termin kimi fransız şairi Rene Gil (1862–1925) tәrәfindәn irәli sürülmüşdür. Sonrakı dövrdә Vergili (“Georgikalar”), Lomonosov (“İlahi әzәmәt barәdә sәhәr düşüncәsi”, “İlahi әzәmәt barәdә axşam düşüncәsi”, “Şüşәnin faydası haqqında namә”), Valeri Bryusovun (“N ölçülәr dünyası”, “Elektron dünyası”) yaradıcılığında da rast gәlinir. Bu cәrәyan Avroparasionalizminin inkişafı ilә bağlıdır. Rene Gil elmi poeziyanı simvolizmә qarşı qoyurdu. Onun fikrincә, şair üçün ideya vә obrazların, elәcә dә söz ehtiyatının mәnbәyi “köhnәlmiş mifologiya” yox, elmi dünyagörüşü olmalıdır. Rene Gilin “Söz haqqında traktat”ı (1885) elmi poeziyanın nәzәri әsaslarını әhatә edir. Jül Romen (1885–1972) vә Corc Dyuamel (1884–1966) Gilin nәzәriyyәsindәn poetik unanimizmin inkişafında istifadә etmişlәr.
Xüsusiyyətləri
Elmilik klassik Şərq, o cümlədən Azərbaycan poeziyası üçün də səciyyəvidir. O, klassik Şərq poetikasının başlıca nəzəri-estetik prinsiplərindən biri olmuşdur. Qədim və orta əsrlər Şərq poeziyasında fəlsəfə, hüquq, məntiq, təbabət, astronomiya və s. elmlərə yiyələnmək bir növ normativ xarakter daşıyırdı. Şərqin bir çox görkəmli şairləri, eyni zamanda bütün elmləri dövrünün səviyyəsində bilən alim idilər (Ömər Xəyyam, Cəlaləddin Rumi, Əbdürrəhman Cami, Əlişir Nəvai və başqaları). Şeir, ədəbiyyat yarandığı vaxtdan elmlə bağlı olmuşdur. Orta əsrlərdən bəri Azərbaycan şairləri, ədibləri də elmlə məşğul olmuş, onların yaradıcılığında elmi əsərlər xüsusi yer tutmuşdur.Xaqani Şirvani, Nizami Gəncəvi, Əvhədi Marağayi, Əssar Təbrizi, İmadəddin Nəsimi, Məhəmməd Füzuli və başqalarının ədəbi irsi, elmi dünyagörüşü və biliklərlə zəngindir. Onlar bədii yaradıcılıqda həyat və insan haqqında həqiqəti açmaqda elmi biliklərin, başqa sözlə, bədii təfəkkürlə elmi təfəkkürün vəhdətinin əhəmiyyətini dəfələrlə qeyd etmişlər.Şərq ədəbiyyatında tərcümə nəzəriyyəsi haqqında ilk nəzəri, fəlsəfi fikir söyləyən Nizami Gəncəvi də, əsərlərinin miqyasına, mahiyyətinə görə Məhəmməd Füzuli də şair olmaqla yanaşı, alim idi. O cümlədən Nəsirəddin Tusinin müxtəlif şeir formalarında yazılmış əsərləri yalnız poeziya nümunələri deyil, əsl elmi əsərlərdir. Mirzə Fətəli Axundzadənin şahmat haqqında yazdığı poeması əvvəldən sonadək şahmat oyunun qaydaları haqqında bir elmi əsərdir. Orta əsrlərdə ədəbiyyatda, ümumiyyətlə, böyük ədiblərin yaradıcılığında, alimlərin fəaliyyətində elmlə şeir birgə olub. Şair və alimlər həm poeziya, həm də elmlə mükəmməl məşğul olub, əsərlərində elmi biliklərə geniş yer vermişlər. Bunun da nəticəsində qiymətli elmi poeziya nümunələri yaranmışdır. Hər bir xalqın estetik nəzəriyyəsi və poetikası onun öz bədii və elmi yaradıcılıq dühasının konkret nailiyyətlərinə, bədii təfəkkürünə, ana dilinə və s. istinad edir.
Məhəmməd Füzuli Azərbaycan dilində "Divan"ının dibaçəsində yazırdı:"... elmsiz şeir əsası yox divar olur və əsassız divar qayət də bietibar olur" .
Azərbaycan poeziyasında elmi poeziya nümunələrinə Səməd Vurğunun, Rəsul Rzanın, Bəxtiyar Vahabzadənin və başqa şairlərin əsərlərində təsadüf olunur. Müasir intellektual poeziya da elmi poeziya sayıla bilər.
Məhəmməd Füzuli (1958). Əsərləri. 5 cilddə. C.1. Bakı. səh. 43.
Ədəbiyyat
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. C.8. Bakı. 2019.
Aristotel (1974). Poetika. Bakı.
Oktyabr 03, 2021
elmi, poeziya, elmi, fəlsəfi, dünyagörüşü, biliklərin, poetik, ifadəsi, nın, nümunələri, qədim, yunanıstanda, çində, lukretsi, karın, şeylərin, təbiəti, haqqında, tszının, tszin, fəlsəfi, poemaları, yaranmışdır, mündəricat, yaranması, xüsusiyyətləri, istinadla. Elmi poeziya elmi felsefi dunyagorusu ve biliklerin poetik ifadesi Elmi poeziyanin ilk numuneleri Qedim Yunanistanda ve Cinde Lukretsi Karin Seylerin tebieti haqqinda Lao Tszinin Dao de tszin felsefi poemalari ve s yaranmisdir Mundericat 1 Yaranmasi 2 Xususiyyetleri 3 Istinadlar 4 EdebiyyatYaranmasi RedakteTermin kimi fransiz sairi Rene Gil 1862 1925 tәrәfindәn irәli surulmusdur Sonraki dovrdә Vergili Georgikalar Lomonosov Ilahi әzәmәt barәdә sәhәr dusuncәsi Ilahi әzәmәt barәdә axsam dusuncәsi Susәnin faydasi haqqinda namә Valeri Bryusovun N olculәr dunyasi Elektron dunyasi yaradiciliginda da rast gәlinir Bu cәrәyan Avropa rasionalizminin inkisafi ilә baglidir Rene Gil elmi poeziyani simvolizmә qarsi qoyurdu Onun fikrincә sair ucun ideya vә obrazlarin elәcә dә soz ehtiyatinin mәnbәyi kohnәlmis mifologiya yox elmi dunyagorusu olmalidir Rene Gilin Soz haqqinda traktat i 1885 elmi poeziyanin nәzәri әsaslarini әhatә edir Jul Romen 1885 1972 vә Corc Dyuamel 1884 1966 Gilin nәzәriyyәsindәn poetik unanimizmin inkisafinda istifadә etmislәr Xususiyyetleri RedakteElmilik klassik Serq o cumleden Azerbaycan poeziyasi ucun de seciyyevidir O klassik Serq poetikasinin baslica nezeri estetik prinsiplerinden biri olmusdur Qedim ve orta esrler Serq poeziyasinda felsefe huquq mentiq tebabet astronomiya ve s elmlere yiyelenmek bir nov normativ xarakter dasiyirdi Serqin bir cox gorkemli sairleri eyni zamanda butun elmleri dovrunun seviyyesinde bilen alim idiler Omer Xeyyam Celaleddin Rumi Ebdurrehman Cami Elisir Nevai ve basqalari Seir edebiyyat yarandigi vaxtdan elmle bagli olmusdur Orta esrlerden beri Azerbaycan sairleri edibleri de elmle mesgul olmus onlarin yaradiciliginda elmi eserler xususi yer tutmusdur Xaqani Sirvani Nizami Gencevi Evhedi Maragayi Essar Tebrizi Imadeddin Nesimi Mehemmed Fuzuli ve basqalarinin edebi irsi elmi dunyagorusu ve biliklerle zengindir Onlar bedii yaradiciliqda heyat ve insan haqqinda heqiqeti acmaqda elmi biliklerin basqa sozle bedii tefekkurle elmi tefekkurun vehdetinin ehemiyyetini defelerle qeyd etmisler Serq edebiyyatinda tercume nezeriyyesi haqqinda ilk nezeri felsefi fikir soyleyen Nizami Gencevi de eserlerinin miqyasina mahiyyetine gore Mehemmed Fuzuli de sair olmaqla yanasi alim idi O cumleden Nesireddin Tusinin muxtelif seir formalarinda yazilmis eserleri yalniz poeziya numuneleri deyil esl elmi eserlerdir Mirze Feteli Axundzadenin sahmat haqqinda yazdigi poemasi evvelden sonadek sahmat oyunun qaydalari haqqinda bir elmi eserdir Orta esrlerde edebiyyatda umumiyyetle boyuk ediblerin yaradiciliginda alimlerin fealiyyetinde elmle seir birge olub Sair ve alimler hem poeziya hem de elmle mukemmel mesgul olub eserlerinde elmi biliklere genis yer vermisler Bunun da neticesinde qiymetli elmi poeziya numuneleri yaranmisdir 1 Her bir xalqin estetik nezeriyyesi ve poetikasi onun oz bedii ve elmi yaradiciliq duhasinin konkret nailiyyetlerine bedii tefekkurune ana diline ve s istinad edir Mehemmed Fuzuli Azerbaycan dilinde Divan inin dibacesinde yazirdi elmsiz seir esasi yox divar olur ve esassiz divar qayet de bietibar olur 2 Azerbaycan poeziyasinda elmi poeziya numunelerine Semed Vurgunun Resul Rzanin Bextiyar Vahabzadenin ve basqa sairlerin eserlerinde tesaduf olunur Muasir intellektual poeziya da elmi poeziya sayila biler Istinadlar Redakte rafaelhuseynov 19 02 2021 azerb rafaelhuseynov com https rafaelhuseynov com az news 173 bare url missing title 18 02 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 02 2021 Mehemmed Fuzuli 1958 Eserleri 5 cildde C 1 Baki seh 43 Edebiyyat RedakteAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi C 8 Baki 2019 Aristotel 1974 Poetika Baki Menbe https az wikipedia org w index php title Elmi poeziya amp oldid 5804804, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
