Elektrik mühərriki - elektromexaniki çevrici olub elektrik enerjisini mexaniki enerjiyə çevirir. Elektrik mühərriklərində (EM) valda oturdulmuş dolaqlarda maqnit sahəsinin yaratdığı qüvvə nəticəsində hərəkət yaranır və beləliklə val fırlanır. Buna görə də, elektrik mühərriklər həm də generatorun əksi tərəfi kimi qəbul edilir. EM-lərdə çox vaxt fırlanma, bəzi hallarda isə xətti hərəkət almaq mümkündür. Bu mühərriklər müxtəlif iş maşınlarını hərəkət etdirmək üçün tətbiq olunur.
-Sinxron EM-lərin rotoru firlanma tezliyi ilə maqnit sahəsinin firlanma tezliyi ilə üst-üstə düşür.
-Asinxron EM-lərdə rotoru firlanma tezliyi ilə maqnit sahəsinin firlanma tezliyi ilə üst-üstə düşmür.
Addım mühərrikləri – bunlarda rotorun vəziyyəti addımlarla təyin olunur. Rotoru istənilən vəziyyətə döndərmək üçün lazımi dolağa cərəyan impulsu vermək lazımdır. Vəziyyəti dəyişmək üçün başqa dolağa impuls ötürülür.
Ventil mühərriklər – EM mühərrikləri olub qapalı sistemdən ibarətdir. Bu sistemə rotorun vəziyyətini təyin edən datçik, idarə sistemi və güc çevricisi daxildir.
Tarixi
Barlov çarxı(1822)
Piksi elektrik maşını
İlk sənaye generatoru, Allians şirkəti
1820-ci ildə danimarkalıkimyaçı Hans Kristian Östred elektromaqnetismus fenomenini kəşf edir. Həmin ildə ingilis fiziki Maykl Faradey "elektromaqnetik dönmə" haqqında işini çap etdirir. O, müstəvi üzərində nal formalı maqnit arasında elektrik keçirici lövhənin fırlanmasını və bu prosesin əksini sübut edən qurğunu nümayiş etdirir. 1822-ci ildə Peter Barlov onun adı ilə bağlı olan Barlov çarxını düzəldir. Amerikalı çilingər Tomas Davenport1834-cü ildə Vermontda kommutatoru düzəldir və 1837-ci ildə dünyada ilk dəfə olaraq elektrik mühərriki üzrə patent alır. Avropada Anyos Yedlik və Herman Yakobi eyni qaydada praktikada tətbiq oluna biləcək mühərriklərin düzəldilməsi üzrə işləyirlər. Yakobinin mühərrikiri elektrik ilə maqnit sahəsinin yaranmasına əsaslanırdı. Onun düzəltdiyi maqnet çubuqlar dəyişən cərəyan sayəsində 180° dönə bilirdi. Hər yarım dövrdən sonra xüsusi mexanizmin köməyi ilə cərəyanın istiqaməti dəyişdirilərək rotorun daimi fırlanması əldə edilir. Yakobi 1838-ci ildə Peterburq şəhərində 6 nəfəri daşıya biləcək gəmini 220 Vatt gücündə mühərriklə hərəkət etdirir. Onun gəmisi 4,5 k/saat sürətinə malik idi. Texnikanın tarixində 1837/38-ci illər elektromexaniki ötürmənin yaranması illəri sayılır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu dövrdə sabit cərəyanla işləyən mühərriklər az tətbiq olunurdu. Dəyişən cərəyanla işləyən mühərriklərin tətbiqi yeni konstruksiyanın layihələndirilməsini tələb edirdi. 1841-ci ildə Çarlz Vitston ilk dəfə olaraq dəyişən cərəyanla işləyən sinxron mühərrikini düzəldir. Ancaq bu mühərrikin bir çox çatışmayan cəhətləri var idi. Ən əsası ondan ibarət idi ki, mühərriki işə salmaq üçün əlavə təcilləndirici mühərrik lazım idi. 1888-ci ildə italiyalı fizik Ferraris və xorvatiyalı ixtiraçı Nikola Tesla (1856-1943, o sonralar ABŞ-da çalışmışdır, şəkil 2.63) fırlanan elektromaqnit sahəsi hadisəsini kəşf edirlər. Teslanın etdiyi ixtiralar elektrotexnikada yeni eranın başlanğıcını qoyaraq butun dünyada böyük maraqla qarşılanmışdır. 1888-ci ildə ABŞ-ın "Westinghouse Elektrik Company" firması Teslanın bütün ixtiralarını alaraq elektrik mühərriklərinin istehsalı ilə məşğul olur. Sonralar Almaniyanın AEG firmasında çalışan mühəndis Dolivo-Dobrovolski (1862-1919, o rus mənşəli idi) Teslanın mühərrikini təkmilləşdirərək daha mükəmməl bir maşın ixtira edir. Onun əsas işləri mühərrikin rotorunun yeni formada düzəldilməsi ilə bağlı olmuşdur. Aparıcı rotorun materialı onun işində böyük rol oynayırdı. Rotor gərək həm kiçik elektrik müqavimətinə, həm də yaxşı maqnit keçiriciliyinə malik olmalı idi. Dolivo-Dobrovolski poladdan hazırlanmış silindrik rotorun periferiyası üzrə mis çubuqlar keçirir. Onun bu konstruksiyası gözlənilən nəticəni verir və bu günə kimi praktikada geniş tətbiq olunur. Dolivo-Dobrovolski 1889-u ildə oz rotoruna patent alır. Öz ilk 3 fazalı mühərrikini Dolivo-Dobrovolski 1889-cu ildə düzəldir. Onun apardığı tədqiqatlar nəticəsində asinxron mühərriklərinin effektivliyini kəskin artırmaq mümkün olmuşdur. Bu mühərriklərin texniki parametrləri o dövrdə mövcud olan başqa mühərriklərin parametrlərindən yüksək idi. Ona görə də, sonralar asinxron mühərriklər elektrik cərəyanı ilə təmin edilə bilən bütün istehsal sahələrində başqa mühərrikləri sıxışdıraraq geniş tətbiq olunur. Elektrik mühərriklərinin yaradılması istiqamətində aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, cərəyan mənbəyi kimi batareyalardan istifadə etmək imkanı artıq tükənmişdir. Buna görə də, mütəxəssislər yeni texniki imkanlar üzərində işləməyə başlayırlar. Bunsuz elektrik mühərriklərinin geniş tətbiqi mümkün deyildi.
İlk enerji yaradan mənbə kimi Ippolit Piksi (fran. Hippolyte Pixii, 1808-1835) tərəfindən Parisdə Amperin təklif etdiyi komutator (cərəyan çevricisi) əsasında düzəldilən dəyişən cərəyan generatoru sayılır. 1833-ci ildə Piksinin düzəltdiyi bu generator Faradeyin magnit induksiya prinsipinə əsaslanırdı. Ancaq bu generator yalnız laboratoriyada sınaqdan keçmişdir. İlk praktikada tətbiq oluna biləcək dəyişən cərəyan generatoru 1849-cu ildə Floris Nollet tərəfindən ixtira edilmiş və Allians konsernində hazırlanmışdır. Bu komutatorsuz generator London küçələrindəki lampalar üçün lazım olan qazın elektro-kimyəvi üsulla alınmasında istifadə edilirdi. Bu prinsiplə işləyən, yəni daimi maqnitə malik generatorların bir çox çatışmayan cəhətləri var idi.
1867-ci ildə Verner fon Simens (1816-1892) aşkar etmişdir ki, generator maqnitinin özəyindəki qalıq cərəyanı istifadə etməklə əlavə cərəyan verilməsindən imtina etmək olar. Maqnitin özəyində cərəyan kəsildikdən sonra həmişə mövcud olan zəif maqnit sahəsindən (remanent maqnitismus) istifadə etməklə induksiya gərginliyi əldə etmək olar. Bu gərginlik kiçik sahə maqnitlərini yaratmağa kifayət edir. Mühərriki işə saldıqda bu getdikcə böyüyür. Generatorun öz-özünə həyacanlanmasını almaq üçün o generatorda əlavə çevirgəc düyməsi nəzərdə tutur. Elektrodinamo prinsipinin kəşfindən sonra heç bir kənar enerji mənbəyinə ehtiyacı olmayan böyük generatorların düzəldilməsi mümkün olur. Bu ixtira XIX əsrdə elektrotexnikanın inkişafında əvəzsiz rol oynamışdır.
elektrik, mühərriki, elektromexaniki, çevrici, olub, elektrik, enerjisini, mexaniki, enerjiyə, çevirir, elektrik, mühərriklərində, valda, oturdulmuş, dolaqlarda, maqnit, sahəsinin, yaratdığı, qüvvə, nəticəsində, hərəkət, yaranır, beləliklə, fırlanır, buna, gör. Elektrik muherriki elektromexaniki cevrici olub elektrik enerjisini mexaniki enerjiye cevirir Elektrik muherriklerinde EM valda oturdulmus dolaqlarda maqnit sahesinin yaratdigi quvve neticesinde hereket yaranir ve belelikle val firlanir Buna gore de elektrik muherrikler hem de generatorun eksi terefi kimi qebul edilir EM lerde cox vaxt firlanma bezi hallarda ise xetti hereket almaq mumkundur Bu muherrikler muxtelif is masinlarini hereket etdirmek ucun tetbiq olunur 1 Elektrik muherrikinin qurulusu Tesnifati Redakte Sabit elektrik cereyanla isleyen EM Deyisen elektrik cereyanla isleyen EM Sinxron EM lerin rotoru firlanma tezliyi ile maqnit sahesinin firlanma tezliyi ile ust uste dusur Asinxron EM lerde rotoru firlanma tezliyi ile maqnit sahesinin firlanma tezliyi ile ust uste dusmur Addim muherrikleri bunlarda rotorun veziyyeti addimlarla teyin olunur Rotoru istenilen veziyyete dondermek ucun lazimi dolaga cereyan impulsu vermek lazimdir Veziyyeti deyismek ucun basqa dolaga impuls oturulur Ventil muherrikler EM muherrikleri olub qapali sistemden ibaretdir Bu sisteme rotorun veziyyetini teyin eden datcik idare sistemi ve guc cevricisi daxildir Tarixi Redakte Barlov carxi 1822 Piksi elektrik masini Ilk senaye generatoru Allians sirketi 1820 ci ilde danimarkali kimyaci Hans Kristian Ostred elektromaqnetismus fenomenini kesf edir Hemin ilde ingilis fiziki Maykl Faradey elektromaqnetik donme haqqinda isini cap etdirir O mustevi uzerinde nal formali maqnit arasinda elektrik kecirici lovhenin firlanmasini ve bu prosesin eksini subut eden qurgunu numayis etdirir 1822 ci ilde Peter Barlov onun adi ile bagli olan Barlov carxini duzeldir Amerikali cilinger Tomas Davenport 1834 cu ilde Vermontda kommutatoru duzeldir ve 1837 ci ilde dunyada ilk defe olaraq elektrik muherriki uzre patent alir Avropada Anyos Yedlik ve Herman Yakobi eyni qaydada praktikada tetbiq oluna bilecek muherriklerin duzeldilmesi uzre isleyirler Yakobinin muherrikiri elektrik ile maqnit sahesinin yaranmasina esaslanirdi Onun duzeltdiyi maqnet cubuqlar deyisen cereyan sayesinde 180 done bilirdi Her yarim dovrden sonra xususi mexanizmin komeyi ile cereyanin istiqameti deyisdirilerek rotorun daimi firlanmasi elde edilir Yakobi 1838 ci ilde Peterburq seherinde 6 neferi dasiya bilecek gemini 220 Vatt gucunde muherrikle hereket etdirir Onun gemisi 4 5 k saat suretine malik idi Texnikanin tarixinde 1837 38 ci iller elektromexaniki oturmenin yaranmasi illeri sayilir Onu da qeyd etmek lazimdir ki bu dovrde sabit cereyanla isleyen muherrikler az tetbiq olunurdu Deyisen cereyanla isleyen muherriklerin tetbiqi yeni konstruksiyanin layihelendirilmesini teleb edirdi 1841 ci ilde Carlz Vitston ilk defe olaraq deyisen cereyanla isleyen sinxron muherrikini duzeldir Ancaq bu muherrikin bir cox catismayan cehetleri var idi En esasi ondan ibaret idi ki muherriki ise salmaq ucun elave tecillendirici muherrik lazim idi 1888 ci ilde italiyali fizik Ferraris ve xorvatiyali ixtiraci Nikola Tesla 1856 1943 o sonralar ABS da calismisdir sekil 2 63 firlanan elektromaqnit sahesi hadisesini kesf edirler Teslanin etdiyi ixtiralar elektrotexnikada yeni eranin baslangicini qoyaraq butun dunyada boyuk maraqla qarsilanmisdir 1888 ci ilde ABS in Westinghouse Elektrik Company firmasi Teslanin butun ixtiralarini alaraq elektrik muherriklerinin istehsali ile mesgul olur Sonralar Almaniyanin AEG firmasinda calisan muhendis Dolivo Dobrovolski 1862 1919 o rus menseli idi Teslanin muherrikini tekmillesdirerek daha mukemmel bir masin ixtira edir Onun esas isleri muherrikin rotorunun yeni formada duzeldilmesi ile bagli olmusdur Aparici rotorun materiali onun isinde boyuk rol oynayirdi Rotor gerek hem kicik elektrik muqavimetine hem de yaxsi maqnit keciriciliyine malik olmali idi Dolivo Dobrovolski poladdan hazirlanmis silindrik rotorun periferiyasi uzre mis cubuqlar kecirir Onun bu konstruksiyasi gozlenilen neticeni verir ve bu gune kimi praktikada genis tetbiq olunur Dolivo Dobrovolski 1889 u ilde oz rotoruna patent alir Oz ilk 3 fazali muherrikini Dolivo Dobrovolski 1889 cu ilde duzeldir Onun apardigi tedqiqatlar neticesinde asinxron muherriklerinin effektivliyini keskin artirmaq mumkun olmusdur Bu muherriklerin texniki parametrleri o dovrde movcud olan basqa muherriklerin parametrlerinden yuksek idi Ona gore de sonralar asinxron muherrikler elektrik cereyani ile temin edile bilen butun istehsal sahelerinde basqa muherrikleri sixisdiraraq genis tetbiq olunur Elektrik muherriklerinin yaradilmasi istiqametinde aparilan tedqiqatlar gostermisdir ki cereyan menbeyi kimi batareyalardan istifade etmek imkani artiq tukenmisdir Buna gore de mutexessisler yeni texniki imkanlar uzerinde islemeye baslayirlar Bunsuz elektrik muherriklerinin genis tetbiqi mumkun deyildi Ilk enerji yaradan menbe kimi Ippolit Piksi fran Hippolyte Pixii 1808 1835 terefinden Parisde Amperin teklif etdiyi komutator cereyan cevricisi esasinda duzeldilen deyisen cereyan generatoru sayilir 1833 ci ilde Piksinin duzeltdiyi bu generator Faradeyin magnit induksiya prinsipine esaslanirdi Ancaq bu generator yalniz laboratoriyada sinaqdan kecmisdir Ilk praktikada tetbiq oluna bilecek deyisen cereyan generatoru 1849 cu ilde Floris Nollet terefinden ixtira edilmis ve Allians konserninde hazirlanmisdir Bu komutatorsuz generator London kucelerindeki lampalar ucun lazim olan qazin elektro kimyevi usulla alinmasinda istifade edilirdi Bu prinsiple isleyen yeni daimi maqnite malik generatorlarin bir cox catismayan cehetleri var idi 1867 ci ilde Verner fon Simens 1816 1892 askar etmisdir ki generator maqnitinin ozeyindeki qaliq cereyani istifade etmekle elave cereyan verilmesinden imtina etmek olar Maqnitin ozeyinde cereyan kesildikden sonra hemise movcud olan zeif maqnit sahesinden remanent maqnitismus istifade etmekle induksiya gerginliyi elde etmek olar Bu gerginlik kicik sahe maqnitlerini yaratmaga kifayet edir Muherriki ise saldiqda bu getdikce boyuyur Generatorun oz ozune heyacanlanmasini almaq ucun o generatorda elave cevirgec duymesi nezerde tutur Elektrodinamo prinsipinin kesfinden sonra hec bir kenar enerji menbeyine ehtiyaci olmayan boyuk generatorlarin duzeldilmesi mumkun olur Bu ixtira XIX esrde elektrotexnikanin inkisafinda evezsiz rol oynamisdir Istinadlar Redakte Hereketli tokocekilis duyunu elektrik muherrikinin komplektlesdirmesiMenbe https az wikipedia org w index php title Elektrik muherriki amp oldid 5681167, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
