Böyük Qafqazın cənub-şərq hissəsinin dağ-meşə landşaftları
Avqust 05, 2021
Cənub-şərq hissəsinin dağ-meşə landşaftları - Böyük Qafqazıncənub-şərq hissəsində dağ-meşəlandşaft kompleksləri 600-700m və 2000-2200 m mütləq yüksəkliklər arasında olan sahələri əhatə edərək, əsasən Girdimançayla-Pirsaatçay arasındakı ərazilərdə yayılmışdır. Ərazinin Qobustan-Dübrar zonasında meşə zolağının arealının kəsilməsi iqlimin aridləşməsi, litoloji əsas və həmçinin tarixi dövr ərzində əhalinin təsərrüfat fəaliyyəti ilə əlaqədardır.
Böyük Qafqazıncənub-şərq hissəsində dağ meşə kompleksləri yamac prosesləri sürüşmə, uçqun və təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində əhəmiyyətli dərəcədə dəyişikliyə məruz qalmışdır. Meşə qurşağında xüsusilə Girdimançay, Ağsuçay hövzələrində sürüşmə prosesləri geniş inkişaf etmişdir.
İqlimi.
Dağ-meşəlandşaft kompleksi soyuq rütubətli qışı, yağıntıları bərabər paylanan mülayim isti və quru soyuq qış iqlimi ilə xarakterizə olunur. İllik günəşli günlərin cəmi 1900-2200. Illik günəş radiasiyası 120-135 kkal/sm2, illik radiasiya balansı 20-45 kkal/sm2 təşkil edir. Orta yanvartemperaturu -2 -100S arasında tərəddüd edir. Orta iyultemperaturu 150-250S təşkil edir. Ərazidə orta illik temperatur yuxarıdan aşağıya doğru 6-100 arasında artır. Mütləq minimum -260S, mütləq maksimum temperatur 400S təşkil edir. Qarla örtülü günlər qarın qalınlığından asılı olaraq 120-40 gün təşkil edir. Ərazinin dağ yamaclarının hündürlüyündən asılı olaraq 100-dən artıq temperatur cəmi dəyişir. Belə ki, mütləq yüksəkliyi 600 m olan yamacda 37000, 2300 m-də isə 8000 təşkil edir. Yağıntıların illik miqdarı 2300-200 m yüksəkliklədə 1350-440 mm-dir. Bu ərazidə nisbi nəmlənmənin paylanmasında öz əksini belə tapır -260-dan 45% kimi.
Qurşaqlar.
Böyük Qafqazıncənub-şərq hissəsində təbii şəraitində olan müxtəliflik, xüsusilə temperatur və rütubətlənmə münasibətindən asılı olaraq meşə qurşağında 3 yarımqurşaq ayırmaq mümükündür.
Yüksək dağlığın çəmən-meşə yarımqurşağı.
Bu qurşaq meşə qurşağının 2400-2300-1800 m yüksəklikləri əhatə edir. Yüksək dağ çəmən meşələri ərazidə, Girdimançay, Pirsaatçay, Qozluçayın yuxarı axarında, Lahıc çökəkliyində yayılmışdır. Bu tip meşələrin yayıldığı ərazinin relyefi intensiv parçalanmış, Girdimançay, Pirsaatçay hövzələrində yamacların meyilliyi 400-dən artıqdır.
Meşələrin yuxarı sərhəddi bir sıra amillərin təsirindən asılı olaraq zonallıq təşkil edir. Dağlıq şəraitində meşə örtüyü müəyyən yüksəkliyə qədər yayılır. Həmin yüksəklikdən yuxarıda ağac bitkisinin inkişafı üçün şərait pisləşir və meşənin yerinin subalp, alp bitkiliyi tutur. Meşələrin yuxarı sərhəddinin müəyyən olunması ilə əlaqədar çoxsaylı mütəxəssislər hesab edirlər ki, meşənin yuxarı sərhəddi 100-lik iyul izoterminə uyğun gəlir. Yəni iyulun orta temperaturu 100 olan yüksəklikdən yuxarı, artıq meşə bitkisinin inkişafı üçün şərait olmur, onu çəmən və ya bozqır bitkiləri əvəz edir. doğrultmur. Bu qanunauyğunluğu respublikamızın ayrı-ayrı dağlıq vilayətlərinə tətbiq etsək, yəni 100 iyul izoterminini meşənin iqlimi sərhəddi qəbul etsək, qışı rütubətli keçən və soyuq iqlimə malik olan Böyük Qafqazın cənub-şərq yamacında bu sərhəd 2600-2650 metrdir, soyuq iqlimə malik olan Kəlbəcər və Laçın rayonlarında 2800 metrdən yayı quraq keçən kontinental iqlimli Naxçıvan zonasında isə 3000 metrdən keçməlidir. Respublikamızda, xüsusilə Böyük Qafqazıncənub-şərq yamacında insanın təsərrüfat fəaliyyətinin təsiri nəticəsində meşənin yuxarı iqlim sərhəddi böyük dəyişikliyə uğramışdır. Hazırda demək olar ki, meşənin təbii sərhəddi hər yerdə antropogen amillərin təsiri nəticəsində pozulmuş, aşağı salınmışdır. Ərazidə mövcud meşənin yuxarı sərhəddindəki hündürlük iyul ayının orta temperaturu 14-170 olan yüksəkliyə uyğun gəlir.
Böyük Qafqazın cənub-şərq hissəsində bütün dağ-meşə qurşağında meşə örtüyü daha intensiv antropogen dəyişikliyə məruz qalmışdır. Pirsaatçay hövzəsində yuxarı dağ-meşə qurşağı tamamilə sıradan çıxarılmışdır, orta dağ-meşə qurşağı isə yalnız sağ sahil yamacda qalmışdır. Qozluçay hövzəsində meşə ilə örtülmə dərəcəsi 5%-dən aşağıdır. Burada 1400-1800 m mütləq yüksəkliklərdə güclü pozulmuş kiçik meşə sahələrinə rast gəlinir. Qozluçaydan şərq ərazilərdə Çikilçay və Çebotarçay hövzəsində yalnız törəmə tipli kolluqlardan ibarətdir.
Orta dağlığın fısdıq-vələs meşələri.
Bu landşaft kompleksi tədqiq olunan ərazinin (1200-1600)-900(1000) m yüksəkliklərinin əhatə edərək məhsuldar meşə bitkiləri olan fısdıq-vələs meşələrindən ibarətdir. Bu qurşağın optimal iqlim şəraiti meşənin inkişafı üçün çox əlverişlidir. Yüksək dağ-çəmən landşaft qurşağından fərqli olaraq bu qurşaqda bitki örtüyü sıxlıq təşkil etdiyinə görə denudasion proseslər zəifdir. Uçqun, sürüşmə, eroziya proseslərinin intensivliyi zəifdir. Münasib iqlim şəraiti ərazidə qalın, əsasən dağ-meşə-qonur, dağ-meşə qəhvəyi torpaq örtüyünün formalaşmasına şərait yaradır.
Orta dağlığın meşə qurşağı landşaftıiqlim şəraiti özünün spesifik xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Ərazidə istilik və rütubətin paylanma xüsusiyyəti bioloji kütlənin inkişafı üçün əlverişli şərait yaratmışdır. Bu qurşaqda orta illik yağıntıların miqdarı 1350-950 mm təşkil edir. Nisbi nəmlənmə 230-130%-dir. 100-dən artıq illik temperatur cəmi 2000-1000 m yüksəkliklərdə 1300-30000 təçkil edir.
Böyük Qafqazıncənub, cənub-şərq makroyamacında termik şərait və rütubət ehtiyatı kifayət qədər olduğundan bu landşaft kompleksinin inkişafı üçün optimal şərait yaradır. Lakin, ərazinin cənub qurtaracağında iqlimin kontinenetallığı və aridliyin arrtması sayəsində ərazidə nazik gövdəli meşələr və kolluqlar formalaşmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Coğrafiyası I cild. Bakı 2014.
Б.А.Будагов. Современные естественные ландшафты Азербайджанской ССР. Баку 1988.
М.А.Мюсеибов. Ландшафты Азербайджанской Республики. Баку, 2013.
Avqust 05, 2021
böyük, qafqazın, cənub, şərq, hissəsinin, dağ, meşə, landşaftları, cənub, şərq, hissəsinin, dağ, meşə, landşaftları, böyük, qafqazın, cənub, şərq, hissəsində, dağ, meşə, landşaft, kompleksləri, 700m, 2000, 2200, mütləq, yüksəkliklər, arasında, olan, sahələri, . Cenub serq hissesinin dag mese landsaftlari Boyuk Qafqazin cenub serq hissesinde dag mese landsaft kompleksleri 600 700m ve 2000 2200 m mutleq yukseklikler arasinda olan saheleri ehate ederek esasen Girdimancayla Pirsaatcay arasindaki erazilerde yayilmisdir Erazinin Qobustan Dubrar zonasinda mese zolaginin arealinin kesilmesi iqlimin aridlesmesi litoloji esas ve hemcinin tarixi dovr erzinde ehalinin teserrufat fealiyyeti ile elaqedardir Boyuk Qafqazin cenub serq hissesinde dag mese kompleksleri yamac prosesleri surusme ucqun ve teserrufat fealiyyeti neticesinde ehemiyyetli derecede deyisikliye meruz qalmisdir Mese qursaginda xususile Girdimancay Agsucay hovzelerinde surusme prosesleri genis inkisaf etmisdir 1 Mundericat 1 Iqlimi 2 Qursaqlar 2 1 Yuksek dagligin cemen mese yarimqursagi 3 Orta dagligin fisdiq veles meseleri 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidler 6 Istinad Iqlimi RedakteDag mese landsaft kompleksi soyuq rutubetli qisi yagintilari beraber paylanan mulayim isti ve quru soyuq qis iqlimi ile xarakterize olunur Illik gunesli gunlerin cemi 1900 2200 Illik gunes radiasiyasi 120 135 kkal sm2 illik radiasiya balansi 20 45 kkal sm2 teskil edir Orta yanvar temperaturu 2 100S arasinda tereddud edir Orta iyul temperaturu 150 250S teskil edir Erazide orta illik temperatur yuxaridan asagiya dogru 6 100 arasinda artir Mutleq minimum 260S mutleq maksimum temperatur 400S teskil edir Qarla ortulu gunler qarin qalinligindan asili olaraq 120 40 gun teskil edir Erazinin dag yamaclarinin hundurluyunden asili olaraq 100 den artiq temperatur cemi deyisir Bele ki mutleq yuksekliyi 600 m olan yamacda 37000 2300 m de ise 8000 teskil edir Yagintilarin illik miqdari 2300 200 m yuksekliklede 1350 440 mm dir Bu erazide nisbi nemlenmenin paylanmasinda oz eksini bele tapir 260 dan 45 kimi 2 Qursaqlar RedakteBoyuk Qafqazin cenub serq hissesinde tebii seraitinde olan muxteliflik xususile temperatur ve rutubetlenme munasibetinden asili olaraq mese qursaginda 3 yarimqursaq ayirmaq mumukundur Yuksek dagligin cemen mese yarimqursagi Redakte Bu qursaq mese qursaginin 2400 2300 1800 m yukseklikleri ehate edir Yuksek dag cemen meseleri erazide Girdimancay Pirsaatcay Qozlucayin yuxari axarinda Lahic cokekliyinde yayilmisdir Bu tip meselerin yayildigi erazinin relyefi intensiv parcalanmis Girdimancay Pirsaatcay hovzelerinde yamaclarin meyilliyi 400 den artiqdir Meselerin yuxari serheddi bir sira amillerin tesirinden asili olaraq zonalliq teskil edir Dagliq seraitinde mese ortuyu mueyyen yuksekliye qeder yayilir Hemin yukseklikden yuxarida agac bitkisinin inkisafi ucun serait pislesir ve mesenin yerinin subalp alp bitkiliyi tutur Meselerin yuxari serheddinin mueyyen olunmasi ile elaqedar coxsayli mutexessisler hesab edirler ki mesenin yuxari serheddi 100 lik iyul izotermine uygun gelir Yeni iyulun orta temperaturu 100 olan yukseklikden yuxari artiq mese bitkisinin inkisafi ucun serait olmur onu cemen ve ya bozqir bitkileri evez edir dogrultmur Bu qanunauygunlugu respublikamizin ayri ayri dagliq vilayetlerine tetbiq etsek yeni 100 iyul izoterminini mesenin iqlimi serheddi qebul etsek qisi rutubetli kecen ve soyuq iqlime malik olan Boyuk Qafqazin cenub serq yamacinda bu serhed 2600 2650 metrdir soyuq iqlime malik olan Kelbecer ve Lacin rayonlarinda 2800 metrden yayi quraq kecen kontinental iqlimli Naxcivan zonasinda ise 3000 metrden kecmelidir Respublikamizda xususile Boyuk Qafqazin cenub serq yamacinda insanin teserrufat fealiyyetinin tesiri neticesinde mesenin yuxari iqlim serheddi boyuk deyisikliye ugramisdir Hazirda demek olar ki mesenin tebii serheddi her yerde antropogen amillerin tesiri neticesinde pozulmus asagi salinmisdir Erazide movcud mesenin yuxari serheddindeki hundurluk iyul ayinin orta temperaturu 14 170 olan yuksekliye uygun gelir Boyuk Qafqazin cenub serq hissesinde butun dag mese qursaginda mese ortuyu daha intensiv antropogen deyisikliye meruz qalmisdir Pirsaatcay hovzesinde yuxari dag mese qursagi tamamile siradan cixarilmisdir orta dag mese qursagi ise yalniz sag sahil yamacda qalmisdir Qozlucay hovzesinde mese ile ortulme derecesi 5 den asagidir Burada 1400 1800 m mutleq yuksekliklerde guclu pozulmus kicik mese sahelerine rast gelinir Qozlucaydan serq erazilerde Cikilcay ve Cebotarcay hovzesinde yalniz toreme tipli kolluqlardan ibaretdir Orta dagligin fisdiq veles meseleri RedakteBu landsaft kompleksi tedqiq olunan erazinin 1200 1600 900 1000 m yuksekliklerinin ehate ederek mehsuldar mese bitkileri olan fisdiq veles meselerinden ibaretdir Bu qursagin optimal iqlim seraiti mesenin inkisafi ucun cox elverislidir Yuksek dag cemen landsaft qursagindan ferqli olaraq bu qursaqda bitki ortuyu sixliq teskil etdiyine gore denudasion prosesler zeifdir Ucqun surusme eroziya proseslerinin intensivliyi zeifdir Munasib iqlim seraiti erazide qalin esasen dag mese qonur dag mese qehveyi torpaq ortuyunun formalasmasina serait yaradir Orta dagligin mese qursagi landsafti iqlim seraiti ozunun spesifik xususiyyetleri ile ferqlenir Erazide istilik ve rutubetin paylanma xususiyyeti bioloji kutlenin inkisafi ucun elverisli serait yaratmisdir Bu qursaqda orta illik yagintilarin miqdari 1350 950 mm teskil edir Nisbi nemlenme 230 130 dir 100 den artiq illik temperatur cemi 2000 1000 m yuksekliklerde 1300 30000 teckil edir Boyuk Qafqazin cenub cenub serq makroyamacinda termik serait ve rutubet ehtiyati kifayet qeder oldugundan bu landsaft kompleksinin inkisafi ucun optimal serait yaradir Lakin erazinin cenub qurtaracaginda iqlimin kontinenetalligi ve aridliyin arrtmasi sayesinde erazide nazik govdeli meseler ve kolluqlar formalasmisdir 3 Hemcinin bax RedakteBoyuk Qafqaz Boyuk Qafqaz fiziki cografi vilayeti Boyuk Qafqaz tebii vilayetinin fiziki cografi seciyyesiXarici kecidler RedakteIstinad Redakte Azerbaycan Respublikasinin Cografiyasi I cild Baki 2014 B A Budagov Sovremennye estestvennye landshafty Azerbajdzhanskoj SSR Baku 1988 M A Myuseibov Landshafty Azerbajdzhanskoj Respubliki Baku 2013 Menbe https az wikipedia org w index php title Boyuk Qafqazin cenub serq hissesinin dag mese landsaftlari amp oldid 3925193, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
