Dağ — təpədən uca, quruluqlarda yer üzündən ucalan yerlərə deyilir.Dağlar yer kürəsinin relyefinin təxminən 40%-ni - Asiyanın 54%, Şimali Amerikanın 36%, Avropanın 25%, Cənubi Amerikanın 22%, Avstraliyanın 17%, Afrikanın isə 3% ərazisini təşkil edir. İnsanların 10%-i bu ərazilərdə yaşayır. Əksər çaylar mənbəyini daglardan götürür. Dünyanın ən hündür zirvəsi - Himalay dağlarındadır. Ən uzun sıra dağları And dağlarıdır. Dəniz səviyyəsi nəzərə alınmazsa ən hündür dağ Mauna-Kea
Dağ
Mənşəyinə görə
Dağların yaranmasında yerin daxili qüvvəsi iştirak edir. Dağlar mənşəyinə görə iki qrupa bölünür:
1.Tektonik dağlar
Yerin üfüqi hərəkətləri zamanı lifosfer tavalarının və ya kiçik platformaların bir-birinə yaxınlaşması və ya toqquşması zamanı yaranır. Tektonik dağlar əsasən sıra dağları şəklində olur və litosfer tavalının sərhədlərində yerləşir. Tektonik dağlar 3 qrupa bölünür:
Qırışıq dağlar seysmik zonalarda, süxur laylarının sıxılması nəticəsində yaranır. Dünyanın ən uzun qırışıq dağ sistemi Şimali və Cənubi Amerikanın qərbində yerləşən Kordilyer-And dağlarıdır. Alp-Himalay dağ sistemində yerləşən – Alp, Qafqaz, Kopetdağ, Pamir, Hindiquş, Himalay və Afrikadakı Atlas dağları da qırışıq dağlardır.Qırışıq dağların süxur laylarının çökən hissəsi-sinklinal,qalxan hissəsi-antiklinal adlanır
Faylı dağlar seysmik zonalardan kənarda yerləşən, zəif parçalanmış ərazilərdəki qədim dağlardır. Onlara Kap, Əjdaha, Ural, Appalaç, Skandinaviya, Böyük Suayrıcı və s. misal ola bilər.
Qırışıq-faylı dağlar Yer kürəsində seysmik fəallığını tamamilə itirməyən ərazilərdə yaranır.Belə dağlar (Tyan-Şan, Altay, Sayan) yenidən tektonik proseslərə məruz qalmışdır.
2. Vulkanik dağlar
Vulkanizm prosesi zamanı lavanın yer üzünə çıxaraq soyuması nəticəsində yaranır. Belə dağlar silsilə yaratmır və əsasən konus şəklində olur. Nisbi hündürlüyünə görə dünyada ən yüksək vulkanik dağ Havay adalarındakı Mauna-Kea dağıdır (10040 m). Elbrus, Kazbek, Savalan, Etna, Vezuvi, Kamerun, Kotopaxi və s. vulkanların fəaliyyəti nəticəsində yaranan dağlardır.
Yaşına görə
Yaşına görə dağlar cavan və qədim olur. Cavan dağların zirvələri kəskin parçalanmış olur. Qırışıq dağlar cavan dağlardır. Belə dağların hündürlüyü çox olur. Qədim dağların zirvələri az parçalanmış, hündürlükləri az olur. Faylı və qırışıq-faylı dağlar qədim dağlardır.
Zirvələrinə görə
Dağın zirvələri dik və parçalanmış olarsa, belə zirvələrə pik, hamar olarsa massiv deyilir.
Hündürlüyünə görə
Hündürlüyünə görə dağlar 3 qrupa bölünür:
Alçaq dağlar- dəniz səviyyəsindən 1000m-ə qədər
Orta dağlar- dəniz səviyyəsindən 1000-2000m-dək
Yüksək dağlar- dəniz səviyyəsindən 2000m-dən yüksək
Dağın elementləri
Dağın ən yüksək hissəsi onun zirvəsidir. Tektonik dağlarda firvələr sıralanaraq silsilə əmələ gətirir. Dağın düzənə qovuşduğu yer onun ətəyi adlanır. Dağın yamacı onun zirvəsi ilə ətəyini birləşdirir.
Ön silsilə
Ön silsilə dağlıq ölkənin kənarında, ona bitişik düzənlik boyu uzanan dağ silsiləsi. Əsas silsiləyə paralel uzanıb,ondan bəzən uzununa tektonik çökəkliklə ayrılır və daha cavan çokmə süxurkardan təşkil olunması, yüksəkliyinin az olması və suayrıcının hamar olması ilə fərqlənir. Adətən antesedent dərələrlə kəsilir. Uzun müddət qalxmaqda davam edən dağlıq ölkənin bir neçə Ön silsiləsi ola bilər.
İstinadlar
Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti . Bakı, "Elm"-2012 s.218
Xarici keçidlər
www.mrd-journal.org
www.mountain.org
www.mountainpartnership.org 2008-05-09 at the Wayback Machine
Dağ ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır.Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 01, 2021
dağ, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, təpədən, quruluqlarda, üzündən, ucalan, yerlərə, deyilir, kürəsinin, relyefinin, təxminən, asiyanın, şimali, amerikanın, avropanın, cənubi, amerikanın, avstraliyanın, afrikanın, isə, ərazisini, təşkil. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Dag deqiqlesdirme Dag tepeden uca quruluqlarda yer uzunden ucalan yerlere deyilir Daglar yer kuresinin relyefinin texminen 40 ni Asiyanin 54 Simali Amerikanin 36 Avropanin 25 Cenubi Amerikanin 22 Avstraliyanin 17 Afrikanin ise 3 erazisini teskil edir Insanlarin 10 i bu erazilerde yasayir Ekser caylar menbeyini daglardan goturur Dunyanin en hundur zirvesi Himalay daglarindadir En uzun sira daglari And daglaridir Deniz seviyyesi nezere alinmazsa en hundur dag Mauna KeaDag Mundericat 1 Menseyine gore 1 1 1 Tektonik daglar 1 2 2 Vulkanik daglar 2 Yasina gore 3 Zirvelerine gore 4 Hundurluyune gore 5 Dagin elementleri 6 On silsile 7 Istinadlar 8 Xarici kecidler Menseyine gore Redakte Daglarin yaranmasinda yerin daxili quvvesi istirak edir Daglar menseyine gore iki qrupa bolunur 1 Tektonik daglar Redakte Yerin ufuqi hereketleri zamani lifosfer tavalarinin ve ya kicik platformalarin bir birine yaxinlasmasi ve ya toqqusmasi zamani yaranir Tektonik daglar esasen sira daglari seklinde olur ve litosfer tavalinin serhedlerinde yerlesir Tektonik daglar 3 qrupa bolunur Qirisiq daglar seysmik zonalarda suxur laylarinin sixilmasi neticesinde yaranir Dunyanin en uzun qirisiq dag sistemi Simali ve Cenubi Amerikanin qerbinde yerlesen Kordilyer And daglaridir Alp Himalay dag sisteminde yerlesen Alp Qafqaz Kopetdag Pamir Hindiqus Himalay ve Afrikadaki Atlas daglari da qirisiq daglardir Qirisiq daglarin suxur laylarinin coken hissesi sinklinal qalxan hissesi antiklinal adlanir Fayli daglar seysmik zonalardan kenarda yerlesen zeif parcalanmis erazilerdeki qedim daglardir Onlara Kap Ejdaha Ural Appalac Skandinaviya Boyuk Suayrici ve s misal ola biler Qirisiq fayli daglar Yer kuresinde seysmik fealligini tamamile itirmeyen erazilerde yaranir Bele daglar Tyan San Altay Sayan yeniden tektonik proseslere meruz qalmisdir 2 Vulkanik daglar Redakte Vulkanizm prosesi zamani lavanin yer uzune cixaraq soyumasi neticesinde yaranir Bele daglar silsile yaratmir ve esasen konus seklinde olur Nisbi hundurluyune gore dunyada en yuksek vulkanik dag Havay adalarindaki Mauna Kea dagidir 10040 m Elbrus Kazbek Savalan Etna Vezuvi Kamerun Kotopaxi ve s vulkanlarin fealiyyeti neticesinde yaranan daglardir Yasina gore Redakte Yasina gore daglar cavan ve qedim olur Cavan daglarin zirveleri keskin parcalanmis olur Qirisiq daglar cavan daglardir Bele daglarin hundurluyu cox olur Qedim daglarin zirveleri az parcalanmis hundurlukleri az olur Fayli ve qirisiq fayli daglar qedim daglardir Zirvelerine gore Redakte Dagin zirveleri dik ve parcalanmis olarsa bele zirvelere pik hamar olarsa massiv deyilir Hundurluyune gore Redakte Hundurluyune gore daglar 3 qrupa bolunur Alcaq daglar deniz seviyyesinden 1000m e qeder Orta daglar deniz seviyyesinden 1000 2000m dek Yuksek daglar deniz seviyyesinden 2000m den yuksekDagin elementleri RedakteDagin en yuksek hissesi onun zirvesidir Tektonik daglarda firveler siralanaraq silsile emele getirir Dagin duzene qovusdugu yer onun eteyi adlanir Dagin yamaci onun zirvesi ile eteyini birlesdirir On silsile RedakteOn silsile dagliq olkenin kenarinda ona bitisik duzenlik boyu uzanan dag silsilesi Esas silsileye paralel uzanib ondan bezen uzununa tektonik cokeklikle ayrilir ve daha cavan cokme suxurkardan teskil olunmasi yuksekliyinin az olmasi ve suayricinin hamar olmasi ile ferqlenir Adeten antesedent derelerle kesilir Uzun muddet qalxmaqda davam eden dagliq olkenin bir nece On silsilesi ola biler 1 Istinadlar Redakte Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 s 218Xarici kecidler Redaktewww mrd journal org www mountain org www mountainpartnership org Arxivlesdirilib 2008 05 09 at the Wayback Machine www marietta edu Vikianbarda Dag ile elaqeli mediafayllar var Dag ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Dag amp oldid 5847141, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
