fbpx
Wikipedia

Fıstıq

Fıstıq (lat. Fagus) – fıstıqkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

?Fıstıq
Fagus

Fıstıq meşəsi
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Hamamelid
Sıra:Fıstıqçiçəklilər
Fəsilə:Fıstıqkimilər
Cins: Fıstıq
Elmi adı
Fagus L.

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
GRIN  
IPNI 
PBDB  

Fıstıq meşələri

Azər­bay­can­da ən ge­niş ya­yı­la­nı fıs­tıq me­şə­lə­ri olub res­pub­li­ka­nın ümu­mi me­şə fon­du­nun 32 fa­i­zə qə­dər­dir. Ki­çik Qaf­qa­zın cə­nub ya­ma­cı ra­yon­la­rın­da (La­çın, Qu­bad­lı, Zən­gi­lan) və Nax­çı­van MR-dən baş­qa fıs­tıq res­pub­li­ka­nın bü­tün dağ ra­yon­la­rın­da bi­tir. Ki­çik Qaf­qa­zın cə­nub ra­yon­la­rın­da fıs­tı­ğın ya­yıl­ma­sı­na qu­ru kon­ti­nen­tal iq­lim şə­ra­i­ti ma­ne­çi­lik tö­rə­dir. Ki­çik Qaf­qaz dağ­la­rın­da fıs­tı­ğın şərq sər­hə­di Dağ­lıq Qa­ra­bağ­da Had­rud və Xo­ca­vənd ra­yon­la­rı ara­sın­da Kirs da­ğı­nın şi­mal his­sə­sin­də mü­şa­hi­də olun­du.

Bö­yük Qaf­qa­zın şi­mal-şərq mak­ro­ya­ma­cın­da fıs­tı­ğın şərq sər­hə­di Ata­çay və Tığ­çay höv­zə­sin­də­dir.

Bö­yük Qaf­qa­zın cə­nub ya­ma­cın­da me­şə bit­ki­si­nin, o cüm­lə­dən fıs­tı­ğın şərq sər­hə­di şi­mal mak­ro­ya­ma­ca nis­bə­tən qərb­dən ke­çir. Fıs­tı­ğın şərq sər­hə­di­nin be­lə qı­sal­ma­sı fik­ri­miz­cə cə­nub mak­ro­ya­ma­cın­da iq­li­min xey­li qu­raq ol­ma­sı­dır, bu­ra­da in­sa­nın tə­sər­rü­fat fə­a­liy­yə­ti də mü­hüm rol oy­na­mış­dır.

Res­pub­li­ka­mı­zın dağ­la­rın­da müx­tə­li­fot­lu, to­pal­lı, ölü ör­tük­lü, çə­tir­yar­paq­lı, qa­ra­çöh­rə­li, su­balp,  dəf­nə­gi­las­lı fıs­tıq me­şə tip­lə­ri ya­yıl­mış­dır.  La­kin in­san fə­a­liy­yə­ti­nin mən­fi tə­si­ri nə­ti­cə­sin­də fıs­tıq ağaclıq­la­rı il­kin qu­ru­lu­şu­nu və il­kin po­pul­ya­si­ya­la­rı­nı itir­miş­dir. Bu­nun­la əla­qə­dar tə­bii me­şə mü­hi­ti də­yiş­miş və müx­tə­lif tö­rə­mə me­şə tip­lə­ri əmə­lə gəl­miş­dir. Ta­lış dağ­la­rı­nın or­ta və yu­xa­rı dağ-me­şə qur­şaq­la­rı de­mək olar ki, me­şə ör­tü­yün­dən ta­ma­mi­lə azad edil­miş­dir. Nis­bə­tən yax­şı və­ziy­yət­də me­şə­lər əsa­sən də­niz sət­hin­dən 700-800m hün­dür­lü­yə qə­dər olan əra­zi­də sax­lan­mış­dır. Nis­bə­tən ge­niş sa­hə­lər­də fıs­tıq me­şə­lə­ri­nə Le­rik və As­ta­ra ra­yon­la­rın­da də­niz sət­hin­dən 1000-1200 m-ə qə­dər olan əra­zi­də rast gəl­mək  olar. Çox na­dir hal­lar­da də­niz sət­hin­dən 1600m yük­sək­lik­də ki­çik sa­hə­lər­də sey­rəl­miş fıs­tıq me­şə­lə­ri­nin qa­lı­ğı­na tə­sa­düf edilir.

İn­sa­nın tə­sər­rü­fat fə­a­liy­yə­ti­nin xa­rak­te­rin­dən, müd­də­tin­dən və in­ten­siv­li­yin­dən ası­lı ola­raq fıs­tıq me­şə­lə­ri­nin deq­ra­da­si­ya­sı müx­tə­lif is­ti­qa­mət­də ol­muş­dur. Nis­bə­tən az meyl­li­yə ma­lik olan ya­mac­lar­da fıs­tıq me­şə­lə­rin­də ağac­la­rın öz­ba­şı­na qa­nun­suz kə­sil­mə­si nə­ti­cə­sin­də aşa­ğı do­lu­luq­lu ağac­lıq və ya sey­rək­lik əmə­lə gə­lir. Be­lə sa­hə­lə­rə əsa­sən  ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­ri­nin ya­xın­lı­ğın­da rast gə­li­nir, on­lar az məh­sul­dar­lı­ğa ma­lik olur, ağac­la­rın tə­pə his­sə­si və qol-bu­da­ğı kə­sil­miş hal­da olur.

Fıs­tıq qur­şa­ğın­da tə­sər­rü­fa­tın sə­mə­rə­siz apa­rıl­ma­sı ilə əla­qə­dar ola­raq yük­sək məh­sul­dar il­kin fıs­tıq me­şə­lə­ri aşa­ğı do­lu­luq­lu və az məh­sul­dar tö­rə­mə tip­li və­ləs ağac­lıqla­rı ilə əvəz olun­muş­dur.

Bö­yük Qaf­qa­zın cə­nub ya­ma­cın­da fıs­tı­ğın kol­luq­lar­la də­yi­şil­mə­si in­san fə­a­liy­yə­ti­nin tə­si­ri­lə ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­ri­nin ya­xın­lı­ğın­da baş ve­rir, me­şə­siz­ləş­di­ril­miş sa­hə­lər­də çox vaxt bö­yürt­kan, fın­dıq və ayı­dö­şə­yi  cən­gəl­li­yi əmə­lə gə­lir.

Ki­çik Qaf­qa­zın or­ta dağ meşə qur­şa­ğın­da me­şə­siz­ləş­di­ril­miş sa­hə­lə­rə bö­yük mas­siv­lər şək­lin­də rast gə­li­nir. Ha­zır­da bu mas­siv­lər  mü­tə­lif kol­lar­la (ye­mi­şan, dov­şa­nal­ma­sı, əz­gil, to­pul­qa. it­bur­nu, al­ça və s. ör­tü­lü­dür. La­kin bu kol­lar çox na­dir hal­da xü­su­si qrup­laş­ma­lar ya­ra­dır, on­lar əsa­sən sıx çə­mən, boz­qır­laş­mış çə­mən və boz­qır bit­ki­lə­ri fo­nun­da tək-tək və qrup ha­lın­da ya­yıl­mış­dır, tər­ki­bin­də me­şə­ya­ra­dan ağac cins­lə­ri­nin ca­van pöh­rə­lə­ri­nə də rast gə­li­nir.

 
Meşə fıstığının yarpağı və meyvəsi

Təbabətdə

Fıstıq paxlalarının tərkibində 35%-dən çox zülal, 50% yağ və insana lazım olan vitamin və mikro elementlərin bir çoxu vardır. 100 qr məhsulun enerji dəyəri – 548 kkal.

Bitki yağları, fol turşusu, amin turşuları, A, D, E, K, B1, B2, PP, C vitaminləri ilə və natrium, kalsium, kalium, maqnezium, fosfor, sink və dəmirlə zəngindir.

Sinir toxumaları, ürək, qaraciyər, və başqa orqanların fəaliyyətini yaxşılaşdırır. Hüceyrələrin böyüməsi və yenilənməsinə, qandakı xolesterinin miqdarının azalmasına kömək edir, qırışları hamarlaşdırır.

Öd qovucu vasitə kimi istifadə olunur. Yuxusuzluq, yorğunluq zamanı faydalıdır. Yaddaşı, diqqəti və eşitməni gücləndirir. Hər gün 30 qr fıstıq yemək, ürək-damar xəstəlikləri riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

Tərkibindəki B1 vitamini qan yaradıcı xüsusiyyətə malikdir, qandakı xolestrolu salır, qavrama qabiliyyətini yaxşılaşdırır, mədə, bağırsaq, ürək üçün xeyirli qidadır. Yaşlanmağın qarşısını alan fıstıq siqaretin və spirtli içkinin təsirini azaldır. Yer fıstığının tərkibindəki B3 vitamini qan dövranını yaxşılaşdırır, zehni gücləndirir.

İstinadlar

  1. . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-21.

Ədəbiyyat

  • Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Azərbaycanın meşələri. Bakı “Elm” nəşr., 2002. 472 s.
  • Əliyev H.Ə., Xəlilov M.Y. Təbiətin yaşıl libası. “Gənclik” nəşr., Bakı, 1988. 174 s.

fıstıq, fagus, fıstıqkimilər, fəsiləsinə, bitki, cinsi, fagus, meşəsielmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, hamamelidsıra, çiçəklilərfəsilə, kimilərcins, elmi, adıfagus, vikinövlərdəsistematikaşəkilaxtarışıitis, 19461. Fistiq lat Fagus fistiqkimiler fesilesine aid bitki cinsi FistiqFagusFistiq mesesiElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif HamamelidSira FistiqciceklilerFesile FistiqkimilerCins FistiqElmi adiFagus L VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 19461NCBI 21024EOL 107351GRIN 4605IPNI 13497 1PBDB 55969 Mundericat 1 Fistiq meseleri 2 Tebabetde 3 Istinadlar 4 EdebiyyatFistiq meseleri RedakteAzer bay can da en ge nis ya yi la ni fis tiq me se le ri olub res pub li ka nin umu mi me se fon du nun 32 fa i ze qe der dir Ki cik Qaf qa zin ce nub ya ma ci ra yon la rin da La cin Qu bad li Zen gi lan ve Nax ci van MR den bas qa fis tiq res pub li ka nin bu tun dag ra yon la rin da bi tir Ki cik Qaf qa zin ce nub ra yon la rin da fis ti gin ya yil ma si na qu ru kon ti nen tal iq lim se ra i ti ma ne ci lik to re dir Ki cik Qaf qaz dag la rin da fis ti gin serq ser he di Dag liq Qa ra bag da Had rud ve Xo ca vend ra yon la ri ara sin da Kirs da gi nin si mal his se sin de mu sa hi de olun du Bo yuk Qaf qa zin si mal serq mak ro ya ma cin da fis ti gin serq ser he di Ata cay ve Tig cay hov ze sin de dir Bo yuk Qaf qa zin ce nub ya ma cin da me se bit ki si nin o cum le den fis ti gin serq ser he di si mal mak ro ya ma ca nis be ten qerb den ke cir Fis ti gin serq ser he di nin be le qi sal ma si fik ri miz ce ce nub mak ro ya ma cin da iq li min xey li qu raq ol ma si dir bu ra da in sa nin te ser ru fat fe a liy ye ti de mu hum rol oy na mis dir Res pub li ka mi zin dag la rin da mux te li fot lu to pal li olu or tuk lu ce tir yar paq li qa ra coh re li su balp def ne gi las li fis tiq me se tip le ri ya yil mis dir La kin in san fe a liy ye ti nin men fi te si ri ne ti ce sin de fis tiq agacliq la ri il kin qu ru lu su nu ve il kin po pul ya si ya la ri ni itir mis dir Bu nun la ela qe dar te bii me se mu hi ti de yis mis ve mux te lif to re me me se tip le ri eme le gel mis dir Ta lis dag la ri nin or ta ve yu xa ri dag me se qur saq la ri de mek olar ki me se or tu yun den ta ma mi le azad edil mis dir Nis be ten yax si ve ziy yet de me se ler esa sen de niz set hin den 700 800m hun dur lu ye qe der olan era zi de sax lan mis dir Nis be ten ge nis sa he ler de fis tiq me se le ri ne Le rik ve As ta ra ra yon la rin da de niz set hin den 1000 1200 m e qe der olan era zi de rast gel mek olar Cox na dir hal lar da de niz set hin den 1600m yuk sek lik de ki cik sa he ler de sey rel mis fis tiq me se le ri nin qa li gi na te sa duf edilir In sa nin te ser ru fat fe a liy ye ti nin xa rak te rin den mud de tin den ve in ten siv li yin den asi li ola raq fis tiq me se le ri nin deq ra da si ya si mux te lif is ti qa met de ol mus dur Nis be ten az meyl li ye ma lik olan ya mac lar da fis tiq me se le rin de agac la rin oz ba si na qa nun suz ke sil me si ne ti ce sin de asa gi do lu luq lu agac liq ve ya sey rek lik eme le ge lir Be le sa he le re esa sen ya sa yis men te qe le ri nin ya xin li gin da rast ge li nir on lar az meh sul dar li ga ma lik olur agac la rin te pe his se si ve qol bu da gi ke sil mis hal da olur Fis tiq qur sa gin da te ser ru fa tin se me re siz apa ril ma si ile ela qe dar ola raq yuk sek meh sul dar il kin fis tiq me se le ri asa gi do lu luq lu ve az meh sul dar to re me tip li ve les agac liqla ri ile evez olun mus dur Bo yuk Qaf qa zin ce nub ya ma cin da fis ti gin kol luq lar la de yi sil me si in san fe a liy ye ti nin te si ri le ya sa yis men te qe le ri nin ya xin li gin da bas ve rir me se siz les di ril mis sa he ler de cox vaxt bo yurt kan fin diq ve ayi do se yi cen gel li yi eme le ge lir Ki cik Qaf qa zin or ta dag mese qur sa gin da me se siz les di ril mis sa he le re bo yuk mas siv ler sek lin de rast ge li nir Ha zir da bu mas siv ler mu te lif kol lar la ye mi san dov sa nal ma si ez gil to pul qa it bur nu al ca ve s or tu lu dur La kin bu kol lar cox na dir hal da xu su si qrup las ma lar ya ra dir on lar esa sen six ce men boz qir las mis ce men ve boz qir bit ki le ri fo nun da tek tek ve qrup ha lin da ya yil mis dir ter ki bin de me se ya ra dan agac cins le ri nin ca van poh re le ri ne de rast ge li nir Mese fistiginin yarpagi ve meyvesiTebabetde RedakteFistiq paxlalarinin terkibinde 35 den cox zulal 50 yag ve insana lazim olan vitamin ve mikro elementlerin bir coxu vardir 100 qr mehsulun enerji deyeri 548 kkal Bitki yaglari fol tursusu amin tursulari A D E K B1 B2 PP C vitaminleri ile ve natrium kalsium kalium maqnezium fosfor sink ve demirle zengindir Sinir toxumalari urek qaraciyer ve basqa orqanlarin fealiyyetini yaxsilasdirir Huceyrelerin boyumesi ve yenilenmesine qandaki xolesterinin miqdarinin azalmasina komek edir qirislari hamarlasdirir Od qovucu vasite kimi istifade olunur Yuxusuzluq yorgunluq zamani faydalidir Yaddasi diqqeti ve esitmeni guclendirir Her gun 30 qr fistiq yemek urek damar xestelikleri riskini ehemiyyetli derecede azaldir Terkibindeki B1 vitamini qan yaradici xususiyyete malikdir qandaki xolestrolu salir qavrama qabiliyyetini yaxsilasdirir mede bagirsaq urek ucun xeyirli qidadir Yaslanmagin qarsisini alan fistiq siqaretin ve spirtli ickinin tesirini azaldir Yer fistiginin terkibindeki B3 vitamini qan dovranini yaxsilasdirir zehni guclendirir 1 Istinadlar Redakte Cerezin cana xeyri 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 12 21 Edebiyyat RedakteMemmedov Q S Xelilov M Y Azerbaycanin meseleri Baki Elm nesr 2002 472 s Eliyev H E Xelilov M Y Tebietin yasil libasi Genclik nesr Baki 1988 174 s Menbe https az wikipedia org w index php title Fistiq amp oldid 5728155, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.