Britaniya Antarktika ekspedisiyası (1907-1909) (ing.The British Antarctic Expedition 1907–09), həmcinin «Nimrod» ekspedisiyası (ing.Nimrod Expedition) — Ernest Şelktonun təşkil etdiyi üç ekspedidiyadan birincisi. Ernest Şelktonun hədəfi cənub qütbünə çatmaq olsada düzgün olmayan taktika və məsafənin düzgün hesablanmaması səbəbindən məqsədə nail olunmamışdır. Ekspedisiya Şelktonun rəyisi olan Robert Skottun təzyiqi şəraitində həyata keçirilirdi. Ancaq məhz Robert Skott 17 yanvar1912-ci ildə cənub qütbünə çatmışdır. Bu ekspedisiya isə Antarktida haqqında geniş məlumat verməklə kifayətlənmişdir. Ekspedisiya üzvləri ilk dəfə Transantarktik dağlarıını aşaraq Cənubqütb platosuna çatmışlar. Bununla yanaşı onlar Birdmor buzlağını kəşf etmişlər. Şimal qrupu isə ilk dəfə olaraq cənub maqnit qütbünə çatmışlar. Erebus vulkanı ilk dəfə ekspefisiya üzvləri tərəfindən fəth edilmişdir. Ekspedisiyada gələcəkdə Antarktidaya təşkil ediləcək Britaniya və Avstraliya ekspedisiyalarının rəhbərləridə iştirak edirdi. Onlar arasında Dulqas Mauson və Reymond Pristli olmuşdur.
Öncəki vəziyyət
Ekspedisiya üzvləri yola çıxmazdan əvvəl. 2 noyabr 1902 il Soldan sağa: Ernest Şelkton, Robert Skott, Edvard Adrian Vilson
Ekspedisiyanın planı
Mexanik Bernard Dey avtomobildə (Antarktida)
Ekspedisiyanın ilkin planı 1906-cı ildə artıq Şekltonun kağızları arasında peyda olmuşdur. İlkin məqsəd olduqca sadə olmuşdur: ekspedisiyanın ümümi xərci 17 000 funt sterliqi keçməməli idi. Şekltonun planını maqnat ser Uilyam Birdmor dəstəkləyirdi. Birdmor Şekltona 7 000 fut sterlinq və Antarktidada sınaqdan keçirmək məqsədi ilə avtomobilə təmin etməyə söz vermişdir. Şeklton öz hədəfi barədə Kral cəmiyyətinin toplantısında 12 fevral1907-ci ildə açıq şəkildə bəyan edir. Bu məlumat günlük mətbuatda böyük tirajla buraxılır. Şeklton öz məruzəsində büccənin 30 000 funt sterlinqdən az olmadığını bildirir.
Şeklton baza kimi Ross adasını istifadə etməyi düşünürdü. Belə ki, burada Robert Skottun zamanında qaldığı düşərgə bu baxımdan əvəzsizdir. Ekspedisiya üzvləri iki qrupa bölünməli idi: Cənub qrupunun hədəfi cənub coğrafi qütbü idisə, Şimal qrupu isə cənub maqnit qütbünü dəhəfləmişdir. Şekltonun planı olduqca məqsədli olmuşdur. Cənub maqnit və coğrafi qütblərindən savayı ekdşspedisiya üzvləri Transantarktik dağları və Cənubqütb platosunu araşdırmalı, meteoroloji qrup isə Cənub yarımkürəsində iqlimin formalaşması və onun Avstraliya, Yeni Zelandiya iqliminə təsirini müəyyənləmdirməli idi. Zooloji araşdırma proqramı isə olduqca geniş olmuşdur. Mütəxəsis geoloqlar Viktoriya Topağı VII Kral Eduard yarımadasında buzlaqların dağ suxurlarına təsirini öyrənməli idi. Müasirləri üçün sirr deyildi ki, Şelktonun hədəfi ilk açılışların rekordunu vurmaq və investorları cəlb etmək olmuşdur.
Nəqliyyat
Antarktidada Şekltonun ponisi
Şeklton bəyan edir ki, üç nəqliyyat vastəsindən istifadə edəcəkdir: xizək itlərindən, alçaq boylu mancuriya atlarından (ingilislər onu «poni» adlandırırdılar) və xüsusi olaraq konfiqurasiya edilmiş, güçü 22 a.g olnan avtomobildən. Avtomobil ilk öncə reklam məqsəfi ilə təqdim olunurdu. Bu nəqliyyat vastəsini şotland Arrol-Johnston avtomobil şirkəti təqdim edirdi. Xizək itlərindən istifadə o dövrün aparıcı qütb tətqiqatçılarının (Fritof Nansen, Otto Sverdrup və Luici Amedeo) təflifi ilə ekspedisiyaya cəlb olunmuşdur. Ancaq Şeklton itlərə inanmırdı. Səbəb isə Diskover ekspedisiyasında yaşanılan uğursuzluğu göstərirdi. İtlərlə bağlı burada bir çox xoş sözlər deyilir. Şekltonun özü belə birdirir ki, əgər Skottda 60 it olsaydı cənub qütbü artıq 1903-cü ildə fəth edilə bilərdi. Bu zaman Nansenin ekspedisiya üzvlərinin fikirlərini dəyişməklə bağlı bütün cədhləri nəticəsiz qalır.
Müasirləri Şekltonun xizəyə olan münasibəti anlamırdılar. Şekltonun ponilərə üstünlük verməsini Kral Coğrafiya Cəmiyyətinin prezidenti Klement Narkhem dəstəkləyirdi. O, ponilərlərlə yüklərin daşınmasını effektiv hesab edirdi. Çünki bu metod hələ Mak-Klintokun 1860-cı il ekspedisiyası zamanı işlənmişdi. Nansen bu metodu insan güçünün və heyvanların mənasız terə itirilməsi hesab edirdi.
Ekspedisiyaya hazırlıq
Maliyyələşmə
Uilyam Birdmor (ekspedisiyanın əsas maliyyələşdirən şəxs)
Edvsrd Qinnes, Ayvanın birinci qrafı (ekspedisiyanı maliyyələşdirənlərdən biri)
Robert Skottun yeni ekspedisiyasına hazırlıqla bağı olaraq Şeklton ancaq investorların maliyyəsinə ümid bəsləyə bilərdi. Skottun ekspedisiyası istisna olaraq artıq qütbü fəth etmək uğrunda yarışma başlanmışdı. Belə ki, Belçika və Almaniya qütbə ekspedisiya hazırlayırdı. Bu baxımdan Şekltonun cəmi yarım il vaxtı vardı. Ekspedisiya rəyisi Londonun Vaterloo meydanında bir ofis açır. Bu bir reklam vastəsi idi. Kral Coğrafiya Cəmiyyəti ekspedisiyaya 500 f.s və elmi işlər üçün avadanlıqlar verir. Ancaq ekspedisiyanı dənizçi və zabitlərlə təmin etməkdən imtina edir. Yalnız 1907-ci ilin iyulunda Şeklton ekspedisiyanın maliyyələmşdirilmədi ilə bağlə Birdmordan söz alır. 2000f. s isə Edvard Qines verir. Növbəti 2000 funt sterliqi isə ser Filip Broklhyorst verir. Səyahətdə köməkliyi isə Şekltonun qohumu Uilyam Bell və Avstraliya və Yeni Zelandiya rəhbətiliyi etmişdir. Ekspedisiyaya lazım olan 30 000 funt sterliq yola çıxmazdan bir qədər əvvələ yaxın yığılır. Əslində isə ekspedisiyanın xərci 45 000 funt sterlinq olmuşdur. Ekspedisiyadan qayıtdıüdan sonra Şekltonun 20 000-lik borcu Böyük Britaniya hökuməti tərəfindən silinir.
Ləvazimatların hazırlanması
1907-ci ildə Şeklton Osloya gedir. Drammendə qütb geyimlərinin və kisə yataqların sifarişləri verilir. Geyimlər əsasən maral dərisindən hazırlanırdı. Sifariş verilən malların hazırlanması ilə bağlı tələskənlilik sonda onların keyfiyyətinə mənfi təsir göstərmişdir. Hətta mallarən bir qismi brak mallar olmuşdur. Qütb kürkləri canavar xəzlərindən, əlcəklər isə it dərisindən hazırlanırdı. Ştorm geyimlərini isə britaniyanın Burberry and Jaeger şirkəti hazırlayırdı. Hələ «Dikoveri» ekspedisiyasının geyimlərini də bu şirkət hazırlamışdı.
Ekspedisiya gəmisi
«Himrod» gəmisi (Böyük Britaniyanı tərk edərkən)
Belçikalı veteran antarktika araşdırmaçısı baron Adrien de Jerlaşın məsləhəti ilə norveçdə istehsal olunan yeni Bjorn gəmisini almağı düşünürdü. Ancaq gəminin qiyməti 11 000 funt sterliq olduğundan Şeklton büdcəni aşa bilməzdi (1911-ci ildə gəmi Vilhelm Filhner tərəfindən alınmış və Deutschland olaraq adlandırılmışdır. Bu gəmini özünün Antarktida ekspedisiyasında istifadə etmişdir). Nəticədə isə Şeklton qiyməti 5000 f.st. olan «Nomrid» şxununu alır. Gəni 1865-ci ildə Danimarkada istehsal edilmişdir. Gəmi əsasən Nyufaundlend istiqamətində üzürdü. Bu gəminin yük götürmə qabiliyyəti 334 ingilis tonuna bərabər idi. Bu isə «Diskoveri» gəmisinin yükgötürmə qabiliyyətindən iki dəfə çox olmuşdur. Gəmi naviqasiya üçün saz vəziyyətdə idi. Daxilinin bir hissəndə divarlara piy sürtülmüşdü. 15 iyul 1907 ildə «Nimrod» gəmisi Temza limanına daxil olarkən Şeklton özünün əldə etdiyi gəmidən dətşətə gəlir. Limana daxil olan gəmini görən rəyis dərhal gəminin buxarlı mühərriklə təmin olunması barədə əmr verir. Gəmiyə 60 a.g olan mühərrik yerləşdirilir. Gəmi gün ərzində gəmi yol qət etmək üçün 4 ton daş kömür sərf edirdi. Halbuki, Nansenin «Fram» gəmisi tam yüklənmə şəraitində gün ərzində 2,8 ton kömür sərf edirdi. Üstəlik Fram 220 a.g malik olmuşdur. Nimrod təmir zamanı yelkənlərlə təmin olunur.
Cənub maqnit qütbünə səfər
soldan sağa: Makey, Devid və Mauson Cənub maqit qütbündə. 72°15′ c. e 155°16′ ş. u. 16 yanvar 1909 il
Şimal dəstəsi dörd nəfərdən ibarət olmuşdur. Bu dəstə Şekltonun itləri düşərgənin hazırlanmasında istifadə edilməsi ilə əlaqədar olaraq öz yüklərini piyada olaraq daşımalı olmuşlar. Onlar hələ 5 oktyabrda yola çıxmışdırlar. İlk kilometrlərdə avtomobildən istifadə edilmişdir. Avtomobilin sükanında mexanik-sürücü Dey əyləşmişdi. Bu minvalla onlar az sürətlə Viktoriya Toroağı ilə hərəkət edirdilər. 100 km getdikdən sonra onlar lazımsız yüklərdən azad olmağı qərara alırlar. Elə məhz bu zaman onlar Nordenşeld buzlağı və Driqalski buzlağı tətqiq edilir. 11 dekabr tarixində Devid buzlaqda olan çatın daxilinə düşür. Onu Mauson xilas edir. 27 dekabrda onlsr Rivza buzlağına çatırlar. Bu buzlağı keçdikdən sonra komanda gündə ən azı 17 km məsafə qət edə bilirlər. Cihazlarda olan problemlər səbəbinfən maqnit qütbünün müəyyənləşdirilməsində çətinliklər yaranır. Nəhayət 16 yanvar 1909 ildə 72°15' c. e., 155°16' ş. u., 2210 m yüksəklikdə müəyənləmdirilir. Bundan sonra bölgə Şrklton tərəfindən Böyük Britaniyanın ərazisi elan edilir.
Şimal dəstəsinin evakuasiyası: «Nimrod» gəmisi Driqalski buzlağı yaxınlığında
Güçün tükənkəsinə baxmayaraq qrup üzvləri 15 gün ərzində 400 km məsafəni geri qayıda bilirlər. 31 yanvar Nimrod sahilə yaxınlaşır. Ancaq sahildən cəmi 26 mil aralıda dayanmalı olur. Ancaq 4 fevral tarixində Devidin dəstəsi adaya minə bilir. Onlar bu müddət ərzində Ferrar buzlağını tətqiq edirlər.
İstinadlar
Подробно описана в: James Murray, Reports of the Scientific Investigations — British Antarctic Expedition 1907-9, William Heinemann, London 1910,Vol. I və Vol. II.
Mill, Hugh Robert. The Life of Sir Ernest Shackleton London: William Heinemann, 1923.
Avqust 12, 2021
britaniya, antarktika, ekspedisiyası, 1907, 1909, british, antarctic, expedition, 1907, həmcinin, nimrod, ekspedisiyası, nimrod, expedition, ernest, şelktonun, təşkil, etdiyi, üç, ekspedidiyadan, birincisi, ernest, şelktonun, hədəfi, cənub, qütbünə, çatmaq, ol. Britaniya Antarktika ekspedisiyasi 1907 1909 ing The British Antarctic Expedition 1907 09 hemcinin Nimrod ekspedisiyasi ing Nimrod Expedition Ernest Selktonun teskil etdiyi uc ekspedidiyadan birincisi Ernest Selktonun hedefi cenub qutbune catmaq olsada duzgun olmayan taktika ve mesafenin duzgun hesablanmamasi sebebinden meqsede nail olunmamisdir Ekspedisiya Selktonun reyisi olan Robert Skottun tezyiqi seraitinde heyata kecirilirdi Ancaq mehz Robert Skott 17 yanvar 1912 ci ilde cenub qutbune catmisdir Bu ekspedisiya ise Antarktida haqqinda genis melumat vermekle kifayetlenmisdir Ekspedisiya uzvleri ilk defe Transantarktik daglariini asaraq Cenubqutb platosuna catmislar Bununla yanasi onlar Birdmor buzlagini kesf etmisler Simal qrupu ise ilk defe olaraq cenub maqnit qutbune catmislar Erebus vulkani ilk defe ekspefisiya uzvleri terefinden feth edilmisdir Ekspedisiyada gelecekde Antarktidaya teskil edilecek Britaniya ve Avstraliya ekspedisiyalarinin rehberleride istirak edirdi Onlar arasinda Dulqas Mauson ve Reymond Pristli olmusdur Mundericat 1 Onceki veziyyet 2 Ekspedisiyanin plani 2 1 Neqliyyat 3 Ekspedisiyaya hazirliq 3 1 Maliyyelesme 3 2 Levazimatlarin hazirlanmasi 3 3 Ekspedisiya gemisi 3 4 Cenub maqnit qutbune sefer 4 IstinadlarOnceki veziyyet Redakte Ekspedisiya uzvleri yola cixmazdan evvel 2 noyabr 1902 il Soldan saga Ernest Selkton Robert Skott Edvard Adrian VilsonEkspedisiyanin plani Redakte Mexanik Bernard Dey avtomobilde Antarktida Ekspedisiyanin ilkin plani 1906 ci ilde artiq Sekltonun kagizlari arasinda peyda olmusdur Ilkin meqsed olduqca sade olmusdur ekspedisiyanin umumi xerci 17 000 funt sterliqi kecmemeli idi Sekltonun planini maqnat ser Uilyam Birdmor destekleyirdi Birdmor Sekltona 7 000 fut sterlinq ve Antarktidada sinaqdan kecirmek meqsedi ile avtomobile temin etmeye soz vermisdir Seklton oz hedefi barede Kral cemiyyetinin toplantisinda 12 fevral 1907 ci ilde aciq sekilde beyan edir Bu melumat gunluk metbuatda boyuk tirajla buraxilir Seklton oz meruzesinde buccenin 30 000 funt sterlinqden az olmadigini bildirir Seklton baza kimi Ross adasini istifade etmeyi dusunurdu Bele ki burada Robert Skottun zamaninda qaldigi duserge bu baximdan evezsizdir Ekspedisiya uzvleri iki qrupa bolunmeli idi Cenub qrupunun hedefi cenub cografi qutbu idise Simal qrupu ise cenub maqnit qutbunu deheflemisdir Sekltonun plani olduqca meqsedli olmusdur Cenub maqnit ve cografi qutblerinden savayi ekdsspedisiya uzvleri Transantarktik daglari ve Cenubqutb platosunu arasdirmali meteoroloji qrup ise Cenub yarimkuresinde iqlimin formalasmasi ve onun Avstraliya Yeni Zelandiya iqlimine tesirini mueyyenlemdirmeli idi Zooloji arasdirma proqrami ise olduqca genis olmusdur 1 Mutexesis geoloqlar Viktoriya Topagi VII Kral Eduard yarimadasinda buzlaqlarin dag suxurlarina tesirini oyrenmeli idi Muasirleri ucun sirr deyildi ki Selktonun hedefi ilk acilislarin rekordunu vurmaq ve investorlari celb etmek olmusdur 2 Neqliyyat Redakte Antarktidada Sekltonun ponisi Seklton beyan edir ki uc neqliyyat vastesinden istifade edecekdir xizek itlerinden alcaq boylu mancuriya atlarindan ingilisler onu poni adlandirirdilar ve xususi olaraq konfiqurasiya edilmis gucu 22 a g olnan avtomobilden Avtomobil ilk once reklam meqsefi ile teqdim olunurdu Bu neqliyyat vastesini sotland Arrol Johnston avtomobil sirketi teqdim edirdi Xizek itlerinden istifade o dovrun aparici qutb tetqiqatcilarinin Fritof Nansen Otto Sverdrup ve Luici Amedeo teflifi ile ekspedisiyaya celb olunmusdur Ancaq Seklton itlere inanmirdi Sebeb ise Diskover ekspedisiyasinda yasanilan ugursuzlugu gosterirdi Itlerle bagli burada bir cox xos sozler deyilir Sekltonun ozu bele birdirir ki eger Skottda 60 it olsaydi cenub qutbu artiq 1903 cu ilde feth edile bilerdi Bu zaman Nansenin ekspedisiya uzvlerinin fikirlerini deyismekle bagli butun cedhleri neticesiz qalir Muasirleri Sekltonun xizeye olan munasibeti anlamirdilar Sekltonun ponilere ustunluk vermesini Kral Cografiya Cemiyyetinin prezidenti Klement Narkhem destekleyirdi O ponilerlerle yuklerin dasinmasini effektiv hesab edirdi Cunki bu metod hele Mak Klintokun 1860 ci il ekspedisiyasi zamani islenmisdi Nansen bu metodu insan gucunun ve heyvanlarin menasiz tere itirilmesi hesab edirdi Ekspedisiyaya hazirliq RedakteMaliyyelesme Redakte Uilyam Birdmor ekspedisiyanin esas maliyyelesdiren sexs Edvsrd Qinnes Ayvanin birinci qrafi ekspedisiyani maliyyelesdirenlerden biri Robert Skottun yeni ekspedisiyasina hazirliqla bagi olaraq Seklton ancaq investorlarin maliyyesine umid besleye bilerdi Skottun ekspedisiyasi istisna olaraq artiq qutbu feth etmek ugrunda yarisma baslanmisdi Bele ki Belcika ve Almaniya qutbe ekspedisiya hazirlayirdi Bu baximdan Sekltonun cemi yarim il vaxti vardi Ekspedisiya reyisi Londonun Vaterloo meydaninda bir ofis acir Bu bir reklam vastesi idi Kral Cografiya Cemiyyeti ekspedisiyaya 500 f s ve elmi isler ucun avadanliqlar verir Ancaq ekspedisiyani denizci ve zabitlerle temin etmekden imtina edir Yalniz 1907 ci ilin iyulunda Seklton ekspedisiyanin maliyyelemsdirilmedi ile bagle Birdmordan soz alir 2000f s ise Edvard Qines verir Novbeti 2000 funt sterliqi ise ser Filip Broklhyorst verir Seyahetde komekliyi ise Sekltonun qohumu Uilyam Bell ve Avstraliya ve Yeni Zelandiya rehbetiliyi etmisdir Ekspedisiyaya lazim olan 30 000 funt sterliq yola cixmazdan bir qeder evvele yaxin yigilir Eslinde ise ekspedisiyanin xerci 45 000 funt sterlinq olmusdur Ekspedisiyadan qayitdiudan sonra Sekltonun 20 000 lik borcu Boyuk Britaniya hokumeti terefinden silinir Levazimatlarin hazirlanmasi Redakte 1907 ci ilde Seklton Osloya gedir Drammende qutb geyimlerinin ve kise yataqlarin sifarisleri verilir Geyimler esasen maral derisinden hazirlanirdi Sifaris verilen mallarin hazirlanmasi ile bagli teleskenlilik sonda onlarin keyfiyyetine menfi tesir gostermisdir Hetta mallaren bir qismi brak mallar olmusdur Qutb kurkleri canavar xezlerinden elcekler ise it derisinden hazirlanirdi Storm geyimlerini ise britaniyanin Burberry and Jaeger sirketi hazirlayirdi Hele Dikoveri ekspedisiyasinin geyimlerini de bu sirket hazirlamisdi Ekspedisiya gemisi Redakte Himrod gemisi Boyuk Britaniyani terk ederken Belcikali veteran antarktika arasdirmacisi baron Adrien de Jerlasin mesleheti ile norvecde istehsal olunan yeni Bjorn gemisini almagi dusunurdu Ancaq geminin qiymeti 11 000 funt sterliq oldugundan Seklton budceni asa bilmezdi 1911 ci ilde gemi Vilhelm Filhner terefinden alinmis ve Deutschland olaraq adlandirilmisdir Bu gemini ozunun Antarktida ekspedisiyasinda istifade etmisdir Neticede ise Seklton qiymeti 5000 f st olan Nomrid sxununu alir Geni 1865 ci ilde Danimarkada istehsal edilmisdir Gemi esasen Nyufaundlend istiqametinde uzurdu Bu geminin yuk goturme qabiliyyeti 334 ingilis tonuna beraber idi Bu ise Diskoveri gemisinin yukgoturme qabiliyyetinden iki defe cox olmusdur Gemi naviqasiya ucun saz veziyyetde idi Daxilinin bir hissende divarlara piy surtulmusdu 15 iyul 1907 ilde Nimrod gemisi Temza limanina daxil olarken Seklton ozunun elde etdiyi gemiden detsete gelir Limana daxil olan gemini goren reyis derhal geminin buxarli muherrikle temin olunmasi barede emr verir Gemiye 60 a g olan muherrik yerlesdirilir Gemi gun erzinde gemi yol qet etmek ucun 4 ton das komur serf edirdi Halbuki Nansenin Fram gemisi tam yuklenme seraitinde gun erzinde 2 8 ton komur serf edirdi Ustelik Fram 220 a g malik olmusdur Nimrod temir zamani yelkenlerle temin olunur Cenub maqnit qutbune sefer Redakte soldan saga Makey Devid ve Mauson Cenub maqit qutbunde 72 15 c e 155 16 s u 16 yanvar 1909 il Simal destesi dord neferden ibaret olmusdur Bu deste Sekltonun itleri dusergenin hazirlanmasinda istifade edilmesi ile elaqedar olaraq oz yuklerini piyada olaraq dasimali olmuslar Onlar hele 5 oktyabrda yola cixmisdirlar Ilk kilometrlerde avtomobilden istifade edilmisdir Avtomobilin sukaninda mexanik surucu Dey eylesmisdi Bu minvalla onlar az suretle Viktoriya Toroagi ile hereket edirdiler 100 km getdikden sonra onlar lazimsiz yuklerden azad olmagi qerara alirlar Ele mehz bu zaman onlar Nordenseld buzlagi ve Driqalski buzlagi tetqiq edilir 11 dekabr tarixinde Devid buzlaqda olan catin daxiline dusur Onu Mauson xilas edir 27 dekabrda onlsr Rivza buzlagina catirlar Bu buzlagi kecdikden sonra komanda gunde en azi 17 km mesafe qet ede bilirler Cihazlarda olan problemler sebebinfen maqnit qutbunun mueyyenlesdirilmesinde cetinlikler yaranir Nehayet 16 yanvar 1909 ilde 72 15 c e 155 16 s u 2210 m yukseklikde mueyenlemdirilir Bundan sonra bolge Srklton terefinden Boyuk Britaniyanin erazisi elan edilir Simal destesinin evakuasiyasi Nimrod gemisi Driqalski buzlagi yaxinliginda Gucun tukenkesine baxmayaraq qrup uzvleri 15 gun erzinde 400 km mesafeni geri qayida bilirler 31 yanvar Nimrod sahile yaxinlasir Ancaq sahilden cemi 26 mil aralida dayanmali olur Ancaq 4 fevral tarixinde Devidin destesi adaya mine bilir Onlar bu muddet erzinde Ferrar buzlagini tetqiq edirler Istinadlar Redakte Podrobno opisana v James Murray Reports of the Scientific Investigations British Antarctic Expedition 1907 9 William Heinemann London 1910 Vol I ve Vol II Mill Hugh Robert The Life of Sir Ernest Shackleton London William Heinemann 1923 Menbe https az wikipedia org w index php title Britaniya Antarktika ekspedisiyasi 1907 1909 amp oldid 5990845, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
