fbpx
Wikipedia

Azərbaycan mədəniyyətində xəttatlıq

Noyabr 28, 2023

Azərbaycan mədəniyyətində xəttatlıq (az-əbcəd آزربایجان مدنییّتینده ختّاتلیق‎) — xəttatlığın Azərbaycan ədəbiyyatı və təsviri incəsənətində oynadığı rol. Orta əsrlərdə Azərbaycan əlyazmalarının yazılmasında müxtəlif xəttatlıq nümunələrindən (nəsx, nəstəliq, təliq, şikəstə, süls, reyhani, divani, ruqə, mühəqqiq, touqi) istifadə edilmiş, elmi əsərlər isə nəsx xətti ilə yazılmışdır. XIX əsrdə gözəl yazı ilə bağlı "İnşai-Mirzə Kazım", Əbdülqəni Xalisəqarızadə Nuxəvinin "Məcməül-xoş xətt" və Əbdüssəlam Axundzadənin "Xətti-təliq və nəstəliq" əsərləri yazılmışdır. Sovet dövründə Azərbaycanda xəttatlıq tənəzzülə uğrasa da, müasir dövrdə hələ də ondan istifadə edilir.

Tarixi redaktə

Orta əsrlər redaktə

Azərbaycan əlyazma kitablarının yazılmasında nəsx, nəstəliq, təliq, şikəstə, süls, reyhani, divani, ruqə, mühəqqiq, touqi və s. xətt nümunələrindən istifadə edilmişdir. Elmi əsərlər əsasən nəsx xətti ilə yazılmışdır. Bundan başqa məscid kitabələrində, misgərlik nümunələrində, döyüş əşyalarında, sufi dərvişlərinin istifadə etdiyi kəşkül və təbərzində xəttatlıq nümunələrinə rast gəlinir.

Orta əsrlərdə yaşamış xəttatlara Azərbaycan ədəbiyyatının nümayəndələri olan qəzvinli Kişvəri, Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvini, Sadıq bəy Əfşar misal göstərilə bilər. Orta əsr Azərbaycan əlyazmaları Xəlil bin Əhməd, Səfəvilər dövründə Şah Mahmud Nişapuri, Məhəmməd ibn Hüseyn Katib Nişati, Mahmud Şirazı, XVIII əsrdə Şamaxılı Osman ibn Mahmud Əfəndi, Kazım Qaradonlu və s. kimi katib və xəttatlar tərəfindən köçürülmüşdür. XV əsrə aid Əfsəhəddin Hidayət divanının Oksford nüxsəsi qrafik-kalliqrafik özünəməxsusluğu ilə seçilir. XVI əsrə aid Şah İsmayıl Xətai divanının "gözəl qızıl işləmələri və xəttatlığı" onun imperiya ilə əlaqəsini göstərir.

Mahmud ibn Şahməhəmməd Ərdəbili 1591-ci ildə Məhəmməd Füzulinin divanını təliq xətti ilə köçürmüşdür. Hal-hazırda bu kitab İstanbuldakı Topqapı sarayı muzeyinin türkcə əlyazmalar şöbəsində saxlanılır. Məhəmməd Rza Ərdəbili isə 1664-cü ildə Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasını nəstəliq xətti ilə köçürmüşdür. 22 miniatürlə bəzədilən və ədəbi əhəmiyyətindən savayı, yüksək sənət dəyərinə də sahib olan bu nüsxə Britaniya Milli Kitabxanasının türkdilli əlyazmalar şöbəsində qorunmaqdadır.

Məhəmməd Füzuli şeirində pis yazan, nöqtə və hərf xətaları edən xəttatlar üçün "əli qələm olmaq" bədduasını istifadə etmişdir. Bu da xəttatların yazıda səhv etməsinin məna fərqlərinə gətirib çıxartdığını göstərir.

XIX əsr—XX əsrin əvvəlləri redaktə

 
Mirzə Şəfi Vazeh Fridrix Bodenştedtə şeirlərini oxuyur. Bodenştedtin 1850-ci ildə yazdığı "Şərqdə 1001 gün" kitabınından illüstrasiya

Azərbaycanda xəttatlıqla usta Baba (XVIII əsr, Bakı), usta Abuzər Bədəlov (XVIII–XIX əsrlər, Şahbuz), Usta Zeynal Nəqqaş (XIX əsr, Ordubad), usta Əhməd (XIX əsr, Lənkəran), usta Məhəmməd (XIX əsr, Gəncə) kimi sənətkarlar məşğul olmuşdular. XIX əsr—XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda varlı evlərinin bəzədilməsində xalçaların üzərinə asılan qətələrdən (zərli xətlə yazılmış və çərçivəyə salınmış Quran ayələrindən ibarət sənət əsəri) istifadə edirdilər.

Azərbaycanın şimal-qərb bölgəsində xəttatlığın ən gözəl nümunələri qəbr daşları və əlyazmalarda müşahidə edilir. XVIII–XIX əsrlər bölgədə xəttatlıq sənətinin zirvəyə çatdığı dövrdür. Ən çox rast gəlinən yazı növü nəsxdir və bölgəyə aid növü "Nəsx-i Tala" adlanır. Aşıq Hüseyn Məşləşi "Əlifə bənzəyirsən" şeirinin hər bəndini bir ərəb hərfinə həsr etmişdir. Car-Balakən bölgəsinə aid bir adət də Kəhf cüzü ənənəsidir. Qurani-Kərimin Kəhf surəsi cüzlər şəklində hüsn-ü xətlə yazılaraq, daha çox təzhib üsulu ilə hazırlanaraq cümə günləri oxunur. Cüzlər dövrün məşhur xəttatları, həmçinin yazı-pozu işini bacaran kəslər (mədrəsə tələbələri, adi camaat, hətta qadınlar) tərəfindən yazılmışdır. Zaqatala Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində bu ənənənin yüzdən çox nümunəsi qorunub saxlanılır.

XIX əsr Azərbaycan mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Şuşada Mirzə Məhəmmədkərim bəy Kəbirli, Hacı Mirzə Əliqulu Yusifzadə, Molla Əli Qarabaği, Mirzə İsmayıl Məhzun, Mirzə Hüseyn bəy Salar, Mir Möhsün Nəvvab, Həsənəli xan Qaradaği kimi xəttatlar fəaliyyət göstərirdi. Molla Əlinin şagirdi Mirzə Kazım onun yazılarını "İnşai-Mirzə Kazım" adı ilə dərc etdirmiş və bu kitab mədrəsələrdə hüsnü-xətt örnəyi kimi istifadə edilmişdir. Həsənəli xan Qaradaği Mir Mehdi Xəzaninin "Kitabi-tarixi-Qarabağ" əsərini şikəstə-nəstəliq yazısı ilə köçürmüşdür. Mirzə Qədim İrəvani Ermitajda saxlanılan qovluqşəkilli hədiyyəsində nəsx xətti ilə Sədidən şeir parçalarını yazmışdır. Lənkəran qəza məhkəməsi katibi Mirzə İsmayıl Qasir isə nəsx, təliq və naxun xətlərinin ustadı idi.

Gəncədə və Tiflisdə xəttatlıq dərsi verən Mirzə Şəfi Vazehi alman şərqşünası Fridrix Bodenştedt belə təsvir edirdi: "Mirzə Şəfi çox gözəl yazırdı və eyni zamanda (yazıya) gözəllik və rəngarənglik gətirirdi: hərfləri mətnin məzmununa uyğunlaşdırırdı. Əgər o, adi şeylər barədə yazmalı olurdusa, onda o, onlara adi, qəşəng şeylərə bayramsayağı paltarlar geydirirdi, qadınlara göndərilən məktubları xüsusi nazik xətlə yazırdı."

XIX əsr ortalarında Azərbaycanda mədrəsələrində hüsnü-xətt dərsinə xüsusilə diqqət edilməyə başlanmışdı. Belə mədrəsələrdən biri Nuxada "Məcməül-xoş xətt" əsərinin müəllifi Əbdülqəni Xalisəqarızadə Nuxəvinin (1817–1879) mədrəsəsi idi. Nuxəvinin əsasən nəsx və nəstəliq xətlərindən istifadə edərək yazdığı əlyazma kitabları bədii estetik zövqlə tərtib edilmişdi. Qafqaz müsəlmanlarının V şeyxülislamı Əbdüssəlam Axundzadə 1894-cü ildə Tiflisdə "Xətti-təliq və nəstəliq" dərsliyini dərc etdirmişdir. Bakı şəhərinin ətraf kəndlərində isə xəttatlıq sənəti daha çox məscidlərin nəzdindəki məktəblərdə dini dərslərlə bərabər tədris edilmiş və bu sənətin mahir ustaları da belə yetişmişdir. Suraxanıdan Mirzə Əsədullah "İsmailiyyə" bina fasadının hədislərinin xəttatı olmuşdur. Onun şagirdi Əhməd Əlizadənin əl işləri AMEA Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılır.

Müasir dövr redaktə

Sovet dövründə latın qrafikasına keçid və elmi-texniki tərəqqinin baş verməsi kalliqrafiya sənətinin tənəzzülünə səbəb olur. Müasir dövrdə Seyfəddin Mənsimoğlu, Hacı Eldar Mikayılzadə, Yavər Əsədov, Gülxan Baydəmir kimi rəssamlar əsərlərində xəttatlıqdan istifadə edirlər. Xəttatlığı ağacoyma sənəti ilə birləşdirən Seyfəddin Mənsimoğlu Məhəmməd Füzuli, Şah İsmayıl Xətai, Mövlana Cəlaləddin Rumi kimi şəxsiyyətlərə əsərlər həsr etmişdir. Hacı Eldar Mikayılzadə Təzəpir məscidinin bərpasında nəbati və islami naxışlarla bədii xəttatlığın sintezini yaratmışdır.

Xəttatlar redaktə

Orta əsrlər dövrü redaktə

  • Əbdülqadir Marağai. Üç dildə şair, altı qələmdə xəttat idi. Ana dili azərbaycanca idi, azərbaycan dilində bir neçə şeir müəllifi idi.
  • Ətiq Ordubadi. Şah İsmayılın dəftərxanasında münşilik təcrübəsi almış,"tuğrayi‐şahi" adlanan xətt növünü ixtira etmişdir.
  • Mürtəzaqulu xan Şamlı. Şair və xəttat idi. Azərbaycan və fars dilində şeirlər yazırdı.
  • İsgəndər bəy Münşi. Şair və xəttat idi. Şeirlərinin bir hissəsini azərbaycan dilində yazırdı.

XIX əsr redaktə

  • Məhəmməd Xəlifə Aciz. Qacarlar dövründə yaşamış şair usta xəttat idi, dualar və saray üçün şeir və qəsidələr yazardı. Duaları mahir olduğu nəsx xətti ilə yazırdı.
  • Əbdülqəni Nuxəvi. "Müxtəsər əl-Qüduri"ni yazıya almış xəttat. Onun nüsxəsi poleoqrafik xüsusiyyətlərinə və keyfiyyətinə görə fərqlənir.
  • Molla Qasım Bayat. Əlyazmaların üzünü köçürürdü. Belə ki, o, əlyazma əsərlərin nüsxələrini çoxaltmaq üçün şagirdləri ilə yanaşı Şuşadan xəttat, rəssam, müzəhib, cildçiləri də kəndlərinə dəvət etmişdi. Onun müddərisliyi dövründə xəttatlıq sənəti əsasən bir fənn kimi Bayat mədrəsəsində tədris edilirdi..
  • Əbdülkərim bəy Məmmədov. Cəfərqulu xanın kitabxanası üçün kitab üzü köçürürdü.

Müasir Azərbaycan redaktə

  • Azad Yaşar. "Allahu-əkbər" adlı kufi xətli orijinal kompozisiyası uşaqlar üçün "Azərbaycan incəsənəti" ensiklopediyasının (2011) "Xəttatlıq" bölümünə daxil edilmişdir.

İstinadlar redaktə

  1. ↑ Mətnşünaslıq. Bakı, "Tural-Ə Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi", 2001, 15,7 ç.v.
  2. ↑ Telman İbrahimov. Xəttatlıq sənəti. Bakı, Şərq-Qərb, 2013.
  3. M. F. Köprülü. Azəri. Bakı, "Elm", 2000, 115 səh.
  4. TEKİN, G. (1979). Timur Devrine ait iki Türkçe Şiir [Two Turkish Poems of the Timur Period]. Harvard Ukrainian Studies, 3/4, 850–867. Retrieved may 18, 2020, from www.jstor.org/stable/41035878
  5. ↑ The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran, Willem Floor and Hasan Javadi
  6. ABDÜLKERİM ÖZAYDIN. "KADI BURHÂNEDDİN". https://islamansiklopedisi.org.tr/. 2020. (#accessdate_missing_url)
  7. Казиев, Адил (1964). Миниатюры рукописи "Хамсэ" Низами 1539–1543 гг. Баку: АН Азерб. ССР Ин-т Литературы и Исскусства. 82 səh.
  8. Şeyx Səfi təzkirəsi ("Səfvətüs-səfa"nın XVI əsr türk tərcüməsi). Nəşrə hazırlayan: M. Nağısoylu, S. Cabbarlı, R. Şeyxzamanlı. Kitabın redaktoru, izahların və lüğətin müəllifi: Möhsün Nağısoylu. Bakı: Nurlan, 2006, 932 səhifə (Təkrar nəşri: 2010).
  9. MÖHSÜN NAĞISOYLU. ŞƏHLA ABDULLAYEVA. "ANONİM "ŞEYX SƏNAN" MƏNZUM HEKAYƏTİ". Elm və təhsil. 2016. (#accessdate_missing_url)
  10. Orta əsr əlyazmaları və Azərbaycan mədəniyyətinin tarixi problemləri (AMEA-nın 70, Əlyazmalar İnstitutunun 65 illik yubileyinə həsr olunmuş) XIV Respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 2015, 282 s
  11. Aidə Paşalı. Əfsəhəddin Hidayət və "Divan"ı (tekstolojifiloloji tədqiqat və mətn). Bakı: "Nurlan", 2011, 448 s.
  12. . 2021-09-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-09.
  13. Səfəvilər dövründə Ərdəbildə xəttatlıq və kitab sənəti / Calligraphy and Book Art in Ardabil During the Safavid Reign. Namiq Musalı.
  14. Güneş, Ö. (2019). Tuhfe-i Hattâtîn’de Hat Sanatını Ele Alan Şiirler . Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 7 (5) , 163–173 . DOI: 10.18506/anemon.506259
  15. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (2002). Naxçıvan ensiklopediyası. Bakı. səh. 566–567.
  16. "Xəttatlıq. Yazı - elmin yarısıdır". Şərq. 2011. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  17. Azərbaycan etnoqrafiyası, II cild, 2007. səh. 81-82
  18. Tarana KHALİLOVA. "XVI-XIX. YÜZYILLARDA KUZEYBATI AZERBAYCAN'IN OSMANLI DEVLETİ İLE İLİŞKİLERİ VE KÜLTÜREL BAĞLAR: CAR-BALAKEN ÖRNEĞİ". SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. 2016. 2023-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-13.
  19. Niyazov, A. (2015). XIX. Asır Kafkasya Medreselerine Genel Bir Bakış -Car-Balaken Örneği . Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (KTUİFD) , 2 (2) , 157–177 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/katuifd/issue/31143/338329 2023-05-13 at the Wayback Machine
  20. Mattew O'Brien. Uzeir Hajibeyov and His Role in the Development of Musical Life in Azerbaijan. — Routledge, 2004. — С. 211. — ISBN 0-415-30219-6, 9780415302197
  21. ↑ Çingizoğlu, Ənvər, Qarabağda maarif (1750-1950), Bakı: “Zərdabi LTD” MMC, 2013, 288
  22. ↑ Süleymanova, Nailə, AZƏRBAYCAN’DA XƏT SƏNƏTİ VƏ ONUN ÇAĞDAŞ NUMAYƏNDƏLƏRİ, Bakı Dövlət Universitetinin İlahiyyat fakültəsi
  23. Ениколопов И. К. Поэт Мирза-Шафи. — Баку: Изд-во АзФАН СССР, 1938.
  24. ABDÜLKADiR MERAGi'NiN HAYATI, KiŞiLiGi VE MUSiKiYÖNÜ. Kubilay KOLUKlRlK
  25. Gönül Alpay Tekin Timur Devrine ait iki Türkçe Şiir [Two Turkish Poems of the Timur Period] // Harvard Ukrainian Studies. — 1979–1980. — Т. 3/4. — С. 850.
  26. Məmməd Adilov. Azərbaycan paleoqrafiyası. Bakı: Elm, 2009, 224 s
  27. Ҹавад Һејәт. Азәрбајҹан әдәбијјатына бир бахыш. — Баку: Язычы, 1993. — 176 с.
  28. Рахмани А. А. О жизни и творчестве Искандера Мунши // Труды Института истории АН Азерб. ССР. — 1957. — Т. 12. — С. 181–204. (азерб.)
  29. ÂCİZ DÎVÂNI. Naser SOLEİMANZADEHSHEKARAB 2021-12-28 at the Wayback Machine. GAZİ ÜNİVERSİTESİ. ANKARA-2011
  30. "Böyük alimin dəyərli "kitabxana"sı. Əbdülqəni Nuxəvinin günümüzə çatan irsi". Azadlıq. 2013. 2022-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.
  31. ↑ Ənvər Çingizoğlu, Qarabağda sənət və sənətkarlar, Bakı: "Elm və Təhsil", 2011,-280 səh.
  32. "Qənirə Paşayeva Azad Yaşarla görüşüb". Olaylar.az - Mədəniyyət. 2022-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-09.

Ədəbiyyat redaktə

  • Azərbaycan etnoqrafiyası, Üç cilddə II cild., Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, Bakı: Şərq-Qərb, 2007, ISBN ISBN 5-17-033764-7.

Əlavə oxu redaktə

  • Dedeyev, Bilal — . "16. Yüzyıl Osmanlı Saraylarında Azerbaycanlı Hattat ve Kâtipler". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / 81 (Mart 2017): 89–113 .
  • Dedeyev, B. (2021). Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Menâkıb-ı Hünervarân adlı eserinde Osmanlı’da yaşamış Azerbaycanlı hattat, nakkaş ve mücellitler. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, (7), 129–148.

Noyabr 28, 2023
azərbaycan, mədəniyyətində, xəttatlıq, əbcəd, آزربایجان, مدنیی, تینده, خت, اتلیق, xəttatlığın, azərbaycan, ədəbiyyatı, təsviri, incəsənətində, oynadığı, orta, əsrlərdə, azərbaycan, əlyazmalarının, yazılmasında, müxtəlif, xəttatlıq, nümunələrindən, nəsx, nəstəl. Azerbaycan medeniyyetinde xettatliq az ebced آزربایجان مدنیی تینده خت اتلیق xettatligin Azerbaycan edebiyyati ve tesviri incesenetinde oynadigi rol Orta esrlerde Azerbaycan elyazmalarinin yazilmasinda muxtelif xettatliq numunelerinden nesx nesteliq teliq sikeste suls reyhani divani ruqe muheqqiq touqi istifade edilmis elmi eserler ise nesx xetti ile yazilmisdir XIX esrde gozel yazi ile bagli Insai Mirze Kazim Ebdulqeni Xaliseqarizade Nuxevinin Mecmeul xos xett ve Ebdusselam Axundzadenin Xetti teliq ve nesteliq eserleri yazilmisdir Sovet dovrunde Azerbaycanda xettatliq tenezzule ugrasa da muasir dovrde hele de ondan istifade edilir Mundericat 1 Tarixi 1 1 Orta esrler 1 2 XIX esr XX esrin evvelleri 1 3 Muasir dovr 2 Xettatlar 2 1 Orta esrler dovru 2 2 XIX esr 2 3 Muasir Azerbaycan 3 Istinadlar 4 Edebiyyat 5 Elave oxuTarixi redakteOrta esrler redakte Azerbaycan elyazma kitablarinin yazilmasinda nesx nesteliq teliq sikeste suls reyhani divani ruqe muheqqiq touqi ve s xett numunelerinden istifade edilmisdir Elmi eserler esasen nesx xetti ile yazilmisdir 1 Bundan basqa mescid kitabelerinde misgerlik numunelerinde doyus esyalarinda sufi dervislerinin istifade etdiyi keskul ve teberzinde xettatliq numunelerine rast gelinir 2 Orta esrlerde yasamis xettatlara Azerbaycan edebiyyatinin numayendeleri olan qezvinli Kisveri 3 Mehemmed Tahir Vehid Qezvini Sadiq bey Efsar misal gosterile biler 4 5 Orta esr Azerbaycan elyazmalari Xelil bin Ehmed 6 Sefeviler dovrunde Sah Mahmud Nisapuri 7 Mehemmed ibn Huseyn Katib Nisati Mahmud Sirazi 8 XVIII esrde Samaxili Osman ibn Mahmud Efendi 9 Kazim Qaradonlu 10 ve s kimi katib ve xettatlar terefinden kocurulmusdur XV esre aid Efseheddin Hidayet divaninin Oksford nuxsesi qrafik kalliqrafik ozunemexsuslugu ile secilir 11 XVI esre aid Sah Ismayil Xetai divaninin gozel qizil islemeleri ve xettatligi onun imperiya ile elaqesini gosterir 12 Mahmud ibn Sahmehemmed Erdebili 1591 ci ilde Mehemmed Fuzulinin divanini teliq xetti ile kocurmusdur Hal hazirda bu kitab Istanbuldaki Topqapi sarayi muzeyinin turkce elyazmalar sobesinde saxlanilir Mehemmed Rza Erdebili ise 1664 cu ilde Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasini nesteliq xetti ile kocurmusdur 22 miniaturle bezedilen ve edebi ehemiyyetinden savayi yuksek senet deyerine de sahib olan bu nusxe Britaniya Milli Kitabxanasinin turkdilli elyazmalar sobesinde qorunmaqdadir 13 Mehemmed Fuzuli seirinde pis yazan noqte ve herf xetalari eden xettatlar ucun eli qelem olmaq bedduasini istifade etmisdir Bu da xettatlarin yazida sehv etmesinin mena ferqlerine getirib cixartdigini gosterir 14 nbsp Efseheddin Hidayet divani nbsp Sah Ismayil Xetai divani XIX esr XX esrin evvelleri redakte nbsp Mirze Sefi Vazeh Fridrix Bodenstedte seirlerini oxuyur Bodenstedtin 1850 ci ilde yazdigi Serqde 1001 gun kitabinindan illustrasiyaAzerbaycanda xettatliqla usta Baba XVIII esr Baki usta Abuzer Bedelov XVIII XIX esrler Sahbuz Usta Zeynal Neqqas XIX esr Ordubad 15 usta Ehmed XIX esr Lenkeran usta Mehemmed XIX esr Gence kimi senetkarlar mesgul olmusdular 16 XIX esr XX esrin evvellerinde Azerbaycanda varli evlerinin bezedilmesinde xalcalarin uzerine asilan qetelerden zerli xetle yazilmis ve cerciveye salinmis Quran ayelerinden ibaret senet eseri istifade edirdiler 17 Azerbaycanin simal qerb bolgesinde xettatligin en gozel numuneleri qebr daslari ve elyazmalarda musahide edilir XVIII XIX esrler bolgede xettatliq senetinin zirveye catdigi dovrdur En cox rast gelinen yazi novu nesxdir ve bolgeye aid novu Nesx i Tala adlanir Asiq Huseyn Meslesi Elife benzeyirsen seirinin her bendini bir ereb herfine hesr etmisdir 18 Car Balaken bolgesine aid bir adet de Kehf cuzu enenesidir Qurani Kerimin Kehf suresi cuzler seklinde husn u xetle yazilaraq daha cox tezhib usulu ile hazirlanaraq cume gunleri oxunur Cuzler dovrun meshur xettatlari hemcinin yazi pozu isini bacaran kesler medrese telebeleri adi camaat hetta qadinlar terefinden yazilmisdir Zaqatala Tarix Diyarsunasliq Muzeyinde bu enenenin yuzden cox numunesi qorunub saxlanilir 19 XIX esr Azerbaycan medeniyyet merkezlerinden biri olan Susada 20 Mirze Mehemmedkerim bey Kebirli Haci Mirze Eliqulu Yusifzade Molla Eli Qarabagi Mirze Ismayil Mehzun Mirze Huseyn bey Salar Mir Mohsun Nevvab Heseneli xan Qaradagi kimi xettatlar fealiyyet gosterirdi Molla Elinin sagirdi Mirze Kazim onun yazilarini Insai Mirze Kazim adi ile derc etdirmis ve bu kitab medreselerde husnu xett orneyi kimi istifade edilmisdir 21 Heseneli xan Qaradagi Mir Mehdi Xezaninin Kitabi tarixi Qarabag eserini sikeste nesteliq yazisi ile kocurmusdur Mirze Qedim Irevani Ermitajda saxlanilan qovluqsekilli hediyyesinde nesx xetti ile Sediden seir parcalarini yazmisdir 2 Lenkeran qeza mehkemesi katibi Mirze Ismayil Qasir ise nesx teliq ve naxun xetlerinin ustadi idi 22 Gencede ve Tiflisde xettatliq dersi veren Mirze Sefi Vazehi alman serqsunasi Fridrix Bodenstedt bele tesvir edirdi Mirze Sefi cox gozel yazirdi ve eyni zamanda yaziya gozellik ve rengarenglik getirirdi herfleri metnin mezmununa uygunlasdirirdi Eger o adi seyler barede yazmali olurdusa onda o onlara adi qeseng seylere bayramsayagi paltarlar geydirirdi qadinlara gonderilen mektublari xususi nazik xetle yazirdi 23 XIX esr ortalarinda Azerbaycanda medreselerinde husnu xett dersine xususile diqqet edilmeye baslanmisdi Bele medreselerden biri Nuxada Mecmeul xos xett eserinin muellifi Ebdulqeni Xaliseqarizade Nuxevinin 1817 1879 medresesi idi Nuxevinin esasen nesx ve nesteliq xetlerinden istifade ederek yazdigi elyazma kitablari bedii estetik zovqle tertib edilmisdi 1 Qafqaz muselmanlarinin V seyxulislami Ebdusselam Axundzade 1894 cu ilde Tiflisde Xetti teliq ve nesteliq dersliyini derc etdirmisdir 21 Baki seherinin etraf kendlerinde ise xettatliq seneti daha cox mescidlerin nezdindeki mekteblerde dini derslerle beraber tedris edilmis ve bu senetin mahir ustalari da bele yetismisdir Suraxanidan Mirze Esedullah Ismailiyye bina fasadinin hedislerinin xettati olmusdur Onun sagirdi Ehmed Elizadenin el isleri AMEA Elyazmalar Institutunda saxlanilir 22 nbsp Kalliqrafiya numunesi Azerbaycan Milli Incesenet Muzeyi nbsp Mirze Qedim Irevaninin bedii elyazma numunesi nbsp Kesful heqiqeti mesnevi Mir Mohsun Nevvab nbsp Seyx Bedreddin turbesinin kitabesi Muasir dovr redakte Sovet dovrunde latin qrafikasina kecid ve elmi texniki tereqqinin bas vermesi kalliqrafiya senetinin tenezzulune sebeb olur Muasir dovrde Seyfeddin Mensimoglu Haci Eldar Mikayilzade Yaver Esedov Gulxan Baydemir kimi ressamlar eserlerinde xettatliqdan istifade edirler Xettatligi agacoyma seneti ile birlesdiren Seyfeddin Mensimoglu Mehemmed Fuzuli Sah Ismayil Xetai Movlana Celaleddin Rumi kimi sexsiyyetlere eserler hesr etmisdir Haci Eldar Mikayilzade Tezepir mescidinin berpasinda nebati ve islami naxislarla bedii xettatligin sintezini yaratmisdir 2 Xettatlar redakteOrta esrler dovru redakte Ebdulqadir Maragai Uc dilde sair alti qelemde xettat idi 24 Ana dili azerbaycanca idi azerbaycan dilinde bir nece seir muellifi idi 25 Etiq Ordubadi Sah Ismayilin defterxanasinda munsilik tecrubesi almis tugrayi sahi adlanan xett novunu ixtira etmisdir 26 Murtezaqulu xan Samli Sair ve xettat idi Azerbaycan ve fars dilinde seirler yazirdi 27 Isgender bey Munsi Sair ve xettat idi Seirlerinin bir hissesini azerbaycan dilinde yazirdi 5 28 XIX esr redakte Mehemmed Xelife Aciz Qacarlar dovrunde yasamis sair usta xettat idi dualar ve saray ucun seir ve qesideler yazardi Dualari mahir oldugu nesx xetti ile yazirdi 29 Ebdulqeni Nuxevi Muxteser el Quduri ni yaziya almis xettat Onun nusxesi poleoqrafik xususiyyetlerine ve keyfiyyetine gore ferqlenir 30 Molla Qasim Bayat Elyazmalarin uzunu kocururdu Bele ki o elyazma eserlerin nusxelerini coxaltmaq ucun sagirdleri ile yanasi Susadan xettat ressam muzehib cildcileri de kendlerine devet etmisdi Onun mudderisliyi dovrunde xettatliq seneti esasen bir fenn kimi Bayat medresesinde tedris edilirdi 31 Ebdulkerim bey Memmedov Ceferqulu xanin kitabxanasi ucun kitab uzu kocururdu 31 Muasir Azerbaycan redakte Azad Yasar Allahu ekber adli kufi xetli orijinal kompozisiyasi usaqlar ucun Azerbaycan inceseneti ensiklopediyasinin 2011 Xettatliq bolumune daxil edilmisdir 32 Istinadlar redakte 1 2 Metnsunasliq Baki Tural E Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2001 15 7 c v 1 2 3 Telman Ibrahimov Xettatliq seneti Baki Serq Qerb 2013 M F Koprulu Azeri Baki Elm 2000 115 seh TEKIN G 1979 Timur Devrine ait iki Turkce Siir Two Turkish Poems of the Timur Period Harvard Ukrainian Studies 3 4 850 867 Retrieved may 18 2020 from www jstor org stable 41035878 1 2 The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran Willem Floor and Hasan Javadi ABDULKERIM OZAYDIN KADI BURHANEDDIN https islamansiklopedisi org tr 2020 accessdate missing url Kaziev Adil 1964 Miniatyury rukopisi Hamse Nizami 1539 1543 gg Baku AN Azerb SSR In t Literatury i Isskusstva 82 seh Seyx Sefi tezkiresi Sefvetus sefa nin XVI esr turk tercumesi Nesre hazirlayan M Nagisoylu S Cabbarli R Seyxzamanli Kitabin redaktoru izahlarin ve lugetin muellifi Mohsun Nagisoylu Baki Nurlan 2006 932 sehife Tekrar nesri 2010 MOHSUN NAGISOYLU SEHLA ABDULLAYEVA ANONIM SEYX SENAN MENZUM HEKAYETI Elm ve tehsil 2016 accessdate missing url Orta esr elyazmalari ve Azerbaycan medeniyyetinin tarixi problemleri AMEA nin 70 Elyazmalar Institutunun 65 illik yubileyine hesr olunmus XIV Respublika elmi konfransinin materiallari Baki 2015 282 s Aide Pasali Efseheddin Hidayet ve Divan i tekstolojifiloloji tedqiqat ve metn Baki Nurlan 2011 448 s Tomayto Tomahto Identifying Azerbaijani Manuscripts in the British Library Collections 2021 09 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 09 09 Sefeviler dovrunde Erdebilde xettatliq ve kitab seneti Calligraphy and Book Art in Ardabil During the Safavid Reign Namiq Musali Gunes O 2019 Tuhfe i Hattatin de Hat Sanatini Ele Alan Siirler Anemon Mus Alparslan Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7 5 163 173 DOI 10 18506 anemon 506259 Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi 2002 Naxcivan ensiklopediyasi Baki seh 566 567 Xettatliq Yazi elmin yarisidir Serq 2011 2022 03 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 09 Azerbaycan etnoqrafiyasi II cild 2007 seh 81 82 Tarana KHALILOVA XVI XIX YUZYILLARDA KUZEYBATI AZERBAYCAN IN OSMANLI DEVLETI ILE ILISKILERI VE KULTUREL BAGLAR CAR BALAKEN ORNEGI SAKARYA UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU 2016 2023 05 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 05 13 Niyazov A 2015 XIX Asir Kafkasya Medreselerine Genel Bir Bakis Car Balaken Ornegi Karadeniz Teknik Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi KTUIFD 2 2 157 177 Retrieved from https dergipark org tr tr pub katuifd issue 31143 338329 Arxivlesdirilib 2023 05 13 at the Wayback Machine Mattew O Brien Uzeir Hajibeyov and His Role in the Development of Musical Life in Azerbaijan Routledge 2004 S 211 ISBN 0 415 30219 6 9780415302197 Orijinal metn ing But later writers have preferred to emphasise the importance of Shusha one of the leading centres of Azeri culture as providing a creative cradle for the young boy 1 2 Cingizoglu Enver Qarabagda maarif 1750 1950 Baki Zerdabi LTD MMC 2013 288 1 2 Suleymanova Naile AZERBAYCAN DA XET SENETI VE ONUN CAGDAS NUMAYENDELERI Baki Dovlet Universitetinin Ilahiyyat fakultesi Enikolopov I K Poet Mirza Shafi Baku Izd vo AzFAN SSSR 1938 ABDULKADiR MERAGi NiN HAYATI KiSiLiGi VE MUSiKiYONU Kubilay KOLUKlRlK Gonul Alpay Tekin Timur Devrine ait iki Turkce Siir Two Turkish Poems of the Timur Period Harvard Ukrainian Studies 1979 1980 T 3 4 S 850 Memmed Adilov Azerbaycan paleoqrafiyasi Baki Elm 2009 224 s Ҹavad Һeјәt Azәrbaјҹan әdәbiјјatyna bir bahysh Baku Yazychy 1993 176 s Rahmani A A O zhizni i tvorchestve Iskandera Munshi Trudy Instituta istorii AN Azerb SSR 1957 T 12 S 181 204 azerb ACIZ DIVANI Naser SOLEIMANZADEHSHEKARAB Arxivlesdirilib 2021 12 28 at the Wayback Machine GAZI UNIVERSITESI ANKARA 2011 Boyuk alimin deyerli kitabxana si Ebdulqeni Nuxevinin gunumuze catan irsi Azadliq 2013 2022 02 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 09 1 2 Enver Cingizoglu Qarabagda senet ve senetkarlar Baki Elm ve Tehsil 2011 280 seh Qenire Pasayeva Azad Yasarla gorusub Olaylar az Medeniyyet 2022 02 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 09 Edebiyyat redakteAzerbaycan etnoqrafiyasi Uc cildde II cild Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Baki Serq Qerb 2007 ISBN ISBN 5 17 033764 7 Elave oxu redakteDedeyev Bilal 16 Yuzyil Osmanli Saraylarinda Azerbaycanli Hattat ve Katipler Turk Kulturu ve Haci Bektas Veli Arastirma Dergisi 81 Mart 2017 89 113 Dedeyev B 2021 Gelibolulu Mustafa Ali nin Menakib i Hunervaran adli eserinde Osmanli da yasamis Azerbaycanli hattat nakkas ve mucellitler Karatay Sosyal Arastirmalar Dergisi 7 129 148 Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan medeniyyetinde xettatliq amp oldid 7291009, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.