fbpx
Wikipedia

Azərbaycan dilinin qərb dialekti

Dekabr 11, 2021

Azərbaycan türkcəsinin qərb ləhcəsi, Gəncəbasar ləhcəsi, ya da Azərbaycan dilinin qərb dialekti — hal-hazırda Azərbaycan Respublikasının qərb (Gəncəbasar adlanan ərazi) və Gürcüstanın cənub-şərq bölgələrində işlənən danışıq dili. Azərbaycan dilinin daxilində bir ləhcədir.

Azərbaycan dilinin qərb dialekti
Ölkələr Azərbaycan, Gürcüstan, Rusiya
Regionlar Azərbaycan: Bütün Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu, bütün Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu, bütün Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonu, bir neçə Aran rayonları və qeyri-ənənəvi olan (miqrasiya nəticəsində) Bakı.
Gürcüstan (ənənəvi bölgələr): Marneuli, Bolnisi, Dmanisi, Qardabani; yığcam halda Saqareco, Kaspi, Mtsxeta, Salka, Laqodexi, Kareli, Tetri-Skaro, Qori, Telavi; eləcə də Tbilisi, Rustavi, Dedoplis-Skaro şəhərlərində.
Rusiya (qeyri-ənənəvi bölgələr): Moskva, Sankt-Peterburq, Tümen, Surqut eləcə də Rusiyanın bir çox digər şəhərlərində.
Tarixi yaşayış bölgələrinə indiki Ermənistan da daxildir.
Rəsmi status yoxdur
Danışanların ümumi sayı 5.000.000
Təsnifatı
Kateqoriya Avrasiya dilləri

Altay dilləri

Türk dilləri
Oğuz dilləri
Azərbaycan dili
Yazı latın əlifbası, lakin yazma norması yoxdur

Gəncəbasar ləhcəsi Azərbaycan, Gürcüstan, Rusiya ərazisində istifadə olunur.

Təsnifi

Bu dialektin cüzi fərqlənən 4 subdialekti var:

Xüsusiyyəti

"Azərbaycan dialektologiyasının əsasları" kitabına görə qərb ləhcəsinin ədəbi Azərbaycan dilindən fərqləndirən bir sıra xüsusiyyətləri var (subdialektə görə cuzi fərqlər ola bilər):

  • Çox vaxt sözün birinci hecasında və ərəb, fars mənşəli sözlərdə ə səsinin a səsi ilə əvəzlənməsi: xavar, zayıf, idara, tasdıx və s.
  • Sözün birinci və sonrakı hecasında i sesinin ı səsi ilə əvəzlənməsi: ışıx, ılıx, sıçan, bıldırçın, bıldır, qıymat, qıryat və s.
  • Dodaq ahənginin möhkəmliyi: qurmuyuf (qurmoyuf), görmüyüf (görmöyüf), üydürüh (üydörüh), otduyyurdu (otdordu), burduydu (burdoydu), görsöydü, göröydü və s.
  • Sağır n (Göytürkcə: 𐰭, Ərəb əlibası: ڭ (Kafi Nun), Kiril əlibası: ң, Latın əlifbası: ñ, ŋ) səsinə geniş yer verilməsi: ataŋ, maŋa, saŋa, aldıŋız və s.
  • Söz ortasında və təkhecalı sözlərin axırında b sesinin v səsi ilə əvəzlənməsi: çovan, qavax, bava, qavır, qav, civ, div və s.
  • Söz ortasında və təkhecalı sözlərin axırında c səsinin j səsi ilə əvəzlənməsi: bajı, baja, qoja, gejə, alajam, gedəjəm, saj, qaj, aj və s.
  • Söz axırında samitlərin karlaşması: boşqap (boşqaf), kənt, papax, almax, ilih, gəlməh, ağaş və s.
  • Söz axırında partlayan b səsinin zaifləşərək sürtünən f səsinə keçməsi: kitaf, alıf, gəlif, taf, saf və s.
  • Söz ortasında və söz axırında v səsinin y səsi ilə əvəzlənməsi: oyçu, toyla, doyşan, yoyşan, buzoy, oxloy və s.
  • Sözün əvvəlində qapalı saitdən əvvəl y və h səslərinin düşümü: üh, urd, umrux, umax, uxarı, örməh, ürməh, ışqırmax, ülkməh və s.
  • Saitlə bitən isimlərin təsirlik halda -yı, -yi, -yu, -yü şəkilçilərini qəbul etməsi: qapıyı, kişiyi, quzuyu, sürüyü və s.
  • II şəxs təkdə mənsubiyyət şəkilçili isimlərin yiyəlik halda -yıŋ, -yiŋ, -yuŋ, -yüŋ kimi ifadəsi: atıyıŋ, burnuyuŋ, ütüyüŋ və s.
  • Sifətin müqayisə dərəcəsini bildirən arxaik -rax, -rəh şəkilçilərinin işlənməsi: cındırrax, uzunrax (uzunarax), köhnərəh, gödərəh və s.
  • İndiki zamanın xüsusi -er (-ēr), -or (-ōr), -ör (-ȫr) şəkilçilər ilə ifadəsi: (Bu xüsusiyyətə daha çox Qazax subdialektində təsadüf edilir) aler (alēr), gəler (galēr), quror (qurōr), görör (görȫr) və s.
  • Felin bacarıq şəklinin inkarının -amma, -əmmə şəkilçiləri ilə ifadəsi: yazammadı, görəmmədi, qaçammaz, üzəmməz və s.
  • Sual cümlələrinin əsasən sual şəkilçiləri (-mı4) ilə ifadəsi: oxudunmu? getdinmi? və s.
  • Bu qrup dialekt və şivələr üçün səciyyəvi olan sözlərdən nümunə olaraq aşağıdakıları qeyd etmək olar: arğalı (maral, vəhşi qoç), gap eləməh (danışmaq), təyəlğa, ləvədə (ləqəb), yazı pişiyi (vəhşi pişik), şennih (kənd), muroul (taya), malaza (xirtdək), toy (dümbək), qəlbi (hündür), sōrux (döşəkağı), qorava (üzüm şirəsindən hazırlanan mürəbbə), badağon (pilləkən), tuş (yuxu) və s.
 
Sözün ortasında və təkhecalı sözlərin axırında C, yoxsa J səsi işlənilir?
Qara: C — bacı, gecə, qoca, bic, ac
Qırmızı: J — bajı, gejə, qoja, bij, aj (Azərbaycan dilinin dialektoloji atlası, 1990)

Türkiyə türkcəsinə oxşarlığı

Azərbaycanca Türkcə Gəncəbasarca
biş- piş- piş-
ye- yi- yi-
çeynə- çiğne- çiynə-
öskür- öksür- öhsür-
asqır- aksır- axsır-
çünki çünkü çünkü
ümid umut umut (umud, ümüd)
radio radyo radyo
iyirmi yirmi yirmi
yəhudi yahudi, cuhut yahudi, cuhut
teatr tiyatro tiyatr
qış kış kış
quş kuş kuş

Başqa türk dilləri ilə oxşarlığı

Ə səsinin A səsi ilə əvəzlənməsi
Ədəbi Azərbaycanca Gəncəbasar ləhcəsi Qumuqca Qırğızca Qazaxstan Türkcəsi Qaraçay-Balqarca Noğayca
xəbər xavar, xəvər хабар (xabar) кабар (kabar) хабар (xabar) хапар (xapar) хабар (xabar)
zəif zayıf, zəyif зайып (zayıp) зайып (zayıp) зайып (zayıp) зайып (zayıp) зайып (zayıp)
xəmir xamır хамур (xamur) камыр (kamır) қамыр (kamır) - камыр (kamır)
təsdiq tasdıx, təstih тасдыкъ (tasdık) тастык (tastık) растық (rastık) тасдыкъ (tasdık) тастык (tastık)


İ səsinin I səsi ilə əvəzlənməsi
Ədəbi Azərbaycanca Gəncəbasarca Türkcə (Türkiyə) Türkməncə Krımtatarca Qaqavuzca
işıq ışıx ışık yşyk ışıq ışık
siçan sıçan sıçan syçan sıçan sıçan
sifət sıfat sıfat sypat sıfat sıfat
qismət kısmət, kısmat kısmet kysmat qısmet kısmet
Sağır N işləməsi (ڭ ,𐰭, ң, ñ, ŋ, ng)
Azərbaycanca Gəncəbasarca Göytürkcə Tatarca Başqurdca Qazaxca Türkməncə
tanrı taŋrı 𐱅𐰭𐰼𐰃 (teŋri) тәңре (təñre) тəңре (təñre) тәңірі (təñiri) taňry
dəniz dəŋiz teŋiz диңгез (diñgez) диңгеҙ (diñgeð) теңіз (teñiz) deňiz
sənin səniŋ 𐰾𐰤𐰃𐰮 (seniŋ) синең (sineñ) Һинең (hineñ) сенің (seniñ) seniň
yeni yeŋi 𐰖𐰮𐰃 (yaŋa/yaŋı) яңа (yaña) яңы (yañı) жаңа (jaña) yaňy
donuz doŋuz 𐱃𐰆𐰮𐰔 (toŋuz) дуңгыз (duñğız) дуңғыҙ (duñğıð) доңыз (doñız) doňuz

Ayrıca qeyd etmək olar ki, /ŋ/ səsini daşıyan bir hərf bütün türk dillərində işlənilir. İstisna yalnız 4 dildir:

  • Ədəbi Azərbaycan türkcəsi: 1938-ci ildən /ŋ/ səsini daşıyan Ŋ ŋ hərfi işlənmir.
  • Türkiyə türkcəsi: Osmanlı əlifbasından latın əlifbasına çevirmə nəticəsində 1 yanvar 1929-ci ildən /ŋ/ səsini daşıyan hərf yoxdur, osmanlı əlifbasında ڭ (ñef) kimi yazılırdı.
  • Qaqavuzca: kirill əlifbası ilə yazılan 1895-ci ildə qaqavuzca ilk mətndə bu səs işlənməyib, ondan əvvəl yazı dili olmayıb.
  • Çuvaşca: kirill əlifbası ilə yazılan 1768-ci ildə çuvaşca ilk mətndə bu səs işlənməyib, ondan əvvəl yazı dili olmayıb.
/B/ səsinin /V/ səsinə dəyişməsi
Azərbaycanca Gəncəbasarca Uyğurca Özbəkcə
sabun savın sovun sovun
xəbər xəvər, xavar xəvər xabar, xavar
baba bava bova buva
qabırğa qavırğa qovurğa qovurg'a
çibin çivin çivin chivin
С hərfinin J hərfinə dəyişməsi Makedoniya türklərində də var:
Makedoniya Türkcəsi bajanak, geje, olajak, gidejek, durajak, okunajak
Gəncəbasar ləhcəsi bajanax, gejə, olajax, gedəjəh, durajax, oxunajax
Ədəbi Azərbaycanca bacanaq, gecə, olacaq, gedəcək, duracaq, oxunacaq

Həmçinin qeyd etmək olar ki bir sıra türk dillərdində (qazax, tatar, başqurd, sibir, qumuq, noğay, qaraqalpaq və s.) C səsi əvəzinə daha çox J səsi işlənilir və ya ümumiyyətlə C səsi yoxdur.

Yiyəlik -yı, -yi, -yu, -yü şəkilçiləri Türkiyə türkcəsində də -mı4 və -nı4 olan şəkilşilərin yiyəsiz analoqu kimi işlənir:
Türkiyə Türkcəsi kapıyı kapa, ölüyü diriltmek, o ayakkabıyı al
Ayrım-Qarapapaq şivəsi qapıyı qayır, ölüyü diritməh, o əkkavıyı al
Ədəbi Azərbaycanca qapını bağla, ölünü diriltmək, o ayaqqabını al
Müqayisə dərəcəsini bildirən -rax, -rəh şəkilçiləri Qıpçaq dillərində (misal üçün, Tatarcada) indi də işlənir:
Tatarca yaxşıraq, ozınraq, iŋleräk
Gəncəbasar ləhcəsi yaxşırax, uzunrax, eŋnirəh
Ədəbi Azərbaycanca daha yaxşı, daha uzun, daha enli
Ayrım-Qarapapaq şivələrini -er (-ēr), -or (-ōr), -ör (-ȫr) şəkilçiləri Qaqavuzcanın -êr/-er şəkilçilərinə oxşarlığı var:
Qaqavuzca o yazêr, o verer; Allaha inanêêrım, popaza inanmêêrım
Ayrım-Qarapapaq o yazēr, o verēr; Allaha inanēram, rahivə inanmēram
Azərbaycanca o yazır, o verir; Allaha inanıram, rahibə inanmıram
Felin bacarıq şəklinin inkar edən -amma, -əmmə şəkilçiləri:
Gəncəbasar Türkcəsi bajarammadı, yazammadı, görəmmədim, üzəmmədin
Türkiyə Türkcəsi beceremedi, yazamadı, göremedim, yüzemedin
Ədəbi Azərbaycanca bacara bilmədi, yaza bilmədi, görə bilmədim, üzə bilmədin
Söz fərqliyi
Azərbaycanca Gəncəbasarca Tatarca Türkməncə Qumuqca Noğayca
mişar pışkı pıçkı byçgy bıçğı pışkı
payız güz köz güýz güz küz
Rusiya Ərəsey, Ursyet Rəsəy Orsýet Aresey (Əresey) Resey
sahib yiyə iyə eýe yes (ye) iye
şərab çaxır şərab çakyr, şerap çağır şağır
əqrəb çayan çayan açýan çayan şayan
xətt sızıx (sızıq) sızık çyzyk sızık sızık
çirk kir ker kir kir kir
ev öy öy öý üy üy

Nümunələr

Ümumdünya İnsan hüquqları Bəyannaməsi I maddəsinin yazısı Azərbaycan dilinin ədəbi normasında və Gəncəbasar ləhcəsində:

Ədəbi Azərbaycanca Bütün insanlar ləyaqət və hüquqlarına görə azad və bərabər doğulurlar. Onların şüurları və vicdanları var və bir-birlərinə münasibətdə qardaşlıq ruhunda davranmalıdırlar.
Gəncəbasar ləhcəsi Pütün insannar ləyəğətnən hüquklarıŋa görə azat həm də baravar doğulullar. Olarıŋ (onnarıŋ) şuurrarınnan vijdannarı var, bir-birrərinə də munasibəttə qardaştıx ruhunda davrammalıdılar.

Məna sürüşməsi

Məna sürüşməsi (bir sözün fərqli mənası) Gəncəbasarcada bir neçə sözdə görünür:

Semantik Dəyişmələr Nümunələri
Gəncəbasar ləhcəsində söz

(Mötərizədə lazımsa ədəbi variantı yazılır)

Sözün Gəncəbasar ləhcəsində mənası Ədəbi dildə işlənən mənası
ayna pəncərə güzgü
gəvə (gəbə) xalça (bütün xalça növləri) böyük xalça
məhrəva (məhrəba) qətfə dəsmal
tel alının üstünə düşən saçlar tük, saç dənəsi
sərgi paltar qurutma asılqanı eksponatların nümayiş edilən yeri
intası (intəhası) lakin axırı, qurtaranı, nəhayət, xülasə

Ləhcə lüğəti

Gəncəbasar lüğətində ədəbi dildə olmayan, və olsada başqa məna daşıyan bir sıra işlənən xüsusi sözlər var:

bılıx inəyin yeni doğulmuş balası
boyl 1) sonra 2) deməli, deyəsən
bozdamaş doğramac
cələ boğaz xəstəliyi
cələf arıq, zəif
coyğa tayfa, nəsil
çalası provokator
çayan əqrəb
çəkuzandı sapand, quşatan
çığnamax tapdalamaq, ayaqlamaq
elti (qardaşların həyat yoldaşları bir birinə "elti" olur)
əpbəh çörək
fəşmi əsas, qanun
hənd divar
qulax istiqamət
şeytan ilbiz

Tənqidi

Hal-hazırda Gəncəbasar ləhcəsini və bu ləhcədə danışan kəsləri qoruyan qanun yoxdur. 2003-cü ilə kimi, Orfoepiya lüğətinin çıxmasına qədər el içində dil iki yerə ayrılırdı: loru dili və kitab dili, lakin orfoepiya lüğəti çıxandan sonra loru dili ədəbi Azərbaycan dilinə zidd oldu. Televiziyada ləhcələrə qarşı propaqanda başladı, Kinematoqrafda satira kimi çox vaxtı ağıllı olmayan qəhrəmanlar Gəncəbasar dilində danışır və nəticədə ələsalmadan qaçaraq təziq altında Azərbaycan əhalisi bu ləhcədən az işlədir, lakin Rusiyada bu ləhcədə danışan adamlar Azərbaycan televiziyasına baxmadığına görə bu propaqandaya uğramırlar. Başqa dövlətlər təcrübəsində ləhcə diskriminasiyası əşkarlanması var, beynəxalq hüquqda buna "linguisticism" deyirlər və bir sıra ölkələrdə, misal üçün ABŞ-də, ləhcə diskriminasiyasına görə cinayətkarlar 5 ilə kimi azadlıqdan məhrum edilirlər.

Rəsmiləşdirmə çalışmaları

  • 2012-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Folklor İnstitutu Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələrini yerli dillərlə yazılaraq çap etdi
  • 10 Dekabr 2018-ci ildə Pavel Durovun Telegram mesajlaşma uyğulamasında (messenger) özəl dillər (custom languages) funksiyası təqdim olundu, və bir sıra uydurulmuş dillər (Kliqon, Yuxarı Valerian və s.), ləhcələr, həmçinin, Gəncəbasar Türkcəsində ("gencebasarca" kodu ilə) də tərcümə başlandı. Hal-hazırda Telegram'ı Gəncəbasar ləhcəsində işlətməsi mümkündür

İstinadlar

  1. Məmmədağa Şirəliyev, Azərbaycan dialektologiyasının əsasları, 2008
  2. http://altaica.ru/LIBRARY/turks/dts.pdf Древнетюркский словарь, 1969, s.552
  3. http://bitig.org/index.php?lang=k&mod=1&tid=3&oid=72&m=0 Талас VIII бітіктасы, Börtil esiz seniŋ (e) Özüge q...
  4. http://bitig.org/index.php?l=J&wi=818&lang=k&mod=3 Новый 𐰖𐰮𐰃
  5. http://bitig.org/index.php?l=T&wi=162&lang=r&mod=3 toŋuz - кабан, свин
  6. Ünal ŞENEL, III.ULUSLARARASI BALKANLARDA TÜRK VARLIĞI SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ, I.CİLT, 2012
  7. http://knowledge.su/g/gagauzskiy-yazyk По закону гармонии гласных (смотри Сингармонизм), аллофон ê является коррелятом гласного е в глагольном аффиксе настоящего времени -êr/-er: yazêr ‘пишет’, verer ‘даёт’
  8. Azərbaycan Folkloru Antologiyası, Bakı – “Nurlan“ – 2012
  9. https://telegram.org/blog/translations-iv2 Custom Languages, Instant View 2.0 and More
  10. https://translations.telegram.org/gencebasarca/ Anyone can switch their Telegram interface to Turkish (Ganjabasar) by following this link
  11. https://t.me/setlanguage/gencebasarca Change Language: Turkish (Ganjabasar) Opening this link will translate the interface of Telegram to a different language. You can change the language back in Settings.

Dekabr 11, 2021
azərbaycan, dilinin, qərb, dialekti, azərbaycan, türkcəsinin, qərb, ləhcəsi, gəncəbasar, ləhcəsi, hazırda, azərbaycan, respublikasının, qərb, gəncəbasar, adlanan, ərazi, gürcüstanın, cənub, şərq, bölgələrində, işlənən, danışıq, dili, azərbaycan, dilinin, daxil. Azerbaycan turkcesinin qerb lehcesi Gencebasar lehcesi ya da Azerbaycan dilinin qerb dialekti hal hazirda Azerbaycan Respublikasinin qerb Gencebasar adlanan erazi ve Gurcustanin cenub serq bolgelerinde islenen danisiq dili Azerbaycan dilinin daxilinde bir lehcedir Azerbaycan dilinin qerb dialektiOlkeler Azerbaycan Gurcustan RusiyaRegionlar Azerbaycan Butun Gence Qazax iqtisadi rayonu butun Yuxari Qarabag iqtisadi rayonu butun Kelbecer Lacin iqtisadi rayonu bir nece Aran rayonlari ve qeyri enenevi olan miqrasiya neticesinde Baki Gurcustan enenevi bolgeler Marneuli Bolnisi Dmanisi Qardabani yigcam halda Saqareco Kaspi Mtsxeta Salka Laqodexi Kareli Tetri Skaro Qori Telavi elece de Tbilisi Rustavi Dedoplis Skaro seherlerinde Rusiya qeyri enenevi bolgeler Moskva Sankt Peterburq Tumen Surqut elece de Rusiyanin bir cox diger seherlerinde Tarixi yasayis bolgelerine indiki Ermenistan da daxildir Resmi status yoxdurDanisanlarin umumi sayi 5 000 000TesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriAltay dilleri Turk dilleriOguz dilleriAzerbaycan dili dd dd Yazi latin elifbasi lakin yazma normasi yoxdurGencebasar lehcesi Azerbaycan Gurcustan Rusiya erazisinde istifade olunur Mundericat 1 Tesnifi 2 Xususiyyeti 3 Turkiye turkcesine oxsarligi 4 Basqa turk dilleri ile oxsarligi 5 Numuneler 6 Mena surusmesi 7 Lehce lugeti 8 Tenqidi 9 Resmilesdirme calismalari 10 IstinadlarTesnifi RedakteBu dialektin cuzi ferqlenen 4 subdialekti var Ayrim Qarapapaq subdialekti Esasen Qazax Agstafa Tovuz ve Gurcustanda Borcali Qaracop islenir Gence ve bir nece yaxin rayonlar subdialekti Irevan ve butun Qerbi Azerbaycan subdialekti Qarabag ve bir nece yaxin rayonlar subdialektiXususiyyeti Redakte Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari kitabina gore qerb lehcesinin edebi Azerbaycan dilinden ferqlendiren bir sira xususiyyetleri var subdialekte gore cuzi ferqler ola biler 1 Cox vaxt sozun birinci hecasinda ve ereb fars menseli sozlerde e sesinin a sesi ile evezlenmesi xavar zayif idara tasdix ve s Sozun birinci ve sonraki hecasinda i sesinin i sesi ile evezlenmesi isix ilix sican bildircin bildir qiymat qiryat ve s Dodaq ahenginin mohkemliyi qurmuyuf qurmoyuf gormuyuf gormoyuf uyduruh uydoruh otduyyurdu otdordu burduydu burdoydu gorsoydu goroydu ve s Sagir n Goyturkce 𐰭 Ereb elibasi ڭ Kafi Nun Kiril elibasi n Latin elifbasi n ŋ sesine genis yer verilmesi ataŋ maŋa saŋa aldiŋiz ve s Soz ortasinda ve tekhecali sozlerin axirinda b sesinin v sesi ile evezlenmesi covan qavax bava qavir qav civ div ve s Soz ortasinda ve tekhecali sozlerin axirinda c sesinin j sesi ile evezlenmesi baji baja qoja geje alajam gedejem saj qaj aj ve s Soz axirinda samitlerin karlasmasi bosqap bosqaf kent papax almax ilih gelmeh agas ve s Soz axirinda partlayan b sesinin zaifleserek surtunen f sesine kecmesi kitaf alif gelif taf saf ve s Soz ortasinda ve soz axirinda v sesinin y sesi ile evezlenmesi oycu toyla doysan yoysan buzoy oxloy ve s Sozun evvelinde qapali saitden evvel y ve h seslerinin dusumu uh urd umrux umax uxari ormeh urmeh isqirmax ulkmeh ve s Saitle biten isimlerin tesirlik halda yi yi yu yu sekilcilerini qebul etmesi qapiyi kisiyi quzuyu suruyu ve s II sexs tekde mensubiyyet sekilcili isimlerin yiyelik halda yiŋ yiŋ yuŋ yuŋ kimi ifadesi atiyiŋ burnuyuŋ utuyuŋ ve s Sifetin muqayise derecesini bildiren arxaik rax reh sekilcilerinin islenmesi cindirrax uzunrax uzunarax kohnereh godereh ve s Indiki zamanin xususi er er or ōr or ȫr sekilciler ile ifadesi Bu xususiyyete daha cox Qazax subdialektinde tesaduf edilir aler aler geler galer quror qurōr goror gorȫr ve s Felin bacariq seklinin inkarinin amma emme sekilcileri ile ifadesi yazammadi goremmedi qacammaz uzemmez ve s Sual cumlelerinin esasen sual sekilcileri mi4 ile ifadesi oxudunmu getdinmi ve s Bu qrup dialekt ve siveler ucun seciyyevi olan sozlerden numune olaraq asagidakilari qeyd etmek olar argali maral vehsi qoc gap elemeh danismaq teyelga levede leqeb yazi pisiyi vehsi pisik sennih kend muroul taya malaza xirtdek toy dumbek qelbi hundur sōrux dosekagi qorava uzum siresinden hazirlanan murebbe badagon pilleken tus yuxu ve s Sozun ortasinda ve tekhecali sozlerin axirinda C yoxsa J sesi islenilir Qara C baci gece qoca bic acQirmizi J baji geje qoja bij aj Azerbaycan dilinin dialektoloji atlasi 1990 Turkiye turkcesine oxsarligi RedakteAzerbaycanca Turkce Gencebasarcabis pis pis ye yi yi ceyne cigne ciyne oskur oksur ohsur asqir aksir axsir cunki cunku cunkuumid umut umut umud umud radio radyo radyoiyirmi yirmi yirmiyehudi yahudi cuhut yahudi cuhutteatr tiyatro tiyatrqis kis kisqus kus kusBasqa turk dilleri ile oxsarligi RedakteE sesinin A sesi ile evezlenmesi Edebi Azerbaycanca Gencebasar lehcesi Qumuqca Qirgizca Qazaxstan Turkcesi Qaracay Balqarca Nogaycaxeber xavar xever habar xabar kabar kabar habar xabar hapar xapar habar xabar zeif zayif zeyif zajyp zayip zajyp zayip zajyp zayip zajyp zayip zajyp zayip xemir xamir hamur xamur kamyr kamir kamyr kamir kamyr kamir tesdiq tasdix testih tasdyk tasdik tastyk tastik rastyk rastik tasdyk tasdik tastyk tastik I sesinin I sesi ile evezlenmesi Edebi Azerbaycanca Gencebasarca Turkce Turkiye Turkmence Krimtatarca Qaqavuzcaisiq isix isik ysyk isiq isiksican sican sican sycan sican sicansifet sifat sifat sypat sifat sifatqismet kismet kismat kismet kysmat qismet kismetSagir N islemesi ڭ 𐰭 n n ŋ ng Azerbaycanca Gencebasarca Goyturkce Tatarca Basqurdca Qazaxca Turkmencetanri taŋri 𐱅𐰭𐰼𐰃 teŋri tәnre tenre tenre tenre tәniri teniri tanrydeniz deŋiz teŋiz 2 dingez dingez dingeҙ dinged teniz teniz denizsenin seniŋ 𐰾𐰤𐰃𐰮 seniŋ 3 sinen sinen Һinen hinen senin senin seninyeni yeŋi 𐰖𐰮𐰃 yaŋa yaŋi 4 yana yana yany yani zhana jana yanydonuz doŋuz 𐱃𐰆𐰮𐰔 toŋuz 5 dungyz dungiz dungyҙ dungid donyz doniz donuzAyrica qeyd etmek olar ki ŋ sesini dasiyan bir herf butun turk dillerinde islenilir Istisna yalniz 4 dildir Edebi Azerbaycan turkcesi 1938 ci ilden ŋ sesini dasiyan Ŋ ŋ herfi islenmir Turkiye turkcesi Osmanli elifbasindan latin elifbasina cevirme neticesinde 1 yanvar 1929 ci ilden ŋ sesini dasiyan herf yoxdur osmanli elifbasinda ڭ nef kimi yazilirdi Qaqavuzca kirill elifbasi ile yazilan 1895 ci ilde qaqavuzca ilk metnde bu ses islenmeyib ondan evvel yazi dili olmayib Cuvasca kirill elifbasi ile yazilan 1768 ci ilde cuvasca ilk metnde bu ses islenmeyib ondan evvel yazi dili olmayib B sesinin V sesine deyismesi Azerbaycanca Gencebasarca Uygurca Ozbekcesabun savin sovun sovunxeber xever xavar xever xabar xavarbaba bava bova buvaqabirga qavirga qovurga qovurg acibin civin civin chivinS herfinin J herfine deyismesi Makedoniya turklerinde de var Makedoniya Turkcesi bajanak geje olajak gidejek durajak okunajak 6 Gencebasar lehcesi bajanax geje olajax gedejeh durajax oxunajaxEdebi Azerbaycanca bacanaq gece olacaq gedecek duracaq oxunacaqHemcinin qeyd etmek olar ki bir sira turk dillerdinde qazax tatar basqurd sibir qumuq nogay qaraqalpaq ve s C sesi evezine daha cox J sesi islenilir ve ya umumiyyetle C sesi yoxdur Yiyelik yi yi yu yu sekilcileri Turkiye turkcesinde de mi4 ve ni4 olan sekilsilerin yiyesiz analoqu kimi islenir Turkiye Turkcesi kapiyi kapa oluyu diriltmek o ayakkabiyi alAyrim Qarapapaq sivesi qapiyi qayir oluyu diritmeh o ekkaviyi alEdebi Azerbaycanca qapini bagla olunu diriltmek o ayaqqabini alMuqayise derecesini bildiren rax reh sekilcileri Qipcaq dillerinde misal ucun Tatarcada indi de islenir Tatarca yaxsiraq ozinraq iŋlerakGencebasar lehcesi yaxsirax uzunrax eŋnirehEdebi Azerbaycanca daha yaxsi daha uzun daha enliAyrim Qarapapaq sivelerini er er or ōr or ȫr sekilcileri Qaqavuzcanin er er sekilcilerine oxsarligi var Qaqavuzca o yazer o verer 7 Allaha inaneerim popaza inanmeerimAyrim Qarapapaq o yazer o verer Allaha inaneram rahive inanmeramAzerbaycanca o yazir o verir Allaha inaniram rahibe inanmiramFelin bacariq seklinin inkar eden amma emme sekilcileri Gencebasar Turkcesi bajarammadi yazammadi goremmedim uzemmedinTurkiye Turkcesi beceremedi yazamadi goremedim yuzemedinEdebi Azerbaycanca bacara bilmedi yaza bilmedi gore bilmedim uze bilmedinSoz ferqliyi Azerbaycanca Gencebasarca Tatarca Turkmence Qumuqca Nogaycamisar piski picki bycgy bicgi piskipayiz guz koz guyz guz kuzRusiya Eresey Ursyet Resey Orsyet Aresey Eresey Reseysahib yiye iye eye yes ye iyeserab caxir serab cakyr serap cagir sagireqreb cayan cayan acyan cayan sayanxett sizix siziq sizik cyzyk sizik sizikcirk kir ker kir kir kirev oy oy oy uy uyNumuneler RedakteUmumdunya Insan huquqlari Beyannamesi I maddesinin yazisi Azerbaycan dilinin edebi normasinda ve Gencebasar lehcesinde Edebi Azerbaycanca Butun insanlar leyaqet ve huquqlarina gore azad ve beraber dogulurlar Onlarin suurlari ve vicdanlari var ve bir birlerine munasibetde qardasliq ruhunda davranmalidirlar Gencebasar lehcesi Putun insannar leyegetnen huquklariŋa gore azat hem de baravar dogulullar Olariŋ onnariŋ suurrarinnan vijdannari var bir birrerine de munasibette qardastix ruhunda davrammalidilar Mena surusmesi RedakteMena surusmesi bir sozun ferqli menasi Gencebasarcada bir nece sozde gorunur Semantik Deyismeler Numuneleri Gencebasar lehcesinde soz Moterizede lazimsa edebi varianti yazilir Sozun Gencebasar lehcesinde menasi Edebi dilde islenen menasiayna pencere guzgugeve gebe xalca butun xalca novleri boyuk xalcamehreva mehreba qetfe desmaltel alinin ustune dusen saclar tuk sac denesisergi paltar qurutma asilqani eksponatlarin numayis edilen yeriintasi intehasi lakin axiri qurtarani nehayet xulaseLehce lugeti RedakteGencebasar lugetinde edebi dilde olmayan ve olsada basqa mena dasiyan bir sira islenen xususi sozler var bilix ineyin yeni dogulmus balasiboyl 1 sonra 2 demeli deyesenbozdamas dogramaccele bogaz xesteliyicelef ariq zeifcoyga tayfa nesilcalasi provokatorcayan eqrebcekuzandi sapand qusatancignamax tapdalamaq ayaqlamaqelti qardaslarin heyat yoldaslari bir birine elti olur epbeh corekfesmi esas qanunhend divarqulax istiqametseytan ilbizTenqidi RedakteHal hazirda Gencebasar lehcesini ve bu lehcede danisan kesleri qoruyan qanun yoxdur 2003 cu ile kimi Orfoepiya lugetinin cixmasina qeder el icinde dil iki yere ayrilirdi loru dili ve kitab dili lakin orfoepiya lugeti cixandan sonra loru dili edebi Azerbaycan diline zidd oldu Televiziyada lehcelere qarsi propaqanda basladi Kinematoqrafda satira kimi cox vaxti agilli olmayan qehremanlar Gencebasar dilinde danisir ve neticede elesalmadan qacaraq teziq altinda Azerbaycan ehalisi bu lehceden az isledir lakin Rusiyada bu lehcede danisan adamlar Azerbaycan televiziyasina baxmadigina gore bu propaqandaya ugramirlar Basqa dovletler tecrubesinde lehce diskriminasiyasi eskarlanmasi var beynexalq huquqda buna linguisticism deyirler ve bir sira olkelerde misal ucun ABS de lehce diskriminasiyasina gore cinayetkarlar 5 ile kimi azadliqdan mehrum edilirler Resmilesdirme calismalari Redakte2012 ci ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Folklor Institutu Cebrayil Agdam Lacin Qubadli Zengilan Agcabedi ve Kelbecer rayonlarindan toplanmis folklor numunelerini yerli dillerle yazilaraq cap etdi 8 10 Dekabr 2018 ci ilde Pavel Durovun Telegram mesajlasma uygulamasinda messenger ozel diller custom languages funksiyasi teqdim olundu 9 ve bir sira uydurulmus diller Kliqon Yuxari Valerian ve s lehceler hemcinin Gencebasar Turkcesinde gencebasarca kodu ile 10 de tercume baslandi Hal hazirda Telegram i Gencebasar lehcesinde isletmesi mumkundur 11 Istinadlar Redakte Memmedaga Sireliyev Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari 2008 http altaica ru LIBRARY turks dts pdf Drevnetyurkskij slovar 1969 s 552 http bitig org index php lang k amp mod 1 amp tid 3 amp oid 72 amp m 0 Talas VIII bitiktasy Bortil esiz seniŋ e Ozuge q http bitig org index php l J amp wi 818 amp lang k amp mod 3 Novyj 𐰖𐰮𐰃 http bitig org index php l T amp wi 162 amp lang r amp mod 3 toŋuz kaban svin Unal SENEL III ULUSLARARASI BALKANLARDA TURK VARLIGI SEMPOZYUMU BILDIRILERI I CILT 2012 http knowledge su g gagauzskiy yazyk Po zakonu garmonii glasnyh smotri Singarmonizm allofon e yavlyaetsya korrelyatom glasnogo e v glagolnom affikse nastoyashego vremeni er er yazer pishet verer dayot Azerbaycan Folkloru Antologiyasi Baki Nurlan 2012 https telegram org blog translations iv2 Custom Languages Instant View 2 0 and More https translations telegram org gencebasarca Anyone can switch their Telegram interface to Turkish Ganjabasar by following this link https t me setlanguage gencebasarca Change Language Turkish Ganjabasar Opening this link will translate the interface of Telegram to a different language You can change the language back in Settings Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan dilinin qerb dialekti amp oldid 5922456, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.