Əmir Teymur Ankara vuruşmasından (1402) sonra Türkiyə ərazisindən köçürdüyü 50 min ailəni Dağlıq Gəncəbasarda, Qarabağ və Ermənistanda yerləşdirmiş, onlar sonralar ayrım adı ilə tanınmışdır. Gəncə xanı Cavad xanın general Knorrinqə yazdığı məktubda eymurlar Gəncə xanlığının qədim elatı adlandırılır. XVII əsrdə eymurların bir hissəsi Irana keçərək şahsevən adlanmışdır. Eymurlar Türkiyə türkcəsinin,türk dilinin Qara dəniz dialektində danışırlar.İslam dininin Sünni məzhəbinə etiqad edirlər.
Eymur sözü ilə bağlı coğrafi adlar
Tarixi Qarabağın ərazisində vaxtilə məskunlaşmış türk mənşəli tayfalardan biri də ayrımlardı (bu böyük nəslin davamçıları indi də durur). Onlar Daşkəsən bölgəsi daxil olmaqla Ağstafa çayının hövzəsinə qədər ərazidə yaşamışlar. Eymurların əcdadları Kiçik Asiya türkləri(Türkiyə türkləri) olmuşlar.Ayrı-ayrı məkanlarda məskunlaşdıqlarma görə onlara ayrım demişlər (Q.Qaraqaşlı). Qazax bölgəsində Qoşqar və Kəpəzdağ ətəklərinə köçən eymurların nəsil davamçıları indi də yaşayırlar. XVI əsrdə eymurlar iki hissəyə bölünmüşlər; bir qismi Güney Azərbaycana köçmüş və burada Şah Abbası dəstəklədikləri üçün “Şahsevən” adlandırılmışdır. Digər qismi köhnə yerində qalıb onlardan yeni nəsillər törəmişdir; ayrım, saatlı, qazaxlı və yaxud çolaxlı. Rusiya imperiyası dövründə Gəncə bölgəsi Yelizavetpol adlandırılan vaxtda burada 6 mahalda yaşayırdılar. Cavanşir uyezdində Ayrım və Saatlı, Qazaxda Boyanis - Ayrım, Şinik-Ayrım, Cavad uyezdində Çolaxlı adlı kəndlərdə ayrımlar yaşayırdılar. Ayrımlar tərəfindən Əmirvar, Acı, Birkəz, Dəstəfur, Damcılı, Zaha dərəsi, Güneydam kəndləri salınmışdır.
Zaqafqaziyanın tarixi toponimiyasında da Şinix Ayrum, Polad Ayrum və Ayrum adlı yaşayış məntəqələri olmuşdur.
Türkiyənin müasir toponimiyasında da Eymur adını daşıyan yetmiş iki coğrafi adın olması bu tayfanın geniş sahədə ictimaisiyasi fəaliyyət göstərdiyinə dəlalət edir. Türk dillərinə, o cümlədən azərbaycancaya xas olan metateza hadisəsinə görə Eymur sözünün Ayrum (Eyrum) şəklinə düşməsi təbiidir. Beş fonemdən ibarət olan bu sözün üçüncü foneminin "m" fonemi ilə beşinci fonemin -"r" bir-birini əvəzləməsi hadisəsi aşkarlanır. Ayrum (Eyrum) etnoniminin Eymurdan əmələ gəldiyi ədəbiyyatda qeyd edilmişdir. Eymur coğrafi adının Imer, Imir şəkilləri də geniş yayılmışdır. Türkmənistanda Ilyalı rayonunda yaşayan Imrəli (variantları: Imr, Emheli, Avmur) tayfalarının da eyni ayrum tayfasından olması aydın nəzərə çarpır. Imir antroponiminin türkdilli arealda yayılması da müşahidə olunur. Mövlüd Süleymanlının "Köç" əsərinin qəhrəmanlarından birinin adı Imirdir və əsər əslində eymur tayfasına həsr olunmuşdur.
Mahmud Kaşğarinin "Divanu luqat it-türk" əsərində Oğuz sözünün izahı ilə əlaqədar olaraq Eymurlara dair aşağıdakı məlumat verilir: "Oğuz türklərin bir qəbiləsidir. Oğuzlar türkməndir. Onlar iyirmi iki uruqdur (nəsildir). Onların hər birinin özünəməxsus nişanı, mallarına xas damğası vardır ki, uruqları bu damğalara görə ayırırlar.
Oğuz etimologiyası baxımından böyük dəyərə malik olan "Tarixi–mübarək şah"da (1206) da, digər oğuz tayfaları ilə yanaşı eymurlərin adı çəkilir. Türk və monqol tayfaları haqqında geniş məlumat vermiş Rəşidəddin Dağ xanın oğlu Oğuz xanın nəvəsinə aid etdiyi adı Eymur şəklində qeyd edir. Eyni zamanda bu sözün çox yaxşı və dövlətli adam mənasını ifadə etdiyini bildirir.
Ermənistan ərazisində Ayrım- Noyemberyan və Tumanyan rayonlarında kənd adları, Böyük Ayrım- Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında (indi Ermənistanın Tumanyan rayonunda) kənd adıdır. İmirli - Irəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında kənd adı olmuşdur. "Kiçik Qafqazda və Qazax qəzasında səpələnmiş ayrımlar Ağsaq Ayrum, Quşçu Ayrum, Baqanis Ayrum, Dadanis Ayrum, Polad Ayrum və başqa qollara bölünmüşlər"
Mənbə
Вопросы этногенеза, палеоэтнографии и исторической этнографии. — Айрумы (К вопросу происхождения) — В. П. Кобычев, стр. 139 – 148. // Журнал "Советская этнография" Академии Наук Союза ССР. №3 – 1962. Редакционная коллегия: (главный редактор) член-корр. АН СССР С. П. Толстов, Н. А. Баскаков, член-корр. АН СССР А. В. Ефимов, М. О. Косвен, П. И. Кушнер, М. Г. Левин, (зам. главного редактора) Л. Ф. Моногарова, А. И. Першиц, Л. П. Потапов, И. И. Потехин, Я. Я. Рогинский, академик М. Ф. Рыльский, В. К. Соколова, Л. Н. Терентьева, Н. Н. Чебоксаров, В. Н. Чернецов. Москва: Издательство Академии Наук СССР, 1962, 232 стр.
Könül Ibrahim qızı Səmədova. Qərbi Azərbaycan-indiki Ermənistan etnotoponimlərinin arealları (monoqrafiya). Bakı, "Nurlan", 2008,- 152 səh.rgergdfgergtdfg
İstinadlar
Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 56
Большая советская энциклопедия. Третье издание. В 30 томах. Главный редактор: А. М. Прохоров. Том 1: А — Ангоб. Москва: Государственное научное издательство "Большая Советская Энциклопедия", 1969, стр. 278.
Orijinal mətn(rus.)
Исторически сложились этнографические группы А., отличавшиеся некоторыми особенностями в хозяйстве, культуре и быту: айрумы, карапапахи, падары, шахсевены, карадагцы, афшары и др. ... Айрумы расселены на 3 . Азербайджанской ССР (в районе Кировабада, Дашкесана, Кедабека), в горах Малого Кавказа. Занятия - горное скотоводство и земледелие. Длительное время у них сохранялись некоторые архаические черты в быту и хозяйстве (подземные жилища; из-за неустроенности дорог почти полностью отсутствовал колёсный транспорт и т. п.).
Azərbaycan toponimləri. Ensiklopedik lüğət.. –Bakı: Azərbaycan ensiklopediyası, 1999. -588s.
Bünyadov Z., Məmmədov H. Irəvan əyalətinin icmal dəftəri. Bakı, 1997
ayrımlar, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, ayrım, yaxud, eymi, eymir, eymür, oğuz, xaqan, dastanına, görə, oğuz, boyundan, biri, mahmud, kaşğarinin, divanü, lüğat, türk, kitabına, görə, oğuz, boyunun, eymürlərin, mənsub, olduğu, oğuz, boyu, olan, eymür,. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Ayrim Ayrimlar yaxud Imi Eymi Eymir Eymur Oguz xaqan dastanina gore 24 oguz boyundan biri ve Mahmud Kasgarinin Divanu Lugat it Turk kitabina gore 24 oguz boyunun 11 si 1 2 Ayrimlar Eymurlerin mensub oldugu Oguz boyu olan Eymur boyunun simvoluYasadigi erazilerAzerbaycan 1 milyonErmenistan 1988 e qeder TurkiyeGurcustanDiliAzerbaycan turkcesiDiniIslamQohum xalqlarTurkiyeliler Turkmenler Qaqauzlar EfsarlarEmir Teymur Ankara vurusmasindan 1402 sonra Turkiye erazisinden kocurduyu 50 min aileni Dagliq Gencebasarda Qarabag ve Ermenistanda yerlesdirmis onlar sonralar ayrim adi ile taninmisdir Gence xani Cavad xanin general Knorrinqe yazdigi mektubda eymurlar Gence xanliginin qedim elati adlandirilir XVII esrde eymurlarin bir hissesi Irana kecerek sahseven adlanmisdir 3 Eymurlar Turkiye turkcesinin turk dilinin Qara deniz dialektinde danisirlar Islam dininin Sunni mezhebine etiqad edirler Mundericat 1 Eymur sozu ile bagli cografi adlar 2 Menbe 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerEymur sozu ile bagli cografi adlar RedakteTarixi Qarabagin erazisinde vaxtile meskunlasmis turk menseli tayfalardan biri de ayrimlardi bu boyuk neslin davamcilari indi de durur Onlar Daskesen bolgesi daxil olmaqla Agstafa cayinin hovzesine qeder erazide yasamislar Eymurlarin ecdadlari Kicik Asiya turkleri Turkiye turkleri olmuslar Ayri ayri mekanlarda meskunlasdiqlarma gore onlara ayrim demisler Q Qaraqasli Qazax bolgesinde Qosqar ve Kepezdag eteklerine kocen eymurlarin nesil davamcilari indi de yasayirlar XVI esrde eymurlar iki hisseye bolunmusler bir qismi Guney Azerbaycana kocmus ve burada Sah Abbasi destekledikleri ucun Sahseven adlandirilmisdir Diger qismi kohne yerinde qalib onlardan yeni nesiller toremisdir ayrim saatli qazaxli ve yaxud colaxli Rusiya imperiyasi dovrunde Gence bolgesi Yelizavetpol adlandirilan vaxtda burada 6 mahalda yasayirdilar Cavansir uyezdinde Ayrim ve Saatli Qazaxda Boyanis Ayrim Sinik Ayrim Cavad uyezdinde Colaxli adli kendlerde ayrimlar yasayirdilar Ayrimlar terefinden Emirvar Aci Birkez Destefur Damcili Zaha deresi Guneydam kendleri salinmisdir Eymur tayfasina mensub olan bu adla bagli meydana gelmis cografi adlardan biri Azerbaycanin Agdas rayonundaki Eymur kendidir Qazax rayonundaki Quscu Ayrim Baganis Ayrim Qebele rayonundaki Boyuk Emili Kicik Emili Tovuz rayonundaki Mollaayrim Ermenistandaki Ayrum Ayrum Mets Ayrum Pokr Gurcustandaki Imera Imira Imirasani Imir Hesenli kimi cografi adlar bu toponimin muxtelif variantlaridir Zaqafqaziyanin tarixi toponimiyasinda da Sinix Ayrum Polad Ayrum ve Ayrum adli yasayis menteqeleri olmusdur Turkiyenin muasir toponimiyasinda da Eymur adini dasiyan yetmis iki cografi adin olmasi bu tayfanin genis sahede ictimaisiyasi fealiyyet gosterdiyine delalet edir Turk dillerine o cumleden azerbaycancaya xas olan metateza hadisesine gore Eymur sozunun Ayrum Eyrum sekline dusmesi tebiidir Bes fonemden ibaret olan bu sozun ucuncu foneminin m fonemi ile besinci fonemin r bir birini evezlemesi hadisesi askarlanir Ayrum Eyrum etnoniminin Eymurdan emele geldiyi edebiyyatda qeyd edilmisdir Eymur cografi adinin Imer Imir sekilleri de genis yayilmisdir Turkmenistanda Ilyali rayonunda yasayan Imreli variantlari Imr Emheli Avmur tayfalarinin da eyni ayrum tayfasindan olmasi aydin nezere carpir Imir antroponiminin turkdilli arealda yayilmasi da musahide olunur Movlud Suleymanlinin Koc eserinin qehremanlarindan birinin adi Imirdir ve eser eslinde eymur tayfasina hesr olunmusdur Mahmud Kasgarinin Divanu luqat it turk eserinde Oguz sozunun izahi ile elaqedar olaraq Eymurlara dair asagidaki melumat verilir Oguz turklerin bir qebilesidir Oguzlar turkmendir Onlar iyirmi iki uruqdur nesildir Onlarin her birinin ozunemexsus nisani mallarina xas damgasi vardir ki uruqlari bu damgalara gore ayirirlar Oguz etimologiyasi baximindan boyuk deyere malik olan Tarixi mubarek sah da 1206 da diger oguz tayfalari ile yanasi eymurlerin adi cekilir Turk ve monqol tayfalari haqqinda genis melumat vermis Resideddin Dag xanin oglu Oguz xanin nevesine aid etdiyi adi Eymur seklinde qeyd edir Eyni zamanda bu sozun cox yaxsi ve dovletli adam menasini ifade etdiyini bildirir Ermenistan erazisinde Ayrim Noyemberyan ve Tumanyan rayonlarinda kend adlari Boyuk Ayrim Tiflis quberniyasinin Borcali qezasinda indi Ermenistanin Tumanyan rayonunda kend adidir Imirli Irevan quberniyasinin Ecmiedzin qezasinda kend adi olmusdur Kicik Qafqazda ve Qazax qezasinda sepelenmis ayrimlar Agsaq Ayrum Quscu Ayrum Baqanis Ayrum Dadanis Ayrum Polad Ayrum ve basqa qollara bolunmusler 4 Menbe RedakteVoprosy etnogeneza paleoetnografii i istoricheskoj etnografii Ajrumy K voprosu proishozhdeniya V P Kobychev str 139 148 Zhurnal Sovetskaya etnografiya Akademii Nauk Soyuza SSR 3 1962 Redakcionnaya kollegiya glavnyj redaktor chlen korr AN SSSR S P Tolstov N A Baskakov chlen korr AN SSSR A V Efimov M O Kosven P I Kushner M G Levin zam glavnogo redaktora L F Monogarova A I Pershic L P Potapov I I Potehin Ya Ya Roginskij akademik M F Rylskij V K Sokolova L N Terenteva N N Cheboksarov V N Chernecov Moskva Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR 1962 232 str Konul Ibrahim qizi Semedova Qerbi Azerbaycan indiki Ermenistan etnotoponimlerinin areallari monoqrafiya Baki Nurlan 2008 152 seh rgergdfgergtdfgIstinadlar Redakte Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 56 Bolshaya sovetskaya enciklopediya Trete izdanie V 30 tomah Glavnyj redaktor A M Prohorov Tom 1 A Angob Moskva Gosudarstvennoe nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya 1969 str 278 Orijinal metn rus Istoricheski slozhilis etnograficheskie gruppy A otlichavshiesya nekotorymi osobennostyami v hozyajstve kulture i bytu ajrumy karapapahi padary shahseveny karadagcy afshary i dr Ajrumy rasseleny na 3 Azerbajdzhanskoj SSR v rajone Kirovabada Dashkesana Kedabeka v gorah Malogo Kavkaza Zanyatiya gornoe skotovodstvo i zemledelie Dlitelnoe vremya u nih sohranyalis nekotorye arhaicheskie cherty v bytu i hozyajstve podzemnye zhilisha iz za neustroennosti dorog pochti polnostyu otsutstvoval kolyosnyj transport i t p Azerbaycan toponimleri Ensiklopedik luget Baki Azerbaycan ensiklopediyasi 1999 588s Bunyadov Z Memmedov H Irevan eyaletinin icmal defteri Baki 1997Hemcinin bax RedakteTurk dili Qerbi AzerbaycanXarici kecidler RedakteAyrimli ing Menbe https az wikipedia org w index php title Ayrimlar amp oldid 5987188, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
