fbpx
Wikipedia

Aynu mifologiyası

Avqust 04, 2021

Aynu mifologiyası – aynuların mifoloji təsəvvürlərinin toplusudur. Aynuların mifoloji təsəvvürlərinin və mifoloji folklorunun xarakteri və inkişaf səviyyəsi dağınıq məskunlaşma xüsusiyyəti, təsərrüfat növü (yığımcılıq, balıqçılıq, ovçuluq) kimi amillərlə müəyyənləşdirilir. Bu cür yaşam təbii mühitdə və insan populyasiyasında (demoqrafik partlayışa inkişafın qarşısını almaq) balansı saxlamaq üçün zəruri idi.

Aynu ailəsi

Aynuların mifologiyası Şimal-Qərb Asiya xalqlarının, xüsusi ilə də yapon mifologiyası ilə təmas edərək inkişaf etmiş, lakin bununla birgə sonuncudan mühüm fərqlilikləri qorumağı bacarmışdır. Aynuların mifologiyasının araşdırılması mənbəsi qismində miflərin şifahi olaraq nəsildən-nəsilə ötürlməsinin 19-cü əsrin sonları – 20-ci əsrin əvvələri avropalı missionerlərin qələmə aldığı və müasir yapon tarixçilərinin araşdırdığı sənədlər çıxış edir. Aynu mifləri ilə bağlı elmi tənqidi nəşrlər mövcud deyil.

Aynu mifologiyası animistik təsəvvürlərlə doludur – ona əsasən, insan, heyvan, balıq, quş kimi, bitkilər və hətta dünyada olan hər bir əşya və hadisələr də ruha malikdir. Hər şeyin ruha malik olması aynuların dini və mifoloji təsəvvürlərinin politeistik olmasında əks olunur. Aynuların mifoloji toplusunda kosmoloji, kosmoqonik, toponimik, totemistik miflər və bəd ruhlar (şeytanlar) çoxluq təşkil edir.

Aynu ilahlarının ierarxiyası

Aynu miflərində ilahlar “örtən kimsə (nəsə)” anlamını verən “kamuy” (aynu カムイ, yap. 神威 və ya 神居) adı altında keçir. Yapon mifologiyasından fərqli olaraq aynu mifologiyasında bir ali ilah var. Ali ilah Pase kamuy (yəni “göylərin yaradanı və sahibi”) yaxud Kotan kara kamuy, Mosiri kara kamuy, Kando kara kamuy (“dünyaların və torpağın ilahi yaradıcısı və göylərin sahibi”) adlanır. O aləmin və ilahların yaradıcısı sayılır; köməkçisi olan yaxşı ilahların vasitəsi insanları qoruyur, onlara kömək edir.

Sıravi ilahlar (yayan kamuy, yəni “yaxın və uzaq ilahlar”) başqa-başqa ünsürləri və dünya quruluşunun elementlərini təcəssüm edir, onlar bərabərdirlər və pis və yaxşı ilahların müəyyən funksional ierarxiyasının tərkibində olsalar da, bir-birindən asılı deyillər (bax. Aynu ilahlarının panteonu). Yaxşı ilahların əksəriyyəti səma uyruqludur.

Pis ilahlar, qayda olaraq, yer uyruqludur. Sonuncuların funksiyaları dəqiq olaraq müəyyənləşdirilib: onlar insanları dağılarda (pis ilahların əsas məskunlaşdığı yerlər) gözləyən təhlükəni əks etdirir və atmosfer hadisələrini idarə edirlər. Yaxşı ilahlardan fərqli olaraq, onlar müəyyən görünən cildə sahib olurlar. Arada yaxşı ilahlara hücum edirlər. Məsələn, əfsanə var ki, hansısa pis ilahın Günəşi udmağa çalışdığını, lakin Pase kamuyun, pis ilahın ağzına girən qarğa göndərərək Günəşi xilas etdiyini rəvayət edir.

İnanclara görə, pis ilahlar Pase kamuyun aləmi yaratmaq üçün istifadə etdiyi, sonra isə qırağa aydığı kərkilərdən yaranıblar. Pis ilahların başında bataqlıq ilahəsi Nitatunarabe durur. Pis ilahların əksəriyyəti ondan törəyib, onların ümumi adı – Toiyekunradır. Pis ilahlar yaxşılardan sayca çoxdur, və onlar haqda miflər daha geniş yayılıb.

Aynuların panteonu yaxşı və pis ilahlarla bitmir. Odu və insanı yaradan ən qədim ilahlar qismində ağaclar keçir. Onlardan bəziləri (məsələn qızılağac, qarağac) söyüddən fərqli olaraq ziyanlı sayılırdılar. Digər xüsusi ilahlar kimi koropokkuruları (“yerin altında yaşayan varlıqlar”) da qeyd etmək olar.

Əfsanələrə əsasən, onlar balaca boya malik idilər və qazma evlərdə yaşayırdılar. Deyilənə görə, onlar aynulardan öncə yaşayıblar və aynu qadınları üzlərinə döymə vurmaq ənənəsini məhz onlardan öyrəniblər.

Aynuların kosmoloji və kosmoqonik mifləri

Aynuların kosmoloji konsepsiyasına əsasən dünya hərisinin xüsusi təyinatı olan 6 aləmdən ibarətdir.

İnsanlar Kanna mosiri (“yuxarıdakı aləm”) və ya Uvekari notereke mosiri (“çoxlarının addımladığı aləm”) adlanan aləmdə yaşayırlar. O, üzərində adaların üzdüyü okeanı əks etdirir. Yaşayış məskənlərinə analoji olaraq aynular üçün hər bir quru torpaq ada idi. Adalı okean nəhəng qızılbalığın belində qərarlaşıb. O tərpəndikdə, dünyada zəlzələlər, okeanda isə qabarmalar və çəkilmələr baş verir. Fırtına zamanı qızılbalıq gəmiləri udaraq məhv edir.

İnsanlar aləminin altında Nitne kamuy mosiri (“iblislər aləmi”) və ya Teyne pokla mosiri (“nəm yeraltı aləm”) yerləşir. Bura rütubətli nəm yerdir və pis insanlar öldükdən sonra bura düşür və onlar üçün müəyyən olunmuş cəzanı çəkirlər.

İnsanlar aləminin altında, onların yanında həmçinin Kamuy mosiri (“ilahların aləmi”) yerləşir – səma uyruqlu ilahların bir çoxu burada məskunlaşıb. Yaxşı insanlar öldükdən sonra bura düşürlər. Bu aləmin sakinləri kəllə-mayallaq gəzir və buna görə onların dabanları Kanna mosiridə yaşayan insanların dabanlarına dəyir. Kamuy mosirinin altında təyinatı haqda məlumatları itirilmiş Pokna mosiri (“alt aləm”) yerləşir. Pokna mosirinin altında yerləşən aləmin isə nəinki təyinatı, heç adı da bizim zəmanəmizə gəlib çıxmayıb.

Göylər də öz növbəsində altı qata bölünür. Ən yüksək qatda Pase kamuy və onun köməkçiləri olan digər əsas ilahlar yaşayır. Bu aləmi Siniseranquru adlı ilah idarə edir. Göylərin alt qatlarında ikincidərəcəli ilahlar məskunlaşıb.

Aynuların totemik mifləri

 
İvakosinpukun təsviri

Aynuların totemik miflərinin əsas qəhrəmanları ayı, çöldəçapan, qartal, soyüd ağacıdır. Ayı haqda mif bir neçə variantda çatıb. Onlarda deyilir ki, bir tənha qadının yanına gecələr “qaraya bürünmüş” yad adam gəlməyə başlayır. Bir dəfə o etiraf edir ki, adam deyil, ayı cildində dağ ilahıdır. Bu dağ ilahından qadının oğlu olur və sonradan bu oğlandan aynular törəyir. Aynuların əcdadı qismində bəzən qartal cildində dağ ilahı da çıxış edir. Qartal həmçinin böyük aclıq vaxtı insanları yedizdirmiş aynuların xilaskarı sayılır.

Çaydaçapan insanların aləmi olan Kanna mosirinin yaradıcısı və aşiqlərin himayədarı kimi çıxış edir. Əfsaənəyə görə, məhz çöldəçapan insanlara ər və arvadın öhdəliklərini öyrədib. Söyüd aynuların qoruyan bir ilah sayılırdı (mifə əsasən, ilk insan söyüd çubuğu və torpaqdan yaradılıb). Uşaq doğulduqda söyüd çubuğundan həyatı boyu onu qoruyacaq xüsusi talisman – inahu hazırlayırlar.

Başqa-başqa ilahların fəaliyyətləri barədə miflər geniş yaılmayıb. Miflərin müəyyən dövrü insanlar aləmini yaradan Aioyna və Tureşmat və Okikurumi ilahı ilə bağlıdır. Aioyna Edzodan başqa ilk insanın yaradıcıs sayılır.

Bu miflə onun digər adı bağlıdır: Aynu rak Quru (“aynu qoxulu insan”). Mifə əsasən, yaradılışı bitirdikdən sonra Aioyna yenidən göylərə qayıdır, lakin digər ilahlar insanın qoxusunu duyduqdan sonra ilahdan geri qayıdıb insanı düzəldərkən əynində olan paltarı dünyada saxlamağa məcbur edirlər. Aioyna həm də aynuların ictimai həyatının quruluşçusu kimi çıxış edir və buna görə də mədəni qəhrəman funksiyasına malikdir. Miflərə əsasən, əvvəllər aynular adamyeyən idilər, əti balığı çiy yeyirdilər. Mütəmadi olaraq yerə düşərkən onlara od qalamağı və başqa-başqa sənətləri, balıq toru, yay, ox, qab-qacaq düzəltməyi, ət bişirməyi öyrədir, kannibalizmdən çəkindirir.

Okikurumi toponimik miflərin əsas qəhərmanıdır. Bir çox yerin adı onun həyatındakı hadisələrlə bağlıdır. Məsələn, İtanki yerinin adı Okikuruminin düyü piyaləsindən (ayn. itanki) su içmək istədiyi zaman dalğanın pyalənin götürüb sındırmasından yaranıb (İkincidərəcəli ilahlar ilə bağlı toponimik miflər həmçinin yapon mifologiyasında da geniş yayılıb). İlahın aynu qadınına qarşı təktərəfli sevgisi və çöldəçaparın onu bu sevgidən müalicə etməsi haqda da mifi var. Yapon ənənəsi Okikurumini yapon sərkərdəsi Yoşitçune Minamoto (1159-89) ilə eyniləşdirir. Buna əsaslanaraq, onun haqda miflərin aynuların yaponlarla ən çox kontakt etdiyi dövrdə yarandığını ehtimal etmək olar.

Qalan ilahların əksəriyyətinin sadəcə miflərdə adı keçir. Onların yalnız adları (həm yapon, həm də digər mifologiyalara xas olaraq, funksiyalarını izah edir) məlumdur, nadir hallararda fəaliyyətləri haqda bilgilərə rast gəlmək olur.

Miflərin qıtlığına baxmayaraq, ilahların yaxşı və pislərə bölünməsi (yapon mifologiyasında bu göstərici daha zəif və qeyri-aydındır) aydın sezilir. Yaxşı ilahlar adətən səma uyruqludur, görünməzdirlər, göylər aləmində, Kamuy mosiridə və dağlarda yaşayırlar. Onların başında Pase kamuy durur. Yaxşı ilahlar sırasında Aioynanı, Tureşmatı, Okikurumini, günəş, ay ilahlarını, od ilahəsi Fudzini, ayda yaşayan və hər ay ölüb, doğulub, böyüyüb, qocalan Çuf-kamuyu (“bütün işıqsaçan obyektlərin ilahı”). Siniseranquru (“ən yüksək göy qatından gəlmiş”) ən yüksək göy aləmini idarə edir. Onun yanında həyat yoldaşı Sinisirinmat yaşayır. Toyikurupunikuru və Toyikurupunimat (“üzlərini yerdən qaldıranlar”) bitki ilahları, Pekonçikoroquru (“su piyaləsinə malik olan”) isə su ilahı sayılır. İnanca görə, sonuncu insanlara dağların arxasından gələn qara bulud cildində görünür. Görünür ki, su və bitki ilahları ən gənc ilahlardır. Tay-kamuy – zəlzələ ilahı (“zəlzələni barmağını tərpədməklə yaradır”) yaxşı ilah sayılır və Poxnakotan ərazisində yaşayır. Həmçinin “torpaqların müqəddəs sahibi” Sirikorokamuy, “ulduzlardan gəlmiş” Notiyeranquru, “dumandan gəlmiş” Uraraeranquru və sair ilahlar da var.

Adətən, aynuların əcdadı sayılan ayı da yaxşı ilah qismində gedir (pis gücləri əks etdirə bildiyinə baxmayaraq). Ayı cildində insanlara yaxşı ilahlar Nuporikuro-kamuy (“dağlara sahib olan ilah”, başqa adı İkoroporoquru – “böyük var-dövlətə malik olan”) və, hərdən, Sanruveropo-kamuy (“böyük ayaq izləri qoyan”) görsənir.

Aynu ilahlarının panteonu

Pase kamuy (Kotan kara kamuy, Mosiri kara kamuy, Kando kara kamuy) – ali ilah;

Yaxşı ilahlar

  • Aioyna (Aynu Rak Quru)
  • Tureşmat
  • Okikurumi
  • Fuzdi (Undzi) – od ilahəsi
  • Çuf-kamuy – ayda yaşayan (bütün işıqsaçan obyektlərin ilahı)
  • Siniseranquru - ən yüksək göy aləmini idarə edən ilah.
  • Sinisirinmat – Siniseranqurunun həyat yoldaşı
  • Toyikurupunikuru və Toyikurupunimat - (“üzlərini yerdən qaldıranlar”) bitki ilahları
  • Pekonçikoroquru - (“su piyaləsinə malik olan”) su ilahı
  • Tay-kamuy – zəlzələ ilahı
  • Sirikorokamuy - “torpaqların müqəddəs sahibi”
  • Notiyeranquru - “ulduzlardan gəlmiş”
  • Uraraeranquru - “dumandan gəlmiş”
  • Nuporikuro-kamuy - “dağlara sahib olan ilah” (başqa adı İkoroporoquru – “böyük var-dövlətə malik olan”)
  • Sanruveropo-kamuy - “böyük ayaq izləri qoyan”

Pis ilahlar

  • Nitatunarabe – bataqlıq ilahəsu, əsas pis ilah
  • Kinasutunquru – “otda yaşayan” (ilan cildində təsvir olunur)
  • Xonpokikeuş – “dağların altında quyu qazan”, dağ uçqunları yaradan
  • İvaoropenereq – “dağları məhv edən”, dəhşətli gecə quşu kimi təsvir olunur
  • İvabosoinqarabe – “dağların arasından baxan”, insanlara pislik quran
  • Çurikanda-kamuy – “çox qəddar”, adamyeyən ayı cildində təsvir olunur; başqa adı Nupurikesunquru - “dağın ətətyində yaşayan”
  • İvaesanquru – “dağdan düşən”
  • İvarasambe – “dağların yamacında bitən otlardan düşən”, tülkü və ya it boyda, qara bədənə, uzun qulağa və ağzından çölə çıxan iki uzun dişə malik olan heyvan cildində təsvir olunur
  • İvaetistis – “dağlarda qışqıran”, quş cildinə malikdir
  • İvakosinpuk - “dağ cilddəyişəni”, müxtəıif cildlər ala bilir
  • İvaxoinu – “dağ dələsi”
  • İvasarauş – “qaya otundan quyruğa malik”
  • İvaisepo – nəhəng “dağ dovşanı”
  • İkamenaşrera – cənub-şərq küləyin “sahibi”, külək sahiblərindən ən təhlükəlisi sayılırdı
  • Pikatatopomatnep – qərb küləyin “sahibi”
  • Menaşokkayvenyuk – şərq küləyin “sahibi”
  • Şumreravenyuk – cənub küləyin “sahibi”
  • Matnauvenyuk – şimal küləyin “sahibi”
  • Motenay – şimal-şərq küləyin “sahibi”
  • Tiukopoiyerera və ya Venrera – qasırğaların “sahibi”
  • Upasruyambevepyuk – qarın “sahibi”
  • Aptoruyasibevenyuk – leysanların “sahibi”
  • Ruyasibenitnep – fırtınaların “sahibi”

Ədəbiyyat

  • Симонова-Гудзенко Е. К. Айнов мифология // Мифы народов мира. Энциклопедия в 2-х томах / Гл. ред. С. А. Токарев. — М.: Советская энциклопедия, 1987.
  • Добротворский M. M., Аино-русский словарь, Казань, 1875
  • Б. Пилсудский Фольклор сахалинских айнов Сахалинское областное книжное изд-во, 61 стр. 2002
  • Невский, Н. А. Айнский фольклор. Наука, Глав. ред. восточной лит-ры, 173 стр. 1972
  • Batchelor J. The Ainu of Japan., London, 1892
  • Batchelor J. The Ainu and their folklore, London, 1901
  • Batchelor J., в кн.: Encyclopaedia of religion and ethics, v. 1, Edinburgh, p. 239-52 1908
  • Groot J., The prehistory of Japan, Oxf., 1951
  • Сарасина Гэндзо, Айну дэнсэцусю. Токио, 1971

Qeydlər

  1. Акулов А. Ю. «К истории вопроса о цорпок-куру. Связи культуры айну с культурой Дзёмон» // Этнографическое обозрение. — № 2. — 2007. — С. 150—157

Avqust 04, 2021
aynu, mifologiyası, aynuların, mifoloji, təsəvvürlərinin, toplusudur, aynuların, mifoloji, təsəvvürlərinin, mifoloji, folklorunun, xarakteri, inkişaf, səviyyəsi, dağınıq, məskunlaşma, xüsusiyyəti, təsərrüfat, növü, yığımcılıq, balıqçılıq, ovçuluq, kimi, amillə. Aynu mifologiyasi aynularin mifoloji tesevvurlerinin toplusudur Aynularin mifoloji tesevvurlerinin ve mifoloji folklorunun xarakteri ve inkisaf seviyyesi daginiq meskunlasma xususiyyeti teserrufat novu yigimciliq baliqciliq ovculuq kimi amillerle mueyyenlesdirilir Bu cur yasam tebii muhitde ve insan populyasiyasinda demoqrafik partlayisa inkisafin qarsisini almaq balansi saxlamaq ucun zeruri idi Aynu ailesi Aynularin mifologiyasi Simal Qerb Asiya xalqlarinin xususi ile de yapon mifologiyasi ile temas ederek inkisaf etmis lakin bununla birge sonuncudan muhum ferqlilikleri qorumagi bacarmisdir Aynularin mifologiyasinin arasdirilmasi menbesi qisminde miflerin sifahi olaraq nesilden nesile oturlmesinin 19 cu esrin sonlari 20 ci esrin evveleri avropali missionerlerin qeleme aldigi ve muasir yapon tarixcilerinin arasdirdigi senedler cixis edir Aynu mifleri ile bagli elmi tenqidi nesrler movcud deyil Aynu mifologiyasi animistik tesevvurlerle doludur ona esasen insan heyvan baliq qus kimi bitkiler ve hetta dunyada olan her bir esya ve hadiseler de ruha malikdir Her seyin ruha malik olmasi aynularin dini ve mifoloji tesevvurlerinin politeistik olmasinda eks olunur Aynularin mifoloji toplusunda kosmoloji kosmoqonik toponimik totemistik mifler ve bed ruhlar seytanlar coxluq teskil edir Mundericat 1 Aynu ilahlarinin ierarxiyasi 2 Aynularin kosmoloji ve kosmoqonik mifleri 3 Aynularin totemik mifleri 4 Aynu ilahlarinin panteonu 4 1 Yaxsi ilahlar 4 2 Pis ilahlar 5 Edebiyyat 6 QeydlerAynu ilahlarinin ierarxiyasi RedakteAynu miflerinde ilahlar orten kimse nese anlamini veren kamuy aynu カムイ yap 神威 ve ya 神居 adi altinda kecir Yapon mifologiyasindan ferqli olaraq aynu mifologiyasinda bir ali ilah var Ali ilah Pase kamuy yeni goylerin yaradani ve sahibi yaxud Kotan kara kamuy Mosiri kara kamuy Kando kara kamuy dunyalarin ve torpagin ilahi yaradicisi ve goylerin sahibi adlanir O alemin ve ilahlarin yaradicisi sayilir komekcisi olan yaxsi ilahlarin vasitesi insanlari qoruyur onlara komek edir Siravi ilahlar yayan kamuy yeni yaxin ve uzaq ilahlar basqa basqa unsurleri ve dunya qurulusunun elementlerini tecessum edir onlar beraberdirler ve pis ve yaxsi ilahlarin mueyyen funksional ierarxiyasinin terkibinde olsalar da bir birinden asili deyiller bax Aynu ilahlarinin panteonu Yaxsi ilahlarin ekseriyyeti sema uyruqludur Pis ilahlar qayda olaraq yer uyruqludur Sonuncularin funksiyalari deqiq olaraq mueyyenlesdirilib onlar insanlari dagilarda pis ilahlarin esas meskunlasdigi yerler gozleyen tehlukeni eks etdirir ve atmosfer hadiselerini idare edirler Yaxsi ilahlardan ferqli olaraq onlar mueyyen gorunen cilde sahib olurlar Arada yaxsi ilahlara hucum edirler Meselen efsane var ki hansisa pis ilahin Gunesi udmaga calisdigini lakin Pase kamuyun pis ilahin agzina giren qarga gondererek Gunesi xilas etdiyini revayet edir Inanclara gore pis ilahlar Pase kamuyun alemi yaratmaq ucun istifade etdiyi sonra ise qiraga aydigi kerkilerden yaraniblar Pis ilahlarin basinda bataqliq ilahesi Nitatunarabe durur Pis ilahlarin ekseriyyeti ondan toreyib onlarin umumi adi Toiyekunradir Pis ilahlar yaxsilardan sayca coxdur ve onlar haqda mifler daha genis yayilib Aynularin panteonu yaxsi ve pis ilahlarla bitmir Odu ve insani yaradan en qedim ilahlar qisminde agaclar kecir Onlardan bezileri meselen qizilagac qaragac soyudden ferqli olaraq ziyanli sayilirdilar Diger xususi ilahlar kimi koropokkurulari yerin altinda yasayan varliqlar da qeyd etmek olar Efsanelere esasen onlar balaca boya malik idiler ve qazma evlerde yasayirdilar Deyilene gore onlar aynulardan once yasayiblar ve aynu qadinlari uzlerine doyme vurmaq enenesini mehz onlardan oyrenibler 1 Aynularin kosmoloji ve kosmoqonik mifleri RedakteAynularin kosmoloji konsepsiyasina esasen dunya herisinin xususi teyinati olan 6 alemden ibaretdir Insanlar Kanna mosiri yuxaridaki alem ve ya Uvekari notereke mosiri coxlarinin addimladigi alem adlanan alemde yasayirlar O uzerinde adalarin uzduyu okeani eks etdirir Yasayis meskenlerine analoji olaraq aynular ucun her bir quru torpaq ada idi Adali okean neheng qizilbaligin belinde qerarlasib O terpendikde dunyada zelzeleler okeanda ise qabarmalar ve cekilmeler bas verir Firtina zamani qizilbaliq gemileri udaraq mehv edir Insanlar aleminin altinda Nitne kamuy mosiri iblisler alemi ve ya Teyne pokla mosiri nem yeralti alem yerlesir Bura rutubetli nem yerdir ve pis insanlar oldukden sonra bura dusur ve onlar ucun mueyyen olunmus cezani cekirler Insanlar aleminin altinda onlarin yaninda hemcinin Kamuy mosiri ilahlarin alemi yerlesir sema uyruqlu ilahlarin bir coxu burada meskunlasib Yaxsi insanlar oldukden sonra bura dusurler Bu alemin sakinleri kelle mayallaq gezir ve buna gore onlarin dabanlari Kanna mosiride yasayan insanlarin dabanlarina deyir Kamuy mosirinin altinda teyinati haqda melumatlari itirilmis Pokna mosiri alt alem yerlesir Pokna mosirinin altinda yerlesen alemin ise neinki teyinati hec adi da bizim zemanemize gelib cixmayib Goyler de oz novbesinde alti qata bolunur En yuksek qatda Pase kamuy ve onun komekcileri olan diger esas ilahlar yasayir Bu alemi Siniseranquru adli ilah idare edir Goylerin alt qatlarinda ikincidereceli ilahlar meskunlasib Aynularin totemik mifleri Redakte Ivakosinpukun tesviri Aynularin totemik miflerinin esas qehremanlari ayi coldecapan qartal soyud agacidir Ayi haqda mif bir nece variantda catib Onlarda deyilir ki bir tenha qadinin yanina geceler qaraya burunmus yad adam gelmeye baslayir Bir defe o etiraf edir ki adam deyil ayi cildinde dag ilahidir Bu dag ilahindan qadinin oglu olur ve sonradan bu oglandan aynular toreyir Aynularin ecdadi qisminde bezen qartal cildinde dag ilahi da cixis edir Qartal hemcinin boyuk acliq vaxti insanlari yedizdirmis aynularin xilaskari sayilir Caydacapan insanlarin alemi olan Kanna mosirinin yaradicisi ve asiqlerin himayedari kimi cixis edir Efsaeneye gore mehz coldecapan insanlara er ve arvadin ohdeliklerini oyredib Soyud aynularin qoruyan bir ilah sayilirdi mife esasen ilk insan soyud cubugu ve torpaqdan yaradilib Usaq dogulduqda soyud cubugundan heyati boyu onu qoruyacaq xususi talisman inahu hazirlayirlar Basqa basqa ilahlarin fealiyyetleri barede mifler genis yailmayib Miflerin mueyyen dovru insanlar alemini yaradan Aioyna ve Turesmat ve Okikurumi ilahi ile baglidir Aioyna Edzodan basqa ilk insanin yaradicis sayilir Bu mifle onun diger adi baglidir Aynu rak Quru aynu qoxulu insan Mife esasen yaradilisi bitirdikden sonra Aioyna yeniden goylere qayidir lakin diger ilahlar insanin qoxusunu duyduqdan sonra ilahdan geri qayidib insani duzelderken eyninde olan paltari dunyada saxlamaga mecbur edirler Aioyna hem de aynularin ictimai heyatinin quruluscusu kimi cixis edir ve buna gore de medeni qehreman funksiyasina malikdir Miflere esasen evveller aynular adamyeyen idiler eti baligi ciy yeyirdiler Mutemadi olaraq yere duserken onlara od qalamagi ve basqa basqa senetleri baliq toru yay ox qab qacaq duzeltmeyi et bisirmeyi oyredir kannibalizmden cekindirir Okikurumi toponimik miflerin esas qehermanidir Bir cox yerin adi onun heyatindaki hadiselerle baglidir Meselen Itanki yerinin adi Okikuruminin duyu piyalesinden ayn itanki su icmek istediyi zaman dalganin pyalenin goturub sindirmasindan yaranib Ikincidereceli ilahlar ile bagli toponimik mifler hemcinin yapon mifologiyasinda da genis yayilib Ilahin aynu qadinina qarsi tekterefli sevgisi ve coldecaparin onu bu sevgiden mualice etmesi haqda da mifi var Yapon enenesi Okikurumini yapon serkerdesi Yositcune Minamoto 1159 89 ile eynilesdirir Buna esaslanaraq onun haqda miflerin aynularin yaponlarla en cox kontakt etdiyi dovrde yarandigini ehtimal etmek olar Qalan ilahlarin ekseriyyetinin sadece miflerde adi kecir Onlarin yalniz adlari hem yapon hem de diger mifologiyalara xas olaraq funksiyalarini izah edir melumdur nadir hallararda fealiyyetleri haqda bilgilere rast gelmek olur Miflerin qitligina baxmayaraq ilahlarin yaxsi ve pislere bolunmesi yapon mifologiyasinda bu gosterici daha zeif ve qeyri aydindir aydin sezilir Yaxsi ilahlar adeten sema uyruqludur gorunmezdirler goyler aleminde Kamuy mosiride ve daglarda yasayirlar Onlarin basinda Pase kamuy durur Yaxsi ilahlar sirasinda Aioynani Turesmati Okikurumini gunes ay ilahlarini od ilahesi Fudzini ayda yasayan ve her ay olub dogulub boyuyub qocalan Cuf kamuyu butun isiqsacan obyektlerin ilahi Siniseranquru en yuksek goy qatindan gelmis en yuksek goy alemini idare edir Onun yaninda heyat yoldasi Sinisirinmat yasayir Toyikurupunikuru ve Toyikurupunimat uzlerini yerden qaldiranlar bitki ilahlari Pekoncikoroquru su piyalesine malik olan ise su ilahi sayilir Inanca gore sonuncu insanlara daglarin arxasindan gelen qara bulud cildinde gorunur Gorunur ki su ve bitki ilahlari en genc ilahlardir Tay kamuy zelzele ilahi zelzeleni barmagini terpedmekle yaradir yaxsi ilah sayilir ve Poxnakotan erazisinde yasayir Hemcinin torpaqlarin muqeddes sahibi Sirikorokamuy ulduzlardan gelmis Notiyeranquru dumandan gelmis Uraraeranquru ve sair ilahlar da var Adeten aynularin ecdadi sayilan ayi da yaxsi ilah qisminde gedir pis gucleri eks etdire bildiyine baxmayaraq Ayi cildinde insanlara yaxsi ilahlar Nuporikuro kamuy daglara sahib olan ilah basqa adi Ikoroporoquru boyuk var dovlete malik olan ve herden Sanruveropo kamuy boyuk ayaq izleri qoyan gorsenir Aynu ilahlarinin panteonu RedaktePase kamuy Kotan kara kamuy Mosiri kara kamuy Kando kara kamuy ali ilah Yaxsi ilahlar Redakte Aioyna Aynu Rak Quru Turesmat Okikurumi Fuzdi Undzi od ilahesi Cuf kamuy ayda yasayan butun isiqsacan obyektlerin ilahi Siniseranquru en yuksek goy alemini idare eden ilah Sinisirinmat Siniseranqurunun heyat yoldasi Toyikurupunikuru ve Toyikurupunimat uzlerini yerden qaldiranlar bitki ilahlari Pekoncikoroquru su piyalesine malik olan su ilahi Tay kamuy zelzele ilahi Sirikorokamuy torpaqlarin muqeddes sahibi Notiyeranquru ulduzlardan gelmis Uraraeranquru dumandan gelmis Nuporikuro kamuy daglara sahib olan ilah basqa adi Ikoroporoquru boyuk var dovlete malik olan Sanruveropo kamuy boyuk ayaq izleri qoyan Pis ilahlar Redakte Nitatunarabe bataqliq ilahesu esas pis ilah Kinasutunquru otda yasayan ilan cildinde tesvir olunur Xonpokikeus daglarin altinda quyu qazan dag ucqunlari yaradan Ivaoropenereq daglari mehv eden dehsetli gece qusu kimi tesvir olunur Ivabosoinqarabe daglarin arasindan baxan insanlara pislik quran Curikanda kamuy cox qeddar adamyeyen ayi cildinde tesvir olunur basqa adi Nupurikesunquru dagin etetyinde yasayan Ivaesanquru dagdan dusen Ivarasambe daglarin yamacinda biten otlardan dusen tulku ve ya it boyda qara bedene uzun qulaga ve agzindan cole cixan iki uzun dise malik olan heyvan cildinde tesvir olunur Ivaetistis daglarda qisqiran qus cildine malikdir Ivakosinpuk dag cilddeyiseni muxteiif cildler ala bilir Ivaxoinu dag delesi Ivasaraus qaya otundan quyruga malik Ivaisepo neheng dag dovsani Ikamenasrera cenub serq kuleyin sahibi kulek sahiblerinden en tehlukelisi sayilirdi Pikatatopomatnep qerb kuleyin sahibi Menasokkayvenyuk serq kuleyin sahibi Sumreravenyuk cenub kuleyin sahibi Matnauvenyuk simal kuleyin sahibi Motenay simal serq kuleyin sahibi Tiukopoiyerera ve ya Venrera qasirgalarin sahibi Upasruyambevepyuk qarin sahibi Aptoruyasibevenyuk leysanlarin sahibi Ruyasibenitnep firtinalarin sahibi Edebiyyat RedakteSimonova Gudzenko E K Ajnov mifologiya Mify narodov mira Enciklopediya v 2 h tomah Gl red S A Tokarev M Sovetskaya enciklopediya 1987 Dobrotvorskij M M Aino russkij slovar Kazan 1875 B Pilsudskij Folklor sahalinskih ajnov Sahalinskoe oblastnoe knizhnoe izd vo 61 str 2002 Nevskij N A Ajnskij folklor Nauka Glav red vostochnoj lit ry 173 str 1972 Batchelor J The Ainu of Japan London 1892 Batchelor J The Ainu and their folklore London 1901 Batchelor J v kn Encyclopaedia of religion and ethics v 1 Edinburgh p 239 52 1908 Groot J The prehistory of Japan Oxf 1951 Sarasina Gendzo Ajnu densecusyu Tokio 1971Qeydler Redakte Akulov A Yu K istorii voprosa o corpok kuru Svyazi kultury ajnu s kulturoj Dzyomon Etnograficheskoe obozrenie 2 2007 S 150 157Menbe https az wikipedia org w index php title Aynu mifologiyasi amp oldid 4423103, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.