Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Jemina və ya Jyamina (lit. Žemyna, "zeme" — torpaq sözündən) — torpaq ilahəsi; torpağın şəxsiyyətləşdirilməsi. Tez-tez onu Zemele — "torpaq ana" adlandırırdılar, eyni zamanda zemyna sözü bilavasitə torpağın özünə aid edilirdi. Jemina haqqında Yan Lasiski (1582), Mikaloyus Dauqşa (1653), Matfey Pretorius, Yakov Brodovski (1740) və miflər, əfsanələr, duaların təsvirlərində bəhs edilmişdir.
| Jemina | |
|---|---|
| Cinsi | qadın |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Panteon
Jemina günəş ilahəsi Saule və Ay (Mėnuo/Mēness — Menu/Miness) ilahəsinin qızıdır. Onun əkiz qardaşı Zemnikas (Žemėpatis) sayılır, o, bağlara rəhbərlik edir, Jemina isə tarlalara. Xalq folklorunda ildırım ilahəsi arvadı kimi çıxış edir və panteonda ondan sonra ikinci yeri tutur. Onlar tipik hind-avropa ana-torpaq və ata-səma cütlüyünü təşkil edirdilər.
Funksiyaları
Jemina məhsuldarlıq, bütün canlılar, kənd təsərrüfatı məhsulları və bitki örtüyü ilahəsi hesab olunurdu. O, ilanlara da hökmranlıq edirdi. Torpağa tez-tez dua və ovsunlarla müraciət olunurdu, xüsusən ilan sancmalarına qarşı.
İnanırdılar ki, torpaqdan doğulan hər şey yenidən ona qayıdacaq, buna görə də Jemina ölənləri qəbul edirdi, bu işdə o, ölülər dünyasının hakimi Velyu Mate ilə bölüşürdü. Bəzi mənbələrdə qeyd edilir ki, Jemina tale ilahəsi Layma ilə birlikdə insanın doğum tarixini müəyyənləşdirir. Torpaq bütün canlıların anasıdır və onun qoynundan bütün yeraltı dünyanın varlıqları çıxır. Jemina həyat bəxş etmə funksiyasını daşıyırdı.
Litvanın xristianlaşdırılmasından sonra Jemina kultu Bakirə Məryəm kultu ilə əvəz olundu.
Ayinlər və mərasimlər
Matfey Pretorius žemyneliauti adlı ritualı təsvir etmişdir. Bu ayin toy zamanı və ya məhsul yığımı bitdikdən sonra icra olunurdu. Ev sahibi torpağa su səpib deyirdi: "Əziz Torpaq, sən mənə verirsən, mən də sənə verirəm", sonra pivə içir və çalaya çörək qoyurdu. Bundan sonra o, toyuq və ya xoruzu qurban kəsir, onu bişirib ailə ilə birlikdə yeyirdi. Hər bir ailə üzvü əlində bir tikə çörək tutaraq dua edirdi. Qalan yemək və sümüklər ilahəyə həsr edilərək ya basdırılır, ya da yandırılırdı. Bu ritual insanın həyatının əsas mərhələlərində — doğum, toy və ölüm zamanı icra olunurdu.
Başqa bir ayində tarlada torpağa qara donuz balası və əvvəlki mövsümdən qalan son unla bişirilmiş çörək qurban verilirdi. İnsanlar torpağı öpərək deyirdilər: "Torpaqdan gələn torpağa qayıdacaq!". Bu ənənə XX əsrin əvvəllərinə qədər qorunub saxlanmışdır.
Jemina baharda əkin ərəfəsində və ya payızda məhsul yığımından sonra qeyd olunurdu.
Torpağı öpmək litva toylarında ənənə idi. Gəlin ata evindən ayrılarkən torpağı öpürdü. Səfərə çıxan insanlar da torpağı öpərdilər, çünki bunun onları sağ-salamat evə qaytaracağına inanırdılar. Qocalar yatmazdan əvvəl torpağı öpür və deyirdilər: "Torpaq, mənim anam, mən səndən yarandım, sən məni bəsləyirsən, sən məni daşıyırsan və öldükdən sonra məni dəfn edəcəksən".
Torpağı öpmək adəti xristianlıq dövründə də Litvada qorunub saxlanmışdır. Belə deyirdilər: "Torpağı öpmək və xaçı öpmək eyni günah bağışlanmasını gətirər". Bəzi Litva kəndlərində namazdan sonra torpağı öpmək adət idi, böyüklər xüsusilə uşaqlardan bunu etmələrini tələb edirdilər. Vidukl bölgəsində yerli əhali gündə yeddi və ya on iki dəfə torpağı öpürdü.
İstinadlar
- Laurinkiene, Nijole. "Gyvatė, Žemė, Žemyna: vaizdinių koreliacija nominavimo ir semantikos lygmenyje". In: Lituanistika šiuolaikiniame pasaulyje. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2004. pp. 285–286.
- Laurinkiene, Nijole. "Gyvatė, Žemė, Žemyna: vaizdinių koreliacija nominavimo ir semantikos lygmenyje". In: Lituanistika šiuolaikiniame pasaulyje. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2004. p. 285.
- Balsys, Rimantas. Lietuvių ir prūsų dievai, deivės, dvasios: nuo apeigos iki prietaro (litva). Klaipėdos universitetas. 2010. 103–114. ISBN .
- Dundulienė, Pranė. Pagonybė Lietuvoje. Moteriškosios dievybės (litva). Vilnius: Mokslo in enciklopedijų leidybos institutas. 2018. 111–115. ISBN .
- Laurinkienė, Nijolė. "Požemio ir mirusiųjų karalystės deivė" [Goddesses of the Kingdom of the Dead and the Underworld]. In: Metai n. 1. 2010. pp. 116–127.
- Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. Encyclopedia of Indo-European Culture (ingilis). Taylor & Francis. 1997. 174. ISBN .
- Gimbutas, Marija; Miriam Robbins Dexter. The living goddesses. University of California Press. 2001. 208–209. ISBN .
- Doniger, Wendy. Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Springfield, Massachusetts: Merriam-Webster, Incorporated. 1999. p. 1161. ISBN
- Sirutis, Dainius. Žemyna // Jonas Trinkūnas (redaktor). Of Gods & Holidays. The Baltic Heritage. Vilnius: Tvermė. 1999. 80–83. ISBN .
- Laurinkienė, Nijolė. "Motina Žemyna baltų deivių kontekste: 1 d.: Tacito mater deum, trakų-frigų Σεμέλη, latvių Zemes māte, Māra, lietuvių bei latvių Laima, Laumė ir lietuvių Austėja" [Mother-Goddess Žemyna in the context of Baltic deities]. In: Liaudies kultūra Nr. 2 (2007). p. 12. ISSN 0236-0551 https://www.lituanistika.lt/content/7871 Arxiv surəti 30 mart 2025 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Duridanov, Ivan. Die Sprache der Thraker. Bulgarische Sammlung (alman). 5. Hieronymus Verlag. 1985. səh. 69. ISBN .
- "[Zemyna's] name is the linguistic equivalent of that of Semele, mother of Dionysos, in the Greek and Thracian traditions." Jones, Prudence; Pennick, Nigel (1995). A History of Pagan Europe. Routledge. p. 175. ISBN .
- Laurinkienė, Nijolė. "Požemio ir mirusiųjų karalystės deivė" [Goddesses of the Kingdom of the Dead and the Underworld]. In: Metai n. 1 2010. pp. 116–127.
- Vaitkevičienė, Daiva. "Nuliejimas žemei: gėrimo apeigos adresato klausimu" [Libation to earth: regarding an addressee of the drinking ritual]. In: Tautosakos darbai [Folklore Studies]. 2004, 28. pp. 104–117. ISSN 1392-2831 [1] Arxiv surəti 18 yanvar 2025 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Ališauskas, Vytautas. "Apie nemokslinį žalčio ir gyvatės skirtumą: Jono Lasickio knygelės paraštėje". In: Naujasis Židinys–Aidai, 2003, Nr. 11–12, pp. 612–615.
- Jones, Prudence; Pennick, Nigel (1995). A History of Pagan Europe. Routledge. p. 175. ISBN .
- Ūsaitytė, Jurgita. "Motina Žemė: Moteriškumo reprezentacija Arxiv surəti 18 yanvar 2025 tarixindən (Wayback Machine) saytında" [Mother Earth: representation of femininity]. In: Tautosakos darbai [Folklore Studies]. 2002, 23,. p. 148. ISSN 1392-2831
- Vycinas, Vincent. Search for Gods. Springer, Dordrecht. 1972. p. 32. ISBN
- Laurinkienė, Nijolė. Žemyna ir jos mitinis pasaulis [Žemyna and her mythical world]. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2013. p. 494.ISBN
- Kūlgrinda Ir Donis – Giesmės Žemynai Arxiv surəti 23 fevral 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında. Discogs.
- Laurinkienė, Nijolė (2008). "Lietuvių žemės deivės vardai" [The Lithuanian names of the Goddess of the Earth]. In: Tautosakos darbai, XXXVI, pp. 77–78. ISSN 1392-2831
- Eckert, Rainer (1999). "Eine Slawische Une Baltische Erdgottheit". Studia Mythologica Slavica 2 (May/1999). Ljubljana, Slovenija. pp. 214, 217. https://doi.org/10.3986/sms.v2i0.1850.
- Borissoff, Constantine L. (2014). "Non-Iranian Origin of the Eastern-Slavonic God Xŭrsŭ/Xors" [Neiranskoe proishoždenie vostočnoslavjanskogo Boga Hrsa/Horsa]. In: 17 (October). Ljubljana, Slovenija. p. 22. https://doi.org/10.3986/sms.v17i0.1491 Arxiv surəti 23 may 2023 tarixindən (Wayback Machine) saytında.
Ədəbiyyat
- Dundulienė, Pranė (1976). "Žemė lietuvių tikėjimuose ir liaudies mene. In: Istorija 16.1: 129–153.
- Laurinkienė, Nijolė. Žemyna ir jos mitinis pasaulis [Žemyna and her mythical world]. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2013. ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Jemina ve ya Jyamina lit Zemyna zeme torpaq sozunden torpaq ilahesi torpagin sexsiyyetlesdirilmesi Tez tez onu Zemele torpaq ana adlandirirdilar eyni zamanda zemyna sozu bilavasite torpagin ozune aid edilirdi Jemina haqqinda Yan Lasiski 1582 Mikaloyus Dauqsa 1653 Matfey Pretorius Yakov Brodovski 1740 ve mifler efsaneler dualarin tesvirlerinde behs edilmisdir JeminaCinsi qadin Vikianbarda elaqeli mediafayllarPanteonJemina gunes ilahesi Saule ve Ay Menuo Meness Menu Miness ilahesinin qizidir Onun ekiz qardasi Zemnikas Zemepatis sayilir o baglara rehberlik edir Jemina ise tarlalara Xalq folklorunda ildirim ilahesi arvadi kimi cixis edir ve panteonda ondan sonra ikinci yeri tutur Onlar tipik hind avropa ana torpaq ve ata sema cutluyunu teskil edirdiler FunksiyalariJemina mehsuldarliq butun canlilar kend teserrufati mehsullari ve bitki ortuyu ilahesi hesab olunurdu O ilanlara da hokmranliq edirdi Torpaga tez tez dua ve ovsunlarla muraciet olunurdu xususen ilan sancmalarina qarsi Inanirdilar ki torpaqdan dogulan her sey yeniden ona qayidacaq buna gore de Jemina olenleri qebul edirdi bu isde o oluler dunyasinin hakimi Velyu Mate ile bolusurdu Bezi menbelerde qeyd edilir ki Jemina tale ilahesi Layma ile birlikde insanin dogum tarixini mueyyenlesdirir Torpaq butun canlilarin anasidir ve onun qoynundan butun yeralti dunyanin varliqlari cixir Jemina heyat bexs etme funksiyasini dasiyirdi Litvanin xristianlasdirilmasindan sonra Jemina kultu Bakire Meryem kultu ile evez olundu Ayinler ve merasimlerMatfey Pretorius zemyneliauti adli rituali tesvir etmisdir Bu ayin toy zamani ve ya mehsul yigimi bitdikden sonra icra olunurdu Ev sahibi torpaga su sepib deyirdi Eziz Torpaq sen mene verirsen men de sene verirem sonra pive icir ve calaya corek qoyurdu Bundan sonra o toyuq ve ya xoruzu qurban kesir onu bisirib aile ile birlikde yeyirdi Her bir aile uzvu elinde bir tike corek tutaraq dua edirdi Qalan yemek ve sumukler ilaheye hesr edilerek ya basdirilir ya da yandirilirdi Bu ritual insanin heyatinin esas merhelelerinde dogum toy ve olum zamani icra olunurdu Basqa bir ayinde tarlada torpaga qara donuz balasi ve evvelki movsumden qalan son unla bisirilmis corek qurban verilirdi Insanlar torpagi operek deyirdiler Torpaqdan gelen torpaga qayidacaq Bu enene XX esrin evvellerine qeder qorunub saxlanmisdir Jemina baharda ekin erefesinde ve ya payizda mehsul yigimindan sonra qeyd olunurdu Torpagi opmek litva toylarinda enene idi Gelin ata evinden ayrilarken torpagi opurdu Sefere cixan insanlar da torpagi operdiler cunki bunun onlari sag salamat eve qaytaracagina inanirdilar Qocalar yatmazdan evvel torpagi opur ve deyirdiler Torpaq menim anam men senden yarandim sen meni besleyirsen sen meni dasiyirsan ve oldukden sonra meni defn edeceksen Torpagi opmek adeti xristianliq dovrunde de Litvada qorunub saxlanmisdir Bele deyirdiler Torpagi opmek ve xaci opmek eyni gunah bagislanmasini getirer Bezi Litva kendlerinde namazdan sonra torpagi opmek adet idi boyukler xususile usaqlardan bunu etmelerini teleb edirdiler Vidukl bolgesinde yerli ehali gunde yeddi ve ya on iki defe torpagi opurdu IstinadlarLaurinkiene Nijole Gyvate Zeme Zemyna vaizdiniu koreliacija nominavimo ir semantikos lygmenyje In Lituanistika siuolaikiniame pasaulyje Vilnius Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas 2004 pp 285 286 Laurinkiene Nijole Gyvate Zeme Zemyna vaizdiniu koreliacija nominavimo ir semantikos lygmenyje In Lituanistika siuolaikiniame pasaulyje Vilnius Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas 2004 p 285 Balsys Rimantas Lietuviu ir prusu dievai deives dvasios nuo apeigos iki prietaro litva Klaipedos universitetas 2010 103 114 ISBN 978 9955 18 462 1 Dunduliene Prane Pagonybe Lietuvoje Moteriskosios dievybes litva Vilnius Mokslo in enciklopediju leidybos institutas 2018 111 115 ISBN 978 5 420 01638 1 Laurinkiene Nijole Pozemio ir mirusiuju karalystes deive Goddesses of the Kingdom of the Dead and the Underworld In Metai n 1 2010 pp 116 127 Mallory J P Adams Douglas Q Encyclopedia of Indo European Culture ingilis Taylor amp Francis 1997 174 ISBN 978 1 884964 98 5 Gimbutas Marija Miriam Robbins Dexter The living goddesses University of California Press 2001 208 209 ISBN 978 0 520 22915 0 Doniger Wendy Merriam Webster s Encyclopedia of World Religions Springfield Massachusetts Merriam Webster Incorporated 1999 p 1161 ISBN 0 87779 044 2 Sirutis Dainius Zemyna Jonas Trinkunas redaktor Of Gods amp Holidays The Baltic Heritage Vilnius Tverme 1999 80 83 ISBN 9986 476 27 5 Laurinkiene Nijole Motina Zemyna baltu deiviu kontekste 1 d Tacito mater deum traku frigu Semelh latviu Zemes mate Mara lietuviu bei latviu Laima Laume ir lietuviu Austeja Mother Goddess Zemyna in the context of Baltic deities In Liaudies kultura Nr 2 2007 p 12 ISSN 0236 0551 https www lituanistika lt content 7871 Arxiv sureti 30 mart 2025 tarixinden Wayback Machine saytinda Duridanov Ivan Die Sprache der Thraker Bulgarische Sammlung alman 5 Hieronymus Verlag 1985 seh 69 ISBN 3 88893 031 6 Zemyna s name is the linguistic equivalent of that of Semele mother of Dionysos in the Greek and Thracian traditions Jones Prudence Pennick Nigel 1995 A History of Pagan Europe Routledge p 175 ISBN 978 1 136 14172 0 Laurinkiene Nijole Pozemio ir mirusiuju karalystes deive Goddesses of the Kingdom of the Dead and the Underworld In Metai n 1 2010 pp 116 127 Vaitkeviciene Daiva Nuliejimas zemei gerimo apeigos adresato klausimu Libation to earth regarding an addressee of the drinking ritual In Tautosakos darbai Folklore Studies 2004 28 pp 104 117 ISSN 1392 2831 1 Arxiv sureti 18 yanvar 2025 tarixinden Wayback Machine saytinda Alisauskas Vytautas Apie nemokslinį zalcio ir gyvates skirtuma Jono Lasickio knygeles parasteje In Naujasis Zidinys Aidai 2003 Nr 11 12 pp 612 615 Jones Prudence Pennick Nigel 1995 A History of Pagan Europe Routledge p 175 ISBN 978 1 136 14172 0 usaityte Jurgita Motina Zeme Moteriskumo reprezentacija Arxiv sureti 18 yanvar 2025 tarixinden Wayback Machine saytinda Mother Earth representation of femininity In Tautosakos darbai Folklore Studies 2002 23 p 148 ISSN 1392 2831 Vycinas Vincent Search for Gods Springer Dordrecht 1972 p 32 ISBN 978 94 010 2816 5 Laurinkiene Nijole Zemyna ir jos mitinis pasaulis Zemyna and her mythical world Vilnius Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas 2013 p 494 ISBN 9786094251092 Kulgrinda Ir Donis Giesmes Zemynai Arxiv sureti 23 fevral 2021 tarixinden Wayback Machine saytinda Discogs Laurinkiene Nijole 2008 Lietuviu zemes deives vardai The Lithuanian names of the Goddess of the Earth In Tautosakos darbai XXXVI pp 77 78 ISSN 1392 2831 Eckert Rainer 1999 Eine Slawische Une Baltische Erdgottheit Studia Mythologica Slavica 2 May 1999 Ljubljana Slovenija pp 214 217 https doi org 10 3986 sms v2i0 1850 Borissoff Constantine L 2014 Non Iranian Origin of the Eastern Slavonic God Xŭrsŭ Xors Neiranskoe proishozdenie vostocnoslavjanskogo Boga Hrsa Horsa In 17 October Ljubljana Slovenija p 22 https doi org 10 3986 sms v17i0 1491 Arxiv sureti 23 may 2023 tarixinden Wayback Machine saytinda EdebiyyatDunduliene Prane 1976 Zeme lietuviu tikejimuose ir liaudies mene In Istorija 16 1 129 153 Laurinkiene Nijole Zemyna ir jos mitinis pasaulis Zemyna and her mythical world Vilnius Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas 2013 ISBN 9786094251092